Appendix 2: Interviews

Interview with chairman of Van Gogh Village Nuenen Jan Kees Lemkes about The Vincent Affair.

Introductie.

TS: Ja ik heb een vragenlijst opgesteld, en aan de hand daarvan zal ik graag met u in gesprek gaan. Allereerst was ik gewoon benieuwd of u mij iets meer kunt vertellen over het pop-up fenomeen de Vincent Affair, ter introductie, welke partijen zijn erbij betrokken, wat is er normaliter te doen in het pand, etc. .

JKL: Het Van Gogh Village in Nuenen bestaat uit verschillende plekken waar Vincent heeft geschilderd en geschetfst heeft, en daar kun jij nu ook nog steeds gaan staan. En dan heb je toch een soort beleving, goh jeetje ja, 130 jaar stond hier ene Vincent en nou sta ik hier. En eigenlijk hebben we nog steeds hetzelfde uitzicht als hij toen had, nou ja.. niet helemaal natuurlijk. Maar dan kunnen we ook wel weer uitleggen wat er allemaal gebeurd is. Zo zie je het kerkje waar zijn vader preekte en dat kan ik nog steeds laten zien. Zo heeft hij ook het huis van z’n ouders geschilderd. Hij heeft wat laantjes geschilderd en geschetst. Zo zijn er nog een paar locaties waarbij hij wat meer in het achterland gezeten heeft. Hierbij kan je zeggen: “Nou hier stond ie”. Dit is een totaal andere beleving dan wanneer je naar een museum gaat en tegen een schilderij aan kijkt. Dus het is natuurlijk het mooiste als je het één doet en het ander niet nalaat

TS: Precies.

JKL: Dat heeft helemaal nog niets met die pop-up te maken. Dat verhaal ga ik nu vertellen. Maar ik moet eerst even zeggen, er is een museum en er is een openlucht locatie. Die pop-up staat in de openlucht locatie. Het is gewoon een dorpje en er is niets afgeschermd met een hek ofzo. Je hebt hier en daar nog van die plekken. Zo is er ook het huis Nueneville, en dat staat naast pastorie en daar hebben wij de mogelijkheid gekregen om dit jaar ehmm in het kader van het Van Gogh jaar 2015 speciale dingen te doen. Het pand stond al de nodige jaren leeg. En daar mochten we gebruik van maken. Na twee eerdere pogingen is dan de derde gelukt! Die eerdere pogingen zijn om geld gestrand. Dat heeft met de cirisis te maken en het niet op het juiste moment de juiste subisidie kunnen krijgen.

TS: Juist.

JKL: Maar voor 2015 ging het wel goed. Meer dan een jaar geleden heb ik al een plan laten maken in de zin van, wat kun je nou in dat ene pand? Dat pand heeft de bijzonderheid: het is mooi, je zou er zo willen wonen. In dat pand heeft vroeger Margot Bergeman gewoond met haar andere zussen. Vincent heeft met haar een liefdesaffaire gehad. Nou dat is allemaal dramatisch geëindigd. Hoe dan ook, dat pand staat leeg. En met een Van Gogh jaar opkomst hebben we de handen ineen geslagen. We hebben subsidie aanvragen geschreven en we hebben toen het nodige geld gekregen om het te realiseren. Al hebben we niet direct genoeg geld gekregen om er gelijk een complete verbouwing van te maken. Dus je gaat ‘m al aan voelen komen. Je kan doorsparen, nog meer subsidies aanvragen en dan dat Van Gogh jaar 2015 voorbij laten gaan. Dan mis je je momentum. En dus hebben we gezegd, laten we nou de weg naar het einddoel in twee stukken knippen. Het ene stuk heet 2015: neem het gebouw zoals het is, ontdoe het van de onnodige dingen zoals vloerbedekkingen van halverwege de vorige eeuw, oude stoomkachels. Het is eigelijk helemaal gestript, naja zoveel is ook weer niet uitgehaald, maar er zijn wat rare dingen uitgehaald waardoor je nu kan zeggen, het begint aardig op te lijken op hoe Margot er ook doorheen heeft gelopen.

80 JKL: Ja, ja, ja, ja .. Dat gebeurt ons wel meer. De woningbouwvereninging die daar de eigenaar van is, kon zich dat permiteren. Dat was ons geluk geweest want ze wilde het graag aan ons verhuren en daar betalen we nu een keurige huur voor maar zolang we er niet in zaten hebben we ook geen huur hoeven te betalen. Kun je het nog een beetje bij benen?

TS: Ik ben helemaal bij.

