Hoewel geografisch gezien Nederland, Vlaanderen, Frankrijk en Zweden relatief dicht bij elkaar liggen, zijn er toch grote verschillen met hoe ze het onderwijs en de toetsing ervan hebben ingericht. Wel is er de grote overeenkomst dat al deze landen een of meerdere vakken besteden aan de moedertaal. Men lijkt in elk onderzocht land waarde te hechten aan onderwijs in en over de moedertaal. In enkele landen, met name Frankrijk en Zweden, wordt deze waarde omschreven als meer dan simpelweg kennis van de moedertaal. Het gaat dan ook om de ontwikkeling tot een volwaardig burger of het creëren van een zelfbewustzijn. Taal wordt dan meer gezien dan alleen een instrument om mee te communiceren. Dit komt dan ook terug in het evalueren. Bij het schrijven van een essay bijvoorbeeld gaat het om iemands eigen gedachten te bepalen en te ordenen en dit helder over te brengen. Dit omvat meer dan puur de afgesproken taalconventies. De meeste landen lijken ook duidelijk een onderscheid te maken tussen mondelinge en schriftelijke vaardigheden in de moedertaal en dit apart te evalueren. Daarnaast is er in de onderzochte landen ook ruimte voor literatuur. Ook hieruit blijkt dat onderwijs in de moedertaal niet simpelweg gaat om het aanleren van regels en taalconventies.
Verder is de overeenkomst dat in de onderzochte landen leerdoelen zijn opgesteld vanuit de overheid en dat deze openbaar toegankelijk zijn. Ook al wordt bijvoorbeeld in Vlaanderen Nederlands niet centraal getoetst, de invulling van het vak en de stof die behandeld moet worden staat grotendeels vast. Scholen kunnen niet besluiten dat ze bijvoorbeeld literatuur of spreekvaardigheid niet willen behandelen. De wijze waarop die doelen zijn opgesteld verschilt wel per land. Zo zijn in Zweden bijvoorbeeld de doelen opgesteld aan de hand van een bijbehorende beoordeling. Zo is daar een onderscheid tussen hoe een doel op minimumniveau behaald is en een doel uitmuntend behaald is. Dit is in andere landen niet zo geformuleerd.
In Vlaanderen ligt de nadruk sterk op de autonomie van scholen en docenten om hun leerlingen te evalueren. Er zijn daar geen centrale examens zoals in Nederland en Frankrijk. Dit heeft als voordeel dat leerlingen beter beoordeeld kunnen worden op hun kwaliteiten die ze op lange termijn hebben laten zien, die bij een momentopname niet tot uiting gekomen kunnen zijn. De evaluatie wordt ingericht door de mensen die het dichtst bij de leerlingen staan en waarschijnlijk dus het beste beeld hebben van de kwaliteiten van de leerlingen. De nadelen hiervan zijn wel dat er geen objectieve maatstaven zijn. Leerlingen die op de ene school gezakt zijn, zouden op een andere school geslaagd kunnen zijn en vice versa.
In Zweden is er een aparte hybride vorm ontstaan van wel en niet centraal toetsen. In theorie is er geen centraal geregeld afsluitend examen aan einde van secundair onderwijs, net zoals in Vlaanderen. Veel leerlingen nemen echter toch een centraal geregelde toets, die in eerste instantie alleen bedoeld was voor volwassenen. Daarnaast biedt de overheid voor enkele vakken een examen aan, maar is deze niet verplicht voor scholen om af te nemen of mee te laten tellen voor de beoordeling van leerlingen. Zweden bevat door de verschillende manieren van toegang tot tertiair onderwijs het beste en slechtste van twee werelden. Aan de ene kant is er met SweSAT een uiterst objectief en betrouwbaar meetsysteem, waar de invloed van degene die het nakijkt compleet is verwijderd, omdat het puur multiple choice is. Omdat leerlingen ook tertiair onderwijs kunnen volgen op basis van schoolprestaties die niet centraal geregeld zijn, zijn ook hier de kritiekpunten op en de voordelen van het Vlaamse systeem van toepassing.
