van herstel en beste trainingsaanpak. We onderzochten relaties tussen een uitgebreide set van objectieve kinematische bewegingsparameters van de bovenste extremiteit en knijpkracht met klinische uitkomstmaten, bij chronische CVA patiënten. Er werden matige tot sterke relaties voor de meeste bewegingsparameters met arm functie (Fugl-Meyer assessment) en activiteitenniveau (Action Research Arm Test) gevonden, waarbij knijpkracht en de bewegingsuitslag van de elleboog de grootste bijdragen leverden. Het toepassen van zowel reikbewegingen als hand functie binnen een (technologie ondersteunende) trainingssessie wordt daarom aanbevolen om functioneel herstel na een beroerte te bevorderen. Dit was een van de doelstellingen om mee te nemen in hoofdstuk 7, waarin ook andere verbeterpunten in de bruikbaarheid van het eerste trainingssysteem werden doorgevoerd in een geavanceerdere tweede versie van het trainingssysteem. Deze versie bestond uit een verbeterde pols en hand orthese met bijgewerkte gebruikersomgeving en groter aanbod aan functionele spellen, waaronder ook veelzijdige grijpoefeningen. Dit vernieuwde systeem werd opnieuw geëvalueerd op haalbaarheid in een nieuwe groep patiënten in de chronische fase na een beroerte. Wederom werd de training als motiverend en bruikbaar beoordeeld. Daarnaast werden na zes weken training zowel verbeteringen op armfunctie als handvaardigheid gevonden.
Gebaseerd op de bevindingen in voorgaande hoofdstukken, werden in hoofdstuk 8 de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen voor toekomstig onderzoek besproken. De resultaten uit de hoofdstukken in dit proefschrift laten zien dat het zelfstandig uitvoeren van functionele training van de arm en hand thuis dat wordt ondersteund door technologie potentie heeft om te voldoen aan de groeiende vraag naar revalidatiezorg. Om een dergelijk trainingsapparaat en training nog verder te verbeteren in de toekomst, is het belangrijk om robuuste, betrouwbare en veilige technologieën te blijven ontwikkelen, die patiënten eenvoudig zelfstandig kunnen gebruiken. Daarnaast is het belangrijk dat patiënten gemotiveerd en uitgedaagd blijven om te trainen, aangezien trainingsduur een belangrijke factor lijkt te zijn voor klinische vooruitgang in arm- en handfunctie. Tot slot, de inhoud van de training moet zich richten op zowel het oefenen van reikbewegingen als hand functie, omdat optimale integratie hiervan in de training functioneel herstel na een beroerte lijkt te bevorderen.
Dankwoord
Hier is het dan, mijn proefschrift. Het is eindelijk af! Het kostte wat tijd en moeite om dit naast een nieuwe baan te voltooien, maar ik ben blij dat ik het af heb kunnen ronden. Dit was niet gelukt zonder de hulp en steun van vele mensen. Ik wil iedereen hierbij dan ook heel erg bedanken.
Allereerst mijn (co)-promotoren. Ik ben erg dankbaar dat ik deel mocht uitmaken van het internationale SCRIPT project. Hierdoor heb ik mezelf erg goed kunnen ontwikkelen, en mijn Engels eens goed bij kunnen spijkeren. Ook heb ik geleerd wat het is om samen te werken met een diversiteit aan mensen met een verschillende achtergrond, en de technische ontwikkeling van een trainingssysteem; wat niet altijd zonder slag of stoot gaat. Ik ben dankbaar dat ik deze mogelijkheid heb gekregen, met als resultaat het proefschrift dat nu voor me ligt.
Hans, ik heb veel van je geleerd. Je kritische blik op het SCRIPT systeem heeft me goed aan het denken gezet en mij ook kritisch leren kijken. Hoewel het me soms wat tijd heeft gekost om je commentaar op artikelen te ontcijferen, was dit erg nuttige feedback en heb ik nu een mooi aantal publicaties liggen. Een van de hoogtepunten (zowel letterlijk als figuurlijk) was misschien wel het tripje naar Singapore, waar we onder het genot van een lekkere biercocktail met een mooi uitzicht over de baai nog eens konden napraten over onze ervaringen van de stad en het congres.
