Bepalende factoren bij keuze voor samenwerkingsvorm

Wanneer ziekenhuizen moeten kiezen voor een bepaalde samenwerkingsvorm, is het van belang om inzicht te hebben in de factoren die hierop van invloed zijn. Dit biedt inkijk in ‘things to be aware of’ en maakt een bewustere keuze mogelijk.

De factoren zijn onderverdeeld in strategische keuzes en situationele eigenschappen. Een overzicht van de bepalende factoren voor de keuze voor een samenwerkingsvorm is weergegeven in figuur 20. De factoren zijn onderverdeeld in strategische keuzes en situationele eigenschappen en zijn gebaseerd op de uitkomsten van het casusonderzoek. Hierop volgend is een expertsessie gehouden om de uitkomsten te toetsen en aan te vullen.

6.1.1 Ziekenhuizen moeten strategische keuze maken

Belangrijk is dat ziekenhuizen een strategische keuze maken over de gewenste verdeling van zeggenschap, kosten en opbrengsten en risico’s in alle fasen van het proces. Op deze aspecten heeft het ziekenhuis immers zelf invloed en deze zijn sterk bepalend voor de uiteindelijke samenwerkingsvorm. Dit zijn dezelfde aspecten die Wolting (2006) al noemde en die in hoofdstuk 3 zijn beschreven. Enkele belangrijke verbanden die betrekking hebben op deze aspecten, zijn hieronder beschreven. In de beschrijving van het beslismodel wordt hier verder op doorgeborduurd.

Verdeling van zeggenschap

• De gewenste mate van zeggenschap is de belangrijkste factor in het bepalen van een samenwerkingsvorm;

• Een grote mate van zeggenschap leidt tot zekerheid, beheersbaarheid en kwaliteitsborging voor het ziekenhuis. Het leidt tot meer invloed op bijvoorbeeld de ruimtelijke inrichting van het gebied en de huurders van opstallen;

• Een grotere zeggenschap leidt tot de noodzaak om als ziekenhuis in grotere mate bij te dragen aan de inbreng van financiële middelen en het dragen van risico’s;

• Het toe-eigenen van een grote mate van zeggenschap, betekent het aangaan van een meer traditionele samenwerkingsvorm;

• Hoe meer zeggenschap het ziekenhuis naar zich toe trekt, des te minder aantrekkelijk het ook wordt voor een externe partij om te participeren, omdat deze partij haar eigen belangen minder kan dienen;

• Met meer zeggenschap worden de belangen van het ziekenhuis beter gediend. Wanneer zeggenschap wordt afgestaan aan andere partijen, worden andere belangen in de ontwikkeling belangrijker. Het afstaan van zeggenschap aan een ontwikkelaar bijvoorbeeld, leidt tot een ontwikkeling waarin het belangrijker wordt om naar winstmaximalisatie te streven;

• Meer zeggenschap leidt tot een hogere tevredenheid over de samenwerkingsvorm.

Verdeling van kosten en opbrengsten

• Wanneer er geen financiële middelen beschikbaar zijn of het ziekenhuis deze niet wil vrijmaken, dan gaat dit ten koste van de zeggenschap die het ziekenhuis kan bedingen in de samenwerking;

• Een grotere inbreng van kosten en opbrengsten, betekent het aangaan van een meer traditionele samenwerkingsvorm;

• Voor het verkrijgen van zeggenschap in de planontwikkelingsfase, wanneer belangrijke keuzes worden gemaakt over o.a. de ruimtelijke plannen, is relatief weinig financiële inbreng benodigd.

Verdeling van risico’s

• Wanneer het ziekenhuis geen risico’s kan of wil dragen, dan gaat dit ten koste van de zeggenschap die het ziekenhuis kan bedingen in de samenwerking;

• Het dragen van een groter gedeelte van de risico’s, betekent het aangaan van een meer traditionele samenwerkingsvorm;

• Als het ziekenhuis (financiële) risico’s loopt bij de ontwikkeling van een zorgpark, dan mag dit niet ten laste komen van het primaire proces van zorgverlening.

Het is belangrijk dat ziekenhuisbesturen op bovengenoemde aspecten een keuze maken voor de lange termijn. Ook voor de bouw- en beheerfase dienen ziekenhuisbesturen al in de grondexploitatiefase een keuze te maken.

