De mogelijkheid voor een samenwerking tussen Bert en Louise Wagenvoort en Ben Lichtenberg ontstond door een plan van Geldersch Landschap en Geldersche Kastelen, de verpachter van het bedrijf van Lichtenberg. Midden jaren negentig stelde de stichting een plan op voor herstructurering van de boerenbedrijven op een aantal landgoederen. In de jaren tachtig waren er nog ongeveer 20 pachters op de landgoederen Vorden en Kieftskamp. Halverwege de jaren negentig waren daar nog vier van over. Gezien de kleinschaligheid van drie van deze bedrijven zag het er
naar uit dat, binnen afzienbare tijd, ook deze bedrijven zouden verdwijnen. Het plan voor herstructurering van de boerenbedrijven was al geschreven toen Hayo Apotheker minister van Landbouw was. Het plan was echter in de ijskast beland, onder andere als gevolg van de MKZ-crisis. Enkele jaren geleden kwam het plan weer boven tafel toen geld beschikbaar kwam uit subsidiepotten voor provinciale plattelandsontwikkeling (POP). Het is toen versneld in gang gezet. De samenvoeging van de bedrijven van Wagenvoort en Lichtenberg
werd er mede door gerealiseerd.
Bioveem_handboek hs 11.6.indd Sec1:111
recreatie een neventak van het melkveebedrijf. De bedoeling is om deze recreatie vorm te geven middels twee activiteiten. De eerste activiteit is recreatie met paarden. Hiervoor wordt een trainingsbaan opgezet en geïnvesteerd in pensionstallen en routes om buiten te rijden. De bedoeling is om uiteindelijk totaalpakketten met overnachtingen aan te gaan bieden. De tweede activiteit is om de leden van Vereniging Natuurmonumenten en donateurs van stichting Geldersch Landschap bij de boerderij te betrekken. Hiervoor wordt een speciale ruimte op de boerderij ingericht om mensen te ontvangen en wat te vertellen over het bedrijf en de omgeving. Deze recreatietak wordt mogelijk opgezet door een extern persoon -Ellen Koster- die hiervoor ook een opleiding heeft gevolgd. Zij heeft ideeën genoeg en al de nodige plannen uitgewerkt voor excursies en lezingen.
Complexe organisatie
De samenvoeging van de beide bedrijven maakt een
snellere schaalvergroting mogelijk, maar daarmee zijn niet alle knelpunten
opgelost. De slechte verkaveling bleef en door de samenvoeging
van de bedrijven wordt nu op meerdere locaties gewerkt. Zo staat op de beide oorspronkelijke bedrijven nog steeds het jongvee. De organisatie van het bedrijf is door de samenwerking complexer geworden. Er moet veel worden georganiseerd, bijvoorbeeld op het gebied van veemanagement en dagelijkse planning. Bovendien moeten bestuurlijke functies en neventakken worden ingepast in de organisatie. Op sommige onderdelen zijn in eerste instantie keuzes gemaakt die later weer zijn terug gedraaid. Zo werden de koeien in eerste instantie vooral als koppel verzorgd, maar verschuift de aandacht nu toch weer meer naar de individuele koe.
Eén nieuw bedrijf
Ben Lichtenberg en Bert en Louise Wagenvoort hebben er voor gekozen hun bedrijven echt samen te voegen tot één nieuw bedrijf. Bert en Louise hadden al een maatschap en deze is weer in maatschap gegaan met Ben. Ben is eerste pachter van het bedrijf, Bert en Louise zijn tweede pachter. De nieuw gevormde maatschap is een economische maatschap waarbij onroerende en roerende goederen, vermogen en vee allemaal zijn ingebracht. Ook opbrengsten van activiteiten buiten het bedrijf worden ingebracht. Dit gebeurt
112 | Samenwerking
Bioveem_handboek hs 11.6.indd Sec1:112
om te voorkomen dat de resultaten van het bedrijf te lijden hebben onder de activiteiten van één van de maten buiten het bedrijf. Het was op voorhand duidelijk dat voor nevenactiviteiten iets geregeld moest worden omdat met name Ben veel naast het bedrijf doet. Daarnaast hebben Bert, Louise en Ben ook de ambitie om 2e takken te ontwikkelen. Over de activiteiten die naast het bedrijf worden uitgevoerd wordt eerst gezamenlijk overlegd. De opbrengsten van buiten het bedrijf moeten minimaal een plus van 20 procent op te betalen arbeid opleveren. Voor het invullen van de extra arbeid is een medewerker aangetrokken via STAP.
