7.1 Conclusies
De uitkomsten van de 100-jarige reeks zijn vergeleken met de uitkomsten van de 26-jarige reeks van de basisprognoses (Snippen et al., 2016b). Afwijkingen in watervraag, –tekort en veranderingen van grondwaterkarakteristieken zijn verwaarloosbaar en te verklaren door verschillen in begincondities. Er is aan het licht gekomen dat de berekening van de watervraag en -tekort voor peilbeheer in de basisprognoses enigszins afwijkt van wat gebruikelijk was in fase 1 van het Deltaprogramma. Afwijkingen zijn in de orde van 10%. Door de grote invloed van extreme jaren op de berekende verwachtingswaarde blijkt een langere rekenperiode noodzakelijk om de verwachtingswaarde van tekorten en schade robuust te kunnen bepalen. De 100-jarige reeks heeft daarmee een duidelijke meerwaarde boven kortere reeksen, of representatieve jaren. De 26-jarige reeks van de basisprognoses blijkt niet representatief en onderschat het verwachte tekort. Voor het grondwatersysteem geldt daarnaast dat in de trage systemen (de hoge zandgronden) effecten van begincondities van het model lang kunnen doorwerken. Dit laatste kan alleen met een 100-jarige reeks berekening worden gesimuleerd.
Met behulp van de 100-jarige reeks is geanalyseerd welke jaren voor de verschillende zoetwaterregio’s de grootste tekorten geven. Hoewel de extreemste jaren voor alle regio’s naar voren komen, treden er in de minder extreme jaren duidelijke verschillen op in de volgorde van droogste jaren per regio. Verschillende jaren pakken in verschillende regio’s anders uit op het ontstaan van watertekorten. Een duidelijk verschil bestaat tussen de regio’s die afhankelijk zijn van wateraanvoer (IJsselmeergebied, Rivierengebied en Benedenrivierengebied), en de regio’s die geen toegang hebben tot wateraanvoer (Zuidwestelijke delta zonder wateraanvoer en Hoge Zandgronden). In de eerste is een tekort een wisselwerking tussen vraag en aanbod, en verloopt de overschrijdingscurve van het optredende tekort heel abrupt: heel veel jaren waarin het aanbod de vraag overstijgt en geen tekorten optreden, en grote tekorten in de enkele jaren waarin het aanbod onvoldoende is. In de gebieden zonder wateraanvoer hangen tekorten met name samen met een grote watervraag, en verloopt de overschrijdingscurve daarom veel geleidelijker.
In het Deltascenario Warm 2050 nemen de knelpunten in de zoetwatervoorziening sterk toe. De watervraag neemt structureel zo’n 10% toe in Warm 2050 ten opzichte van de huidige situatie (Referentie 2015). In de gebieden zonder wateraanvoer nemen de tekorten evenredig toe. De gebieden met wateraanvoer ervaren daarnaast de afname van het beschikbare wateraanbod. Tekorten in deze gebieden nemen hierdoor veel sterker toe dan de toename van de vraag, tot een verviervoudiging van de verwachtingswaarde van het tekort in het IJsselmeergebied.
Een ruimtelijk beeld van het droogterisico wordt gegeven door middel van zogeheten droogterisicokaarten, vooralsnog beschikbaar voor het risico op watertekorten en droogteschade landbouw. Deze droogterisicokaarten zullen aan beleidsmakers en waterschappen worden voorgelegd om de potentiele toepassingen in kaart te brengen.
Het effect van de DPZW fase 1 maatregelen Flexibel peil IJsselmeer, KWA+ en Inlaat Roode
Vaart op watertekorten en droogteschade landbouw zijn geanalyseerd voor de huidige
11202240-000-ZWS-0001, 9 mei 2018, definitief
In referentie 2015 zijn alleen in een extreem droog jaar effecten zichtbaar, in Warm 2050 is dit vanaf een 1:10 droogtejaar. De verwachtingswaarde van het effect op droogteschade is volgens de berekeningen 400 k€/jaar in Warm 2050.
