2 Hoe zou u corporate venturing omschrijven? Edgar
Neo
Voor corporate venturing heb je een beetje ruimte nodig en je moet durven risicovol te werk te gaan. Rapportages als leidraad werken niet bij dit soort initiatieven. Een investeerder zoekt vertrouwen. Het heeft dus met een houding te maken en laat iets ontstaan. Het leidt hoe dan ook tot nieuwe inzichten, maar tik niet alles dicht (met contracten e.d.). Er wordt een kans gescout en er wordt veelal geprobeerd daar een multinational bij wijze van spreke van te maken, onrealistisch natuurlijk. Ga niet meteen met procedures en contracten lopen te zwaaien. Toon lef en gebruik je branding als ondersteunende en betrouwbare factor. (SEMCO Brazil voorbeeld en raadt het boek Semco-stijl aan.)
Yvonne Engelen
Bij DSM wordt venturing puur en alleen als externe venturing gezien; het investeren in externe start-ups. Incubation wordt bij DSM los gezien van venturing, al wordt dit ook wel gedaan binnen DSM. Acquisitie is niet een doelstelling op voorhand, maar hier kan het wel toe leiden. Twee bedrijven waarin geparticipeerd is, zijn volledig geacquireerd door de business units, DSM Venturing doet dus alleen de participaties. DSM Venturing ziet zichzelf niet als de alles verbindende factor voor de business units, maar is wel de ‘window on the start-up community’.
Marc Raessen
‘Put your money where your mouth is’. Als je als ARCADIS zegt, ‘dit is ons beleid en doelstellingen’ dan moet je ook boter bij de vis doen. Of je doet dat intern, dus middelen vrijmaakt om dingen uit te werken, of je zoekt in je veld naar minderheidsbelangen.
3 Hoe zouden bedrijven om moeten gaan met kansen vanuit het eigen bedrijf die relateren aan de core business? Renee
Talens
Begeleiding is erg belangrijk. Toevallig kom je in contact met zo’n kans en dan hoop je dat mensen de drive hebben en energie willen steken erin om het verder te ontwikkelen, want velen richten zich op hun primaire taak. Als je tussen de oren kunt krijgen dat ideeën generatie gesteund wordt, biedt dat zeker kansen. De waardering moet zichtbaar zijn.
Robert Kroon
Enerzijds zie je binnen ARCADIS dat er ruimte voor gemaakt, maar eigenwijsheid is daarvoor wel een voorwaarde. Geloof er in en je moet het zo presenteren aan zowel je zelf als ook aan management dat de waarde zichtbaar is. Dat er dus iemand voor wil betalen. Als je de business case kan laten zien, dat het wat kost maar ook wat oplevert. Je moet wel de wegen binnen het bedrijf kennen. Het is goed om die paden te kennen, al is het gevoel erbij dubbel. In de huidige structuur is dat prima, want zo blijft de machine doordraaien. De echte goede ideeën komen alsnog wel boven, anders zou het een soort van hobbyisme worden. Als manager zit je in een spagaat daardoor. Je weet toch dat er ideeën stranden, omdat er dus ongewinterde mensen zitten. De mensen en de groep bepalen de ontwikkeling. Zorg nou dat je binnen marktgroepen een aantal mensen hebt tegen wie je aan kunt praten bij een goede idee.
Edgar Neo
Stel eerst je ideale klant op en laat mensen visualiseren. Zo wordt je plan/kans in één keer helder en maak je het een stuk praktischer inpasbaar. En dan wordt het maatwerk voor de klant. Zo structureer je samenwerking in een interne omgeving. Geef dit soort ideeën de ruimte vanuit het management. Het is goed als iedereen bezig is met het scouten van de omgeving, waarom niet? Veel ideeën komen niet in een werkomgeving tot stand, hou daar rekening mee. Een ideeënbus is niet het middel om dit te genereren, maar je mensen moeten wel geprikkeld worden om mee te denken. Geef het ook de tijd om erop te broeden, toon uithoudingsvermogen.
Mark Ruthergl en
Het creëren van een kader is belangrijk, daarom is formalisatie een belangrijk iets hierin. Daardoor maak je ruimte voor de kans en het geeft een agenda om hoe hiermee omgegaan wordt.