Frankrijk daarentegen heeft een lange cultuur van het centraal regelen van examens. Al zo’n tweehonderd jaar heeft men deze traditie. De laatste tijd lijkt daar vooral het rangschikken van
van toetsen zijn wel alle leerlingen in heel Frankrijk met elkaar te vergelijken. De vragen die gesteld worden in enkele examens, waaronder die van Frans, zijn wel erg open gesteld vergeleken met hoe in Nederland de vragen op het centraal examen wordt gesteld. Dit maakt het beoordelen lastig en mogelijk niet zo betrouwbaar. Daartegenover worden de examens wel anoniem nagekeken door docenten die vaak geen docenten waren van de leerlingen die ze beoordelen en worden probleemgevallen in overleg besproken. Dit maakt hogere of lagere cijfers op basis van vooroordelen of kennis van de leerling veel lastiger.
De rol van betrouwbaarheid bij het evalueren van de moedertaal zou nog iets diepgaander onderzocht kunnen worden. Het was vaak zo dat de informatie hierover of mijn psychometrische kennis over dit onderwerp ontbrak. Het is dan soms ook lastig om de conclusie te trekken bij gebrek aan informatie of dit zo is vanwege de kleine rol die betrouwbaarheid heeft, of dat de informatie hierover minder openbaar toegankelijk is.
Internationaal onderzoek naar geletterdheid en leesvaardigheid laat zien dat er geen grote verschillen zijn tussen de prestaties van Vlaamse en Nederlandse bewoners als het om begrijpend lezen gaat. Ook vergeleken met Frankrijk is er qua leesvaardigheid van vijftienjarigen maar een klein verschil dat niet significant is. Zweden scoort wel beduidend lager dan eerder genoemde landen. Op het gebied van geletterdheid van de bevolking tussen de 16 en 65 jaar is er wel een duidelijk verschil tussen Frankrijk enerzijds en Nederland en Vlaanderen anderzijds. Ook Zweden scoort hierin wél bovengemiddeld.
Of de verschillen in geletterdheid door het onderwijs en de manier van examineren veroorzaakt worden is moeilijk aan te tonen. In een vervolgonderzoek zou hier beter op ingezoomd kunnen worden. Het is nu nog onduidelijk wat de relatie is tussen de invulling van de moedertaal en wijze van examineren op de algemene leesvaardigheid van een populatie. Met name de relatie tijd die men besteedt aan moedertaal en de gevonden negatieve correlatie met score op geletterdheid is iets wat beter onderzocht kan worden. Het is niet zo duidelijk hoe het komt dat er zo’n sterke negatieve correlatie bestaat tussen deze variabelen en welke achterliggende processen daarmee samen zouden kunnen hangen. Daarnaast heb ik in dit onderzoek alleen het onderscheid gemaakt tussen landen met een centraal examen en landen die dat niet hebben. Er zijn echter natuurlijk ook verschillen in hoe de centrale examens eruit zien. Zo zou er ook gekeken kunnen worden naar de verschillen tussen landen die bij het eindexamen van de moedertaal de nadruk op een bepaald leerdomein leggen. Wellicht scoren landen met een eindexamen dat vooral leesvaardigheid toetst beter dan landen met een eindexamen dat vooral schrijfvaardigheid toetst.
Er zijn ook nog wel vraagtekens te plaatsen bij de manier waarop de vergelijkende onderzoeken door OECD uitgevoerd zijn en in hoeverre een vergelijking tussen landen valide is. Op meerdere punten is uitgebreid kritiek geuit, waardoor de resultaten van deze comparatieve studies niet meteen als de objectieve waarheid moeten worden beschouwd.
