De interviews vonden omwille van praktische redenen enkel plaats in Lyon.
13.1 METHODE
Als onderdeel van het onderzoek werd er kwalitatief onderzoek uitgevoerd. In totaal werden er 3 interviews afgenomen. Twee van de geïnterviewden, mevrouw Margot Sanchez en de heer Benoit Loeillet, spelen een belangrijke rol in organisaties die bijdragen tot de ontwikkeling en realisatie van Smart Mobility of Smart City projecten in het algemeen in Lyon of in andere steden. Dit leek voor het onderzoek een opportuniteit om een idee te krijgen van de uitdagingen waarmee zij geconfronteerd worden, en wat zij al dan niet realiseerden.
De derde geïnterviewde, mevrouw Nathalie Vernus-Prost, werkt voor le Grand Lyon en beschreef het concept Smart City en Smart Mobility en de evolutie hiervan in de Franse steden in het algemeen. Dit bleek interessant omdat zij de resultaten van het onderzoekswerk beaamde.
De interviews peilden naar de eigen visies en opinies van de geïnterviewden, Afhankelijk van de organisatie, de geplande acties, en de functie van de geïnterviewden werden de vragen beantwoord vanuit verschillende invalshoeken. Alleen de belangrijkste elementen worden aangehaald.
De volgende personen werden ondervraagd:
• Margot Sanchez – Intrapreneure bij Béta.gouv.fr
Béta.gouv.fr is een organisatie die afhangt van de Franse overheid met als doel de openbare diensten te testen en uit te bouwen in samenwerking met de gebruikers. Mevrouw Sanchez
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
zetelt in een openbare dienstgroep, die carpoolen ontwikkelt en hulpmiddelen wil aanbieden om de ontwikkeling van ‘covoiturage’ voor korte afstanden in heel Frankrijk te ondersteunen (en dit zowel voor bedrijven als particulieren) (M. Sanchez, persoonlijke communicatie, 20 mei 2019).
• Benoit Loeillet – Chef de projet Open Innovation bij TUBA
TUBA is een organisatie die publieke en private partners samenbrengt, innovatieve oplossingen ontwikkelt en experimenteert om de levenskwaliteit binnen een stad verbeteren. De organisatie staat onder toezicht van de Metropool Grand Lyon en helpt mee in de ontwikkeling en de opstart van Smart City projecten (TUBA, 2017-2018). TUBA biedt meerdere diensten aan: werkruimte voor start-ups, collaboratieve werkruimtes, workshops en conferenties, stedelijke, culturele en digitale bemiddeling, begeleiding in experimentele projecten, enz De heer Loeillet houdt zich binnen de organisatie meer specifiek bezig met de projecten rondom data (B. Loeillet, persoonlijke communicatie, 20 mei 2019).
• Nathalie Vernus-Prost – Administratrice générale des données bij Métropole de Lyon
Grand Lyon is een territoriale overheidsdienst. Deze staat in voor de verbetering van de levenskwaliteit van de inwoners in Lyon. Mevrouw Vernus-Prost beoefent binnen de organisatie de functie ‘Chief Data Officer’ uit.
13.2 RESULTATEN
Smart Mobility binnen het Smart City concept
Volgens mevrouw Sanchez kan Smart Mobility gezien worden als een “stukje” van de Smart City
“puzzel”. In deze puzzel is Smart Mobility “een belangrijk deel, net zoals er vele andere zijn”, bijvoorbeeld Smart Living, Smart Energy, enz.
De heer Loeillet daarentegen, focust zich meer op het idee dat “’Smart City’ evolueerde van een algemeen concept naar een concept met meerdere afgebakende uiteenlopende thema’s”.
Een van deze thema’s is bijvoorbeeld Smart Mobility.
