Beantwoording centrale vraag

Tot slot komt de beantwoording van de centrale vraag van dit scriptieonderzoek aan bod: Wat zijn de

mogelijkheden voor het bestrijden van de kleinekernenproblematiek in Ven-Zelderheide ten tijde van een terugtredende publieke sector en een toenemende nadruk op zelfsturing?

Uit de bovenstaande bevindingen ontstaat een gemengd beeld van de mogelijkheden voor zelfsturende gebiedsontwikkeling in kleine kernen. Gelet op de beantwoording van de deelvragen kan worden verondersteld dat de dorpsgemeenschap van Ven-Zelderheide gedeeltelijk in staat is tot zelfsturing bij gebiedsontwikkeling. Het zelfsturend potentieel bestaat uit de aanzienlijke mate van saamhorigheid, het frequente burencontact en het feit dat bijna 30% van de inwoners zegt actief te willen worden voor een projectgroep of dit reeds is. Kleine kernen zijn naar alle waarschijnlijkheid beter in staat de huidige institutionele verschuivingen te dragen, vanwege de aanwezige sociale cohesie. Vermoedelijk zal het toenemende takenpakket voor de burgermaatschappij in grote steden voor meer problemen en hindernissen zorgen, hoewel er op buurtniveau in steden wel degelijk een grote mate van sociale cohesie kan bestaan. De participatiesamenleving uit de Troonrede van 2013 is gedeeltelijk latent aanwezig in Ven-Zelderheide. Een belangrijk randvoorwaarde voor het slagen van de gewenste participatiesamenleving is dat de (gemeentelijke) overheid prudent omgaat met zijn rol als facilitator en zich derhalve niet in allerijl terugtrekt uit haar maatschappelijke takenpakket. Gaandeweg zal in overleg met de dorpsgemeenschap(pen) duidelijke moeten worden wat een haalbare en efficiënte taakverdeling is bij de uitvoering van maatschappelijke taken.

De kleinekernenproblematiek kan deels worden bestreden door initiatieven vanuit de dorpsgemeenschappen waarmee de leefbaarheid wordt bevorderd. Dit is reeds zichtbaar in Ven- Zelderheide, waar een stichting is opgericht en een kleinschalige accommodatie voor ouderenopvang is verwezenlijkt die door vrijwilligers draaiende wordt gehouden. Dergelijke projecten houden de aantrekkelijkheid van kleine kernen in stand. Ook de gewenste realisatie van het project Hart van Ven-Zelderheide, dat een voorbeeld van zelfsturing is, kan een duidelijke bijdrage leveren aan de vermindering van de kleinekernenproblematiek in Ven-Zelderheide.

De onderzoeksgegevens tonen aan dat aspecten van Olsons dilemma van collectieve actie herkend kunnen worden in de casus Hart van Ven-Zelderheide. Enkele interviewrespondenten stellen dat thans de taaklast in het dorp ongelijk verdeeld wordt over de bewoners, waardoor ´altijd dezelfden´ actief zijn. Een deel van de Ven-Zelderheidenaren is actief voor projecten in het dorp, terwijl de niet- actieven profiteren van de resultaten zonder daar zelf aan te hebben bijgedragen. Dit is het zogeheten vrijbuitersprobleem.

Zelfsturing door burgers bij gebiedsontwikkeling in Ven-Zelderheide is gedeeltelijk haalbaar, zoals het initiatief tot herinrichting van het dorpshart. Daarentegen moet bedacht worden dat de capaciteiten van de dorpsgemeenschap grenzen kennen. Het beheren van een multifunctioneel centrum behoort volgens een groot deel van de respondenten tot de mogelijkheden. De bouw van een multifunctioneel centrum door de dorpsgemeenschap lijkt vooralsnog een brug te ver. Uit de gegevensanalyse blijkt dat er een toekomstperspectief bestaat voor de participatiesamenleving in kleine kernen, hoewel de aanwezigheid van andere institutionele sferen een vereiste blijft.

98

6.2 Praktijkaanbevelingen

In deze paragraaf worden beleidsaanbevelingen en aanbevelingen voor burgers gegeven omtrent zelfsturing bij gebiedsontwikkeling in kleine kernen.

6.2.1 Beleidsaanbevelingen

Aan overheden, in het bijzonder gemeenten, kunnen verschillende beleidsmatige aanbevelingen worden gedaan gericht op het aannemen van de gewenste faciliterende rol die vereist is bij zelfsturing. Deze aanbevelingen vloeien voort uit het empirische onderzoek en vormen een generalisatie van de bevindingen van de casus Hart van Ven-Zelderheide. De onderstaande beleidsaanbevelingen kunnen worden gezien als handvatten voor een zelfsturingsstrategie voor gemeenten in Nederland met vergelijkbare kleine kernen binnen de grenzen. De aanbevelingen zijn gecategoriseerd per zelfsturingsdimensie.

Communicatie

- Voer een gelijkwaardige dialoog met de dorpsgemeenschap, waarin met open vizier naar de burgers geluisterd wordt. De gemeente moet aan de burgers overbrengen dat de initiatieven vanuit de gemeenschap gedragen worden door de ambtenarij en bestuurders

- Besef dat er grenzen aan zelfsturing en de participatiesamenleving bestaan. Niet alle maatschappelijke taken kunnen door kleine dorpsgemeenschappen worden gedragen. In de casus Hart van Ven-Zelderheide lijkt het beheer van een multifunctioneel centrum door de dorpelingen haalbaar, de bouw ervan lijkt echter een te grote taaklast te zijn. In samenspraak met de betrokken burgers dient gaandeweg de nieuwe taak- en rolverdeling te worden vastgesteld. Hiermee wordt zorggedragen voor draagvlak en wederzijdse consensus

Institutionele verschuivingen

- De gemeentelijke overheid moet trachten soepel om te gaan met regels (vergunningen) en financiële hindernissen voor zelfsturingsinitiatieven. Dit levert een zoektocht op binnen de bestaande juridische en bestuurskundige kaders. Op de hogere overheidsniveaus dient er derhalve te worden nagedacht over de flexibilisering van planologische regels, zonder dat het individueel en algemeen belang worden geschaad. Hierbij kan gedacht worden aan globalere bestemmingsplannen of de versoepeling van planologische procedures. Hiermee kan de centrale overheid bijdragen aan een soepel verloop van de decentralisering van maatschappelijke taken richting lokale overheden

- Maak van de transitie naar zelfsturende gemeenschappen geen verkapte bezuinigingsmaatregel. Een faciliterende rol impliceert geenszins een volledige stopzetting van overheidsfinanciering, maar betreft het uit handen geven van de regie door de overheid. Ook in het kader van een faciliterende overheidsrol kunnen waar nodig burgerinitiatieven financieel worden ondersteund. Een voorbeeld is het garant staan voor een gemeenschapsaccommodatie in een dorp, zoals in Ven-Zelderheide bij de Huiskamer door de gemeente Gennep heeft plaatsgevonden

Vertrouwen

- Gemeenten dienen de intentie te hebben daadwerkelijk faciliterend te zijn en niet heimelijk een actieve rol te blijven uitoefenen. De valkuil dient vermeden te worden dat gemeenten de

99 regie blijven vasthouden en tegelijkertijd de taaklast van zich afschuiven. Indien gemeenten dit toch doen verdwijnt het vertrouwen en de geloofwaardigheid onder de burgers