Flexibel peil IJsselmeer heeft vooral effect in matig droge jaren. Dit komt doordat het om een herprioritering van water gaat, en dat water in matig droge jaren wel en extreem droge jaren niet beschikbaar is. Bovendien gaat flexibel peilbeheer in de praktijk uit van het extra opzetten van het peil indien nodig, maar is dit extra opzetten niet gemodelleerd. Het effect op het terugdringen van watertekorten zou in de praktijk dus groter kunnen zijn. Het effect van de KWA+ is in Warm 2050 zichtbaar vanaf 1:10 droogtejaren. De KWA(+) wordt in 2050 vaker ingezet (eens elke 5 jaar), maar de uitgebreide capaciteit van de KWA+ wordt niet altijd benut. De verwachtingswaarde van het effect op droogteschade landbouw van de KWA+ is berekend op 260 k€/jr. De Inlaat Roode Vaart laat hoegenaamd geen effect zien op watertekorten en droogteschade.
7.2 Aanbevelingen
Het wordt aanbevolen om te onderzoeken hoe met kortere reekslengten (met een sterke winst in rekentijden), een representatief beeld kan worden verkregen van het droogterisico. Overwegingen daarbij zijn de aanwezige langjarige trend in neerslaghoeveelheden (Kramer, 2017), en het gegeven dat extreme jaren sterk bepalend zijn voor het berekende droogterisico. Het onderzoeksprogramma IMPREX, waarin onder meer naar zeer lange synthetische reeksen wordt gekeken, kan hier een rol bij spelen.
Het wordt aanbevolen om de knelpunten in de zoetwaterbeschikbaarheid meer compleet in beeld te brengen. Knelpunten als gevolg van beregeningsverboden op de Hoge Zandgronden komen bijvoorbeeld momenteel niet duidelijk naar voren in de berekeningsresultaten. Andere voorbeelden zijn het verdwijnen van zoetwaterlenzen, en de waterbeschikbaarheid voor natuur.
Voor toekomstige analyses ten behoeve van DPZW fase 2 dienen een aantal gesignaleerde model-tekortkomingen te worden bijgesteld. Het gaat dan onder meer om het stelselmatige tekort in de Hoge Zandgronden, implementatie van DPZW fase 1 maatregelen Flexibel Peil en Roode Vaart, en de modelverbeteringen in het LHM sinds de hier toegepaste versie 3.02.
11202240-000-ZWS-0001, 9 mei 2018, defiinitief
8 Referenties
Bruggeman, W., Dammers, E., 2013. Deltascenario’s voor 2050 en 2100, Deltares, PBL, KNMI, LEI-WUR, CPB.
Bruggeman, W., et. al., 2011. Deltascenario's, Verkenning van mogelijke fysieke en sociaaleconomische ontwikkelingen in de 21ste eeuw op basis van KNMI’06 en WLO- scenario’s, voor gebruik in het Deltaprogramma 2011 – 2012. Deltares rapport 1204151.002 Burgering, L., Walsum, P. van, Veldhuizen, A., Massop, H., Hunink, J., Prinsen, G., Verkaik, J., Bolt, F. van der, Kroon, T., 2016. Veranderingsrapportage LHM 3.2.0 - Ontwikkeling, beheer en onderhoud van de landelijke toepassing van het NHI, Deltares rapport 1230075. Buschmann, F, 2016. Externe verzilting berekenen met het SOBEK-RE Noordelijk Deltabekken model en het Nationaal Water Model. Deltares Memo 1230058-001-ZWS-0004 Hoogewoud, J., Walsum, P. van, Louw, P. de, Hunink, J., Prinsen, G., Verkaik, J., Veldhuizen, A., Kroon, T., Bolt, F. van der, Burgering, L., Groenendijk, P., Wal, B. van de, 2015. Veranderingsrapportage LHM 3.1.0; Ontwikkeling, beheer en onderhoud van de landelijke toepassing van het NHI, Deltares rapport 1220076.
