In dit onderzoek heb ik beschreven hoe bij Heilig Vuur West de Bijbel wordt gelezen, heb ik gezocht naar het effect daarvan op het dagelijks leven van deelnemers. Daarnaast heb ik in mijn analyse mogelijke verbanden tussen die twee elementen – manier van lezen en effect op deelnemers – benoemd.
Eén van de dingen waar ik al snel op stuitte in mijn gesprekken met deelnemers, was de onlosmakelijke verbondenheid tussen het Bijbellezen en de gemeenschap, Heilig Vuur West Het effect van de Bijbel bleek nauwelijks te isoleren van de invloed van het sociale aspect van de gemeenschap. Keer op keer kreeg ik reacties die (ook) gingen over de gemeenschap zelf, terwijl ik daar niet naar op zoek was. Het Bijbellezen was zelf al een vorm van gemeenschapsvorming, onder meer doordat mensen via het gesprek over de Bijbel veel over elkaar te weten kwamen. Daarnaast werd de Bijbel een enkele keer gebruikt om betekenis te geven aan de gemeenschap zelf.
Een mogelijke verklaring voor deze bevinding is de plek waar ik mijn onderzoek deed. HVW is een pioniersplek die gemeenschapsvorming als zijn primaire doel heeft. De mensen die hierop af komen, hebben vaak beschadigingen opgelopen in het leven. Ze zijn op zoek naar verbondenheid, veiligheid en zingeving. In die context ligt het primaat eerder bij de gemeenschapsvorming dan bij het Bijbellezen. Hoewel mijn empirische onderzoek zich beperkte tot HVW, geldt die conclusie mogelijk ook voor andere contexten. De Bijbel wordt doorgegeven in gemeenschappen. En de manier en mate waarop mensen zich erdoor laten beïnvloeden, is verweven met zaken als de heersende (groeps)cultuur en het sociale proces van samen Bijbellezen.
Bij Heilig Vuur West was de leeshouding open en de interpretatie vrij. Mensen werden
aangemoedigd op hun eigen manier betekenis te geven aan het Bijbelverhaal. Mede hierdoor
werden regelmatig persoonlijke verhalen gedeeld tijdens de bijeenkomsten. Daarnaast
werden informatieve vragen gesteld en besproken. Tijdens sommige Bijbelstudies lag daar de
nadruk op, terwijl bij andere juist het persoonlijke de boventoon voerde. Uitleg en
toe-eigening van de tekst liepen voortdurend door elkaar heen. De stelling dat westerse lezers de
Bijbel moeilijk kunnen verbinden met hun persoonlijk leven, is op grond van mijn
waarnemingen bij HVW niet te staven.
56
Lastiger is het om aan te geven welk effect het Bijbellezen had op het dagelijks leven van deelnemers. Een deel van de geïnterviewden gaf aan dat de Bijbel hun leven beïnvloedde, maar vond het moeilijk concrete voorbeelden te geven. Bij voorbeelden die werden gegeven (zoals psychisch welzijn) was de invloed van de Bijbeltekst bovendien niet altijd te onderscheiden van andere factoren, zoals – opnieuw – de gemeenschap. Bijbelverhalen kleurden deze ervaring wel verder in en gaven het een diepere laag.
In mijn analyse heb ik ten slotte de vraag opgeworpen of er een relatie is tussen de open
leeshouding bij HVW en de moeite die deelnemers hadden om het effect op hun dagelijks
leven aan te wijzen. Op dit spoor werd ik gebracht door één van de geïnterviewden die mij
meenam naar een bijeenkomst van de Anonieme Alcoholisten en me wees op de Cursus in
Wonderen. De overeenkomst tussen die twee ‘methodes’ was dat ze actief en stapsgewijs
aanstuurden op verandering. Binnen het christelijke discours zijn nog andere voorbeelden te
bedenken van een meer methodische, persuasieve aanpak, zoals de Alpha Cursus (al verschilt
het sterk per cursus of cursusleider hoe sturend die is). Om erachter te komen of een sturende
methode van Bijbelstudie meer effect heeft op deelnemers dan een open leeshouding, zou
vervolgonderzoek vereisen.