Moeilijkheden en uitdagingen van Smart mobility projecten
Mevrouw Sanchez gelooft dat de grootste moeilijkheid “de lange duurtijd van beslissingsprocedures”
is binnen overheidsdiensten. Dit komt doordat er “in Frankrijk nog een sterke hiërarchische structuur binnen de publieke diensten bestaat”, wat in Lyon “nog sterker voelbaar is ten opzichte van de andere steden”. Dit is de reden waarom men bij de organisatie béta.gouv.fr voor een “horizontale organisatiestructuur” koos.
Voor de heer Loeillet is de grote moeilijkheid “het vermogen om reële uitdagingen te begrijpen”.
Hij vindt dat er bij de realisatie van acties en projecten nood is aan “een goede visionair, die ook de projecten kan en wil dragen”. Het “inzetten op intermodaal vervoer” is vooral een uitdaging in Lyon.
Er moet aan de inwoners worden duidelijk gemaakt dat men “niet enkel één transportmiddel moet gebruiken om van punt A naar punt B te reizen”.
Evolutie van Smart City
De heer Loeillet, net zoals de andere twee geïnterviewden, gebruikt liever de term “De stad van morgen”, omdat hij vindt dat het Smart City concept “een beetje verouderd is”. Volgens hem wordt
het concept “meer en meer opzijgeschoven” en vindt er “een duidelijke evolutie” plaats, waarbij
“de focus minder op technologie is toegespitst’.
Volgens mevrouw Vernus-Prost willen steden tegenwoordig hun “toekomst meer in handen nemen”.
Daarbij hebben stadsdiensten “geleerd om de gegevens die zij hebben verzameld beter te verspreiden”. Bij de steden is er een echte wil “om samen te werken met verschillende partners”, waarbij de mens alsmaar centraler staat, en men op alle mogelijke manieren de inwoner wil betrekken in die evolutie”.
De stad van Morgen
Mevrouw Sanchez omschrijft de stad van morgen als de vraag “hoe de stad van morgen op een intelligente manier kan worden opgebouwd in overleg met verschillende actoren”.
De stad van morgen kan volgens de heer Loeillet gedefinieerd worden als “de evolutie van de manier waarop wij in de stad leven” en hoe wij haar “gebruiken”. In deze evolutie moet er worden nagedacht over hoe een stad “aantrekkelijk, aangenaam, interactief en participatief” kan worden gemaakt.
Die stad is “zowel technologisch als niet technologisch”, maar hierbij wordt er “niet enkel op het technologische aspect” gefocust.
Toekomst van Smart Mobility
In de toekomst zou, volgens mevrouw Sanchez, “Informatie meer toegankelijk moeten worden gemaakt”. Een toerist zou bijvoorbeeld niet voor elke stad een andere openbaar vervoersapp moeten downloaden.
Volgens de heer Loeillet moeten de inwoners van een stad in de toekomst de mogelijkheid krijgen
“mee te kunnen kiezen en beslissen wat zij al dan niet wensen voor hun stad”.
Belangrijkste Smart mobility/CITY steden
Volgens mevrouw Sanchez zijn dit de steden Parijs, Lyon, Montpellier, Marseille, Bordeaux, Grenoble, Nantes en Rennes.
Naast Lyon zijn Nice, Bordeaux, Toulouse en Dijon de steden die volgens mevrouw Vernus-Prost actief bezig zijn met de ontwikkeling van Smart City. Dijon is de enige stad die ervoor koos het “oude Smart City concept” toe te passen. De stad geeft projecten aan privébedrijven, waaronder grote IT-bedrijven.
CONCLUSIE
De studie toont aan dat smart mobiliteitsprojecten die op technologisch vlak gesofisticeerd of innovatief zijn niet meer genoeg zijn om te worden gezien als ‘smart’, maar dat het ook essentieel is dat het project zo min mogelijk of geen broeikasgassen uitstoot. In het kort: het begrip duurzame mobiliteit wordt alsmaar belangrijker binnen het begrip smart mobiliteit. Steden zoals Rouen, Lille en Bordeaux zijn vandaag bezig hun beleid duurzamer te maken, maar nemen nog altijd niet genoeg initiatieven rond projecten om te worden beschouwd als echte smart mobiliteitssteden. Toch kan er worden geconcludeerd dat deze steden zich meer zullen inzetten, aan de hand van de hervorming van infrastructuur en de stimulatie van multimodale vervoerswijzen, om in de toekomst uit te groeien tot volwaardige smart mobiliteitssteden.
