Sinds de herindeling per 1 mei 2010 is de stad verdeeld in 7 stadsdelen met een eigen bestuur. Het Westelijk Havengebied (Westpoort) wordt vanuit de centrale stad bestuurd, maar is in deze analyse onder Nieuw-West geschaard. De stadsdelen hebben tussen de 80.000 en 130.000 inwoners, en hebben daarmee de omvang van een middelgrote gemeente en vergaande mate autonomie, taken en bevoegdheden.
Gamma Amsterdam-Zuidoost
Kaart 1.2 Indeling stadsdelen Amsterdam
Bron: Google Maps, bewerking Bureau Stedelijke Planning bv
Onderstaande tabel toont de demografische kenmerken van de stadsdelen.
Tabel 1.1 Demografische kenmerken en inkomen Amsterdamse stadsdelen
Inw.
Bron: O+S Amsterdam; CBS Statline 2010 cijfers 2009 (inkomensgegevens betreft 2007)
Van de stadsdelen kennen Centrum en Zuid de hoogste inkomens (meer dan 30% hoger dan landelijk), en ook het laagste aandeel niet-westerse allochtonen, ofschoon meer dan het landelijk gemiddelde. Het aandeel niet-westerse allochtonen is met 64% veel groter in Zuidoost, op ruime afstand gevolgd door Nieuw-West, Noord, Oost en West. Het meest vergrijsde stadsdeel is Noord, ofschoon Noord zich daarmee maar net boven het Nederlandse gemiddelde schaart.
De volgende figuur geeft de bevolkingsontwikkeling tussen 2003 en 2030 weer. Tot 2009 laten alle stadsdelen een vrij beperkte groei of zelfs daling van het inwoneraantal zien.
Alleen stadsdeel Oost kent een substantiële groei (+15%); een trend die zich ook na 2009 voortzet. Voor de overige stadsdelen wordt een aanzienlijk kleinere groei verwacht en voor stadsdeel Centrum en West wordt zelfs met een daling van het inwonerpotentieel rekening gehouden.
Figuur 1.11 Bevolkingsontwikkeling stadsdelen 2003-2030
Bron: CBS Statline 2010, bewerking Bureau Stedelijke Planning bv
Winkeldichtheid
Bijna 1,1 miljoen vierkante meter winkelvloeroppervlak is in Amsterdam
geconcentreerd; dit is 30% van totale winkelaanbod in de Metropoolregio Amsterdam.
Binnen Amsterdam springt het stadsdeel Centrum eruit, zowel qua omvang als
samenstelling van het winkelareaal. De Amsterdamse binnenstad heeft het meeste aantal winkels en het meestal aantal meters winkelvloeroppervlak van alle binnensteden in Nederland. Ook in vergelijking met de binnensteden van Antwerpen en Rotterdam blijkt de binnenstad van Amsterdam te beschikken over een zeer groot winkelaanbod.
Daarentegen is de gemiddelde winkelomvang met 118 m² wvo per verkooppunt in stadsdeel Centrum opvallend klein.
Tabel 1.2 Vergelijking detailhandelsaanbod centra Amsterdam, Antwerpen, Rotterdam en Brussel m² wvo Aantal vkp wvo/vkp (m² wvo)
Amsterdam Centrum 239.973 2.032 118
Antwerpen Centrum 215.401 1.433 150
Rotterdam Centrum 182.004 693 263
Brussel Centrum 152.500 1.197 174
Bron: Locatus 2010, bewerking Bureau Stedelijke Planning bv
Uit recent onderzoek van de Universiteit van Groningen (Verhoef, 2009) blijkt dat Amsterdam in vergelijking met andere Nederlandse, Duitse en Belgische steden een topwinkelmilieu heeft van gemiddelde omvang.19 In Nederland springt Maastricht eruit:
het aandeel topwinkels, gerelateerd aan de totale omvang van het kernwinkelgebied en de agglomeratiegrootte, ligt twee keer zo hoog als in Amsterdam. Over de landsgrenzen zijn Antwerpen, Düsseldorf en Hamburg plaatsen waar de omvang van het
topwinkelmilieu twee tot vier maal groter is dan in Amsterdam. Het gaat dan om een verschil van 6.000 tot 18.000 m².