57
Literatuur
• Oeds Blok en Matthijs Vlaardingerbroek, Survivalgids pionieren. Praktijkverhalen van creatieve gemeentestichting (Arnhem 2016).
• Doing Contextual Bible Study: A Resource Manual (Ujamaa Centre, Durban 2014).
• Gemeente Amsterdam, Gebiedsanalyse 2015. Oud-West/De Baarsjes, Stadsdeel West, via:
https://www.ois.amsterdam.nl/pdf/2016_gebiedsanalyse_5.pdf
• Paul Martens, ‘Kierkegaard and the Bible’, in: John Lippitt and George Pattison (eds.), The Oxford Handbook of Kierkegaard (Oxford 2013) 152-165.
• Evelyn Miranda-Feliciano, ‘Shaping our lives, transforming our communities, reaching out tot he world. The power of reading the Word together’, in: Hans de Wit, Louis Jonker, Marleen Kool, Daniel Schipani (eds.), Through the Eyes of Another. Intercultural Reading of the Bible (Elkhart 2004), 261-272.
• Arie Molenaar, ‘Listening with the heart. The reading experiences of the Dutch groups’, in:
Hans de Wit, Louis Jonker, Marleen Kool, Daniel Schipani (eds.), Through the Eyes of Another.
Intercultural Reading of the Bible (Elkhart 2004) 89-117.
• Paul Ricoeur, ‘What is a Text? Explanation and Interpretation’, in: David M. Rasmussen, Mythic Symbolic Language and Philosophical Anthropology: a Constructive Interpretation of the Thought of Paul Ricoeur (Den Haag 1971), 135-151.
• Andrew Rogers, ‘Ordinary hermeneutics and the local church’, in: The Bible in Transmission, summer 2007, 18-21.
• Margrietha Reinders, Heilig Vuur. Een pioniersreis voor beginners (Arnhem 2016).
• Charlene van der Walt and Kim Barker, ‘Making the Circle Safer: Intercultural Bible Reading in the Context of Sexual Violence (A Dialogue within South Africa)’, in: Hans de Wit en Janet Dyk (eds.), Bible and Transformation. The Promise of Intercultural Bible Reading (Atlanta 2015).
• Ignacio Antonio Madera Vargas, ‘”We Are So Beautiful”: Reading the Bible and Transforming Life (A Dialogue between Colombia and The Netherlands)’, in: Hans de Wit en Janet Dyk (eds.), Bible and Transformation. The Promise of Intercultural Bible Reading (Atlanta 2015) 307-313.
• Fred Wester, Adri Smaling, Lambert Mulder (red.), Praktijkgericht kwalitatief onderzoek (Bussum 2000).
• Hans de Wit, ‘Bible and Transformation: The Many Faces of Transformation’, in: Hans de Wit en Janet Dyk (eds.), Bible and Transformation. The Promise of Intercultural Bible Reading (Atlanta 2015).
58
• Hans de Wit, Louis Jonker, Marleen Kool, Daniel Schipani (eds.), Through the Eyes of Another.
Intercultural Reading of the Bible (Elkhart 2004).
• Hans de Wit en Janet Dyk (eds.), Bible and Transformation. The Promise of Intercultural Bible Reading (Atlanta 2015).
Interviews
• Willemien van Berkum, 7 april 2016
• Ole van Dongen, 4 mei 2016
• Margrietha Reinders, 28 april 2016
Observaties
• De Zoekende Ziel: 27 maart 2016, 24 april 2016, 22 mei 2016, 26 juni 2016
• Aan het Woord: 10 maart 2016, 21 april 2016, 12 mei 2016
• Heilig Vuur Viering 10 april 2016
• Buurtmaaltijd 2 juni 2016
Diepte-interviews
• Margreet, 14 april 2016
• Frank, 18 april 2016
• Herman, 19 april 2016
• Sandra, 2 juni 2016
• Rob, 21 juni 2016
59