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Uit het desk- en fieldonderzoek bleek dat Parijs en Lyon veruit de twee belangrijkste Smart City steden in Frankrijk zijn. Beide staan als enige Franse steden in de top 20 van duurzaamste mobiliteitssteden ter wereld (zie Sustainable Cities Mobility Index bij het hoofdstuk Meetinstrumenten van duurzame en stedelijke mobiliteit p.18), Uit deze studie bleek ook duidelijk dat er in deze steden, naast zelf opgestarte projecten, ook actief op zoek wordt gegaan naar duurzame stedelijke mobiliteitsprojecten.
Parijs richt een grote focus op duurzaam beleid, waaronder de langdurige investeringen in hun vervoersbeleid waarbij, buiten de verschillende projecten, ook veel initiatief wordt genomen om hun mobiliteitsinfrastructuur om te vormen naar een structuur die nieuwe diverse vervoerswijzen van duurzame en/of zachte mobiliteit stimuleert.
Lyon daarentegen heeft geen rijke geschiedenis rond investeringen in duurzaam beleid zoals dat het geval is in Parijs. De Metropool Grand Lyon lanceerde in het verleden en nu vele smart mobiliteitsprojecten waardoor zij in de toekomst verder zullen stijgen in de ranglijst. Hiervoor zullen zij echter prioriteit moeten blijven geven aan goed geplande investeringen in een duurzaam technologisch mobiliteitsbeleid. Dit neemt niet weg dat alle steden (de ene al wat meer dan de andere) met projecten rond duurzame steden begaan zijn.
Daarnaast kan er uit de studie geconcludeerd worden dat de toekomst van smart mobiliteit in de Franse steden zal focussen op waterstofvoertuigen (waterstofauto’s en -treinen), hybride of elektrische voertuigen met het opzetten van oplaadstations, elektrisch vervoer over water (draagvleugeltaxi’s) en in de lucht (vliegtuigtaxi’s). Ook in functie van de stijging van het aantal auto’s op de wegen wereldwijd, zullen zachte mobiliteitsvervoerswijzen meer worden gestimuleerd en gereguleerd, waaronder elektrische steppen, elektrische (op batterij of zonne-energie) fietsen, fietstaxi’s, etc., met een zekere focus op de first en last mile.
Uit het field research kan er worden geconcludeerd dat er de laatste jaren een duidelijke evolutie plaatsvond rond het begrip ‘Smart Cities’. Van een sterke technologische inslag (IT) evolueerde dit begrip naar een veel bredere waaier aan mogelijkheden rond het verbeteren van de levenskwaliteit van de stadsburger.
