Het Eiland van Dordrecht heeft een Meerlaagsveiligheidstrategie ontwikkeld. De maatregelen van deze Meerlaagsveiligheidstrategie vloeien voort uit alle drie lagen van de Meerlaagsveiligheid, bestaande uit preventie, ruimtelijke inrichting en rampenbeheersing. Op deze manier probeert het Eiland van Dordrecht het concept flood resilience te ontwikkelen in het gebied. Er wordt geprobeerd om de factoren Robustness en Adaptability van flood resilience terug te laten komen in de Meerlaagsveiligheidstrategie. Robustness komt terug in de vorm van de maatregelen uit de preventie laag, zoals het realiseren van een Deltadijk. Daarnaast komt zowel het fysieke als het sociale aspect van Adaptability terug in de Meerlaagsveiligheid. Fysieke maatregelen zoals compartimentering en aangepast bouwen, en sociale maatregelen zoals risicocommunicatie en evacuatieplannen, zorgen ervoor dat het Eiland van Dordrecht zo is aangepast dat een daadwerkelijke overstroming zo min mogelijk schade zal leveren. De Meerlaagsveiligheidstrategie focust zich dus op de weerbaarheid en veerkracht van een gebied om overstromingen te kunnen verdragen en er weer bovenop te kunnen komen.
De verschuiving van overstromingspreventie naar flood resilience, vertaald naar de implementatie van de Meerlaagsveiligheid, vraagt ook om een andere verhouding van verantwoordelijkheden tussen de overheid, private markt en civil society, waarin er voor de private markt en civil society een grotere rol is weggelegd. Volgens de analyse hebben burgers en andere private partijen geparticipeerd in de planvorming en de kennisontwikkeling, waaruit vervolgens een Meerlaagsveiligheidstrategie is ontwikkeld voor het Eiland van Dordrecht die elke laag betreft. Vervolgens blijkt dat private stakeholders een potentiële rol kunnen hebben in de fysieke implementatie en financiering van adaptieve gebouwen en smart shelters. Of private stakeholders daadwerkelijk bereidt zijn om waterveiligheid te integreren in de ruimtelijke inrichting en de meerwaarde hiervan te financieren is onduidelijk en vereist verder onderzoek. Over de financiering van schade na een eventuele overstroming is niets gevonden in de beleidsdocumenten. De evacuatie in het geval van een overstroming is de eigen verantwoordelijkheid van de burger, maar de informatieplicht ligt wel bij de overheid om de burger een concreet handelingsperspectief te bieden. Ten slotte hebben private stakeholders nog een rol in de handhaving van overstromingsrisico management in de vorm van risicocommunicatie, door middel van participatie aan evacuatietrainingen, en is het wellicht in de toekomst mogelijk voor private stakeholders om overstromingsverzekeringen aan te bieden.
Uit dit onderzoek blijkt dat er door transparantie, participatie en risico communicatie een verhoogd bewustzijn over overstromingsrisico’s kan ontstaan onder private stakeholders. Dit kan zorgen voor het noodzakelijke draagvlak om verschillende maatregelen te nemen die de waterveiligheid bevordert. Dit draagvlak kan resulteren in de fysieke implementatie en cofinanciering van de maatregelen. Private stakeholders moeten het nut en de noodzaak van overstromingsrisico management inzien voordat ze gaan handelen. Dit bewustzijn van nut en noodzaak blijkt niet altijd aanwezig te zijn bij burgers en bedrijven, waardoor de kennis en bereidheid om een bijdrage te leveren aan overstromingsrisicomanagement ontbreekt. Dit
gebrek aan bewustzijn kan het gevolg zijn van een te lage risicoperceptie, vanwege het idee dat Nederland veel expertise heeft in overstromingspreventie, hoge veiligheidseisen stelt aan waterkeringen en nauwelijks iets doet aan overstromingsrisico communicatie. Het gevolg hiervan is een laag verantwoordelijkheidsgevoel om te participeren en te investeren. Het proces van kennis vergaring, dat leidt tot bewustwording en bewustwording leidt tot gedrag van private stakeholders in overstromingsrisico management is een lang traject en vereist veel investeringen. Daarom is het een aanbeveling om een vervolgonderzoek te doen naar hoe de bewustwording zo efficiënt mogelijk kan worden verhoogd onder private stakeholders, zodat ze gaan participeren en investeren in overstromingsrisico management.