6.1.2 Ziekenhuizen moeten inspelen op situationele eigenschappen

Naast het maken van een strategische keuze op bovengenoemde aspecten, dienen ziekenhuizen in te spelen op situationele eigenschappen van een locatie. Het ziekenhuis heeft op deze situationele eigenschappen (op de korte termijn) niet veel invloed, terwijl die toch bepalend kunnen zijn voor de juiste samenwerkingsvorm. De situationele eigenschappen zijn onder te verdelen in ‘wat het ziekenhuis kan’ en de invloed van externe partijen.

Wat het ziekenhuis kan

• Beschikking over financiële middelen: wanneer het ziekenhuis zelf geen beschikking heeft over financiële middelen, is het sneller afhankelijk van andere partijen. Wanneer andere partijen nodig zijn voor de inbreng van financiële middelen, dan gaat dit ten koste van zeggenschap van het ziekenhuis over de inrichting van het zorgpark. Dit heeft een minder traditionele samenwerkingsvorm tot gevolg;

• Beschikking om risico’s te dragen: wanneer het ziekenhuis zelf geen mogelijkheden heeft om risico’s te dragen, is het sneller afhankelijk van andere partijen. Wanneer andere partijen nodig zijn voor het dragen van risico’s, dan gaat dit ten koste van zeggenschap over de inrichting van het zorgpark. Dit heeft een minder traditionele samenwerkingsvorm tot gevolg;

• Beschikking over grond: wanneer ziekenhuizen niet over (voldoende) eigen grond beschikken, dan zijn ze afhankelijker van andere partijen voor de totstandkoming van een zorgpark. Het zijn hoofdzakelijk gemeenten die omliggende grond in bezit hebben. Afhankelijk van de ambitie van de gemeente dient de grond te worden overgenomen of wordt deze ingebracht in het project. De beschikking over grond, maakt een traditionele samenwerking gemakkelijker, maar leidt niet noodzakelijk tot een andere samenwerkingsvorm;

• Interne uitbreidingsbehoefte ziekenhuis: een interne uitbreidingsbehoefte van ziekenhuisfuncties, als gevolg van bijvoorbeeld fusies, verhuizingen of verbouwingen, vergroot de haalbaarheid van een zorgpark. Wanneer een aanzienlijk deel van de opstallen direct kan worden opgenomen is het gemakkelijker om financiën rond te krijgen en andere huurders aan te trekken. Wanneer het ziekenhuis zelf al een groot deel van de huurders aan zich weet te binden, heeft het andere partijen minder nodig en kan het een groot deel van de zeggenschap behouden. Dit blijft echter een keuze die het ziekenhuis zelf kan maken. Een grote interne uitbreiding van functies op het zorgpark, maakt het voor ziekenhuizen dus gemakkelijker om een meer traditionele samenwerkingsvorm te kiezen.

Invloed van externe partijen

• Ambities en mogelijkheden van gemeente rond het ziekenhuis: wanneer de gemeente actief betrokken is bij de vormgeving van de plannen van een zorgpark, vergroot dit de haalbaarheid en kwaliteit van het plan. Dit kan zijn als participant (met het inbrengen van financiële middelen en het dragen van risico’s), als betrokkene bij de ruimtelijke ontwikkeling en de aansluiting op de omliggende gebieden en/of als regelgever. Wanneer een gemeente veel zaken wil inbrengen, kan een ziekenhuis voor een minder traditionele samenwerkingsvorm kiezen. Dit leidt wel tot verlies van een deel van de zeggenschap;

• Ambities en mogelijkheden van andere partijen rond het ziekenhuis: wanneer andere partijen actief betrokken zijn bij de vormgeving van de plannen voor een zorgpark, vergroot dit de haalbaarheid en kwaliteit van het plan. Wanneer deze partijen financiële middelen, risico’s of kennis en ervaring willen inbrengen, kunnen ziekenhuizen kiezen voor een minder traditionele samenwerkingsvorm. Dit leidt wel tot verlies van een deel van de zeggenschap;

• Geïnteresseerde huurders: de aanwezigheid van geïnteresseerde huurders voor de afname van opstallen op het zorgpark, vergroot de financiële haalbaarheid en kwaliteit van het

plan. De risico’s (bijvoorbeeld leegstandrisico’s) zijn dan kleiner, waardoor ziekenhuizen kunnen kiezen voor een meer traditionele samenwerkingsvorm.