BEURZEN
15.1 LYON
SMART INDUSTRIES LYON
Adres: ZONE ARTISANALE MAYNE II CS 80223 47440 CASSENEUIL, Lyon, France Telefoon: +33 (0)5 53 36 78 78
E-mail: contact@smart-industries.fr
15.2 PARIJS (& OMSTREKEN)
Autonomy (& the urban mobility summit) Telefoon: +33 (0)1 40 03 08 61
3 Passage Saint-Pierre Amelot, 75011, Paris E-mail: contact@autonomy.paris
Mobility for business
Adres: 15 rue de l'Abbé Grégoire, 75006 - Paris - France Telefoon: +33 1 44 78 99 40
Fax: +33 1 44 78 99 49
Website: www.mobility-for-business.com
46ÈME CONGRÈS DE LA MOBILITÉ INTELLIGENTE Adres: 2 Place Emile Cresp – 92120 MONTROUGE, France
Website: www.cerema.fr/fr/evenements/46eme-congres-mobilite-intelligente-atec-its-france Rencontres Internationales des Véhicules Écologiques (RIVE)
Website: www.rive-event.com/
Imagine Mobility Forum 2019
Adres: Estaca Campus Paris-Saclay, 78180 Montigny-le-Bretonneux
Website: https://pole-moveo.org/evenements/imagine-mobility-forum-2019/
15.3 BORDEAUX
FORUM BORDEAUX CITY LIFE (By FORUM SMART CITY)
Adres: Hôtel de Ville, Palais Rohan, Place Pey Berland, 33000 Bordeaux Website: https://evenement.latribune.fr/bordeaux-city-life-2019/
15.4 MARSEILLE
Energy for Smart Mobility (E4SM)
Adres: Palais du Pharo, 58 Boulevard Charles Livon, 13007 Marseille Website: www.energy4smartmobility.eu/
15.5 NICE
Innovative City
Adres: 41 quai Winston Churchill - 94210 LA VARENNE ST HILAIRE Telefoon: +33(0)6 58 19 23 09
E-mail: contact@innovative-city.com
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Website: www.innovative-city.com
15.6 STRAATSBURG
4ème Forum Franco-Allemand "Mobilités - Energies & Technologies - Territoires"
Website: https://forum-fr-de.eu/
15.7 BARCELONA
SMART MOBILITY CONGRESS
Adres: Av. Joan Carles I, 64. 08908 L'Hospitalet de Llobregat. Barcelona, Spanje Website: www.smartmobilitycongress.com/en/
BRONNENLIJST
«Tramway 7». (2013). Opgeroepen op april 12, 2019, van le site de la Ligne 7 du tramway d'Île-de-France: http://www.tramway7.fr
20 MINUTES. (2018, april 27). Bordeaux: Un plan d’urgence à 780 millions d’euros pour améliorer la mobilité sur la métropole. Opgeroepen op mei 3, 2019, van 20 MINUTES:
https://www.20minutes.fr/bordeaux/2262787-20180427-bordeaux-plan-urgence-780-millions-euros-ameliorer-mobilite-metropole
33-bordeaux.com. (sd). Transports et déplacements à Bordeaux. Opgeroepen op april 26, 2019, van 33-bordeaux.com: https://www.33-bordeaux.com/transports-deplacements-bordeaux.htm
ADEME. (2018, januari 19). French Mobility 2018. Opgeroepen op maart 14, 2019, van ADEME:
https://appelsaprojets.ademe.fr/aap/french%20mobility2018-10
ADEME. (2019, februari 22). France Mobilité - French mobility: de Nouvelles Mobilités Durables expérimentées au sein des Territoires. Opgeroepen op maart 14, 2019, van ADEME:
https://www.ademe.fr/expertises/mobilite-transports/passer-a-laction/france-mobilite-french-mobility-nouvelles-mobilites-durables-experimentees-sein-territoires
Aéroport Marseille Provence. (sd). Données Clés. Opgeroepen op april 12, 2019, van Aéroport Marseille Provence:
https://www.marseille.aeroport.fr/professionnels/compagnies-aeriennes/donnees-cles
Agenda Rhône, Tourisme & Loisirs. (2018). Lyon: 4 000 nouveaux Vélo’ V en mobilité urbaine ! Agenda Rhône, Tourisme & Loisirs. Opgeroepen op maart 24, 2019
ANW. (sd). Draagvleugelboot. (Instituut voor de Nederlandse taal, Redacteur) Opgeroepen op april 5, 2019, van Algemeen Nederlands Woordenboek: http://anw.inl.nl/article/draagvleugelboot
ARCADIS. (2017). Sustainable Cities Mobility Index. Opgeroepen op maart 8, 2019, van ARCADIS:
https://www.arcadis.com/en/global/our-perspectives/sustainable-cities-mobility-index-2017/
ARCADIS. (2017). Tabel indicatoren Deloitte City Mobility Index. Arcadis. Opgeroepen op mei 6, 2019, van https://www.arcadis.com/en/global/our-perspectives/sustainable-cities-mobility-index-2017/
ARCADIS. (sd). Steden waar mensen centraal staan. Opgeroepen op maart 8, 2019, van ARCADIS:
https://www.arcadis.com/nl/nederland/
Article L5217-1. (2015, augustus 7). Opgeroepen op april 5, 2018, van
https://www.legifrance.gouv.fr/affichCodeArticle.do?idArticle=LEGIARTI000023241653&cidTexte=L EGITEXT000006070633
Autolib'. (2018, juli 31). Fin du service Autolib’. Opgeroepen op april 5, 2019, van Autolib':
https://autolibmetropole.fr/fin-du-service-autolib/
Autolib'. (sd). Autolib'. Opgeroepen op apri 5, 2019, van Autolib': https://autolibmetropole.fr/
AVERE FRANCE. (2018, september 14). Lohr dévoile sa navette électrique autonome i-Cristal.