19 Onder topwinkelmilieu wordt door Verhoef verstaan een aaneengesloten gebied waarin winkels domineren die exclusief en hoogwaardig zijn. Het gaat daarbij om de verkoop van modisch of design gerelateerde producten die zeer duur zijn en/of van hoge kwaliteit in een omgeving die eveneens als hoogwaardig wordt ervaren.
De topwinkelmilieus liggen in regio’s met veel kapitaalkrachtige inwoners en bezoekers.
Kenmerken van de topwinkelmilieus zijn dat ze ‘spontaan’ ontstaan zijn, op locaties nabij of aansluitend op de hoofdwinkelstraten in hoogwaardige, historische straten en gebouwen, passend bij het hoge (merk)imago van deze retailers.
Buiten het stadsdeel Centrum, maar binnen de ringweg zijn de ‘stadsstraten’ van oudsher bekende winkelstraten: de Kinkerstraat, de Constantijn Huygensstraat, de Overtoom, de Javastraat/Eerste Van Swindenstraat, de Ferdinand Bolstraat en Albert Cuypmarkt, de P.C. Hooftstraat, de Van Baerlestraat en de Beethovenstraat. Hier waren vroeger vooral buurtwinkels gevestigd. Nu treedt ook superspecialisatie op, wat gepaard gaat met een vergroting van het verzorgingsbereik. Zo genieten de P.C. Hooftstraat, de Van Baerlestraat en de Cornelis Schuytstraat landelijke bekendheid vanwege het exclusieve (mode)aanbod. De winkeldichtheid ligt in Zuid echter lager dan het
Amsterdamse gemiddelde. Stadsdeel Zuid onderscheidt zich wel met een relatief groot aandeel reguliere bewinkeling.
De historische binnenstad heeft allang niet meer het primaat op winkelgebied. Buiten de ring zijn zogenaamde nieuwe centra verrezen. Nieuwe centra zijn te definiëren als de grootste concentraties van centrumstedelijke functies na de binnenstad, met een multifunctionele invulling en grootstedelijke voorzieningen op locaties waar voorheen geen sprake was van stedelijke centra.20 Deze ontwikkeling is opgetreden als gevolg van een sterke toename van de bevolking, economische groei en schaalvergroting. Het grootste nieuwe centrum ” in volume aan detailhandel ” is Amsterdam Zuidoost. Het is van oudsher een belangrijke kantorenlocatie, dat zich gaandeweg steeds meer heeft ontwikkelt als een uitgaans- en winkelgebied met de realisatie van de Arena Boulevard en de Villa Arena. Zuidoost is het stadsdeel met de hoogste winkeldichtheid na het centrum, verreweg de hoogste concentratie aan PDV/GDV-aanbod, en opvallend genoeg het laagste aandeel reguliere bewinkeling. Het stadsdeel Oost heeft de laagste
winkeldichtheid van alle stadsdelen.
Figuur 1.12 Dichtheid Amsterdamse stadsdelen (m² wvo/inw.)
Bron: Locatus, bewerking Bureau Stedelijke Planning bv
20 Heijde, P. van der (2005), De centrum stedelijke woon- en werkmilieus van de toekomst.
In Amsterdam nam het winkelareaal met ruim 90.000 m² wvo toe in de periode 2003-2010, een relatief bescheiden groei van 10%. De grootste groei vond plaats in het stadsdeel Nieuw-West (inclusief Westpoort), namelijk 35.000 m² wvo. In het centrum nam het winkelaanbod met 25.000 m² toe, grotendeels via autonome groei (omzetting kantoren en woningen in winkels). In de andere stadsdelen was de groei zowel in absolute als relatieve zin beperkt.