Er is uit dit onderzoek gebleken dat er een vergrote potentiële rol is weggelegd voor private stakeholders in overstromingsrisico management, wat zowel kansen als dilemma’s met zich mee brengt. Private stakeholders kunnen vooral een bijdrage leveren aan flood resilience door middel van betrokkenheid in de planvorming en kennisontwikkeling van overstromingsrisico management, de integratie van waterveiligheid in de ruimtelijke inrichting en de rampenbeheersing. Echter, bewustzijn van de overstromingsrisico’s kan worden gezien als een voorwaarde van de betrokkenheid van private stakeholders in overstromingsrisico management.
Het onderwerp was al erg snel afgebakend. De opkomende aandacht voor het concept flood resilience, waarbij er een verschuivende rolverdeling wordt verwacht tussen de publieke en private sector trok al snel de aandacht. Het was lastiger om de juiste case te vinden om dit te onderzoeken, omdat flood resilience en Meerlaagsveiligheid nog niet veel in de praktijk was uitgevoerd. Hierdoor is er veel tijd verloren gegaan. Uiteindelijk kwam ik terecht bij het Eiland van Dordrecht, waar veel informatie over te vinden was. De Meerlaagsveiligheid strategie was eenvoudig te achterhalen uit de documenten. Echter, de rollen van private stakeholders en de kansen voor het betrekken van private stakeholders was niet duidelijk te vinden in de documenten, mede omdat de implementatie van de Meerlaagsveiligheid nog in de kinderschoenen stond. Daarnaast waren interviews handig geweest om te kijken naar het bewustzijn en de bereidheid tot participatie, financiering en de mate van voorbereiding op overstromingen onder de private stakeholders op het Eiland van Dordrecht. Aangezien het gebruik van diepte-interviews als onderzoeksmethode veel tijd in beslag neemt en er veel tijd is verloren gegaan met het zoeken van de juiste case en theorieën was dit niet mogelijk. Daarom is er in dit onderzoek gebruik gemaakt van literatuur en beleidsdocumenten. Beleidsdocumenten geven niet altijd de volledige werkelijkheid weer en daarom is er naar aanleiding van de feedback van mijn begeleiders nog getracht om de data kritisch te reflecteren.
Atelier GroenBlauw (2013). Eiland van Dordrecht. Geraadpleegd op 1-12-2014 via
http://www.groenblauwenetwerken.com/projects/island-of-dordrecht-the-netherlands/. Butler, C & Pigdeon, N. (2009). From ‘flood defence’ to ‘flood risk management’: exploring governance, responsibility, and blame. Environment and Planning C: Government and Policy, 29, 533-547.
Buuren, M.W. van & Ellen, G.J. (2013). Multilevel governance voor meerlaagsveiligheid. Met maatwerk meters maken. Rapport Delta Governance, 1-38
Clifford, N., Shaun, F. & Valentine, G. (2010). Key methods in geography. 2e editie. London: SAGE.
Davoudi, S. (2012). Resilience: A bridging cocept or a dead end?. Planning Theory and Practice, 13(2), 299-333.
Deltaprogramma 2015 (2014). Werk aan de delta, de beslissingen om Nederland veilig en leefbaar te houden.
Deltaprogramma 2014 (2013). Werk aan de delta, Kansrijke oplossingen voor opgaven en ambities.
Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering, 2013. Proeftuin Zelfredzaam Eiland van Dordrecht.
Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering, 2013. Beleidsinstrumentarium Meerlaagsveiligheid.
Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden, 2013. Concept Gebiedsrapportage Eiland van Dordrecht.
Dordrecht werkt aan water(2009). Dordrecht werkt aan hoogwater beheer.
Dordrecht.net (2014). Dordrecht geeft kavels uit voor Waterwoningen. Geraadpleegd op 5-11-2014 via http://www.dordrecht.net/nieuws/2014-09-17-14348-dordrecht-geeft-kavels-uit-voor-waterwoningen.html. Dordrecht.