Opgeroepen op april 5, 2019, van AVERE FRANCE: http://www.avere-france.org/Site/Article/?article_id=7404
BePark. (sd). BePark. Opgeroepen op april 5, 2019, van BePark: https://www.bepark.eu/fr/belgique BLUECUB. (sd). BLUECUB auto. Bordeaux, Frankrijk. Opgeroepen op april 30, 2019, van
https://www.bluecub.eu/abonnements
Bluely. (sd). A propos. Opgeroepen op maart 25, 2019, van Bluely: https://www.bluely.eu/a-propos Bluely. (sd). Bluely auto in Lyon. Lyon, Frankrijk. Opgeroepen op april 26, 2019, van
https://www.bluely.eu/carte-des-stations
Bontinck, J.-G. (2019, maart 19). Taxis volants: les SeaBubbles auront droit à un nouveau test sur la Seine cette année. Opgeroepen op april 5, 2019, van Le Parisien: http://www.leparisien.fr/info- paris-ile-de-france-oise/transports/paris-les-seabubbles-auront-droit-a-un-nouveau-test-sur-la-seine-cette-annee-19-03-2019-8035056.php
Bordeaux Business. (2019, maart 9). DÉVELOPPER LA MOBILITÉ À BORDEAUX. Opgeroepen op april 26, 2019, van Bordeaux Business: https://www.bordeaux.business/developper-la-mobilite-a-bordeaux/
Bordeaux Métropole. (sd). CHIFFRES CLÉS DU TERRITOIR. Opgeroepen op mei 3, 2019, van Bordeaux Métropole: https://www.bordeaux-metropole.fr/Metropole/1-metropole-28-communes/Chiffres-cles-du-territoire
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Bordeaux Tourisme & Congrès. (sd). DARWIN ECOSYSTÈME, LE LIEU ALTERNATIF DE LA RIVE DROITE.
Opgeroepen op juni 13, 2019, van Bordeaux Tourisme & Congrès: https://www.bordeaux-tourisme.com/Decouvrir-Bordeaux/Incontournables/Darwin-Ecosysteme
Boudet, M. (2018, november 27). Lyon: une navette autonome sur route testée dès 2019.
Opgeroepen op maart 29, 2019, van franceinfo:: https://france3-regions.francetvinfo.fr/auvergne-rhone-alpes/rhone/lyon/lyon-navette-autonome-testee-route-2019-1582507.html
Bpifrance. (2019, mei 14). Appel à projets: Concours d'innovation - Croissance. Opgeroepen op maart 15, 2019, van Bpifrance:
https://www.bpifrance.fr/A-la-une/Appels-a-projets-concours/Appel-a-projets-Concours-d-innovation-Croissance-38041
Brundtland. (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. New York, Verenigde Naties. Opgeroepen op maart 8, 2019
Bruzz. (2016, mei 4). Autodelen en carpoolen: waar doe je het? Opgeroepen op maart 25, 2019, van Bruzz: https://www.bruzz.be/samenleving/autodelen-en-carpoolen-waar-doe-je-het-2016-05-04 Business Dictionary. (2016). research and development (R&D). Opgeroepen op maart 14, 2019, van Business Dictionary: http://www.businessdictionary.com/definition/research-and-development-R-D.html
Business France. (2018). Smart Mobility in France. Opgeroepen op maart 1, 2019, van
https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=2ah UKEwigu9uigtngAhUJnRoKHdtvDfMQFjAAegQIABAC&url=https%3A%2F%2Fwww.plateforme-
attractivite.com%2Fwp-content%2Fuploads%2F2018%2F07%2F10_POINTS_CLES-INDUSTRIES_DE_POINTE_TRAN
C The Difference. (sd). Introduction. Opgeroepen op april 29, 2019, van C The Difference: http://c-thedifference.eu/?page_id=2
Caen.fr. (2019, februari 21). TRANSPORTS EN COMMUN. Opgeroepen op april 12, 2019, van Caen.fr:
https://caen.fr/transports-en-commun
Campbell, J. (2017, januari 5). Intelligente transportsystemen essentieel voor betere doorstroming.
