amSterdam rainproof (incluSief WatergraafSmeer)

Waternet

Geïnterviewde(n): Paulien Hartog Datum: 29-05-2015

Type project: Regenwater Startjaar: 2010

Stadium: Realisatiefase Locatie: Amsterdam

Samenwerkingsverbanden: 29 partijen, o.a. de gemeente Amsterdam met de verschillende stads-delen, Tauw en bewoners.

Rol waterschap: Het waterschap is partner van Rainproof. Het waterschap wil via Rainproof het waterbewustzijn vergroten en bekender worden bij de bewoners van Amsterdam. Waternet is vanuit haar taak binnen Amsterdam, initiatiefnemer van Amsterdam Rainproof.

Het project Amsterdam Rainproof wil Amsterdammers activeren om bij veranderingen aan daken, tuinen, straten en parken gelijk aandacht te besteden aan de regenbestendigheid. Dat gebeurt vooral door bewoners, bedrijven, kennisinstellingen en overheid met elkaar te verbin-den in lopende projecten en nieuwe initiatieven.

Het project Amsterdam Rainproof speelt binnen Waternet al vanaf 2010. Eens in de twee jaar werd er een symposium rond het thema stad & hemelwater georganiseerd. De eerste twee keer liepen deze niet zo goed, omdat men volgens geïnterviewde nog aan het zoeken was naar een goede insteek. Maar het idee was dat meer moest gebeuren. Bij het derde sympo-sium, op 14 maart 2013, werden sprekers uit het buitenland uitgenodigd: uit Kopenhagen, Philadelphia en Portland. Zij presenteerden, ter inspiratie, hun ondernemingsplan op het gebied van regenwater. Er was een breed netwerk uit Amsterdam aanwezig, maar ook de directie van Waternet en wethouders van de gemeente Amsterdam.

In weken erna werd flink nagedacht over Amsterdam Rainproof; hoe kunnen we het project meer impact geven? Dit leverde in september 2013 een nieuw plan van aanpak op. Ter onder-steuning van het plan werd een QuickScan gedaan om de urgentie van het aanpakken van regenwateroverlast te laten zien. De opdracht van Amsterdam Rainproof werd toen als volgt geformuleerd: Ga via netwerkbenadering faciliterend bouwen aan een netwerk dat Rainproof gaat meenemen, maak het mainstream.

uitkunnen; de besparing is groter dan de kosten. Desondanks gebeurde re weinig. Waternet is wel actief gebleven in het Sponge Job netwerk, maar men heeft financieel niet veel bijge-dragen, omdat de maatregelen die werden geopperd voor het watersysteem te weinig effect hadden.

Het project leidde er wel toe dat een ondernemer aan het denken werd gezet. Hij bedacht in 2012 het Polderdak. Een Polderdak is een licht soort groen dak waar veel regenwater op vast-gehouden kan worden. Dit dak is door een op afstand beweegbare stuw optimaal te benutten is. Hier heeft het waterschap een watervergunning voor afgegeven. Paulien Hartog: “Nu is er op meer plaatsen de vraag of Waternet wil meedoen, we moeten leren dat slim te faciliteren faciliteren.”

Waternet werd opgericht in 1997. De aanleiding voor de oprichting van de voorganger van Waternet, DWR, was het scheiden van gemeentelijke taken en watertaken. De partijen wilden toch intensief blijven samenwerken, dus werd ervoor gekozen een gezamenlijk overheids-bedrijf op te zetten. Later, in 2006, is het waterleidingoverheids-bedrijf met de Dienst Waterbeheer en Riolering samen gesmolten tot Waternet.

De samenwerking tussen het waterschap en de gemeente Amsterdam en het waterleiding-bedrijf is al decennia erg goed. Maar niet overal gaat het zoals in Amsterdam, aldus Paulien Hartog: “In Amsterdam gaat het heel goed, als Waternet zijnde. Maar in steden als Hilversum is het nog moeilijk. Daar zijn we gewoon Waterschap Amstel, Gooi en Vecht.”

