Analyse VEO

Industrie vs. communale zuiveringen

Eén van de eerste zaken die opvalt is het verschil tussen de industrieën en de communale

zuiveringen, oftewel de RWZI’s. Wat zouden de redenen kunnen zijn voor de verschillen

tussen de industrie en communale zuiveringen zoals te zien is in de figuren in H4.3?

Vanuit de cijfers is het lastig aan te geven waarom bepaalde sectoren wel dalen en

sommige vrijwel gelijk blijven. Uit de verschillende interviews zijn wel een aantal

mogelijke oorzaken naar voren gekomen. Deze zullen hieronder de revue passeren.

Uit de cijfers blijkt dat de RWZI’s niet zo sterk zijn gedaald vergeleken met de meeste

andere sectoren. De situatie van beide sectoren is echter niet gelijk en kan dus ook niet

met elkaar worden vergeleken. Allereerst heeft de industrie het voordeel flexibeler te zijn

dan een RWZI. Een RWZI zit vast aan een vaste, maar diverse stroom afvalwater van

huishoudens en verschillende aangesloten (kleine) bedrijven. Aanpassingen doen aan de

technologie is lastig, aangezien de technologie afgestemd moet worden op een algemene

stroom water. Bij bedrijven heb je echter een veel specifiekere lozing en dus een zuivering

die specifiek daarop kan worden afgestemd. Innovaties op dat gebied zijn dan eenvoudiger

door te voeren en daarmee de verontreiniging eenvoudiger terug te brengen. Daarbij heeft

de industrie ook als voordeel dat zij aan het productieproces aanpassingen kan doen.

Innovaties daarin kunnen leiden tot schoner water, nog voordat het de zuivering bereikt.

Ook hier heeft een RWZI in haar geval geen invloed op. Een RWZI kan het

productieproces van bedrijven niet veranderen en mist dus dit ‘zuiveringsinstrument’. Het

zuiveren bij de huishoudens zou al helemaal een complexe operatie zijn. Er zijn voor

Waterschappen echter ook mogelijkheden om hun afvalwater ‘voorspelbaarder’ te maken.

Zij kunnen sturen aan de hand van de vergunningen. Daarin kan aangegeven worden wat

er wel en wat er niet aangevoerd mag worden. In de praktijk zal dit echter lastig te

realiseren zijn aangezien men niet voor elk bedrijf een aparte vergunning kan gaan

opstellen met specifieke eisen. Dit zou echter wel gedaan kunnen worden met grote lozers.

Verder zijn er Algemene Maatregelen van Bestuur (AMVB) die het Ministerie van

VROM oplegt en waar Waterschappen bedrijven aan kan binden en daarmee het

afvalwater kan begrenzen. Daarnaast is het water van huishoudens al vrij uniform en dus

ook ‘voorspelbaar’.

Andere opties zijn het maken van afspraken met de drinkwatervoorzieningen omtrent de

drinkwaterleidingen. Vanuit de huishoudens wordt een hoeveelheid metalen geloosd dat

het gevolg is van afgifte door de leidingen. Zevenbergen (1992: 69) benadrukt dit punt

ook in zijn advies. Waterkwaliteitsbeheerders en waterleidingbedrijven moeten het

initiatief nemen om convenanten te sluiten om zo te zorgen dat hier wat aan wordt gedaan.

Er kan gedacht worden aan het vervangen van leidingen of het verlagen van de zuurgraad

van het water om zo de afgifte te beperken.

Een andere verklarende factor kan de bevolkingsgroei zijn. Wanneer het aantal inwoners

stijgt, dan zal de aanvoer van afvalwater naar de RWZI’s toe ook stijgen. De bevolking is,

zoals in onderstaande tabel te zien is, over de laatste periode (1995-2006) gestegen met

910.088 personen, wat een procentuele stijging van 5,9% inhoudt over deze periode. Een

efficiencyverbetering van de zuivering bij de Waterschappen kan verbloemd worden door

deze cijfers. Gezien deze bevolkingsgroei kan dus niet gesteld worden dat de

Waterschappen geen verbetering hebben gerealiseerd in hun zuivering.

Bevolkingsgroeiontwikkeling:

Bevolking, Bron: CBS 2007-11-09

Periode Inwoners Stijging (absoluut) Stijging (%)

Totale bevolking 1995 15.424.122 -

-Totale bevolking 1996 15.493.889 69.767 0,45%

Totale bevolking 1997 15.567.107 73.218 0,47%

Totale bevolking 1998 15.654.192 87.085 0,56%

Totale bevolking 1999 15.760.225 106.033 0,68%

Totale bevolking 2000 15.863.950 103.725 0,66%

Totale bevolking 2001 15.987.075 123.125 0,78%

Totale bevolking 2002 16.105.285 118.210 0,74%

Totale bevolking 2003 16.192.572 87.287 0,54%

Totale bevolking 2004 16.258.032 65.460 0,40%

Totale bevolking 2005 16.305.526 47.494 0,29%

Totale bevolking 2006 16.334.210 28.684 0,18%

Stijging 2006 t.o.v. 1995: 910.088 5,90%

Uit het interview met Jan Schoot Uiterkamp (RIZA) bleek ook dat Waterschappen de

laatste jaren de nadruk hebben gelegd op fosfaten en stikstoffen. Die prestaties kunnen

niet worden afgeleid uit deze grafieken, simpelweg omdat fosfaat niet wordt aangeslagen

in de Rijksheffing en stikstoffen slechts gedeeltelijk (via de zuurstofbindende stoffen).

