Het RIVM adviseert om het blootstellingsonderzoek dusdanig in te richten dat de resultaten kunnen worden gebruikt om bestaande modellen op onderdelen te toetsen. In deze bijlage geven we een overzicht van gangbare modellen in de toelatingsprocedure. In sommige gevallen zal toetsing en modelontwikkeling specifieke meetcampagnes vereisen. Voorbeelden zijn een experiment gericht op de beschrijving en toetsing van een driftcurve (druppeldrift) of toetsing van de vervluchtiging en verspreiding in de atmosfeer. Dit vereist relatief snelle concentratiemetingen in combinatie met gespecialiseerde meteorologische waarnemingen. Dergelijke metingen zouden onderdeel kunnen zijn van de metingen van het blootstellingsonderzoek. Op dit moment ontbreken nog modellen om de depositie op moestuinen te berekenen, of om concentraties binnenshuis te berekenen aan de hand van concentraties buitenshuis. Er zijn modellen opgesteld om de blootstelling voor de toepasser, werker en omstander te schatten in het kader van de toelating van
gewasbeschermingsmiddelen. De Europese Verordening 1107/2009/ stelt dat (residuen van) gewasbeschermingsmiddelen geen nadelige effecten mogen hebben op de gezondheid van mens en dier. De risicobeoordeling richt zich van oudsher op de bescherming van de werknemers (toepasser en werker), maar de laatste jaren worden risico’s voor omstanders en omwonenden in diverse landen meegenomen, bijvoorbeeld in Duitsland en Engeland.
De European Food Safety Authority (EFSA) heeft recent een concept handleiding voor risicobeoordeling opgesteld (EFSA, 2010), onder andere om te komen tot een meer geharmoniseerde aanpak in de verschillende lidstaten voor wat betreft omstanders en omwonenden. De EFSA concludeert het volgende:
De empirische data waar de modellen op berusten zijn beperkt;
De uitkomsten zijn afhankelijk van het gekozen model, soms zijn combinaties van modellen nodig;
Er is onderzoek nodig naar de potentiële blootstelling door de consumptie van gewassen uit moestuinen die naast akkerbouwvelden liggen;
Nieuwe data en methoden zijn nodig om cumulatieve blootstelling, namelijk via verschillende blootstellingsroutes en verschillende middelen, te schatten. Er bestaan grofweg drie categorieën voor de hier relevante modellen, namelijk voor:
1. drift;
2. vervluchtiging en atmosferische dispersie; 3. overdracht naar mensen.
Met name de laatste categorie betreft modellen met relatief grote onzekerheden in vergelijking met modellen uit de andere categorieën; hoeveel blijft
bijvoorbeeld achter op kleding en kan zo de huid binnenkomen?
Het BREAM (Bystander and Resident Exposure Assessment Model) project heeft geleid tot een model om blootstelling via spuitnevel en vervluchtiging te
Pagina 88 van 90 Pagina 88 van 90
ontwikkeld. De resultaten van dit project zullen waarschijnlijk worden gebruikt om de handleiding van EFSA (EFSA, 2010) nader uit te werken. BROWSE zal veel gegevens over toepassingen en gedragingen van personen verzamelen in Groot-Brittannië, Italië en Griekenland, maar voor vertaling naar de Nederlandse situatie zijn meer Nederlandse gegevens nodig vanwege verschillen in de manier waarop landbouw wordt bedreven. De gegevens worden verkregen door
interviews met toepassers, arbeiders, omstanders en omwonenden. Vanuit Nederland participeren TNO en WUR (Alterra en PRI) in het BROWSE project. Resultaten van driftmetingen in Nederlandse boomgaarden (PRI) zijn in BROWSE ingebracht en op basis daarvan is een deterministisch model voor blootstelling van omstanders en omwonenden ontwikkeld. Het RIVM maakt deel uit van de klankbordgroep. Er loopt ook een project voor EFSA waarin
spuitgegevens en milieugegevens worden verzameld in aardappel- en
groenteteelt in Nederland en in zes andere landen (verschillende gewassen) met onder andere surveys en dagboekjes. In het kader van BROWSE zijn het model PEARL, voornamelijk de vervluchtigingsmodule in PEARL, en het atmosferische dispersiemodel OPS-Ste gekoppeld en aangepast voor de specifieke toepassing op gewasbeschermingsmiddelen.
Tabel 7 geeft een aantal modellen weer die internationaal worden gebruikt bij de toelating (EUROPOEM), die in Nederland ontwikkeld zijn (OPS, PEARL,
driftcurves) en waarin de blootstelling van omwonenden wordt meegenomen (EFSA calculator, handleiding Duitsland). Ook het hierboven besproken BREAM model is in de tabel opgenomen. De tabel geeft geen uitputtend overzicht van de modellen die worden gebruikt.
De EFSA heeft als doel om tot een geharmoniseerde aanpak in de verschillende lidstaten te komen en zal in dat proces verschillende modellen combineren en aan elkaar koppelen. Dit zal resulteren in een rekenprogramma (‘EFSA-
calculator’). Deze EFSA-calculator en de andere genoemde modellen kunnen bij het blootstellingsonderzoek op onderdelen worden gevalideerd met
meetgegevens. Risicobeoordelaars bij het RIVM, Ctgb, WUR en TNO kunnen de genoemde modellen draaien.
Tabel 7. Verspreidings- en blootstellingsmodellen
Model Type Input Output
PEARL (Leistra et al., 2001) Vervluchtigingsmodel Onder andere dampdruk, weersomstandigheden
o.a. uitspoeling, vervluchtiging, emissie naar lucht/water vanaf het behandelde gewas OPS-Ste
(Smits et al., 2005, Van Pul et al., 2008)
Atmosferisch verspreidingsmodel
Emissie naar lucht (bijvoorbeeld vanuit PEARL), weersomstandigheden
Dispersie, transport, en depositie
BREAM / Silsoe drift model (Kennedy et al., 2012)
Driftmodel voor ‘boomsprayer’
Toepassingskenmerken (onder andere hoogte gewas), weeromstandigheden en blootstellingsparameters, zoals
ademhalingssnelheid
Dermale en inhalatoire blootstelling door spuitnevel
EFSA modellen voor omwonenden/ calculator (EFSA, 2010)
Combinatie Stofeigenschappen,
Toepassingskenmerken, blootstellingsparameters
Dermale en inhalatoire blootstelling via - Spuitnevel
- Vervluchtiging - Depositie
- Residuen op gewas (re-entry)
EUROPOEM I Overdachtsmodel Dermale en inhalatoire blootstelling van toepassers
EUROPOEM II (Gilbert et al., 2002)
Overdachtsmodel Verdere uitwerking van EUROPOEM I, inclusief
omstanders Handleiding beoordeling
overeenkomstig regelgeving Duitsland (Martin et al., 2008)
Overdachtsmodel Gebruikte hoeveelheden, drift (aan de hand van surrogaatwaarden) en
blootstellingsparameters
(aan de hand van surrogaatwaarden)
Verdere uitwerking van EUROPOEM II, inclusief omwonenden (ook kinderen)
BROWSE
(www.browseproject.eu)
Model in ontwikkeling Modellen die (externe) blootstelling kunnen
schatten voor passanten, omwonenden, toepassers en werkers voor de inhalatoire, dermale en ingestie route
Pagina 90 van 90 Pagina 90 van 90