In dit rapport hebben we ten eerste beschreven wat we in dit Wetenschapswinkelproject hebben gedaan en welke stappen zijn gezet om tot een uiteindelijke ontwerp te komen. We hebben dit vooral gedaan om toekomstige projectleiders van vergelijkbare projecten - al dan niet uitgevoerd via de Wetenschapswinkel - op ideeën te brengen. Maar wellicht belangrijker is dat we in dit rapport hebben gereflecteerd op ons proces, en dit kort hebben vergeleken met een drietal andere
Wetenschapswinkelprojecten. In dit hoofdstuk presenteren we hiervan een aantal concluderende opmerkingen.
Wellicht de belangrijkste les is dat het voor een participatief (ontwerp)proces belangrijk is met alle betrokkenen dit proces door te maken. Dit geeft dynamiek en is een goede basis voor synergie. Het ontstaan van synergie tussen de betrokkenen is cruciaal, niet alleen voor het slagen van het project maar ook om consensus te krijgen.
Participatief ontwerpen via workshops per doelgroep (volwassenen, kinderen), en daaraan voorafgaand interviews met betrokkenen blijkt goed te werken (Sint Martens Hof, Binnenterrein); diepte-interviews met een aantal betrokkenen na een workshopsessie kunnen betekenis geven aan een ruimtelijk ontwerp (Europaplein).
De houding van externe partijen, zoals gemeente en woningbouwcorporatie, is essentieel om een project na de ontwerpfase verder te helpen (bijvoorbeeld in de uitvoeringsfase).
De inbreng van studenten is inspirerend, maar helpt ook om mensen aan het denken zetten. Studenten kijken met een onbevangen blik van buiten; bewoners zijn bereid in alle openheid hun vragen te beantwoorden. De inbreng van studenten leidt daarmee tot dynamiek.
Wensen en eisen van bewoners kunnen gedurende het ontwerpproces ‘verdwijnen’; dit hoeft niet erg te zijn, maar het is wel belangrijk dit te beseffen. Bovendien kan het vervelend worden. Want wiens eisen zijn dat bijvoorbeeld? Zijn sommige partijen wellicht beter in staat om hun wensen en eisen naar voren te (blijven) brengen?
Experts kunnen een belangrijke rol spelen bij het kiezen tussen verschillende wensen. Zij doen dat door naar bewoners te luisteren, maar ook door hun eigen kennis en kunde in te zetten. Dat is niet altijd democratisch maar maakt het proces soms wel makkelijker omdat experts een ‘neutrale’ rol hebben omdat ze van buiten komen.
Het managen van een participatief ontwerpproces door een neutrale partij zoals de
Wetenschapswinkel wekt vertrouwen bij externe partijen. De Wetenschapswinkel heeft daarmee een bijdrage geleverd aan de synergie voor het ontwerp.
Literatuur
BSc-studenten LAR (2013). Overzicht resultaten groepsgewijs onderzoek. Bachelorthesis Landschapsarchitectuur en Ruimtelijke Planning, Wageningen University 2013-2014. (Niet- openbaar document)
Cate, B. ten, G.H.P. Dirkx, P.J.W Hinssen, C.S.A. van Koppen & J. Vader (2013). Burgerinitiatieven zijn beter voor de natuur: of niet? WOt-paper 23. WOT Natuur & Milieu - Wageningen UR, Wageningen
Duineveld, M. en K. Van Assche (2006). Tweederangs burgers en de ogenschijnlijke democratisering van de Nederlandse ruimtelijke ordening. In: Aarts, M.N.C., R. During en P.D. van der Jagt (2006). Te koop en andere ideeën over de inrichting van Nederland. Wageningen: WUR (p. 65-72). ISBN 9032703501. Te downloaden op: http://edepot.wur.nl/32445
Kersten, I.C., J. Noordhuizen, M. Duineveld, A. Pellis & B. ten Cate (2010). Ons Europaplein: ontwerp voor een nieuw Europaplein in Renkum. Rapport 272. Wageningen, Wageningen UR –
Wetenschapswinkel.