Jaap, bedankt voor je begeleiding en wetenschappelijke input. Ik heb het erg gewaardeerd dat je altijd betrokken bent, zowel binnen als buiten het werk om. De werkoverleggen heb ik als heel prettig ervaren, waarin je een verhelderende blik gaf en waarin de kern van het verhaal mooi samengevat werd in een paar zinnen, daar waar ik dan al een tijdje mee aan het stoeien was. Je hebt me laten zien hoe ik me de afgelopen jaren heb ontwikkeld. Heel erg bedankt voor al je steun, en wat leuk dat ik je op de valreep ook promotor mag noemen! Gerdienke, heel erg bedankt voor al je hulp en de dagelijkse begeleiding. Ik heb erg veel gehad aan je kritische blik op mijn artikelen, iets wat ik misschien zelf wel een beetje van je overgenomen heb. Het was prettig dat ik altijd bij je binnen kon lopen voor tips, een korte vraag of gewoon om frustraties te uitten. Er ging soms heel wat overlegtijd op aan gesprekken over zaken buiten het werk, maar daar heb ik erg van genoten. Ook hebben we heel wat tripjes gemaakt naar Europese steden, voor congresbezoek of SCRIPT meetings. Leuk om rondom de werkzaamheden samen de stad te verkennen!
I would like to thank the members of my graduation committee for the willingness to read and evaluate my thesis and be part of my PhD defence.
&
SCRIPT project members from the University of Hertfordshire, Roessingh Research andDevelopment, University of Twente, R.U.Robots Limited, University of Sheffield, MOOG BV, San Raffaele S.p.A and User Interface Design GmbH: Thank you very much for the nice cooperation during the SCRIPT project, which resulted in this thesis. I really enjoyed the SCRIPT meetings which gave me the opportunity to travel a lot around Europe. A special thanks to the UH-team for their heartwarming hospitality at Hatfield and tour through London during the Short Term Scientific Mission. I felt extremely welcome!
Ik heb een bijdrage mogen leveren aan verschillende projecten, waarbij ik samengewerkt heb met vele onderzoekers, revalidatieartsen en therapeuten. Allemaal bedankt voor jullie inzet en hulp, o.a. bij de inclusie van proefpersonen. Ook een grote dank gaat uit naar deze proefpersonen, zonder jullie had ik de metingen niet kunnen uitvoeren en de artikelen niet kunnen schrijven. Bedankt voor jullie inzet, jullie hebben heel wat inspanning vertoont tijdens de trainingen en geduld moeten hebben tijdens de metingen.
Ook dank aan mijn paranimfen, Florentine en Anne. Leuk dat jullie tijdens de verdediging aan mijn zijde willen staan! Anne, ik vond het fijn om met je te sparren over ons onderzoek, en gezellig bij te kletsen over zaken naast het werk. Ook al zie ik je niet meer zo vaak, het blijft leuk om tijdens mijn meetings bij RRD met je bij te kletsen! Leendert, bedankt voor je technische ondersteuning en hulp met mijn Matlab script. Erg fijn dat je me hierbij hebt willen helpen! Stephanie, leuk dat ik al die jaren een kamer met je heb mogen delen. Inger en Gerda, bedankt voor jullie hulp als er weer eens een afspraak moest worden gepland of iets geregeld moest worden.
En natuurlijk ook alle andere oud-collega’s van RRD: Ik heb erg genoten van de gezelligheid en spontaniteit, waardoor ik het dan ook jammer vond om weg te gaan. Ik denk met veel plezier terug aan de (cluster)uitjes, de Laatste-Donderdag-van-de-Maand-Borrels, squashtoernooien, lunchwandelingen en praatjes in de koffiehoek. Bedankt allemaal dat jullie mijn verblijf zo prettig hebben gemaakt. Ook wil ik graag de studenten bedanken die ik de jaren bij RRD heb mogen begeleiden en daardoor hebben mogen bijdragen aan mijn promotieonderzoek.
Ook aan mijn oud-collega-onderzoekers van het Radboudumc en leden van het Room with a View team. Fijn dat jullie me ook in Nijmegen thuis hebben laten voelen. Ook al deed ik geen promotie-onderzoek bij jullie, het is fijn om bij mensen te zitten die in dezelfde situatie zitten en ervaringen met elkaar te delen. Jullie gezelligheid tijdens de lunch, het taart eten, de afdelingsuitjes, de gesprekken in de kantoortuin en de vele borrels (ja die ga ik inderdaad missen…), maakten de reis naar Nijmegen meer dan waard!
Huidige collega’s van het SKB, fijn dat jullie mij ook hier al snel thuis laten voelen. Ik waardeer het dat ik de kans krijg om mijn proefschrift af te ronden en weer te kunnen starten met nieuwe uitdagingen!
Familie en vrienden, bedankt voor jullie belangstelling en steun, en natuurlijk de gezellige afleiding op zijn tijd. Door op de juiste momenten tijd vrij te maken voor jullie ging het afronden van het proefschrift er misschien niet sneller om, maar dat maakte het wel een stuk aangenamer!
En natuurlijk Wouter. Het afronden van dit proefschrift heeft de nodige stress gegeven. Het is dan ook erg prettig om na een dag werken thuis te komen en zo aan tafel te kunnen schuiven, en mijn ervaringen van de dag met je te delen. Je bent altijd een grote steun voor mij en ik geniet van de leuke dingen die we samen doen. Fijn dat je in mijn leven bent!