Opgeroepen op juni 3, 2019, van Logistiek:
https://www.logistiek.nl/distributie/blog/2016/11/intelligente-transportsystemen-essentieel-voor-
betere-doorstroming-101149666?vakmedianet-approve-cookies=1&_ga=2.242231754.950617297.1559569951-1821403644.1559569951
Cheminade, P. (2018, juni 20). Gazelle Tech dévoile son premier véhicule de série. Opgeroepen op april 26, 2019, van La Tribune Bordeaux: https://objectifaquitaine.latribune.fr/innovation/2018-06-20/gazelle-tech-devoile-son-premier-vehicule-de-serie-782478.html
Citiz Lille Arras. (sd). CITIZ: UNE VOITURE QUAND JE VEUX ! Opgeroepen op mei 3, 2019, van Citiz Lille Arras: https://lille.citiz.coop/particuliers
Citiz LPA. (sd). QUI SOMMES NOUS ? Opgeroepen op maart 25, 2019, van Citiz LPA:
https://lpa.citiz.coop/qui-sommes-nous
Citycrunch. (sd). Happymoov in Lille. Opgeroepen op mei 6, 2019, van
https://lillev2.citycrunch.fr/2017/06/28/happymoov-le-meilleur-moyen-de-se-deplacer-en-ville-lete/
CityScoot. (sd). La plus belle façon de se déplacer à Paris. Opgeroepen op april 5, 2019, van CityScoot: https://www.cityscoot.eu/paris/
Civitatis Paris. (sd). Paris Tramway. Opgeroepen op maart 29, 2019, van Civitatis Paris:
https://www.introducingparis.com/tram
CNR. (sd). MOVE IN PURE, POUR UNE MOBILITÉ ÉLECTRIQUE ENTIÈREMENT PROPRE. Opgeroepen op april 5, 2019, van CNR: https://www.cnr.tm.fr/innover-pour-lenergie/favoriser-la-mobilite-electrique/move-in-pure/
CoChange. (2018). Touchpad in bushokjes. coChange App is available on the touchpads. CoChange.