Marc Raessen
Dat ligt aan de markt waar je over spreekt. Is dat B2G, B2B etc.? ARCADIS maakt unicaten, alles is uniek in zijn soort. Op het moment dat het close bij de core business zit, moet je mensen een kans geven. Dit relateert aan je aantrekkelijkheid als werkgever, want als je creatieve denkers niet de ruimte krijgen om te ‘venturen’, dan zijn ze weg. Sommige mensen hebben die ruimte in hun werkzaamheden gewoon nodig. Dus niet alleen een bedrijfsmatige optiek voor venturing is belangrijk, maar ook om retentie van je creatievellingen te garanderen. Geldt niet voor alle medewerkers, maar wel voor een gedeelte.
4 Hoe zouden grote bedrijven om moeten gaan met kansen vanuit het eigen bedrijf die niet relateren aan de core business? Yvonne
Engelen
Ja, dat is mogelijk, via de incubators uit het innovation center. Als het over de huidige business/visies heen gaat, vanuit het oogpunt op de lange termijn, wordt het bij de incubators ingebracht. Er is een verschil tussen ‘accross multiple businesses’ en ‘beyond businesses’. Dit is binnen het innovation center (afdeling binnen DSM) opgepakt. De visie is dus op de toekomst dan. In de incubators wordt o.a. gekeken naar feasibility (mogelijkheid/waarschijnlijkheid) en heeft het de kans om te groeien als business, om wellicht zelfs te groeien richting een business unit. Vanuit de incubators kunnen ook initiatieven terug geïntegreerd worden in bestaande business units. Verkoop van een initiatief zou ook een optie zijn, als de link met huidige en toekomstige business er niet meer is.
5 Hoe zouden bedrijven om moeten gaan met kansen vanuit de externe omgeving die relateren aan de core business? Renee
Talens
Acquisitie is een overweging waard om dit soort kansen in te palmen. Uiteraard is dit afhankelijk van de ontwikkelingen in de markt. Het kan afhankelijk van de situatie bijzonder interessant zijn om een overname te overwegen.
Robert Kroon
Als bedrijf moet je minimaal 60-70 procent naar buiten gericht zijn. Met de gedachte van, vandaag en morgen is onze business goed, maar gaan we het daarmee redden? Wat gebeurt er op de universiteiten? Zijn wij daar ook mee bezig? Vaak is dat een NEE. Corporate venturing kan een middel zijn om die nee in een ja te maken.
7 Wat is volgens u het belang van corporate venturing? Renee
Talens
Heel groot belang. Voorsprong op concurrentie en onderscheidend zijn. Klanten zitten te wachten op interessante innovaties bij projecten, daar is vraag naar, dat wordt opgemerkt bij acquisitie. Actief spin-off genereren is van belang. Bijv. Blauwalg heeft ARCADIS goed op de kaart gezet, veel media-aandacht, en het is nog niet eens uitgewikkeld. Veel winst dus. Het is ook het enthousiasmeren en inspireren van werknemers. Vrijheid voor hen is belangrijk, net zoals persoonlijke ontplooiing.
Robert Kroon
Bij een ingenieursbureau heb je een hele ‘steady’ lijn. Ongenuanceerder maakt de term ’urenfabriek’ één en ander. duidelijk. We zijn een geoliede machine wat betreft projecten uitvoeren. Zaken die daar aan raken en niet binnen dat stramien passen zijn er ook. Soms moeten die zaken buiten de organisatie geplaatst worden om het te kunnen laten groeien, tegelijkertijd dat huidige business door gaat. Kleine veranderingen kunnen prima intern, radicaal is dat lastiger.