JKL: Kortom, we hebben het gebouw zoals het is, genomen. En ja dan is de huurprijs wel een stuk lager dan wanneer je het eerst helemaal laat verbouwen. Je betaalt huur over hetgeen het gebouw waard is. Dus dat was mooi meegenomen en bovendien het gebouw heeft nu ook wel weer de charme van najaa.. de pop-up: je ziet het oude gebouw er doorheen. Bij Eindhoven stikt het van dit soort dingen. We zijn het een beetje gewend in deze omgeving. Het heeft iets heel eigens. Ja dat is eigenlijk wel mooi: je ziet door datgene dat er nu in staat aan kunst en design werken af en toe nog de geschiedenis van Margot er doorheen. Het gebouw vertelt eigenlijk 2 verhalen. En dat is waarom het heel leuk en interresant is.

TS: Ik zag dat er verschillende dingen te doen zijn, performances en lezingen. Wat wordt er precies allemaal gedaan?

JKL: Het gebouw is ontzettend symmetrisch, behalve de keuken dan. Er is een trap in het midden, kleine kamer links, kleine kamers rechts. Dat levert zo 7 - 8 tal kamers op inclusief de zolder waar installaties staan van kunstenaars en designers. Dit zijn niet zomaar een paar mensen. Er is zorgvuldig op geselecteerd. De Vincent Affair gaat om het in de geest kruipen van Vincent van Gogh. De curator, het bureau zou je kunnen zeggen, dat was in dit geval een design studio, heeft gezocht naar kunstenaars uit deze contreien die op een bepaalde manier een grote overeenkomst hebben met Van Gogh. Dit kan een bepaalde karaktereigenschap zijn, of een typering waarmee ze aardig overeen komen. Met andere woorden, het verhaal gaat wel degelijk over Van Gogh. Het zijn niet zomaar een paar dingen die daar gebeuren. Het heeft altijd een relatie met Van Gogh, geredeneerd vanuit Van Gogh zelf, of geredeneerd vanuit de kunstenaar of het kunstenaarsduo die ook een bepaalde karaktereigenschap hebben. Nou dan zie je ze aan de gang gaan en dan ontstaat er iets wat op nog meer gebieden op elkaar lijkt. Het publiek dat leren zien, is leuk en grappig en op het moment dat we de bezoekers dit vertellen, zeggen ze: “O ja, zo kan je er ook naar kijken.” Nou dat is wat je in het gebouw, in de kamers hebt, dat is vast. Naja vast, dat wil zeggen, daar kun je zo doorheen lopen. Daarnaast doen we nog iets aan, noem het culturele programmering, in de avond met een optreden. Dat kan gewoon muziek zijn maar het kan ook een theateroptreden zijn, het kan een lezing of een workshop van een van de kunstenaars zijn, het kan met muziek te maken hebben. Lezingen daar gaan we ook nog aan beginnen.

TS: Dus een heel gevarieerd programma.

JKL: Ja. Ja. Ja. Ja.

TS: En welke partijen zijn hier allemaal bij betrokken?

JKL: Dat zijn er nogal wat. De eigenaar is de woningbouw vereniging. Dan hebben we de nodige subsidiegevers, die kun je ook lezen op de website.

TS: Ja die had ik gezien.

JKL: Dus daar hebben we onze subsidiegelden vandaan gekregen nadat we daar een aanvraag voor hadden ingediend, en het plan hebben we erbij gedaan. Ja dan telt dat zo op tot die subsidiegevers. En voor de rest hebben we ook nog wat kleine lokale sponsoren: de tuinman die de tuin nadat er 5 jaar niets aangedaan was een wildernis aantrof en die met veel mankracht weer prachtig mooi gemaakt heeft en dan geldt ook voor de elektricien die ervoor heeft gezorgd dat er overal voldoende stroom.

81 Dus zo hebben we met verschillende organisaties stappen kunnen maken. En onze eigen organisatie die bestaat uit heel veel vrijwilligers.

TS: Juist, oke. En dan nu iets meer, als u nog tijd heeft hoor ..

JKL: Ja.

TS: In die diepte over het pop-up fenomeen. Wat maakt dit nou tot een pop-up volgens u?

Dat we op 1 april open zijn gegaan en op 1 oktober de boel weer sluiten. En dan ehm ja.. dan moeten we spullen weer opgehaald worden en dan is het gebouw in een dag of 2 weer leeg.

TS: Dus eigenlijk is het enige element dat volgens u noodzakelijk aanwezig moet zijn om iets tot een pop- up te maken is de tijdelijkheid van het culturele fenomeen.

JKL: Ja ja ja. Nou de tijdelijkheid .. ja, naja eigenlijk wel.

TS: Oke.

JKL: We wilden ook niet langer, want het gebouw is onverwarmd en dan neem je gewoon het zomerseizoen. Daarbij pik je dan twee mooie data, 1 april en 1 oktober.

TS: Ja, en die data waren die dan ook gelinkt aan het feit dat het 125 Vincent van Gogh was? Dat dat een een mooie aangelegenheid was?