Wat moeilijk is aan werken in de stad is volgens Paulien Hartog dat niet overal procedures voor zijn. Zoals de financiële verdeling. Er moet nog uitgevonden worden wat de beste werk-wijze is. “De eerste twee keren gaat het misschien niet soepel, maar door daar van te leren gaat het de derde keer wel goed.” Het eigen management overtuigen van de meerwaarde blijft ook een uitdaging. Paulien Hartog: “Daarom zijn binnen Amsterdam Rainproof de vage veranderdoelen concreet gemaakt door er acties onder te zetten in een overzicht. Dit idee komt uit Kopenhagen die het Scrum, agile steering noemen. Door deze methode is het snel-ler duidelijk wat de voortgang is, zonder dat daar drie uur over vergaderd moet worden. Ook is er een overzicht gemaakt van het netwerk en hoe goed de relatie is met uiteenlopende partijen. Een andere uitdaging is de samenwerking tussen allerlei partijen. Er komt soms onenigheid voor, bijvoorbeeld over veiligheidsmarges, daar spreken experts elkaar tegen. Op dijken mogen geen bomen van een bepaalde grootte staan omdat de wortels te diep gaan. In Watergraafsmeer moest daarom een aantal oude bomen worden gekapt. Maar de bomen-expert van de gemeente gaf aan dat het de wortels van het type bomen dat daar staat niet zo diep gaan. Dit zorgde voor conflicten, maar zodra de experts elkaar de situatie uitlegden en elkaar beter begrepen liep het veel beter. Daardoor ontstond er een kans. We hebben sensoren in de dijk aangelegd. Hierdoor hoefden er alleen maar drie bomen en één struik weggehaald te worden én hebben we constante data uit de dijken, dus meer kennis.”

Wat geef je mee?

Paulien Hartog: “Veel doen! Waterschappen moeten actief zijn in de stad en hun neus laten zien. Dit leidt tot kansen. Zo zijn wij bijvoorbeeld betrokken geraakt bij Green Businessclub Zuidas door de activiteiten rond het Polderdak. Durf ondernemend en snel concreet te zijn en met risico’s om te gaan. Dat is wel iets wat we moeten leren als waterschap.”

“Denk er ook aan dat je niet alles kunt doen, kies voor de kansen die de grootste meerwaarde opleveren. Er zullen veel dingen tegelijk lopen en er moet balans worden gevonden tussen laaghangend fruit, wat leuk en makkelijk is om te doen, en lastig te realiseren dingen. Als waterschap moet je dan overwegen wat het meest effect heeft op relaties en op de kerntaken, en daar strategisch in zijn. Niet alles zal voldoen aan jouw optimum, maar houd wel die ondergrens in je hoofd. De hele stad is actief, daardoor is de bestuurlijke kant ook mee, dus je hoeft niet altijd te wachten op de gemeente, pak ook die rechtstreekse taak. Dan zet je zaken in beweging.”

“Neem het binnen- en buitenland mee in projecten. Dit is bijvoorbeeld gedaan in de wijk Watergraafsmeer. Alle verzoeken die er waren voor casussen en proefprojecten zijn in het kader van het programma WATERgraafsmeer gedaan, er is aangesloten bij projecten die toch al gedaan moesten worden. Bijvoorbeeld bij het vernieuwen van riolering, waardoor er nieuwe input kwam van studenten en de medewerkers van Waternet op een andere manier gingen kijken. We proberen ons bestuur te ondersteunen door momenten te organiseren waarin zij zichtbaar zijn.”

toeKomSt en KenniSvragen burgerparticipatie

Paulien Hartog: “Waarom zou een particulier iets gaan doen? Wat is zijn motivatie of belo-ning? Veel burgers vinden het super interessant om meer te leren over water, zeker wat voor rol water speelt in hun wijk. We willen manieren vinden om hier minder krampachtig mee om te gaan, geen foldertje in de brievenbus die toch direct wordt weggegooid. Bijvoorbeeld door ons aan te sluiten bij events. Een voorbeeld hiervan zijn de van wilgentakken gevlochten bootjes in Watergraafsmeer, dat was een speelse manier om te vertellen wat er speelt in de wijk.”

circulaire economie

Paulien Hartog: “Rondom energie gebeurt er veel in Amsterdam, maar grondstoffen worden nog niet zo meegenomen. Alleen de fosfaten van de waterzuivering worden er uit gehaald en