Yvonne Engelen
Voor DSM is het enorm belangrijk. DSM is overtuigt van het belang van innovatie; dit is de motor van DSM voor continuïteit. Innovatie is tegenwoordig overal aanwezig, bij klanten, bij start-ups, bij DSM, overal… De enige, effectieve en efficiënte manier om mee te doen bij de start-ups is om het ‘venture capital spel’ te spelen. Het draagt bij aan de DSM open innovatie doelstellingen. Voor Arcadis hangt het af in welke mate start-ups dusdanig kennis bezitten die interessant kan zijn en in welke mate het een kans krijgt binnen de organisatie. DSM investeert ‘in de niche van de niche van de niche’ van de venture capital markt. Als je je begeeft in een afgebakende en (te) kleine markt op wellicht interessante gebieden, dan moet je er niet aan beginnen, dat is de moeite simpelweg niet waard.
Bart Verweij
De frontrunners zijn erg ver hierin. 98% is nog niet bezig met corporate venturing. Het moet niet overschat worden, het is een middel om te komen tot iets. Van een grotere corporate zou het wel standaard een onderdeel moeten zijn van het portfolio.
Marc Raessen
Het voorsorteren op toekomstige ontwikkelingen. Vooruit blijven kijken, want anders loop je tegen stilstand aan. Als je er goed over nadenkt, kan venturing een competitief voordeel opleveren. Interne venturing doet ARCADIS al. Extern gezien doet ARCADIS mee bij universiteiten door kennis in te brengen, dit is wellicht meer sponsoring. Minderheidsbelangen doen we niet. Aansluiten bij onderzoeksprogramma’s is niet de manier, je brengt er veel naartoe, maar wat je eruit krijgt is niet concreet waardevol. Je moet er vroeg bij zijn als er zich een aantrekkelijke mogelijkheid zich voordoet. Investeren in de seed-stage of zelfs daarvoor hangt af van de markt waarin je opereert. (ABVM bijvoorbeeld, is na de val van het kabinet als controversieel bestempeld. Je weet dat er onherroepelijk dingen gaan gebeuren, auto’s gaan met elkaar en met de omgeving communiceren. Waar het naartoe gaat is onbekend, maar dat er datastromen op gang komen, waarmee weer gestuurd zal gaan worden, is een feit. Zoeken naar de juiste marktpartijen, deze tegen het licht houden en voeling houden waar het zich heen beweegt.
8 Moet corporate venturing worden gestimuleerd? Door wie en hoe? Edgar
Neo
Ja, natuurlijk! Het bedrijf of de directeur die het lef heft om te zeggen dat hij een ‘totaal missie/visie’ heeft, dat is gewoon absoluut en zonder twijfel onrealistisch. Als je het niet kan organiseren op de werkvloer, dat houdt het gewoon op. De mensen op de werkvloer staan het dichtste bij de klanten, dus die weten wat er speelt.
Yvonne Engelen
Ik denk niet vanuit de markt en ook niet vanuit de overheid. Het werkt alleen als je top management commitment hebt, want juist zij moeten er volledig achter staan, het begrijpen en dat ook nog eens volhouden over een lange periode. Er is geen rol voor de overheid, al wordt er wel e.e.a. gestimuleerd vanuit de overheid om geld binnen Nederland te investeren en bijv. via garantstellingen. Geld is voor DSM niet de drempel. Strategische doelstellingen probeert DSM te behalen om alle mogelijke manieren. Als een participatie vereist is, dan is het bedrag dus vaak niet de drempel om wel of niet deel te nemen hierin.
Mark Ruthergl en
Ja, dit is belangrijk. (Voor onderzoek: consistentie in de antwoorden.)
9 Moeten alle bedrijven actief bezig zijn met corporate venturing? Bart
Verweij
Nee, iedereen moet er wel over nadenken. Die overweging moet wel gemaakt worden, velen doen dat niets eens. Je moet te weten komen of het je past, want het kost nou eenmaal erg veel managementtijd. Het is lastig om het erbij te doen. Continue met de RvB afstemming is nodig. Vaak zie je het niet terug in de cijfers de eerste tijd. Je hebt dus echt een committed management nodig. Als die er niet is, bezig er dan niet aan. Uiteraard moet je wel de luxe hebben om het te kunnen doen. Corporate venturing leidt erg af van de core business, al is dit goed natuurlijk, want het zorgt voor innovativiteit; een meerwaarde. Feit blijft dat quick wins er niet zijn, het kost gewoon tijd.
