HOOFDSTUK 6: CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN
I. Boeken, naslagwerken, tijdschriften en overige literatuur
J.E. Aken van & D.G. Andriessen, Handboek ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek: wetenschap met effect, Utrecht: Boom Lemma 2011.
T. Arnoldussen en D. Chevalier, 'De Omgevingswet: nieuw ruimtelijk recht?', RdW 2019-2, p. 3-16 J. Aué, De rol van Waterstof binnen de Energietransitie, Groningen: Hanzehogeschool Groningen 2018.
E. Bauw, Onrechtmatige Daad: Aansprakelijkheid voor Zaken, Monografieën BW nr. B47, Deventer:
Kluwer 2008.
Biemans J.W.A., Rechtsgevolgen van stille cessie, O&R (nr. 65) 2011/6.4.1, 1 september 2011.
Enpuls, TNO, DNV, Waterstof uit elektrolyse voor maatschappelijk verantwoord netbeheer (Resultaten van een door TNO en DNV.GL voor Enpuls uitgevoerd onderzoek), 23 november 2018.
K.J.O. Jansen, Groene serie: Onrechtmatige daad, Deventer: Wolters Kluwer 2017
H. Koster, ‘De energietransitie in Nederland: enkele (juridische) ontwikkelingen’, Bb 2018/58. 23 juli 2018.
K. J. Noorman, Over Energietransitie en zo veel meer…, Groningen: Hanzehogeschool Groningen 2018.
M.A. van der Pool, ‘De mededelingsplicht in de periode tussen aanvraag en acceptatie van de verzekering’, Bb 2018/17, afl. 6, p. 54-55
J. Reijerkerk, G. van Rhee, perspectief voor duurzame groei door waterstof (Waterstof: kansen voor de Nederlandse industrie), opgesteld in opdracht van RVO en ministerie van EZK 2019.
M. de Rijke, Energietransitie en gebouwde omgeving vanuit energierechtelijk perspectief, TBR, 2019, nr.
11
M. Ruygvoorn, Contracten in de praktijk, Deventer: Kluwer 2013 D.G. Tempelman , Alternatieve Gassen en Aansprakelijkheid, 2016
D.G. Tempelman, C. van den Berg, De Warmtewet in transitie en de rol van de lokale overheid, Nederlands Tijdschrift voor Energiewet, 2019, nr. 1.
G. J. Tongeren van (voorzitter PGS-programmaraad), Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS) 35 (Waterstof: Afleverinstallaties van waterstof voor wegvoertuigen), versie 1.0, 2015.
A. Verbruggen, Economische benadering van milieu en milieubehoud, Antwerpen-Apeldoorn: Garant 2008
Bronnenlijst
Waterstof en wetgeving: als innovatieve ondernemer aan de slag met waterstof Jeroen Nijland
54 54 II. Jurisprudentie
- HR 10 oktober 2000, ECLI:NL:HR:2000:AA7686 (Foekens/Naim) - HvJ EU 9 februari 2006, ECLI:EU:C:2006:93 (O’Byrne v. Sanofi Pasteur).
- HR 5 november 1965, ECLI:NL:HR:1965:AB7079 (Kelderluik) - HR 8 oktober 2010, ECLI:NL:HR:2010:BM6095 (Hangmat-arrest)
- Hof S–Hertogenbosch 16 juni 2015, ECLI:NL:GHSHE:2015:2176 (DAF v. Achmea).