Kruit, J., B. ten Cate & D.N.M. Beljaars (2014). Naar een dorpshart voor Spijk: een levend dorp met een rijke geschiedenis. Rapport 302. Wageningen, Wageningen UR – Wetenschapswinkel.
Snoeker, B.J.R. (2014). Initiatieven uit een krimpende samenleving: Een analyse van de omgang van krimpgemeenten met bottom-up initiatieven. Universiteit Utrecht: Utrecht.
UNC-team (2013a). Duurzame Stadstuin; Sint Martens Hof, Arnhem (Laatste versie, 17-10-2013). Urban Nature Consultancy-team, ACT-groep Wageningen University. 140 pp
UNC-team (2013b). Duurzame Stadstuin in vogelvlucht, Arnhem Sint Martens Hof. Versie 17-10-2013. Urban Nature Consultancy-team, ACT-groep Wageningen University. 7pp
Uitermark, J. (2012). De zelforganiserende stad. In: Essays Toekomst van de stad. Raad voor de Leefomgeving, Den Haag: p. 5-9
Wals, A.E.J., N. van der Hoeven & H. Blanken (2009). The acoustics of social learning. Design learning processes that contribute to a more sustainable world. Wageningen Academic Publishers,
Wageningen.
Werkgroep centrumplein Renkum (2014). Gebiedsontwikkelingsplan centrum Renkum. Notitie gemeente Renkum. 24 pp.
Windt, N.P. van der, K. Bakker, F. Fähnrich & B. ten Cate (2007). Buitengewoon binnenterrein: met buurtbewoners ontwerpen aan een plein in de Arnhemse wijk Sint Marten. Rapport 237.
Dankwoord
Aan dit project van de Wetenschapswinkel hebben velen een bijdrage geleverd. In dit dankwoord staan we daar graag even bij stil. Allereerst gaat onze dank uit naar de bewoners van de Sint Martens Hof. Zij hebben er met hun enthousiasme voor gezorgd dat we gedurende de afgelopen anderhalf jaar geïnspireerd werden om samen met hen te werken in dit project. Een extra woord van dank voor Hester, die zo vaak haar keukentafel en verse kannen koffie ter beschikking heeft gesteld.
Een groep van zes studenten van de Academic Consultancy Training heeft in september en oktober van 2013 een vooronderzoek gedaan naar de randvoorwaarden voor een duurzame tuin. De resultaten van dit onderzoek zijn zelfs gepresenteerd tijdens een internationale conferentie in het voorjaar van 2014. Hartelijk dank Wouter van Andel, Maaike Griffioen, Tim Jan Huldman, Thijs Kabel, Diede Maas en Luuk de Vetten!
Onze bijzondere dank gaat uit naar Sanda Lenzholzer en Femke Visser en een groep van zestien studenten Landschapsarchitectuur die in de periode november 2013 tot februari 2014 voor
inspirerende input hebben gezorgd voor het uiteindelijke schetsontwerp van de gemeenschappelijke tuin. Robin Ammerlaan, Marleen Buitenwerf, Karen Claringbould, Sanne Glorie, Karin de Graaf, Sabine de Groot, Jorn Haalboom, Ruben Isarin, Jolanda de Jong, Nora Kooijmans, Michelle Leemkuil, Nina de Munnik, Maarten Plooi, Carola Raaijmakers, Merel Scheltema en Jorne van de Water, hartelijk dank voor jullie mooie ontwerpen en enthousiaste bijdragen!
Ook willen we Erik Laurentzen van de Gemeente Arnhem bedanken voor zijn wateradviezen, maar vooral ook voor de mogelijkheid om de eindpresentatie van de studenten te kunnen houden in de voormalige PTT-Bunker in Klarendal. Ten slotte bedanken we de leden van de Begeleidingscommissie voor hun inbreng tijdens de vergaderingen en hun waardevolle commentaren op eerdere versies van het rapport.