10 Ziet u alternatieven voor corporate venturing? Rob
Jansen
Het gevaar van de alternatieven is een schijnzekerheid van dat je het daarmee georganiseerd zou hebben. Een belangrijk aspect is dat er een urgentie aanwezig moet zijn. Als er gedacht wordt dat er met exploitatie geld blijvend wordt verdiend, dan gaat het de verkeerde kant op. We moeten het zo organiseren dat we, hoe dan ook, dat we zorgen voor slimme ideeën. Een geformaliseerde R&D afdeling is een stap, stimulering vanaf de werkvloer met bijv. die ondernemende adviseurs is bepalend voor incrementele innovaties. Het is een groot gevaar om niet dynamisch te zijn als organisatie. Grote projecten zorgen voor trots bij de mensen. Vervolgstappen zouden dan wel weer beter gecommuniceerd moeten worden. Voor de borging van het innovatieproces is lef en durf eigenlijk het grootste alternatief wellicht. Accepteer in ieder geval de risico’s in financiële zin als er met venturing wordt gestart. Zie falen niet als een verlies, want intellectueel gezien is het geen verlies.
Robert Kroon
Ja, bedrijven opkopen. Je wilt een early adaptor zijn en een trendwatcher zijn door pioniers in de gaten te houden. Dit zouden ook interne medewerkers kunnen zijn. Geef hen de ruimte en maak een groepje pioniers door dus intern ruimte te geven hierin. Als het gaat om snel groeien, zie ik geen alternatieven, alleen corporate venturing en acquisities.
Yvonne Engelen
Ik denk dan dat je actief aan technologie acquisitie en licensing moet doen in dat geval. Daarbij zul je toch moeten zorgen voor een alternatieve toegang tot de start-up community om samenwerking te genereren. Via venturing brengt DSM ‘smart money’ in; geld aangevuld met expertise en kennis. In onze investeringen leidt dit tot samenwerking met een bestaande business. Als je het geld niet inbrengt maar wel de ‘smart’ part, dan zou je dat als een soort ‘sweat equity investment’ kunnen zien. Naar mijn mening zul je toch vaak om in dit start-up veld te kunnen en mogen spelen, je soms moeten committeren door in cash te investeren. Door je kennis/netwerk kun je iets bijzonder waardevols toevoegen, maar toch neig ik naar de must van een investering.
Bart Verweij
(Refereert aan de Ansoff-matrix.)Nieuwe markten en nieuwe producten combinaties. Het volledig inslikken van bedrijven is een optie, acquireren dus. Allianties en joint ventures met andere corporate zijn een optie. Minderheidsbelangen om ondernemerschap vast te houden (corporate venturing dus).
Marc Raessen
Samenwerkingen met universiteiten, ook dat is goed voor je exposure. Al is dit meer sponsoring . Je haalt er winst uit door je als instituut te onderscheiden. Markten openbreken zal meer gebeuren door actief te zijn door bedrijven die al opereren in bepaalde markten. Andere alternatieven zijn bijvoorbeeld prijsvragen. (Voorbeeld Waternet.)
11 Kan corporate venturing in een systematische aanpak geformaliseerd worden? Robert
Kroon
Ja, er zijn zo ontzettend veel ideeën namelijk in de organisatie. Daar kun je jaren mee vooruit. (Wordt niet bepaald duidelijk, door doorvragen op andere interessante gebieden wordt op deze vraag niet echt een antwoord gegeven. Fout van interviewer). Als de fabriek blijft draaien komt er geld uit en daarmee kun je innoveren.
Edgar Neo
Ja, je moet het gewoon een plekje geven. Bijvoorbeeld en ‘Lab-sessie’ o.i.d. Het hoeft niet meteen te extreem, zoals Six Sigma, al zou dit wel kunnen werken. Als het handel oplevert, waarom zou je het dan niet doen? Zou dit met arrogantie te maken hebben? Wat als het ergens tussen hangt, een beetje langs de missie bij wijze van spreken. Als de klant iets wilt, dan moet je dat niet negeren. Een klant wil iets innovatiefs, dus doe er wat mee. Als het maar niet een verzamellijst is van punten waaraan voldaan kan en moet worden. Je kunt het in een pitch-vorm doen bijvoorbeeld om incubation te begeleiden.