Bronnen
20 minutes.fr. (2012, 27 juni). Baccalauréat: Le parcours d'une copie après les épreuves. Geraadpleegd op 26 september 2014, van
http://www.20minutes.fr/societe/961515-baccalaureat-parcours-copie-apres-epreuves
Académie Grenoble. (2010). Grille d’evaluation de l’orale. Grenoble: Académie Grenoble.
Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming. (2014) Vakfiche Examencommissie
secundair onderwijs: Vak: Nederlands (brochure). Brussel: Agentschap voor Kwaliteitszorg in
Onderwijs en Vorming.
Agentschap voor Onderwijscommunicatie. (z.d.). Onderwijs in Vlaanderen: Een brede kijk op het
Vlaamse onderwijslandschap (brochure). Brussel: Agentschap voor Onderwijscommunicatie.
Bouanchaud, C. (2013, 19 juni). Bac : dans les coulisses des oraux de français. Europe1. Geraadpleegd op 3 oktober 2014, van
http://www.europe1.fr/france/bac-dans-les-coulisses-des-oraux-de-francais-1557499
Buchaillat, L., Fort, M., Gauthier, R., Kesler, S., Mathias, P., Olivier, M. & Steiner, R. (2011). Propositions pour une évolution du baccalauréat. Parijs : Ministère de l’Éducation nationale.
Capelle, C. (2010). Pratiques de correction sur copies d’examen et nouveaux usages instrumentés.
EducPros, pp. 1-16.
Centrum voor Taal en Onderwijs. (2013). Toolkit competenties Nederlands breed evalueren. Leuven en Gent: Centrum voor Taal en Onderwijs.
CNVO. (2012). Staatsexamen wint aan populariteit. Geraadpleegd op 12 november 2014, van
https://www.cnvo.nl/nc/actueel/nieuws/onderwijs-nieuws/nieuws-details/article/staatsexamen- wint-aan-populariteit/?tx_ttnews%5Bsrcpid%5D=50
Colpin, M., Gysen, S., Jaspaert, K., Heymans, R., van den Branden, K. & Verhelst, M. (2006). Studie naar de wenselijkheid en haalbaarheid van de invoering van centrale taaltoetsen in Vlaanderen in functie van gelijke onderwijskansen. Leuven: K.U.Leuven, Centrum voor Taal & Onderwijs.
De Landsheere, G. (1992). Evaluation continue et examens. Précis de docimologie.
Education.gouv.fr. (2011) Épreuves orales, obligatoire et de contrôle, de français-littérature en série littéraire, de français en séries économique et sociale et scientifique du baccalauréat général et dans toutes les séries du baccalauréat technologique, à compter de la session 2012 des épreuves anticipées. Geraadpleegd op 24 september, 2014, van
Education.gouv.fr. (2014). Lancement de la conférence nationale sur l'évaluation des élèves. Geraadpleegd op 10 oktober, van
http://www.education.gouv.fr/cid80650/lancement-de-la-conference-nationale-sur-l-evaluation-des- eleves.html
Education.gouv.fr. (2014). Le baccalauréat. Geraadpleegd op 22 september, van
http://www.education.gouv.fr/cid143/le-baccalaureat.html#L'organisation%20du%20baccalaur %C3%A9at
Education.gouv.fr. (2012). Les enseignements de la classe de seconde. Geraadpleegd op 22 september, van
http://www.education.gouv.fr/cid52692/les-enseignements-nouvelle-seconde.html
Education.gouv.fr. (2012). Les rectorats et services départementaux de l'éducation nationale. Geraadpleegd op 22 september, van
http://www.education.gouv.fr/cid3/les-rectorats-et-services-departementaux-de-l-education- nationale.html
Education.gouv.fr. (2014). Les résultats du baccalauréat. Geraadpleegd op 24 september, 2014, van
http://www.education.gouv.fr/cid4914/les-resultats-du-baccalaureat.html
Education.gouv.fr. (2010). Programme de l'enseignement commun de français en classe de seconde générale et technologique et en classe de première des séries générales et programme de l'enseignement de littérature en classe de première littéraire. Geraadpleegd op 29 september, van
http://www.education.gouv.fr/cid53318/mene1019760a.html
Éduscol. (2012). Définitions des épreuves de français. Geraadpleegd op 29 september, van
http://eduscol.education.fr/cid48105/definitions-des-epreuves-de-francais%C2%A0.html
Éduscol. (2009). Harmonisation de la notation aux épreuves écrites du baccalauréat. Geraadpleegd op 3 oktober 2014, van
http://eduscol.education.fr/cid46485/textes-de-reference-harmonisation-de-la-notation.html
http://eduscol.education.fr/pid23207/francais.html
Eurydice. (2009). National summary sheets on education system in Europe and ongoing reforms. Brussel: Education Audiovisual & Culture Executive Agency.
