De Hondspol B.V.
in Driebergen
Bioveemdeelnemer Marcel Schoenmakers uit Driebergen is bedrijfsleider op De Hondspol B.V., een zorgboerderij met een biologisch dynamische bedrijfsvoering. Marcel is verantwoordelijk voor de 45 melkkoeien, 30 stuks jongvee, 6 stieren en 22 schapen. Van de 34 hectare grond die hij beheert, wordt 6 hectare gebruikt voor de teelt van graan voor gehele planten silage (GPS), de rest is ingezaaid met grasklaver. Van de 200.000 kilo melk die het bedrijf produceert wordt 55.000 kilo zelf verzuiveld. In de boerderijwinkel wordt daarnaast onder andere vlees van koeien en lammeren verkocht. Zorgvragers en werkleiders helpen mee op het bedrijf.
Werkleiders begeleiden de deelnemers tijdens het werk in de veehouderij, de melkverwerking, de tuinbouw, de landschapszorg of de huishouding.
Zes zorgvragers wonen in een woongroep op het bedrijf. Deze mensen zitten in een tussenfase van volledig begeleid naar zelfstandig wonen. Overdag werken de deelnemers met een werkleider op de boerderij en in de middagpauze en tussen 16.00 en 20.00 uur is iemand van de zorginstelling aanwezig voor begeleiding. De rest van de dag en tijdens de weekenden en vakanties moeten ze zichzelf vermaken. Marcel is niet verantwoordelijk voor de woongroep maar hij houdt wel een oogje in het zeil.
Welke deelnemers passen op een boerderij?
Alleen deelnemers die een lager niveau hebben dan voor een sociale werkplaats nodig is, komen in aanmerking voor de zorgboerderij. Het zijn meestal mensen met een verstandelijke beperking. Het selecteren van deelnemers gebeurt zorgvuldig. Voor zwakkere deelnemers is het werk te gevaarlijk en agressieve deelnemers functioneren niet in een team of zijn niet vertrouwd bij de dieren. Weglopers passen evenmin op het bedrijf. Dan komt de continuïteit van het werk
in gevaar. Het niveauverschil tussen de deelnemers is groot. De één kan nog wel tractor rijden of haalt zijn melkdiploma, de andere kan alleen onder voortdurend toezicht eenvoudig werk verrichten.
Zo veel mogelijk arbeid
De bedrijfsvoering op de zorgboerderij staat grotendeels ten dienste van de zorg. Arbeidsbesparing is niet aan de orde. Er moet juist veel zinvolle arbeid gecreëerd worden want dan is er ook veel ruimte voor zorgvragers. Er zijn daarom verschillende soorten dieren op het bedrijf en op handgereedschap wordt niet bespaard. Kruiwagens, hooivorken en bezems zijn in overvloed aanwezig. Behalve melkkoeien en jongvee zijn er op De Hondspol B.V. varkens, schapen, geiten en kippen die verzorgd moeten worden. Het is van groot belang dat de deelnemers goed met de verschillende dieren overweg kunnen en ook in de hokken of weilanden durven komen.
Landbouwbedrijf
De Hondspol B.V. is een biologisch dynamisch (BD) landbouwbedrijf met een zorgfunctie waar het vooral gaat om het contact tussen dier en mens. Het is dus zeker geen kinderboerderij. Voor de deelnemers heeft het meerwaarde
100 | Zorgboerderij
Bioveem_handboek hs 10.6.indd Sec1:100
dat deze zorgboerderij een echt bedrijf is. Ze zien dat de veehandelaar komt, dat melk wordt opgehaald of dat er een vertegenwoordiger langs komt. Daardoor beseffen ze dat hun inzet nut heeft.
Op De Hondspol B.V. wordt echt gewerkt, zowel door de deelnemers, als door de werkleiders en de bedrijfsleider. Soms wordt gewerkt met grote machines omdat Marcel er in het weekend vaak alleen voor staat. Vaak gebeurt er veel in handwerk, omdat dit een zinvolle bijdrage levert aan de ontwikkeling van mensen. De deelnemers moeten zich op De Hondspol B.V. kunnen ontplooien en net als de dieren op de boerderij tot hun recht kunnen komen.