Yvonne Engelen
(Refereert aan model op website, zie rechts.) Voor DSM is het een proces waarvan we weten dat het voor ‘alignment’ zorgt. De start-up heeft hier geen last van, het is puur een intern proces. Het is openbaar, zodat ondernemers, die geen besef van de tijdsduur van dit soort processen hebben, weten hoe lang het proces duurt. Gemiddeld duurt dit een jaar, het investeren met venture capital. In de praktijk zijn er meerdere investeerders in
het spel actief. Transparantie is erg belangrijk, belangrijker dan het proces zelf. Het is om te helpen, niet om in de weg te zitten. Het zijn logische stappen en het toont de beslissingsmomenten (in literatuur wordt dit aangeduid als zgn. ‘stage-gate’ modellen), om duidelijkheid te scheppen. Ook voor de interne organisatie is de transparantie belangrijk. Medewerkers moeten weten hoe de venturing processen werken. Continue ‘alignment’ is bepalend zoals gezegd, elkaar inlichten en elkaar op de hoogte houden is dus belangrijk. De diverse partijen hebben allen redenen en interesses, je moet uiteindelijk wel tot een deal met elkaar komen. Transparantie werkt hier dus positief aan mee. Belangrijk ook is dat je de te verwachten ‘hurdles’ aangeeft. Er zijn geen verborgen agenda’s: het is al moeilijk genoeg als de agenda’s wel duidelijk zijn.
Bart Verweij
Ja, natuurlijk kan dat, dat moet zelfs. In de zin dat je ontzettend gemakkelijk overal heen kan gaan, maar je hebt focus nodig. Je hebt een marktfocus nodig, maar op basis van een strakke procedure moet je elkaar strak houden. Je bent pas echt veel tijd kwijt als een venture alle kanten uitschiet. Je hebt een standaard rijtje nodig om procedureel de criteria scherp te hebben. Gates zijn nodig en maak dus filters en besluitmomenten.
12 Welke relevante ontwikkelingen verwacht u op het gebied van corporate venturing? Edgar
Neo
Er zal veel minder naar waarde gekeken worden. Niet in geld, maar als in van ‘kunnen we elkaar ontvangen in visie, klik, drive, ketenaansluing’ en kunnen we elkaar ‘zien en horen’. Als ik er zenuwachtig van wordt, wat niet te motiveren is, en er mee aan de slag wilt dan is het goed. Er gaat natuurlijk daardoor uiteindelijk vast iets mis. Fouten maken is goed, want, daar leer je van! Herken je misfits en hou vol bij een idee. Er zijn legio voorbeelden hoe incubators hiermee om gaan.
Bart Verweij
Het gaat sterk toenemen vermoed ik. Wereldwijd vanuit het Angelsaksische model zie je dat ondernemerschap steeds meer aandacht krijgt. Nederland zelf wordt ook ondernemender, dit soort bewegingen horen daar gewoon bij. Grote bedrijven zullen dus ook ondernemender worden. De mate waarin is niet bekend nog.
13 Welke partijen zijn belangrijk bij investeringsvraagstukken van start-ups/bedrijven? Robert
Kroon
Erg divers. Dan denk ik aan banken, technische bedrijven, een ICT-whizkid, een marketingmachine. Afhankelijk van waar iemand mee langs komt. Knoop de missing links eraan vast, wellicht ben je dat zelf wel. Zet er iemand bij waarvan jij weet dat het ook echt gaat gebeuren!
Bart Verweij
De ondernemer natuurlijk, want die is cruciaal. Zonder een goede ondernemers zal zelfs een goed plan niet slagen. Het maken van een plan zegt dus niets, een goede ondernemer is dus het belangrijkste. Kennis, kapitaal en kontakten (3 K’s) kan in gefaciliteerd worden van een corporate.
14 Hoe ziet u de rol van een venture capital fonds in relatie tot het bedrijf waarin zij investeren? Bart
Verweij
Dat hangt echt helemaal af van het type fonds, dat is niet te generaliseren. Refererend aan de 3 K’s moet hier elke keer weer anders