Categoralisering in de ziekenhuiszorg

Categoralisering wil zeggen, de zorgverlening wordt georgani- seerd rondom een groep patinten met een zelfde of verwante aandoening. De zorg in algemene ziekenhuizen wordt meestal categoraal georganiseerd. De algemene ziekenhuizen hebben (verpleeg)afdelingen die zich richten op doelgroepen van patiënten en de daaraan gekoppelde specialismen, zoals de afdeling neuro- logie, afdeling vaatchirurgie en de afdeling gynaecologie. Enkele algemene en academische ziekenhuizen doen zelfs een stap verder. Zij beschikken over eenheden waarbinnen een aantal specialis- tische disciplines samenwerken rondom één herkenbare patinten- groep (b.v. een vaatcentrum).

Daarnaast wordt categorale ziekenhuiszorg aangeboden door categorale ziekenhuizen. Er kunnen twee groepen worden onderscheiden. (1) De categorale ziekenhuizen die dezelfde zorg als de algemene ziekenhuizen aanbieden, maar wel op een beperkt terrein. Voorbeelden zijn neurologische klinieken,

kinderziekenhuizen en kankercentra. (2) De categorale zieken- huizen die zorg aanbieden die niet behoort tot het zorgaanbod van de algemene ziekenhuizen. Deze categorale ziekenhuizen kunnen als vervolginstellingen van de algemene ziekenhuizen worden beschouwd. De mogelijkheden voor zorgverlening aan patinten met psychische en/of sociale problemen, samenhangend met een chronische somatische aandoening, zijn in de algemene zieken- huizen zeer beperkt. Deze categorale zorg is niet alleen gericht op het behandelen van een lichamelijke stoornis, maar ook op het leren omgaan met een beperking of handicap. De vaak langdurige behandeling in deze ziekenhuizen wordt gekenmerkt door samenhangende en op elkaar afgestemde activiteiten, in het kader van (para)medische, psychische en sociale begeleiding. Voor- beelden zijn de astmacentra, centra voor epileptici en revali- datiecentra. In het Besluit Aanwijzing Inrichting Wet Ziekenhuis- voorzieningen zijn deze voorzieningen niet onder de categorale ziekenhuizen gerangschikt, maar als aparte categorie opgenomen.

Er zijn twee groepen categorale ziekenhuizen

Zoals aan elke organisatievorm, zijn er ook aan de categorale organisatie van ziekenhuiszorg voor- en nadelen verbonden. Voordelen van categoralisering in de ziekenhuiszorg zijn: de mo- gelijkheden tot specialisatie, de mogelijkheden om de zorgverle-

Categorale zorgverlening heeft voor- en nadelen

ning doelmatiger te organiseren en een meer patiëntgerichte bena- dering toe te passen. Er kleven echter ook nadelen aan categorale ziekenhuiszorg: deskundigheid is slechts op een klein vakgebied aanwezig, versnippering van het zorgaanbod en verkokering van de zorgverlening. Het categoraal organiseren van ziekenhuiszorg is een positief te waarderen ontwikkeling, mits de nadelen voldoende worden erkend en ondervangen.

Het categoraal organiseren van ziekenhuiszorg in het kader van een algemeen ziekenhuis biedt de beste mogelijkheden kwaliteit en continuteit van zorg te waarborgen en versnippering en verkokering te voorkomen. De Raad is van mening dat de rijksoverheid buiten de organisatie van categorale zorg in het kader van een algemeen ziekenhuis kan blijven. De interne organi- satie is een zaak van het ziekenhuis zelf. Ook de wetgeving - de Kwaliteitswet, de (herziene) WZV, de komende wet op bijzondere medische verrichtingen - gaat daarvan uit.

Categorale zorg in algemene zie- kenhuizen verdient de voorkeur

In categorale ziekenhuizen is, net als in kleine ziekenhuizen, de (medisch-specialistische) deskundigheid in de breedte beperkt, evenals de omvang van de ziekenhuisorganisatie. De kwaliteit en continuïteit zijn daardoor minder goed gewaarborgd. De beperkte deskundigheid en beperkte omvang van de categorale zieken- huizen hoeven geen absolute belemmeringen te zijn voor een adequaat functioneren. Het maakt bijvoorbeeld verschil of een categoraal ziekenhuis deel uitmaakt van een zorgnetwerk, beschikt over een goede kwaliteitsborging e.d. Het overheidsbeleid is er tot nu toe dan ook op gericht geweest de categorale ziekenhuizen te laten integreren in de algemene ziekenhuizen, met uitzondering van de astmacentra, revalidatiecentra en centra voor epileptici (zie Richtlijnen ex. art.3 WZV). Die uitzondering is gemaakt vanwege het extra zorgaanbod van deze centra.

Categorale ziekenhuizen moeten niet over één kam worden geschoren

Voorzover categorale ziekenhuizen binnen het raam van algemene wetgeving mogelijk zijn, moeten ze ook gedoogd worden. Het ligt echter niet voor de hand dat de rijksoverheid medewerking verleent aan de totstandkoming van categorale ziekenhuizen die dezelfde zorg verlenen als algemene ziekenhuizen (groep 1). Dit ligt anders voor de categorale ziekenhuizen van groep 2, de centra met een extra zorgaanbod. Uit een oogpunt van spreiding en be- hoefte zal medewerking door de overheid aan de totstandkoming van een dergelijk ziekenhuis gewenst kunnen zijn.

De rijksoverheid moet zijn houding ten opzichte van categorale zieken- huizen laten afhangen van hun eventuele meerwaarde

Vanwege de risico's voor de kwaliteit en de continuïteit van de zorgverlening vindt de Raad het gewenst dat de Inspectie voor volksgezondheid nadere criteria formuleert, waaraan het functi-

De Inspectie zou criteria moeten vaststellen waaraan het functioneren van categorale ziekenhuizen kan worden getoetst

oneren van categorale ziekenhuizen kan worden getoetst. Deze criteria zouden van toepassing dienen te zijn op alle categorale ziekenhuizen, ook op de astmacentra, de revalidatiecentra en de centra voor epileptici. Ook deze laatste groep van categorale ziekenhuizen loopt risico's met betrekking tot kwaliteit en continu- teit van, vooral, de medisch-specialistische zorg. Op grond van artikel 6 Kwaliteitswet zouden een aantal voorwaarden kunnen worden geformuleerd, die de garanties voor kwaliteit en

continuïteit vergroten. Eén van de belangrijkste voorwaarden zou dienen te zijn, dat een categoraal ziekenhuis een verplichte samenwerking aangaat met één of meerdere andere

ziekenhuizen. Daarnaast zou een categoraal ziekenhuis op een duidelijke wijze haar missie dienen te verwoorden en uit te werken in een beleidsplan.