Eurypedia European Encyclopedia on National Education Systems. (2014). France. Geraadpleegd op 22 september 2014, van
https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/France:Overview
Eurypedia European Encyclopedia on National Education Systems. (2014). Sweden. Geraadpleegd op 21 november 2014, van
https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/Sweden:Overview
Examenprogramma Nederlandse taal en literatuur havo/vwo. (2013). Utrecht : College voor Toetsing en Examens.
Florin, M. (2012, 17 juni). Bac: comment les professeurs corrigent les copies. Le Progres. Geraadpleegd op 29 september 2014, van
http://www.leprogres.fr/rhone/2012/06/17/bac-comment-les-professeurs-corrigent-les-copies
France-examen.com. (2014). Les mentions au bac. Geraadpleegd op 22 september 2014, van
http://www.france-examen.com/bac/points-bac/mentions-bac.html
Fremer, J., Lohman, D.F., Olsson, N., & Wittmann, W.W. (2002). The Swedish national aptitude test: A 25-YEAR TESTING PROGRAM: current status and future development. Stockholm: National Agency for Higher Education.
Groenewegen, A. (2014). Toetsing van moedertaalvaardigheden in Duitsland, Engeland en Finland in vergelijking met Nederland: Onderzoek naar de vorm, beoordeling en betrouwbaarheid
van examinering van de moedertaal. Arnhem: Cito.
Gymnasium.se. (z.d.). Gymnasieprogram. Geraadpleegd op 12 november, 2014, van
Hopmann, S., Brinek, G. & Retzl, M. (2007). PISA according to PISA. Does PISA keep what it promises? Wenen: LIT VERLAG GmbH & Co.
Koninklijk Technisch Atheneum. (z.d.) Deliberende klassenraad. Geraadpleegd op 12 september 2014, van
http://www.kta1diest.be/info/klassenraad-d.htm
Kuhlemeier, J.B. (2006). Scheiding van opleiden en examineren in Nederland en omringende landen: Overzicht per land – Het algemeen voortgezet onderwijs. Den Haag: Onderwijsraad.
Laugier, H. & Weinberg, D. (1936). Commission française pour l’enquête Carnégie sur les examens et concours. La correction écrite des épreuves du Baccalauréat. Paris : Maison du Livre (via Capelle, 2010).
Leclercq, D., Nicaise, J. & Demeuse, M. (2004). Docimologie critique: Des difficultés de noter des copies et d’attribuer des notes aux élèves. Introduction aux théories et aux méthodes de la mesure en
sciences psychologiques et en sciences de l’éducation. Liège: Les Editions de l’Université de Liège.