Goede afspraken maken
Over de consequenties van het verlaten van de maatschap door één van de drie maten is goed nagedacht. Geen van beide bedrijven mag er door in gevaar komen. Dit betekent dat vervreemding van gronden en productiemiddelen door een van de maten niet is toegestaan. Bovendien houden de oude locaties hun bestemming. Dit betekent dat er theoretisch ook weer vee gehouden zou mogen worden. In het traject van samenvoeging van de bedrijven is geen vaste bemiddelaar aangetrokken. Achteraf constateert Bert dat zijn vrouw Louise de rol als begeleider heeft vervuld. Zij bleek in staat om beide partijen
Samenwerking | 113 Tabel 1 - De bedrijven van Wagenvoort en Lichtenberg voor en na de samenvoeging.
Bert en Louise Wagenvoort Ben Lichtenberg Nieuw bedrijf
Verpachter Natuurmonumenten Gelders Landschap GL-GK en NM
Melkquotum (kg) 433.000 277.000 804.237
Huiskavel 12 17 30
Eenmalige pacht 16 25 41
Totaal aantal hectares 67 95 160
Melkkoeien 60 40 110
Jongvee 50 60 85
Vleesvarkens - 1000 -
VAK 1 2 2
Bioveem_handboek hs 11.6.indd Sec1:113
114 | Samenwerking
zo nodig een spiegel voor te houden en te confronteren met knelpunten die opgelost moesten worden. De boekhouder kent de achtergrond van beide families ook goed en heeft een belangrijke rol gespeeld in de opzet van de gehele samenwerking. Daarnaast leverde de rentmeester van Geldersch Landschap, Arnold Stokman, een belangrijke bijdrage.
Maandelijks strategisch overleg
Samen werken in één bedrijf vraagt om goede afspraken over het nemen van beslissingen. Een belangrijke voorwaarde om goed te kunnen overleggen is dat bij iedereen de wil om samen te werken aanwezig is. Beslissingen in de maatschap Wagenvoort - Lichtenberg worden soms ad hoc genomen maar ze zijn wel altijd onderbouwd
met argumenten die zijn gebaseerd op rendement. De overlegfrequentie is niet formeel geregeld maar in de praktijk komt het er op neer dat eens in de maand een avond wordt ingeruimd voor strategisch en tactisch overleg met de drie maten. Met de medewerker erbij wordt ook ongeveer één keer in de maand technisch overleg gevoerd over het management van het bedrijf. Het feit dat er meer overlegd moet worden is zeker een nadeel van het werken in een team. Daar staan echter grote voordelen tegenover. De zorg voor en over het
bedrijf kan met elkaar worden gedeeld en in arbeidspieken kan met het team ook veel werk worden verzet. Voor de partners is bovendien meer ruimte ontstaan voor een sociaal leven. Taken kunnen van elkaar worden overgenomen waardoor er meer mogelijkheden zijn om het bedrijf te verlaten voor feestjes, bezoekjes en vakanties.
Meer lezen?
Het Louis Bolk Instituut heeft in 2004 het Handboek koppelbedrijven uitgegeven.
Dit boek gaat over samen werkings - verbanden tussen twee of meer gespecialiseerde bedrijven. Deze proberen door uitwisseling van producten in elkaars behoeften voor mest, stro en voer te voorzien. Hierin staan ook tips voor samenwerking en richtlijnen voor prijsafspraken. Dit handboek is te bestellen bij het Louis Bolk Instituut 0343 523860 of www.louisbolk.nl o.v.v. publicatie nr. LV 53 en kost v 20,-.
Bioveem_handboek hs 11.6.indd Sec1:114
Samenwerking | 115