Elsinga, J. (2013). Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering. De oogst van de proeftuinen DPNH 2010-2013.
van het Erve, A. (2008). Monopolie op waterveiligheid. Geraadpleegd op 11-1-2015 via
http://inconnect.nl/Vervolg.aspx?page=6.
Flyvbjerg, Bent (2007). Five misunderstandings about case-study research. In: Seale, Clive, Giampietro Gobo, Jaber F. Gubrium & Silverman, D (2007). Qualitative Research Practice: Concise Paperback Edition. Sage, London.
Gemeente Dordrecht (2009). Waterplan Dordrecht 2009-2015. Gemeente Dordrecht (2013). Waterveiligheidsweek.
Handmer, J. (2008). Risk Creation, Bearing and Sharing on Australian Floodplains. International Journal of Water Resources Development, 24(4), 527-540.
van Herk, S., Kelder, E., Bax, J., van Son, E., Waals, H., Zevenbergen, C., Stone, K. & Gersonius, B. (2011). Gebiedspilot meerlaagsveiligheid Eiland van Dordrecht: tussenrapportage ter inspiratie.
Hoss, F. (2010). A comprehensive assessment of Multilayered Safety
(Meerlaagsveiligheid) in flood risk management. Afstudeerscriptie Civil Engineering. TU Delft. Johnson, C. Priest, S. (2008). Flood Risk Management in England: A Changing Landscape of Risk Responsibility? International Journal of Water Resources Development, 24(4), 513-525. Liao, K. (2012). A Theory on Urban Resilience to Floods-A Basis for Alternative Planning Practices. Ecology and Society, 17(4).
Loucks, D., Stedinger, J., Davis, D. & Stakhiv, E. (2008). Private and Public Responses to Flood Risks, International Journal of Water Resources Development, 24(4), 541-553.
Mees, H., Driessen, P. & Runhaar, H. (2012): Exploring the Scope of Public and Private Responsibilities for Climate Adaptation. Journal of Environmental Policy & Planning, 14(3), 305-330
Mees, H., Driessen, P. & Runhaar, H. (2013). Legitimate adaptive flood risk governance beyond the dikes: the cases of Hamburg, Helsinki and Rotterdam. Reg Environ Change, 671-682.
Meijerink, S. & Dicke, W. (2008). Shifts in the Public–Private Divide in Flood Management. International Journal of Water Resources Development, 24(4), 499-512.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat (2009). Nationaal Waterplan 2009-2015. Deventer. Nieuwjaar, M. (2011). Kansen en beperkingen van ‘meerlaagsveiligheid’. STOWA.
Raadgever, D., Hegger, D., Wiering, M. & Gersonius, B. (2013). Implementatie meerlaagsveiligheid in Nederland: realisatieplannen vergt institutionele verandering, H2O-online.
Restemeyer, B., Woltjer, J. & van den Brink, M. (2013). A strategy-based framework for assessing the flood resilience of cities – a Hamburg case study. AESOP-ACSP Joint Congress, 15-19 July 2013, Dublin.
van der Most, H., Bouwer, L.M., Asselman, N., Hoogendoorn, R., Ellen, G.J. & Schasfoort, F. (2014). Meerlaagsveiligheid in de praktijk. STOWA.
Tempels, B., Schillebeeckx, E. & Lerouge, F. (2013). Rapport wp2: veerkracht. Arenberg: Steunpunt Ruimte
Terpstra, T. & Gutteling, J. (2008). Households' Perceived Responsibilities in Flood Risk Management in The Netherlands. International Journal of Water Resources Development, 24:4, 555-565.
Ward, P. Pauw, W. van Buuren, M. & Marfai, M. (2012). Governance of flood risk management in a time of climate change: the cases of Jakarta and Rotterdam. Environmental Politics, 22(3), 518-536.
Warner, J. (2008). Emergency River Storage in the Ooij Polder—A Bridge too Far? Forms of Participation in Flood Preparedness Policy. International Journal of Water Resources Development, 24(4), 567-582.
van der Zee, F. (2014). Case studie. Geraadpleegd op 9-1-2015 via
http://www.hulpbijonderzoek.nl/casestudie/.
Zevenbergen, C., Verbeek, W., Gersonius, B. & van Herk, S. (2008). Challenges in urban flood management: travelling across spatial and temporal scales. Journal of flood risk management. 1(2), 81-88.