Opgehaald van https://www.cochange.com/paris-connected-bus-shelters-13657
CoChange. (sd). New Bus Shelters: Paris Launches Its Smart City Policy. Opgeroepen op april 5, 2019, van CoChange: https://www.cochange.com/paris-connected-bus-shelters-13657
Combe, M. (2018, augustus 27). Des écosystèmes hydrogène fleurissent en région. Opgeroepen op april 26, 2019, van Techniques de l'ingénieur:
https://www.techniques-ingenieur.fr/actualite/articles/ecosysteme-hyrogene-region-56859/
Commission Européenne. (2013, Februari 21). CITYLOG. Opgeroepen op Juni 4, 2019, van CORDIS:
https://cordis.europa.eu/project/rcn/93637/brief/fr
Communautés urbaines et métropoles de France. (sd). LYON. Opgeroepen op april 5, 2019, van Communautés urbaines et métropoles de France:
http://www.communautes-urbaines.com/index.php/Lyon?idpage=71&afficheMenuContextuel=true
Confluence. (2019). Vaporetto op de Saône. Le Vaporetto! Confluence. Opgehaald van https://www.confluence.fr/news-detail/Vaporetto
C-the Difference. (sd). C-the difference Android app. Opgeroepen op mei 3, 2019, van http://c-thedifference.eu/
Cy'clic. (sd). Cy'clic. Opgeroepen op mei 3, 2019, van Cy'clic: http://cyclic.rouen.fr/
DataCity. (sd). Opgeroepen op juni 13, 2019, van DataCity: https://www.datacity.numa.co/
Delepaul, M.-J. (sd). Voertuig dat rijdt op biodiesel. Une laveuse, une balayeuse et un car scolaire lillois sont alimentés en biodiesel produit par l'entreprise nordiste Gecco depuis un mois. Radio France, Lille, Frankrijk. Opgeroepen op mei 3, 2019
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Delmiran, B. (2019, maart 7). 7 alternatives à la VOITURE à essence. Opgeroepen op april 7, 2019, van 7x7: https://www.7x7.press/7-alternatives-a-la-voiture-a-essence#transport-alternatif-des-taxis-volants-ou-flottants-a-paris
Deloitte. (2018, januari 8). Deloitte City Mobility Index launched today. Opgeroepen op maart 29, 2019, van Deloitte.: https://www2.deloitte.com/global/en/pages/about-deloitte/articles/deloitte-city-mobility-index-links-integration-innovation-mobility-performace.html
Deloitte. (2019). Deloitte City Mobility Index: Paris. Opgeroepen op april 5, 2019, van Deloitte Insights: https://www2.deloitte.com/content/dam/insights/us/articles/4331_Deloitte-City-Mobility-Index/Paris_GlobalCityMobility_WEB.pdf
Deloitte analysis. (sd). Deloitte City Mobility Index themes, metrics, and data sources. Deloitte Insights. Opgeroepen op maart 29, 2019, van
https://www2.deloitte.com/insights/us/en/focus/future-of-mobility/deloitte-urban-mobility-index-for-cities.html
Demollien, N. (2018, december 23). Véhicules électriques: les premières bornes Bluelib installées dans la métropole de Lille. Opgeroepen op mei 3, 2019, van Actu.fr: https://actu.fr/hauts-de- france/lille_59350/vehicules-electriques-premieres-bornes-bluelib-installees-dans-metropole-lille_20483503.html
Deridder, V. (2019, Februari 4). Smart cities in België; hoe slim zijn onze steden echt? Opgeroepen op Juni 4, 2019, van Smart Business: https://www.smartbiz.be/article/177743/smart-cities-belgie-hoe-slim-zijn-onze-steden-echt/
Dixon, S., Pankratz, D. M., Irshad, H., & Bornstein, J. (2019, februari 20). The 2019 Deloitte City Mobility Index. Opgeroepen op maart 29, 2019, van Deloitte:
https://www2.deloitte.com/insights/us/en/focus/future-of-mobility/deloitte-urban-mobility-index-for-cities.html
DR. (2018). CityScoot in Parijs. Cityscoot vise une flotte de 10.000 scooters fin 2019 contre 1.650 aujourd'hui et envisage de se déployer en région mais aussi à l'étranger (à Milan et Genève tout d'abord). Parijs. Opgehaald van https://www.latribune.fr/entreprises-finance/services/tourisme-loisirs/cityscoot-deploie-sa-feuille-de-route-pour-devenir-leader-absolu-en-europe-776970.html DR. (sd). Visualisatie toekomstig winkelcentrum Part-Dieu. La restructuration du centre commercial n'empêche pas le développement du commerce de proximité. Lyon. Opgeroepen op juni 8, 2019, van https://edito.seloger.com/sites/default/files/centre-part-dieu_2.jpg
Durand, G. (2017, maart 28). Lille: Le plan vélo de la métropole de Lille sort le gros braquet.
Opgeroepen op mei 3, 2019, van 20 MINUTES:
Opgeroepen op mei 3, 2019, van 20 MINUTES: