6. Juridische uitdagingen
6.4 Bewindvoering
6.4.1 Waarom bewindvoering ?
De bewindvoering is bedoeld om voor de meerderjarige persoon die wegens zijn fysieke en/of mentale gezondheidstoestand, geheel of gedeeltelijk, tijdelijk of definitief, niet in staat is zijn belangen zelf en/of zelfstandig te behartigen (bv. ouderen met dementie, personen met een verstandelijke beperking, comapatiënten enz.)
Deze belangen kunnen al dan niet van financiële aard zijn. 6.4.2 Wie kan dit aanvragen ?
Elke belanghebbende kan de procedure in gang zetten: • de zorgbehoevende zelf;
• elke betrokken partij (familielid, huisarts, buur, maatschappelijk werker, de verzorgende); • de procureur des Konings.
6.4.3 Hoe wordt dit aangevraagd ?
Door middel van een verzoekschrift vergezeld van een omstandig medisch attest dat niet ouder is dan 15 dagen en, waaruit blijkt dat de te beschermen persoon handelingsonbekwaam is.
Het verzoekschrift beschrijft de situatie van de te beschermen persoon, zoals het sociaal netwerk van de beschermde persoon, maar ook de redenen van de aanvraag. Je kan eveneens suggesties doen m.b.t het bewind (wie als bewindvoerder kan worden aangeduid, wie als vertrouwenspersoon kan fungeren, wat de omvang van de opdracht zou moeten zijn enz.).
Hoe meer informatie het bevat, hoe makkelijker het voor de vrederechter is om een bewind uit te werken dat aangepast is aan de situatie van de beschermde persoon.
37 6.4.4 Tot welke vrederechter moet men zich wenden?
Voor de eerste aanstelling van een bewindvoerder moet u zich richten tot de vrederechter van de verblijfplaats van de te beschermen persoon.
6.4.5 Hoe gaat de vrederechter te werk ?
Vooraleer hij een beslissing neemt, wint de vrederechter de inlichtingen in die hij nodig acht. Hij nodigt alle betrokken partijen uit en indien nodig brengt hij een plaatsbezoek of huisbezoek.
De vrederechter werkt een bescherming op maat van de persoon uit.
De rechter duidt de handelingen aan waarvoor de beschermde persoon onbekwaam wordt om die nog te stellen. Hij zal daarbij rekening houden met wat de beschermde persoon zelf nog kan. De persoon kan enkel nog de handelingen blijven stellen die niet in de beslissing van de rechter zijn opgenomen. De vrederechter kan dus bepalen of de bescherming enkel voor de persoon nodig is of enkel voor de goederen. De bescherming kan ook gelden voor de persoon én voor de goederen.
• Vb. persoon: uitoefening ouderlijk gezag, huwen, verblijfplaats kiezen, enz.
• Vb. goederen: schenking aanvaarden, lening aangaan, goederen vervreemden, enz.
Hierbij kan er sprake zijn van bijstand van de bewindvoerder of zelfs vertegenwoordiging door de bewindvoerder
• bij bijstand stelt de beschermde persoon zelf de handeling, maar niet zelfstandig: de bewindvoerder moet akkoord gaan (meestal door mee te tekenen of door vooraf zijn toestemming te geven).
• bij vertegenwoordiging treedt de bewindvoerder op in de plaats van de beschermde persoon. Voor bepaalde handelingen heeft hij hiervoor de voorafgaande toestemming van de rechter nodig. De bewindvoerder moet de beschermde persoon hierbij wel betrekken en verplicht inlichten wanneer hij bepaalde handelingen stelt.
Hoewel de vrederechter bij voorkeur iemand uit de onmiddellijke omgeving van de persoon als bewindvoerder aanstelt, kan hij ook iemand anders aanduiden. Indien bewindvoerder geen persoon aanstelt geldt het zogenaamde cascademodel.
Wit-Gele Kruis van Vlaanderen Commissie Ethiek Bijlage bij Advies nr. 4 December 2019
38 6.4.6 De vertrouwenspersoon
De te beschermen persoon kan ook één of meerdere vertrouwenspersonen (laten) aanstellen. Wanneer een professionele bewindvoerder wordt aangesteld die de beschermde persoon niet goed De taken van de vertrouwenspersoon zijn o.m.:
Contact onderhouden met de beschermde persoon;
• waar nodig overleg plegen met de bewindvoerder(s);
• verbindingspersoon zijn om de communicatie te bevorderen tussen de beschermde persoon enerzijds, en de vrederechter, en de bewindvoerder en het sociale netwerk anderzijds. • De beschermde persoon ondersteunen in het uitdrukken van diens wensen.
• Bij kennelijke tekortkomingen van de bewindvoerder moet de vertrouwenspersoon ook naar de vrederechter stappen (alarmbelfunctie).
