Van het Drugsmeldpunt hebben we de meldingen van drugsoverlast van bewoners en ondernemers op straatniveau ontvangen (zie figuur 6.2). Door lokale experts wordt opgemerkt dat deze meldingen vrijwel allemaal over drugs gaan (vrijwel niet over alcohol) en afhankelijk zijn van de inzet van de politie. Door de inzet van de politie is volgens diverse experts, mede door het opleggen van gebiedsontzeggingen en – verboden, de overlast vanwege het aantal runners en dealers afgenomen.
Figuur 6.2 Geregistreerde E38 overlastmeldingen op hotspot in gemeente V
0 5 10 15 20 25 30
jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec 2014 2015 2016
6.7 Resumé
In deze grensgemeente in Zuid-Nederland hebben we één hotspot geselecteerd waar met name drugsrunners actief zijn. De hotspot is een kade en boulevard waar twee van de drie coffeeshops op deze hotspot zijn gevestigd. De derde coffeeshop ligt in een zijstraat van de boulevard. Deze hotspot is gekozen vanwege de aanwezigheid van drugsrunners die softdrugs aanbieden aan passanten en overlast zouden geven. Dit gebied is ook in de eerste twee metingen van de monitor onderzocht.
Alle respondenten benadrukken in de gesprekken dat het coffeeshoptoerisme in deze gemeente sinds de invoering van het Ingezetenencriterium en de strikte handhaving ervan fors is afgenomen. Vanwege de strikte handhaving gaat het niet langer om coffeeshoptoeristen, want de coffeeshops komen niet-ingezetenen niet meer in, maar om softdrugstoeristen. Het aantal niet-ingezetenen dat naar deze gemeente komt om softdrugs te kopen in de coffeeshops neemt geleidelijk verder af.
Evenals bij de voorgaande metingen zijn runners en dealers nog volop aanwezig op de hotspot. Ze lopen er rond, staan in kleine groepjes en spreken voorbijgangers aan. Op de hotspot rond de kade en boulevard - waar vrijwel nog uitsluitend bezoekers van de coffeeshops komen - is hun gedrag duidelijk zichtbaar.
Onderwerpen
Van de drie onderwerpen die voortvloeien uit de eerste fase van de derde meting heeft er één een rol gespeeld bij het selecteren van de hotspot in deze gemeente (ontwikkelingen in overlastmeldingen). We zijn – net als voor de andere vier gemeenten – nagegaan wat de aard van de overlastmeldingen in deze gemeente is.
Ontwikkelingen in overlastmeldingen
In deze gemeente is sprake van een afnemende trend in het aantal overlastincidenten. Uit de verdiepende analyse blijkt dat deze gemeente afwijkt van het landelijke beeld en dat drugsgerelateerde rapporten verhoudingsgewijs vaker voorkomen, terwijl er minder vaak rapporten voorkomen die aan alcohol zijn gerelateerd. De meeste overlastincidenten houden verband met drugs (63%). De drie meest gevonden zoektermen in de registraties, ‘drugs’, ‘deal(er)’ en ‘handel’, zijn een indicatie dat de overlast met name door straatdealers en drugsrunners wordt veroorzaakt. Uit de overlastmeldingen op hotspotniveau blijkt wel dat het aantal meldingen over drugs jaar op jaar verder afneemt. De afname lijkt wel af te vlakken waardoor steeds lastiger waar te nemen is of er nog sprake is van een verdere afname.
7. CONCLUSIES
D
eze verdiepingsstudie vormt de tweede fase van de derde meting van de monitorwaarmee de ontwikkelingen in het coffeeshopbeleid worden gevolgd. In dit laatste hoofdstuk bespreken we de conclusies die op basis van de resultaten kunnen worden getrokken.
We hebben onderzoek gedaan in twee grensgemeenten in de politieregio Oost-Nederland en in drie grensgemeenten in de politieregio Limburg. In totaal hebben we in deze vijf gemeenten zeven hotspots vastgesteld waar etnografisch veldonderzoek is verricht. Hierbij hebben we de fenomenen coffeeshoptoerisme, softdrugstoerisme, softdrugsgerelateerde overlast, illegale verkoop van cannabis aan gebruikers buiten de coffeeshop en straatdealers en drugsrunners onderzocht.