JKL: Ja, ja precies, dat is het argument geweest. Als je een slag wilt slaan, dan moet je het in 2015 doen, want dat is wel heel veel publiciteit.

TS: Ja precies ja. Mijn vooronderzoek heeft uit gewezen dat er voornamelijk twee elementen aanwezig zijn bij pop-up. Dat is dan die tijdelijkheid die u aangeeft, maar ook het creëren van een unieke, memorable ervaring voor de consumenten, dus dat het echt iets anders is dan dat er normaal gaande is. En dat lijkt me ook wel echt van toepassing bij de Vincent Affair.

JKL: Ja ja ja, maar dat geldt voor menig tentoonsteling die tijdelijk is. Het is niet de vaste collectie, die hebben we ook niet, het is juist de tijdelijkheid ervan. Volgend jaar zouden we het weer kunnen doen maar dan niet met dezelfde kunstenaars, maar gewoon met anderen. Maar misschien doen we volgend jaar wel heel wat anders, of misschien doen we volgend jaar wel helemaal niets.

TS: Het is bij de Vincent Affair natuurlijk niet gewoon dat je naar een schilderij kijkt, maar het is wel die combinatie van verschillende kunstvormen.

JKL: Ja ja, daar is heel bewust voor gekozen, om nou eens een keer helemaal geen schilderij te laten zien.

TS: Ja dat is interessant ja.

JKL: Ja dat is wel heel erg makkelijk. Nee, het moet veel meer uit andere hoeken komen en dat maakt het dan ook weer uitdagend. Ja, karaktereigenschapen van iemand die dwars ligt, of experimenteert, of een pessimest, dat kan je allemaal wel in een schilderij weergeven maar het is soms ook wel heel makkelijk om aan de hand van totaal iets anders te zeggen van: “Hé, ja hé, hier zijn inderdaad een paar perfectionisten bezig geweest, die dagenlang op hun knieën hebben gezeten en met simpele elastiekjes en spijkertjes een prachtig kunstwerk hebben gemaakt.”

TS: En wat is dan precies de motivatie om het op die manier te doen? En dan niet gewoon een kunstwerk, of een schilderij gewoon te tonen?

82 JKL: Najaa, dat is zo afgezaagd, dat zie je overal voorbij komen. Bij de Avrotros was er in de maand april ook een Van Gogh maand. Daar worden dan ook weer 2000 kunstwerken ingestuurd waarvan 98 procent een schilderij is. Nou denk ik ook van, op zich is dat heel erg leuk, maar wat is daar nou spannend aan? Het is eigenlijk veel spannender om vanuit totaal onverwachte hoeken mensen iets te laten maken met een verhaal dat uiteindelijk eindigt bij Van Gogh. We zetten niet zomaar iets neer. De kunstenaars hebben een opdracht gekregen: wil jij een relatie met Van Gogh aan gaan? Dat vonden ze wel interessant. Oke, dat kan, maar dan zul je ook moeten kunnen uitleggen wat die relatie met Van Gogh is. Daar helpen we ze ook wel bij, en daar zijn ze ook op gescreend en gekozen. Dat het niet zomaar kunstenaars zijn maar dat ze al met een bepaalde karaktereigenschap overeenkomen. En dat is het avontuur dat je met de bezoeker aan gaat: waar kijk ik nou naar? Daar krijg je ook keurig een folder bij met een stuk beschrijving. Dan krijg je, ‘Oh, kijk, nou snappen we het.’ Bijvoorbeeld, dit is Van Gogh als hij in het boerenland zat te schilderen. En de dames van Atelier.nl zetten een grondboor in de grond en die gaan met die grond aan de gang en daar gaan ze dingen van maken. Beiden hebben op die manier hun liefde voor het boerenland getoond.

TS: Juist, op die manier kan de bezoeker echt op een andere manier ervaren hoe het is ..

JKL: Ja. Ja. Ja. Ja. Die ervaart Van Gogh op een andere manier door de bril van een eigentijdse kunstenaar. Een kunstenaar is meestal een anders denkend iemand, nou dat was Van Gogh toentertijd ook. Wij vinden Van Gogh nu heel gewoon maar toentertijd was het net zo’n rare vogel als we nu vaak tegen kunstenaars aan kijken.

TS: Juist ja.

JKL: Er lopen ook genoeg mensen die zeggen ik kan hier geen chocola van maken en die zeggen wat heeft dit nou met Van Gogh te maken. En als je het dan even uitlegt, zeggen ze “Ooh ja ja ja.”

TS: Dat zet mensen natuurlijk ook op een bepaalde manier, op een andere manier aan het denken..

JKL: Dan gewoon naar een van Gogh kijken.

TS: Het is natuurlijk een heel ander perspectief wat je neer zet.