De vertrouwenspersoon kan nooit de taken van de bewindvoerder op zich nemen, ze hebben beiden onderscheiden taken.
Welke kosten zijn hieraan verbonden ?
39
Bibliografie
Baart, A., & Carbo, C. De zorgval: Analyse, kritiek en uitzicht. Amsterdam: Thoeris, 2014.
Burggraeve, R. Meerstemmige verantwoordelijkheid: Vanuit Levinas op zoek naar de ethische grondslagen voor zorgverlening, 2018. Ongepubliceerde tekst.
Haekens, M. Ouderenmishandeling: meer dan ontspoorde zorg. In: Dillen, A., & Pollefeyt, D. (ed), Wanneer 'liefde' toeslaat. Over geweld en onrecht in gezinnen, Leuven/Davidsfonds, Antwerpen/Pax Christi, 2006, p. 65-73.
Maeckelberghe, E. Kindermishandeling: veel zorgverleners, weinig zorg. Uit: De kwestie. Praktijkboek ethiek voor de gezondheidszorg, de Beaufort I., Hilborst, M., Vandamme, S., van de Vathorst, S., Schermer, M. (red). Den Haag: Boom, 2011: 149-156.
Moore, C., & Brown, C. Emerging innovations, best practices, and evidence-based practices in elder abuse and neglect: a review of recent developments in the field. Journal of Family Violence 2017; 32: 383-397.
Mosqueda, L., Burnight, K., Gironda, M., Moore, A., Robinson, J., & Olsen, B. The abuse intervention model: a pragmatic approach to intervention for elder mistreatment. Journal of the American Geriatrics Society 2016; 64: 1879-1883.
Van der Arend, A., & Gastmans, C. 3. Ethisch perspectief op het verpleegkundig handelen: een visie op verantwoordelijkheid, zorg en welzijn. Uit: Ethisch zorgverlenen: Handboek voor de verpleegkundige beroepen. HB Uitgevers, 2002, 51-88.
Van Heijst, A. Iemand zien staan. Zorgethiek over erkenning. Kampen: Klement, 2008.
Pickering, C., Moon, A., Pieters, H., Mentes, J., & Philips, L. Relationship management strategies for daughters in conflicted relationships with their ageing mothers. Journal of Advanced Nursing 2015; 71(3): 609-619.
Vanlaere, L., Burggraeve, R., & Janssens de Bisthoven, N. Gekkenwerk. Kleine ondeugden voor leraren. Leuven: Lannoo Campus, 2017.
Walker, M. Moral repair. Reconstructing moral relationships after wrongdoing. Cambridge: University Press, 2006.
Referenties punt 1 t.e.m. 3
Acierno, R., Hernandez, M., Amstadter, A., Resnick, H., Steve, K., Muzzy, W., & Kilpatrick, D. (2010). Prevalence and correlates of emotional, physical, sexual, and financial abuse and potential neglect in the United States: The National Elder Mistreatment Study. American Journal of Public Health, 100(2), 292-7.
Ayalon, L., Lev, S., Green, O., & Nevo, U. (2016). A systematic review and meta-analysis of interventions designed to prevent or stop elder maltreatment. Age and Ageing, 45(2), 216-227.
Bakker, L., Witkamp, B., Timmermans, M. (2018). Aard en omvang ouderenmishandeling. In opdracht van het WODC. Den Haag: Regioplan, Avans Hogeschool, Leyden Academy on Vitality and Ageing.
Baker P.R.A, Francis, D.P, Hairi, N.N, Othman, S., & Choo, W.Y (2016). Interventions for preventing abuse in the elderly. Cochrane Database of Systematic Reviews, 8. Art. No.: CD010321.DOI: 10.1002/14651858.CD010321.pub2.
Barer, B.M. (1997). The secret shame of the very old: “I've never told this to anyone else” Journal of Mental Health and Aging, 3(3), 365-375.
Callewaert, G., Moreels, A., & Van der Gucht, A. (2008). Cahier Ouderenzorg. Ouderenmis(be)handeling. Mechelen: Kluwer.
Collins, K.A. (2006). Elder maltreatment. A review. Archives of Pathology & Laboratory Medicine, 130, 1290-1296.
Comijs, H.C. et al. (1996) Agressie tegen en benadeling van ouderen. Een onderzoek naar ouderenmishandeling. Amsterdam: Vrije Universiteit.
Wit-Gele Kruis van Vlaanderen Commissie Ethiek Bijlage bij Advies nr. 4 December 2019
40
De Donder, L., De Witte, N., Brosens, D., Dierckx, E., & Verté, D. (2015). Learning to Detect and Prevent Elder Abuse: The Need for a Valid Risk Assessment Instrument. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 191, 1483-1488.