Hunink, J.C., A. Veldhuizen, G. Prinsen, J. Oosterwijk, G. Oude Essink, 2013. Deltascenario’s 2012 NHI modelinvoer, Technische achtergrond rapportage. Deltares rapport 12053-000- BGS-0003
Hunink, J.C., G. Prinsen, M. Visser, T. Kroon, 2016. Testresultaten 100 jarige berekening LHM, Deltares memo, 1220108-000-BGS-0006, 28 juni 2016.
Hunink, J., Hegnauer, M., 2016. Update Deltascenario's Nationaal Water Model. Deltares rapport 1220056-000-ZWS-0015
Klijn, F., van Velzen, E.H., Ter Maat, J., Hunink, J.C., 2012. Zoetwatervoorziening in Nederland – aangescherpte landelijke knelpuntenanalyse 21e eeuw. Deltares, Delft, Netherlands.
KNMI, 2015. KNMI’14 klimaatscenario’s voor Nederland, herziene uitgave 2015
Kramer, N., 2018. KPP - Lange termijn Zoetwatervoorziening - Analyse 100 jaar reeks, Deltares rapport 11200590-000. Delft, Netherlands.
Kroon, T., G. Prinsen, J. Hunink, M. Visser en H. van den Boogaard, 2015. 100 Jaar reeks LHM en LSM; beschrijving van de invoer. Deltares rapport 1220108-000-BGS-0005.
Kroon, T., Veldhuizen, A.A., Burgering, L.M.T., Walsum, P.E.V. van, Janssen, G., Bolt, F.J.E. van der, Verkaik, J., 2017. Veranderingsrapportage LHM 3.3.0; Ontwikkelingen ten behoeve van de waterkwaliteit, Deltares rapport 11200573,.
De Lange, W.J., Prinsen, G.F., Hoogewoud, J.C., Veldhuizen, A.A., Verkaik, J., Oude Essink, G.H.P., Van Walsum, P.E. V, Delsman, J.R., Hunink, J.C., Massop, H.T.L., Kroon, T., 2014.
11202240-000-ZWS-0001, 9 mei 2018, definitief
An operational, multi-scale, multi-model system for consensus-based, integrated water management and policy analysis: The Netherlands Hydrological Instrument. Environ. Model. Softw. 59, 98–108.
De Louw, P., Faneca Sànchez, M., Oude Essink, G., Prinsen, G., Bolt, F. van der, Vergroesen, T., Van Walsum, P., 2014. Integrale analyse Zout NHI 3.01 en aanbevelingen voor NHI 3.02 en verder, Deltares rapport.
Mens, M., R. van der Wijk, N. Kramer, J.C. Hunink, J. de Jong, B. Becker, P. Gijsbers, C. ten Velden , 2018. Hotspotanalyses voor het Deltaprogramma Zoetwater - Inhoudelijke rapportage. Deltares rapport 11202240-004
RIZA, 2004. Aard, ernst en omvang van de droogte in Nederland - Resultaten fase 2a informatiespoor Droogtestudie Nederland, RIZA rapport 2004.31. Lelystad.
Snippen, E., G. Prinsen, C. Wesselius, 2016a. Implementatie maatregelen WABES fase II (LHM en LSMLT). Deltares memo 1230058-005-ZWS-0001
Snippen, E., M. Mens, J. Hunink, J. Ter Maat, 2016b. Basisprognoses Zoetwater - Controle NWM-instrumentarium in het licht van de Knelpuntenanalyse Zoetwater. Deltares rapport 1230058-001
Ter Maat, J., Haasnoot, M., Hunink, J.C., Van der Vat, M., 2014. Effecten van maatregelen voor de zoetwatervoorziening in Nederland in de 21e eeuw. Deltaprogramma - Deelprogramma Zoetwater - Fase 4. Deltares rapport 1209141-001-VEB-0004. Delft, Netherlands.
Wesselius, CM., Boderie, P., Kramer, N., 2017. Deltascenario’s, de randvoorwaarden voor de 100-jarige reeks. Deltares rapport 11200554-000-ZWS-0011
Wolters, H.A., G.J. van den Born, E. Dammers, S. Reinhard 2018. Deltascenario's voor de 21e eeuw - actualisering 2017. Deltares rapport 11202240-010