- Hof Den Haag 29 september 2017, ECLI:NL:GHDHA:2017:2622 - HR 19 februari 1963, ECLI:NL:HR:1963:2 (Verpleegster-arrest) - HR 21 maart 1975, ECLI:NL:HR:1975:AC5560 (Hartpatiënt-arrest) III. Lijst van gebruikte websites
- Aandeslagmetdeomgevingswet.nl, Regels tijdelijke deel omgevingsplan, datum onbekend, www.aandeslagmetdeomgevingswet.nl/regelgeving/instrumenten/omgevingsplan/regels-tijdelijke-deel-omgevingsplan-gemeentelijke/ (laatst geraadpleegd op 26 maart 2020) - Aandeslagmetdeomgevingswet.nl, Wetten omgevingswet, datum onbekend,
www.aandeslagmetdeomgevingswet.nl/regelgeving/wet-regelgeving-rijk/wetten-omgevingswet/ (laatst geraadpleegd op 26 maart 2020)
- Centraal Beheer, bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering, datum onbekend,
https://www.centraalbeheer.nl/zakelijk/bedrijfsverzekeringen/bedrijfsaansprakelijkheidsverzek ering (laatst geraadpleegd op 9 april 2020)
- Certiq, Soorten certificaten, datum onbekend, www.certiq.nl/wij-zijn/soorten-certificaten/
(laatst geraadpleegd op 2 april 2020)
- Dronewatch, EU droneregels: vanaf 1 juli 2022 nieuwe CE-labels voor drones, 6 maart 2020, www.dronewatch.nl/2020/03/06/eu-droneregels-vanaf-1-juli-2022-nieuwe-ce-labels-voor-drones/ (laatst geraadpleegd op 24 maart 2020)
- Duurzaam Bedrijfsleven, Liander wil aandacht voor capaciteit van energienetten bij aanleg zonneparken, 12 juni 2019, www.duurzaambedrijfsleven.nl/energie/31785/liander-energienet-zonnepark (laatst geraadpleegd op 2 maart 2020)
- EU, Automotive, datum onbekend, www.ec.europa.eu/growth/sectors/automotive_en (laatst geraadpleegd op 3 april 2020)
- EU, information Ce-marking for manufacturers, datum onbekend,
www.ec.europa.eu/growth/single-market/ce-marking/manufacturers_nl (laatst geraadpleegd op 1 april 2020)
- Hanzehogeschool, Groene waterstof booster, datum onbekend,
www.hanze.nl/nld/onderzoek/speerpunten/energie/groene-waterstof-booster (laatst geraadpleegd op 29 mei 2020)
- ILT, Klassenbureau’s, datum onbekend, www.ilent.nl/onderwerpen/erkende-organisaties-zeevaart/klassenbureaus (laatst geraadpleegd op 3 april 2020)
- ILT, Vereiste documenten luchtvaartuigen, datum onbekend,
www.ilent.nl/onderwerpen/eigenaren-luchtvaartuigen/vereiste-documenten (laatst geraadpleegd op 3 april 2020)
- ILT, Wet en regelgeving RPAS drones, datum onbekend,
www.ilent.nl/onderwerpen/drones/wet-en-regelgeving-rpas-drones (laatst geraadpleegd op 4 april 2020)
- KIWA, Gastec QA keuringseis waterstof in de maak, 28 februari 2019,
www.kiwa.com/nl/nl/nieuws-en-media/nieuws/gastec-qa-keuringseis-waterstofgas-in-de-maak/ (laatst geraadpleegd op 15 april 2020)
- Milieu Centraal, Keurmerken, datum onbekend, www.milieucentraal.nl/bewust-winkelen/keurmerken/ (laatst geraadpleegd op 29 april 2020)
Bronnenlijst
Waterstof en wetgeving: als innovatieve ondernemer aan de slag met waterstof Jeroen Nijland
55 55 - RDW, Nationale kleine serie typegoedkeuring, datum onbekend,
www.rdw.nl/zakelijk/paginas/nationale-kleine-serie-typegoedkeuring (laatst geraadpleegd op 28 maart 2020)
- RDW, Typegoedkeuring voertuigen, datum onbekend,
www.rdw.nl/zakelijk/branches/fabrikanten-en-importeurs/typegoedkeuring-aanvragen/typegoedkeuren-voertuigen (laatst geraadpleegd op 28 maart 2020) - Rijksoverheid, Bijzondere bromfietsen, datum onbekend,
www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bijzondere-voertuigen/bijzondere-bromfietsen (laatst geraadpleegd op 28 maart 2020)
- Rijksoverheid, Energiebelasting, datum onbekend,
www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/belastingplan/belastingwijzigingen-voor-ons-allemaal/energiebelasting (laatst geraadpleegd op 27 maart 2020)
- Rijksoverheid, Hoe weet ik of een product of dienst een certificaat heeft?, datum onbekend, www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/certificaten-keurmerken-en-meetinstrumenten/vraag-en-antwoord/hoe-weet-ik-of-een-product-of-dienst-een-certificaat-heeft (laatst geraadpleegd op 3 april 2020)