Investeringen die gedaan zijn om deze stoffen te reduceren gaan ten koste van het budget

om andere investeringen te doen.

Wat echter boven water staat is dat de incentive voor bedrijven groter is dan voor een

RWZI. De bedrijven hebben te maken met een tarief dat tweemaal zo hoog ligt als dat

voor een RWZI, aangezien die een 50% korting hebben. Een RWZI kan dus simpel

gezegd voor hetzelfde bedrag tweemaal zoveel lozen als een bedrijf dat deze korting niet

geniet. Dat is geen aansporing om efficiënt te werken. Daarnaast is het tarief van de

heffing niet op een regulerende hoogte gesteld waardoor zelfs op een niveau van 100% de

incentive tot reductie van de emissies laag is. Ten slotte kan men ook vaststellen dat een

bedrijf en een RWZI andere doelen nastreven. Een bedrijf gaat voor winst, waardoor een

heffing een sterker effect zal hebben, daar waar een RWZI het zuiveren al als hoofddoel

heeft. Een heffing zal daar dus minder effect hebben.

De situatie tussen bedrijf en RWZI is dus niet hetzelfde. Waar een bedrijf de keuze heeft

om zelf te zuiveren/lozen of zich aan te sluiten bij een RWZI, daar heeft een RWZI

minder keus. Een RWZI is er om het rioolwater te zuiveren en kan niet kiezen om zijn

zuivering af te sluiten voor lozers: waar moeten zij dan heen? Wanneer er een nieuwe

woonwijk komt, dan moet de RWZI dat in dat gebied verantwoordelijk is voor het

milieubeheer deze huishoudens aansluiten. Ook heb je als bedrijf of huishouden niet de

mogelijkheid om je aan te sluiten bij de zuiveringsinstallatie van een ander bedrijf.

⁹

Wanneer er echter nog een slag geslagen moet worden in het terugdringen van de

verontreiniging, dan wordt er automatisch gekeken naar de sector waar het meeste te halen

is. In onderstaande diagrammen is te zien dat dit op het moment (buiten de diffuse

bronnen) de communale zuiveringen zijn.

9

Wat wel voorkomt, en dat is ook te zien aan de stijging van de sector ‘particuliere zuivering’, is

dat er aparte bedrijven komen die de zuivering van bedrijven op zich neemt. Aviko besteedt

bijvoorbeeld zijn zuivering uit aan Waterstromen BV (http://www.waterstromen.nl/). Dit bedrijf,

dat een 100% dochter is van Waterschap Rijn & IJssel, neemt de zuivering uit de handen van

Aviko. Door middel van een langdurig contract zijn er afspraken gemaakt over prijs en afname.

Hierdoor kan Aviko zijn zuivering veel goedkoper doen dan wanneer ze het zelf of door een

RWZI had laten doen.

Daarnaast speelt de concurrentiepositie van deze sectoren een rol in het proces. Bedrijven

opereren in een marktsituatie waarbij de kosten zo laag mogelijk moet worden gehouden.

Zo niet, dan zal de markt zijn werk doen en zal het bedrijf zich zelf buitenspel zetten

¹⁰

.

Voor Waterschappen gaat dit echter niet op. Waterschappen hebben onderling geen

concurrentie en zullen hun prikkels uit andere factoren moeten halen. Een mogelijkheid

om de Waterschappen een concurrentieprikkel te geven is door middel van een

10

benchmark. Op dit moment is er een dergelijke benchmark ingevoerd, waarmee een

vergelijking gemaakt kan worden tussen de verschillende Waterschappen. Zij kunnen zich

dan spiegelen aan de best presterende Waterschappen. Ook kan concurrentie een rol gaan

spelen. Dit is het geval wanneer een bedrijf de keus heeft om zelf te zuiveren of dit over te

laten aan een RWZI. Wanneer een RWZI veel hogere kosten heeft, dan zal een bedrijf het

uiteraard in eigen huis doen. Wanneer echter teveel bedrijven zouden afhaken, dan kan dat

tot capaciteitsproblemen leiden bij de communale zuiveringen, waardoor deze slechter

presteren. Een RWZI heeft op basis hiervan een (zwakke) prikkel om de kosten te

beheersen.

In document Rijksheffing op directe lozingen : voortzetting heffing in deze vorm nog gerechtvaardigd? (pagina 36-40)