Verdeling van de werkzaamheden
In de praktijk is het regelmatig schipperen tussen bedrijfsmatig werken en zorg bieden. Zo wordt de graan-GPS voor de koeien door de week met kruiwagens gevoerd. De deelnemers scheppen vijf kruiwagens vol en de werkleider voert daarmee de koeien. In het weekend doet Marcel dit werk alleen met de tractor. Het opstrooien van de stal gebeurt altijd met de hand. Omdat Marcel hier geen tijd voor heeft en de zorg niet wilde dat Marcel een automatische stroverdeler aanschafte, hebben de
bewoners van de woongroep bij toerbeurt
staldienst. Eens in de acht weken moeten ze in het weekend de stal opstrooien. Een deel van het werk van de bedrijfsleider wordt overgenomen door de zorg,
zoals het opstrooien en uitmesten van de stallen en het schoonspuiten van de wachtruimte. Daar staat tegenover dat het bedrijf is ingericht voor de zorg waardoor niet overal effi ciënt kan worden gewerkt. Bovendien heeft Marcel taken die op andere melkveebedrijven niet voor komen. Zo gaat Marcel dagelijks bij de schapen kijken en overlegt hij met de werkleider wat er gedaan moet worden.
Het ontstaan van De Hondspol B.V.
Boerderij De Hondspol B.V. is in 1975 opgericht als privé-initiatief. Zorgvragers -jong volwassen deelnemers- en zorggevers woonden onder één dak. Er was nog geen sprake van een taakverdeling tussen boer en zorgmedewerker. De boer was tegelijkertijd de zorggever.
Al bij de start is gekozen voor een BD-
bedrijfsvoering. Deze is arbeids intensiever dan een gangbare bedrijfsvoering en levert daardoor meer zorgplaatsen op. Zorgboerderij | 101 Zorgboerderij | 101
Bioveem_handboek hs 10.6.indd Sec1:101
Bovendien past de BD fi losofi e het beste bij de aard van het bedrijf waarop zowel mens als dier zoveel mogelijk tot hun recht komen. Intussen is de boerderij onderdeel geworden van de Ita Wegman Stichting, een zorginstelling met meerdere tehuizen en werkplaatsen. Door de groei zijn er in de afgelopen jaren speciale medewerkers -werkleiders- aangetrokken voor de zorg. Een aantal activiteiten zijn in de loop van de tijd gestart en soms ook weer opgeheven, omdat zij niet geschikt waren om met zorg te combineren. Een voorbeeld daarvan is de bakkerij. Deze werd te grootschalig en commercieel wat niet paste binnen de doelstellingen. In 2002 is een nieuwe start gemaakt met zuivelverwerking om meer zorgplaatsen te creëren.
Economie
Marcel is zowel uitvoerend als fi nancieel verantwoordelijk voor het meeste land, de melkkoeien, de schapen en de varkens op het bedrijf. De bedrijfsleider is in dienst van de stichting, maar moet wel als ondernemer een taakstellende begroting halen. Dat is soms lastig als zorgdoelstellingen voorop staan. Daarom heeft Marcel er bijvoorbeeld bewust voor gekozen om de kippen en geiten onder verantwoording van de zorg te laten vallen. De aantallen zijn voor een bedrijfsmatige exploitatie te klein, maar
deze kleine dieren zijn wel heel geschikt om door de deelnemers te laten verzorgen.
Samenwerking en overleg
Marcel werkt in de praktijk veel samen met Theo van de Hoef, die als werkleider verantwoordelijk is voor de zorg voor acht tot tien deelnemers. Om goed samen te kunnen werken moet er begrip zijn voor elkaar. De werkleider zal iets van de landbouw moeten weten en de boer
102 | Zorgboerderij