- Rijksoverheid, Kamerbrief over voortgang invoering omgevingswet, 29 november 2019, www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/omgevingswet/documenten/kamerstukken/2019/11/29/k amerbrief-over-voortgang-invoering-omgevingswet (laatst geraadpleegd op 7 april 2020) - Rijksoverheid, Kwaliteitseisen producten en diensten, datum onbekend,
www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/certificaten-keurmerken-en-meetinstrumenten/kwaliteitseisen-producten-en-diensten (laatst geraadpleegd op 11 april 2020)
- Rijksoverheid, Vernieuwing omgevingsrecht, datum onbekend,
www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/omgevingswet/vernieuwing-omgevingsrecht (laatst geraadpleegd op 26 maart 2020)
- Rijksoverheid, Voortgang uitvoering strategisch plan verkeersveiligheid 2020, 7 juni 2019, www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/06/07/voortgang-uitvoering-strategisch-plan-verkeersveiligheid-2030 (laatst geraadpleegd op 28 maart 2020)
- Rijksoverheid, Wanneer moet ik een omgevingsvergunning aanvragen?, datum onbekend, www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/omgevingswet/vraag-en-antwoord/wanneer-moet-ik-een-omgevingsvergunning-aanvragen (laatst geraadpleegd op 26 maart 2020)
- Rijksoverheid, Wat doet de overheid tegen oneerlijke handelspraktijken, datum onbekend, www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/certificaten-keurmerken-en-meetinstrumenten/vraag-en-antwoord/wat-doet-de-overheid-tegen-oneerlijke-handelspraktijken (laatst geraadpleegd op 11 april 2020)
- Rijksoverheid, Wat is een prestatieverklaring voor bouwproducten?, datum onbekend, www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bouwproducten/vraag-en-antwoord/wat-is-een-prestatieverklaring-voor-bouwproducten (laatst geraadpleegd op 11 april 2020) - RVO, Demonstratie Energie en Klimaatinnovatie (DEI) 2020, datum onbekend,
www.rvo.nl/subsidie-en-financieringswijzer/demonstratie-energie-en-klimaatinnovatie-dei-2020 (laatst geraadpleegd op 27 maart www.rvo.nl/subsidie-en-financieringswijzer/demonstratie-energie-en-klimaatinnovatie-dei-2020)
- RVO, EU-landen: CE-markering, datum onbekend, www.rvo.nl/onderwerpen/tools/wet-en-regelgeving/eu-wetgeving/ce-markering (laatst geraadpleegd op 10 april 2020)
- RVO, Kosten octrooi, datum onbekend,
www.rvo.nl/onderwerpen/innovatief- ondernemen/octrooien-ofwel-patenten/octrooi-anders-beschermen/octrooirecht/kosten-octrooi (laatst geraadpleegd op 28 maart 2020)
- RVO, SEEH, datum onbekend, www.rvo.nl/subsidie-en-financieringswijzer/seeh (laatst geraadpleegd op 28 maart 2020)
Bronnenlijst
Waterstof en wetgeving: als innovatieve ondernemer aan de slag met waterstof Jeroen Nijland
56 56 - RVO, Soorten licenties octrooi, datum onbekend,
www.rvo.nl/onderwerpen/innovatief-ondernemen/octrooien-ofwel-patenten/octrooien-praktijk/licenties/soorten-licenties (laatst geraadpleegd op 28 maart 2020)
- RVO, Stappenplan CE-markering, datum onbekend, www.rvo.nl/onderwerpen/tools/wet-en-regelgeving/eu-wetgeving/ce-markering/stappenplan (laatst geraadpleegd op 11 april 2020) - Scheepvaartexperts, CE pleziervaartuigen algemeen, datum onbekend,
www.scheepsexperts.nl/ce-keuring-en-certificering-pleziervaartuigen/ce- consultancy/technisch-dossier-jacht/46-ce-voor-pleziervaartuigen/ce-pleziervaartuigen-algemeen.html (laatst geraadpleegd op 6 april 2020)
- Shell, grootste groene waterstofproject van Europa start in Groningen, 27 februari 2020, www.shell.nl/media/persberichten/2020-media-releases/grootste-groene-waterstofproject-van-europa-in-grongingen.html (laatst geraadpleegd op 17 maart 2020)
- SNN, Innoveren via ontwikkelingsprojecten 2020, datum onbekend,
www.snn.nl/ondernemers/innoveren-via-ontwikkelingsprojecten-2020 (laatst geraadpleegd op 28 maart 2020)
- TNO, waterstof voor duurzame energievoorziening, datum onbekend,
www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/energietransitie/roadmaps/naar-co2-neutrale-brand-en-grondstoffen/waterstof-voor-een-duurzame-energievoorziening/ (laatst geraadpleegd op 11 maart 2020)
- Vertogas, Wat is groen gas-certificering?, datum onbekend, www.vertogas.nl/hoofdmenu/wat-doet-vertogas/wat-is-groen-gas-certificering (laatst geraadpleegd op 8 april 2020)
57
Bijlage 1 - Vragenlijst interviews
- Welkom, bedanken voor deelname.
