Beantwoording van de onderzoeksvraag
5.7 Beantwoording van de hoofdvraag
Welke aandachtspunten zijn van belang voor de pastor/pastoraal werker bij een intercultureel pasto- raal gesprek in de gemeente ‘Het Open Huis’ in Haarlem?
De beantwoording van deze vraag wil ik opsplitsen in drie gedeelten: 1) Aandachtspunten vanuit de interculturele communicatie
2) Aandachtspunten van uit het eigene van het pastorale gesprek 3) Overige aandachtspunten
Bij 1: Vanuit de literatuur over interculturele communicatie werd er o.a. in het interculturele compe- tentiemodel van Spitzberg een overzicht van de persoonlijke aandachtspunten van de pastor gevon- den. Bij het beantwoorden van deelvraag c stonden we hierbij stil. Vanuit een basishouding van lief- de en presentie gaat de pastor in gesprek. Hij is zich bewust van zijn eigen beeldvorming en realiseert zich dat ook de ander een beeld en een verwachting heeft van hem. Hij zal trachten de vrees en on- zekerheid van de ander te verminderen door openheid en zelfonthulling. Hij heeft kennis van de ver- schillen tussen de culturen en weet welke aanpassingen dat vraagt in het verbale en non-verbale gedrag. Hij weet dat het taalverschil en de implicaties daarvan niet zomaar overbrugd zijn wanneer de ander Nederlands leert spreken. Tegelijk realiseert hij zich dat hij niet in de valkuil van de stereo- typen moet stappen. Want binnen een cultuur zijn er grote verschillen waar nog bij komt dat er ook verschil is als gevolg van maatschappelijke posities en dat elke persoonlijkheid en elk levensverhaal uniek is. De pastor zoekt met dit in zijn achterhoofd naar aanpassingen in zijn eigen gedrag om mis- communicatie te voorkomen en om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de ander.
Bij2: Vanuit het eigen aandachtsterrein van de pastor kwamen we theologische verschillen als gevolg van een ander wereldbeeld, verschillen in kerkelijke achtergrond en verschillen in rolverwachting op het spoor. Dit laatste kan het gevolg zijn van een ander ambtsopvatting. Al deze verschillen zijn aan- dachtspunten voor de pastor en vragen soms aanpassing. Daarbij staat hij in het spanningsveld van hoeveel ruimte er gegeven kan worden aan diversiteit in relatie tot de Christelijke Gereformeerde achtergrond van de moederkerk.
41
Bij 3: Het geheel van de gemeente vormt een eigen cultuur. Een cultuur met eigen normen en waar- den en gebruiken. Dat is de plaats waar de pastor en de pastorant elkaar ontmoeten. Een plaats met een kleur en geur die van invloed is op de ontmoeting. De pastor heeft in de gemeente een voor- beeld rol met betrekking tot het omgaan met leden met een andere culturele achtergrond. Niet al- leen in het persoonlijk contact maar ook in de samenkomsten als gemeente zoekt hij naar aanpassin- gen die verantwoord en dienend zijn.
5.8 Aanbevelingen
Allereerst een opmerking vooraf. In dit onderzoek heb ik de focus gelegd bij de pastor. Het mag dui- delijk zijn dat bij een gesprek ook de ander een grote rol speelt. Van de pastor mag een grotere in- spanning verwacht worden om afstanden te overbruggen en obstakels weg te nemen. Deze inspan- ning heb ik waargenomen in Haarlem! Uit dit onderzoek wordt duidelijk hoeveel er gevraagd wordt om intercultureel competent te zijn. Daarbij, het is niet één andere cultuur waar de pastor mee te maken krijgt, het zijn er diverse. Ondanks de complexiteit hoorde ik veel verhalen over het goede dat mensen ontvangen in de pastorale gesprekken. Als aanbevelingen zou ik diegene die betrokken zijn bij het pastorale gesprek in ‘Het Open Huis’, in Haarlem de volgende punten willen meegeven. Aandachtspunten die ik zeker ben tegen gekomen maar die benadrukt mogen worden en die richting mogen geven in het zoeken naar het nog beter verstaan en bereiken van de ander.
Streef ernaar om kennis te vermeerderen, kennis van culturen, kennis van theologische ac- centen in andere werelddelen, kennis van de culturele en kerkelijke achtergronden van de pastoranten. Dit kan door studie, dit kan door ervaring of door het uitwisselen van ervarin- gen met andere pastores in dergelijke situaties. Door het vragen naar levensverhalen wordt de pastorant zelf een hulpbron om te groeien in deze kennis. Pastor D. , één van de respon- denten, heeft inmiddels afscheid genomen van ‘Het Open Huis’ om in Rotterdam opnieuw aan de slag te gaan in een multiculturele wijk. De kennis en de vaardigheden die hij ontwik- keld had door ruime ervaring zullen gemist worden.
Wees je bewust van de verwachtingen die er zijn van jou als pastor en sluit hier op een au- thentieke manier bij aan. Er is alle ruimte om als pastor getuige en helper te zijn, daarbij ge- leid wordend door de Heilige Geest. Dat dit tevens een machtspositie tot gevolg heeft mag niet uit het oog verloren worden.
Durf de ander de ander te laten. Ik denk hierbij aan Levinas.27 Deze filosoof houdt je een scherpe spiegel voor in zijn beschrij- ving van het menselijk verlangen om te totaliseren. Hij beschrijft de menselijke neiging om al- les wat je ziet en doet, tot onderdeel te maken van je eigen systeem. Je wilt de ander begrij- pen. Maar daarin zit al het woordje ‘grijpen’. Je reduceert de ander tot dingen die je kent, herkent of snapt. Maar daarmee doe je de ander geen recht. De ander heeft een anders zijn dat daar ver buiten gaat. Dit is iets om goed vast te houden. Daarmee hoef je niet alle kennis overboord te gooien. Maar het leert je wel om die kennis niet als een manier te gebruiken
27Levinas (1906-1995) was een Frans Joodse filosoof afkomstig uit Litouwen die een filosofie ontwikkelde waarin de ander
42
om iemand terug te brengen tot een persoon handelend volgens dit model, denken volgens dit systeem, voelend volgens deze theorie, reagerend volgens deze cultuur.
Heb lief, het medicijn tegen vooroordelen, wantrouwen en vrees! Want al sprak ik alle talen en had ik alle kennis, wanneer ik geen liefde had, het was niets.28 De van God ontvangen lief- de mag doorgegeven worden. Dat is niet iets zoetigs maar dat is soms hard werken. Elkaar in liefde aanvaarden vraagt nederigheid en verdraagzaamheid.
Verwacht het van God. De pastor en de pastorant ontmoeten elkaar in het licht van Gods aanwezigheid. Van Zijn aanwezigheid mag heil verwacht worden. In Jezus Christus worden scheidslijnen opgeheven.29 De Geest doorbreekt de grenzen die door mensen zijn gemaakt. En spreekt alle talen en doet ons elkaar verstaan.30
28 1 Korinthiers 13:1-2
29Galaten 3:27 U allen die door de doop één met Christus bent geworden, hebt u met Christus omkleed. 28 Er zijn geen
Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus.
43