JKL. Ja. ja. Want Van Gogh is tegenwoordig heel normaal. Het hoort er helemaal bij. Maar ho ho, 130 jaar geleden liep hier ene meneer rond, Vincent van Gogh heette hij. Hij snapte het toen ook allemaal niet en niemand snapte hem. Met de Vincent Affair praten we ook nog eens over de huidige kunstenaars. Dus je houdt het publiek ook nog eens een spiegel voor.

TS: Dus dit is ook nog eens een verrassend aanpak in dat opzicht. Ze zijn het niet gewend om op die manier met Vincent Van Gogh geconfronteerd te worden.

JKL: Nee, naja mensen die wel meer naar de van Abbe musea, naar de Stedelijke musea gaan die die zijn wel wat gewend als het om moderne kunst gaat. Maar iemand die het gewoon is om naar een Rijksmuseum of naar een Van Gogh museum te gaan, die moet wel even wennen. T’is voor sommige wel eens een shock. Niet voor iedereen. Sommige denken: “Heb ik daar nou geld voor neergelegd, ik snap er niets van.”

TS: Nee.

JKL: Nee. Dat krijg je, maar juist dat wilden we ook. Daar hebben we ook geld en subsidie voor gekregen. Om op een andere manier naar Van Gogh te kijken.

83 JKL: Dat heeft weer te maken met het feit, ehm ja, het gebied waarin Eindhoven ligt, Nuenen ligt. De brainport is juist een regio die zich richt op het je eigen grenzen heen denken, crossovers maken. Hierdoor worden weer totaal nieuwe dingen bedacht en daar kun je niet voldoende mee bezig zijn om ja ehm weer verder te komen in het leven en niet stil te staan bij wat we vandaag hebben. Dat is morgen oud dus we moeten wel voorop blijven lopen en innovatief blijven. Dat was Van Gogh op zijn manier en dat kunnen wij ook op onze manier zijn door ons gewoon door hem te laten inspireren.

TS: Juist. Ja heel interessant en u zei al even, want ik ben dan ook eh, we hadden het er net al heel eventjes over wat het doel van de pop-up was, maar zou u dat nogmaals kunnen formuleren?

JKL: Eigenlijk is het uit nood geboren. Laten we daar ook maar heel eerlijk in zijn. Het liefst hadden we gewoon een half miljoen gehad om alles in een keer goed neer te zetten. Dat was niet het geval. Toen hebben we gezegd dan knippen we het in twee stukken. Het eerste stuk in 2015 dat snel te realiseren is en niet te duur. We nemen het gebouw zoals ‘t is.

TS: Juist en..

JKL: Als we nou voldoende geld zouden hebben dan zouden we er iets heel moois van maken. Dan ga je wel een beetje de charme van die pop-up missen maar daar zijn we nu weer over aan het nadenken.

TS: Ja, want dat heeft zeker charme natuurlijk. Dat heeft wel een bepaalde werking op wat je aanbiedt.

JKL: Ja, ja. Dat klopt.

TS: Ziet u dit ook al een marketing tool? En zo ja, in wat voor opzicht? Of is het helemaal niet vanuit marketing belang?

JKL: Jawel, ja ja ja ja. Nee want wij zijn een stichting met eigenlijk alleen maar vrijwilligers en een half betaalde directeur Ja, ja zo gaat dat, meer geld hebben we niet. We hebben wel een hele professionele organisatie. Onder de vrijwillgers, het loopt er allemaal rond. Noem het en het is er: van professoren tot register accountants, net gepensioneerd of vervroegd gestopt. Dus we hebben wel een hele krachtige, professionele organisatie die een hoop dingen kan draaien. Ook op die manier wordt er gekeken, hoe kunnen wij in een tijd dat er weinig bedrijven zijn die zomaar even de portemonee trekken en jouw exploitatie voor een paar jaar mee betalen, blijven functioneren. Die tijd is echt geweest. Kijk, voor een bankgiro loterij zijn we te klein dus we moeten het wel van veel verkochte entree kaartjes hebben in het Vincentre en in de Vincent Affaire. En aan de andere kant, met gidsen door het dorp heen lopen.

TS: Dus u ziet het wel als middel om eh ..

JKL: Om geld te maken.

TS: Om geld te maken en misschien meer aandacht te trekken voor het algehele Van Gogh village?

JKL: Ja. Ja. Ja.

TS: Dus in dat opzicht is de pop-up wel een middel voor de gehele village?

JKL: Ja.Ja. Ja, absoluut. Ook bij een andere doelgroep. Dat proberen we vooral in Eindhoven en in iets mindere mate in Helmond te activeren. Eigenlijk moet je ‘t zoeken in de hoek van de kunsten en kunst design. Dat is niet met zo’n scherp hekje neer te zetten, ‘dit is kunst’. Dat is een vaag gebied dat er tussen in ligt, waar de dingen in elkaar overlopen. Daar hebben we allemaal geen enkele moeite mee.