- Er is al een inleiding geweest, korte samenvatting.
- Onduidelijkheden voor het interview? Vragen mag altijd.
- Structuur: intellectueel eigendom > subsidies > certificering > aansprakelijkheid > verzekering - Diverse antwoorden zijn misschien al gegeven in een eerder gesprek, maar voor de volledigheid
nu nogmaals.
Intellectuele eigendomsmogelijkheden
1. Maakt u ook gebruik van de mogelijkheden om uw intellectuele eigendom te beschermen?
2. Wat is de reden voor deze keuze?
Subsidies voor ontwikkelingsproces
1. Heeft u voor uw de ontwikkeling van de drone ook subsidies aangevraagd?
2. Zo ja: op welk moment in de ontwikkeling van uw product heeft u deze aangevraagd?
Later dan start: bent u ook aangelopen tegen het weigeren van subsidies doordat u later dan de start subsidie heeft aangevraagd?
Eerder dan start: Heeft u hier specifiek voor gekozen gezien deze voorwaarden?
Onduidelijkheid over certificeringsproces
1. Bestaat er wel eens onduidelijkheid over het certificeringsproces?
2. Hoe wordt deze onduidelijk in de praktijk uiteindelijk opgelost?
Valt waterstof onder de certificering voor producten op ander gas?
1. Zorgt specifiek het gebruiken van waterstof in een product ervoor dat certificeren lastig is, of doordat het überhaupt ‘iets nieuws’ is?
2. Hoe wordt in de praktijk waterstof ingepast in de huidige wetgeving?
Preventief voorkomen aansprakelijkheid
1. Ben je bekend met de diverse soorten aansprakelijkheden die er zijn als producent?
2. In hoeverre hou je hier tijdens de ontwikkeling al rekening mee?
Verzekering
1. Heb je deze aansprakelijkheden ook verzekert?
2. Er bestaat geen acceptatieplicht bij verzekeraars, was het lastig om een verzekeraar te vinden?
3. Wat was eventueel de reden dat verzekeraars huiverig waren?
4. Hoe heb je dit uiteindelijk opgelost?
58 58
Vragen experts
Intellectuele eigendomsmogelijkheden
1. In hoeverre zie je dat ondernemers intellectuele beschermingsmogelijkheden gebruiken?
2. Wat zijn de factoren die ze gebruiken in deze afweging?
Subsidies voor ontwikkelingsproces (jurist)
1. Worden er veel subsidies aangevraagd door ondernemers?
2. Zo ja: op welk moment in de ontwikkeling worden deze subsidies aangevraagd?
Later dan start: wordt er ook aangelopen tegen het weigeren van subsidies doordat u later dan de start subsidie heeft aangevraagd?
Eerder dan start: Heeft u hier specifiek voor gekozen gezien deze voorwaarde?
Onduidelijkheid over certificeringsproces (jurist)
3. Bestaat er wel eens onduidelijkheid over het certificeringsproces?
4. Hoe wordt deze onduidelijk in de praktijk uiteindelijk opgelost?
Valt waterstof onder de certificering voor producten op ander gas? (jurist)
1. Zorgt specifiek het gebruiken van waterstof in een product ervoor dat certificeren lastig is, of doordat het überhaupt ‘iets nieuws’ is?
2. Hoe wordt in de praktijk waterstof ingepast in de huidige wetgeving?
3. (jurist) Wordt waterstof geschaald onder de CE-wetgeving, gezien waterstof niet letterlijk valt onder verbranding?
Preventief voorkomen aansprakelijkheid (jurist)
1. In hoeverre wordt er door ondernemers tijdens de ontwikkeling al rekening gehouden met aansprakelijkheden?
2. Verwacht u problemen met het certificeren door het gebrek aan wetgeving?
Verzekering
5. Er bestaat geen acceptatieplicht bij verzekeraars, is het lastig voor ondernemer om een verzekeraar te vinden?
6. Wat is de reden dat verzekeraars huiverig waren?
7. Hoe wordt dit uiteindelijk opgelost?