Collectieve actie tot schadevergoeding

Gebleken is dat het instellen van een individuele procedure met betrekking tot een overtreding van het gegevensbeschermingsrecht in vele opzichte onverantwoord is. De hoge kosten, lange wachttijden en de onzekerheid van de procedure zijn belettende factoren bij het instellen van een individuele claim. Omdat inbreuken op het gegevensbeschermingsrecht vaak een grote groep gelaedeerden treft, die met eenzelfde soort schade zit, ligt collectivisering van individuele claims voor de hand. De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming erkent het belang van mechanismen van collectieve schadeacties bij de handhaving van het

116 _{Overweging 51 en artikel 9 AVG}

117 _{Raad van State 1 april 2020, ECLI:NL:RVS:2020:899.} 118 _{HR 9 mei 2003, ECLI:NL:HR:2003:AF4606.}

35 gegevensbeschermingsrecht120. Al eerder is aangegeven dat het Nederlandse recht met de inwerkingtreding van de WAMCA voorziet in een mogelijkheid tot een collectieve vordering tot schadevergoeding bij schending van de AVG. In deze paragraaf wordt onderzocht of de collectieve actie van de WAMCA bijdraagt aan het verhalen van schadevergoeding vanwege schending van de AVG. Het is dan voornamelijk de vraag in hoeverre de collectieve

schadevergoedingsactie de in voorgaande paragraaf geschetste problematiek bij het aantonen van aansprakelijkheid voor schade bij een inbreuk op het gegevensbeschermingsrecht

wegneemt.

De collectivisering van een claim brengt schaalvoordelen met zich mee bij het aantonen van de normschending. Door de bundeling van krachten nivelleert de informatieasymmetrie tussen partijen, doordat de kosten van informatievergaring en het inschakelen van deskundigen over een grotere groep kan worden verspreid121. Bij een datalek kunnen experts op het gebied van cybercrime en cybersecurity worden ingeschakeld waardoor de gedupeerden eerder te weten komen in wiens handen de gegevens zijn gevallen, wat de intenties zijn van deze derde partij en of de gegevens zijn misbruikt122_.

Ook voor het aantonen van concrete schade geldt dat de collectivisering van de claim voordelen met zich meebrengt.

In hoofdstuk 2 is uiteengezet dat in een collectieve schadevergoedingsprocedure de schadeafwikkeling verloopt via collectieve schadebegroting. Het is aan de rechter om te beslissen op grond van welke criteria de gelaedeerden worden ingedeeld, wat de omvang van de schadecategorieën is en de wijze waarop de gelaedeerden hun schadevergoeding kunnen verkrijgen123. De rechter kan zich dan toeleggen op de totale schade, in plaats van de individuele schade, en kan daarbij de ‘gemiddelde betrokkene’ centraal stellen124_{. De}

schadebegroting vindt aldus plaats op een meer abstract niveau125. De rechter categoriseert de betrokkenen in schadegroepen, waardoor er toch rekening wordt gehouden met onderlinge verschillen tussen de gelaedeerden. Let wel dat een collectieve schadevergoedingsactie slechts meerwaarde biedt ten opzichte van een individuele procedure in de gevallen waarin duidelijk

120 _{Resolutie van het Europees Parlement van 6 juli 2011 over een integrale aanpak van de bescherming van}

persoonsgegevens in de Europese Unie (2011/2025(INI)).

121 _{Faure & Visscher 2015, p. 12 e.v., Visscher 2016, p. 62.} 122 _{Van der Linden & Walree, AV&S 2018/20.}

123 _{Artikel 1018i lid 2 Rv, tweede volzin jo. art. 7:907 lid 2 BW} 124 _{Pavillon, Themis 2019/4.}

36 is dat een inbreuk op het gegevensbeschermingsrecht concrete en rechtstreekse gevolgen heeft voor de gelaedeerden.

Ten aanzien van het aantonen van het causaal verband tussen de normschending en de schade geldt ook dat de collectivisering van de claim een positief effect heeft. Het causaal verband tussen de inbreuk op het gegevensbeschermingsrecht en de schade bij betrokkenen is immers groter als blijkt dat de gemene deler tussen de betrokkenen is dat hun gegevens zijn verwerkt door dezelfde verwerkingsverantwoordelijke. In het geval dat er sprake is van een datalek bij een bank, waardoor er creditcardgegevens zijn gelekt en er met de creditcardgegevens van X,Y en Z bij hetzelfde louche bedrijf in Azië voor duizenden euro’s aan producten is besteld, is het causaal verband tussen de normschending en de schade natuurlijk aannemelijker.

Uit het bovenstaande is gebleken dat de collectivisering van schadeclaims een voordeel kan opleveren ten opzichte van individuele vorderingen bij overtreding van de AVG. Feit blijft wel dat de WAMCA geen wijziging in het materiële schadevergoedingsrecht met zich meebrengt. De opgelopen schade bij een inbreuk op het gegevensbeschermingsrecht is vaak immaterieel van aard en de eisen aan het verkrijgen van immateriële schadevergoeding blijven hoog.

6.3 Strooischade

In de specifieke situatie van strooischade geldt dat de collectieve schadevergoedingsactie bij uitstek geschikt is. In hoofdstuk 5 werd al aangegeven dat gelaedeerden die strooischade hebben geleden als gevolg van een inbreuk op het gegevensbeschermingsrecht niet snel geneigd zijn een individuele zaak te starten, omdat de schadevergoeding laag is en de kosten van een procedure hoog. Het is dan natuurlijk interessant voor een betrokkene om zijn belangen te laten behartigen door een belangenbehartiger. Die heeft de genoemde schaalvoordelen en het voordeel dat het causaal verband tussen de normschending en de schade eerder wordt aangenomen. Ook hoeft de betrokkene zijn individuele schade dan niet meer te benoemen. De rechter legt zich immers toe op de totale schade, in plaats van de individuele schade. Uit een in 2010 uitgevoerd onderzoek in opdracht van de Minister van Economische Zaken bleek ook dat invoering van een collectieve schadevergoedingsactie een effectieve en efficiënte methode kan zijn om strooischade te verhalen voor een groep

gedupeerden126. In het geval door identiteitsdiefstal bij een grote Nederlandse bank er van

37 duizenden klanten aan creditcardgegevens is gestolen en zij elk zitten met een schade van ongeveer € 400,- per persoon kan de collectieve actie tot schadevergoeding een uitstekend middel zijn om deze schade te verhalen. Zij moeten zich dan laten vertegenwoordigen door een vehikel dat voldoet aan de eisen van artikel 3:305a BW.