De keuze voor de vijf gemeenten is in de eerste plaats ingegeven door de ontwikkelingen uit de eerste fase en de daaruit voorkomende onderwerpen. De resultaten van de eerste fase riepen vragen op over softdrugstoerisme, straathandel door drugsrunners en dealers en ontwikkelingen in de bij politie geregistreerde
overlastmeldingen.1 Vervolgens zijn binnen de vijf gemeenten zeven hotspots
vastgesteld met behulp van lokale experts.
We behandelen in de eerste drie paragrafen de aan het coffeeshopbeleid gerelateerde fenomenen; namelijk het coffeeshoptoerisme; de illegale verkoop van cannabis aan gebruikers buiten de coffeeshop; het softdrugstoerisme; en de (soft)druggerelateerde overlast. In paragraaf 7.4 sluiten we af met enkele overkoepelende conclusies over de drie onderwerpen die uit de eerste fase van de derde meting voortvloeien: softdrugstoerisme; straathandel; en ontwikkelingen in overlastmeldingen.
7.1 Coffeeshoptoerisme
Wat is de aard van het coffeeshoptoerisme op de hotspots in de vijf gemeenten? Op bijna alle hotspots is sprake van niet-ingezetenen die coffeeshops willen bezoeken. Daarbij speelt de grensligging van gemeenten een belangrijke rol. De coffeeshops trekken buitenlandse bezoekers aan die softdrugs willen kopen en gebruiken in een coffeeshop. In harddrugs zijn zij doorgaans niet of nauwelijks geïnteresseerd. Naar welke hotspot zij afreizen laten zij vooral afhangen van de afstand die zij moeten afleggen en hoe toegankelijk de shops daar zijn (door bijvoorbeeld rekening te houden met mogelijke handhaving van het I-criterium). De coffeeshops op de hotspot worden overigens ook bezocht door buitenlanders die – mits zij in Nederland ingeschreven
staan als inwoner – niet tot coffeeshoptoeristen worden gerekend, zoals internationale studenten en arbeidsmigranten.
Meer ervaren buitenlandse softdrugsgebruikers zijn meestal op de hoogte van de gemeentelijke regels omtrent coffeeshops, maar dit geldt lang niet voor alle coffeeshoptoeristen. Het is hen veelal onbekend in welke gemeenten zij de coffeeshops al dan niet naar binnen mogen om softdrugs te kopen. De gebrekkige kennis van coffeeshoptoeristen stelt drugsrunners en straatdealers op enkele hotspots in staat om buitenlandse toeristen te misleiden. Zij zeggen hen dat ze de coffeeshops in de gemeente niet in mogen en dat ze softdrugs uitsluitend op straat kunnen kopen. In het algemeen kan worden vastgesteld dat het fenomeen coffeeshoptoerisme zich het meest voordoet op hotspots die in het centrum van een grotere stad liggen. Het gros van de coffeeshoptoeristen reist af naar het centrum van een stad en duikt daar de eerste de beste coffeeshop in. Zij doen geen extra moeite om de locatie van een shop in een woonwijk te achterhalen, zo blijkt uit het veldonderzoek op één van de hotspots. Daar krijgt de in een woonwijk gevestigde coffeeshop met weinig buitenlandse bezoekers te maken, terwijl in de shops in het centrum van de stad wel regelmatig buitenlandse bezoekers komen.
Op de hotspots in twee van de vijf verdiepingsgemeenten, waar al jarenlang in grote mate sprake is van coffeeshoptoerisme, zien we echter dat ook shops die niet in het centrum liggen goed bezocht worden door niet-ingezetenen. Het gaat op deze hotspots om coffeeshops die al jarenlang buitenlandse bezoekers trekken en goed bij hen bekend staan. Hier is op de hotspots goed merkbaar dat het coffeeshoptoerisme (en de gevolgen daarvan) onderdeel zijn geworden van de buurt.
7.2 Illegale verkoop en (soft)drugstoerisme
Wat is de aard van de illegale verkoop en het (soft)drugstoerisme op de hotspots in de vijf gemeenten?
Op alle hotspots in de vijf gemeenten is sprake van illegale handel in soft- en/of harddrugs. Op vijf hotspots (in drie van de vijf gemeenten) is de omvang van de illegale markt beperkt en/of vinden de transacties plaats in het verborgene.