De Donder, L., Van Hauwaert, E., De Witte, N., De Muyter, F., & Verté, D. (2014). Vroegdetectie van ouderenmis(be)handeling: de ontwikkeling van een risicotaxatie-instrument in Vlaanderen. In Handboek Familiaal geweld, afl. 10. Geraadpleegd via https://www.kennisplein.be/Documents/Familiaal%20geweld%20afl%2010_DEF_VROEGDETE
CT IE_OUDEREN.pdf
De Donder, Liesbeth, & Verté, Dominique. (2010). Prevalence Study of Abuse and Violence Against Older Women: Results of the Belgian Survey. Brussel: Vrije Universiteit Brussel.
De Donder, L., Delcourt, S., & Verté, D. (2013). Mis(be)handeling van oudere vrouwen in de thuissituatie. In, G. Coene, & S. Withaeckx (Eds.), Van de liefde geslagen. Nieuwe vormen van familial geweld, feministisch bekeken (pp. 109-128). Brussel: ASP editions.
De Donder, L., Luoma, M., Penhale, B., Lang, G., Santos, A., Tamutiene, J., … Verté, T. (2011). European map of prevalence rates of elder abuse and its impact for future research. European Journal of Ageing, 8(2), 129-143.
Debeuckelaere, C., Martens, J., Temmerman, S. De Beule, H. (2018). Stappenplan & leidraad
ouderenmis(be)handeling. SEL Waasland. Geraadpleegd via file:///C:/Users/u0059653/OneDrive%20-
%20UC%20LeuvenLimburg/PWO%20OMB/Tools%20OMB/stappenplan_omb_v14.pdf
Dong, X., Simon, M., de Leon, C.M., et al. (2009). Elder self-neglect and abuse and mortality risk in a community-dwelling population. Journal of the American Medical Association, 302, 517526. Fisher, B.S., Zink, T., & Regan, S.L. (2011). Abuses against older women: Prevalence and health effects.
Journal of Interpersonal Violence, 26, 254-268.
Johannesen, M., & LoGiudice, D. (2013). Elder abuse: a systematic review of risk factors in community- dwelling elders. Age and Ageing, 42(1), 292–298, https://doiorg.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/10.1093/ageing/afs195
Lang, G., De Donder, L., Penhale, B., Ferreira-Alves, J., Tamutiene, I., & Luoma, M.-L. (2014) Measuring Older Adults' Abuse: Evaluation of Formative Indicators to Promote Brevity. Educational Gerontology, 40(7), 531-542, DOI: 10.1080/03601277.2013.857892
Melchiorre, M.G, DiRosa, M., Lamura, G., Torres-Gonzales, F.,Lindert, J., Stankunas, M., et al. (2016) Abuse of Older Men in Seven European Countries:A Multilevel Approach in the Framework of an Ecological Model. PLoSONE, 11(1) doi:10.1371/journal.pone.0146425
Messelis, E. (2015). Belang van wetenschappelijke benadering bij ouderenmis(be)handeling Vroegdetectie, risico- en beschermende factoren en interventies. In Handboek Familiaal geweld,
afl. 11. Geraadpleegd via https://www.kennisplein.be/Documents/Belang%20van%20wetenschappelijke%20benadering
% 20bij%20ouderenmisbehandeling%20-%20Els%20Messelis.pdf
Olofsson, N. K. Lindqvist, K., & Danielsson, I. (2012). Fear of crime and psychological and physical abuse associated with ill health in a Swedish population aged 65-84 years. Public Health, 126, 358-364. Sethi, D., Wood, S., Mitis, F., et al. (2011). European Report on Preventing Elder Maltreatment. Rome:
World Health Organization
Schiamberg, L.B., & Gans, D. (2000). Elder abuse by adult children: An applied ecological framework for understanding contextual risk factors and the intergenerational character of quality of life. Journal of Aging and Human Development, 50(4), 329-359.
VLOCO jaarverslag 2017 (2018). Geraadpleegd via https://wp.assets.sh/uploads/sites/430/2018/06/VLOCO_JVSL_2017.pdf
WHO (2002). The Toronto declaration on the global prevention of elder abuse. Geneva: World Health Organization.
41
Wydall, S., & Zerk, R. (2017). Domestic abuse and older people: Factors influencing helpseeking. The Journal of Adult Protection, 19(5), 247-260. Yan, E. (2015). Elder Abuse and Help-Seeking Behavior in Elderly Chinese. Journal of Interpersonal Violence, 30(15), 2683-2708.
Yon, Mikton, Gassoumis, & Wilber. (2017). Elder abuse prevalence in community settings: A systematic review and meta-analysis. The Lancet Global Health, 5(2), E147-E156.
Ziminski Pickering, C.E. & Rempusheski, V.F. (2014). Examining barriers to self-reporting of elder physical abuse in community-dwelling older adults. Geriatric Nursing, 35(2), 120-125.