Le Monde. (2014, 1 juli). La recherche de la note "la plus juste", casse-tête des correcteurs du bac. Le
Monde. Geraadpleegd op 29 september, van
http://campus.lemonde.fr/campus/article/2014/07/01/la-recherche-de-la-note-la-plus-juste-casse- tete-des-correcteurs-du-bac_4444765_4401467.html
Le Nouvel Observateur. (2013, 16 juni). Les Français toujours très attachés au BAC. Le Nouvel
Observateur. Geraadpleegd op 26 september 2014, van
http://tempsreel.nouvelobs.com/societe/20130616.OBS3518/sondage-les-francais-toujours-tres- attaches-au-bac.html
Le Parisiene. (2013, 5 juli). Caroline Houriet : 21,18 sur 20 au bac, record historique! Le Parisiene. Geraadpleegd op 29 september 2014, van
http://www.leparisien.fr/societe/caroline-houriet-21-18-sur-20-au-bac-record-historique-05-07- 2013-2957767.php
L’Express. (2011, 2 juli). Bac: dans les coulisses de la correction. L’Express. Geraadpleegd op 26 september 2014, van
http://www.lexpress.fr/education/bac-dans-les-coulisses-de-la-correction_1007982.html
Löfgren, K. (2005). Validation of the Swedish university entrance system: Selected results from the VALUTA-project 2001-2004. Umeå: Umeå University.
Marchand, P. (2011). Le baccalauréat, 1808-2008: Certification française ou pratique européenne?
Revue du Nord, hors série, (24) p. 446.
Merle, P. (2012). L'évaluation par les notes : quelle fiabilité et quelles réformes? Regards croisés sur
l'économie, 12 (2), pp. 218-230.
Meulenbeld, G. (2010). ‘In Vlaanderen slagen we beter in waardeoverdracht’. Schoolbestuur, 30 (3), p. 4-7.
Ministère de l’Éducation nationale. (2014). Baccalauréat général. Session 2014, Français, épreuve anticipée, série ES/S. (Examen).
Ministère de l’Éducation nationale. (2014). Baccalauréat général. Session 2014, Français, épreuve
anticipée, série L. (Examen).
Ministère de l'éducation nationale. (2012). Elements d’aide a la correction. (Correctievoorschrift).
Ministère de l'éducation nationale. (2011). Grilles de références pour l’évaluation et la validation des compétences du socle commun. Parijs : Ministère de l’Éducation nationale.
Ministère de l'éducation nationale. (2013). Indicateurs de résultats des lycées. Parijs : Ministère de l’Éducation nationale.
Ministère de l'éducation nationale. (2008). Le socle commun de connaissances et de compétences. Parijs : Ministère de l’Éducation nationale.
Ministère de l’Éducation nationale. (2014). Repères & références statistiques. (brochure). Parijs : Ministère de l’Éducation nationale.
Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2014). Secundair onderwijs - Derde graad ASO - Nederlands – Vakgebonden eindtermen. Geraadpleegd op 25 augustus 2014, van
http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundair-onderwijs/derde- graad/aso/vakgebonden/nederlands/eindtermen.htm
Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2014). Secundair onderwijs - Derde graad ASO - Nederlands – Algemeen. Geraadpleegd op 27 augustus 2014, van
Ministerie van Onderwijs en Vorming. (z.d.). Beleidsdomein Onderwijs en Vorming. Geraadpleegd op 27 augustus 2014, van
http://www.ond.vlaanderen.be/wegwijs/
Munoz, S. (2013, 19 juni). Bac de français 2013: un scandale et des incertitudes. Linternaute. Geraadpleegd op 29 september 2014, van
http://www.linternaute.com/actualite/education/bac-de-francais-2013-un-scandale-et-des- incertitudes-0613.shtml
Neder-L. (2013). Petitie eindexamen Nederlands. Geraadpleegd op 5 september 2014, van
http://nederl.blogspot.nl/2013/06/petitie-eindexamen-nederlands.html
Nicolaas, M.(2009). In Vlaanderen is het beter toch? Levende Talen Magazine, 96 (4), pp. 14-17. Nicolaas, M. & Vanhooren, S. (2008). Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken. Den Haag: Nederlandse Taalunie.
Nilson G. & Nias L. (1977). Le charme a ses raisons. Parijs: Tchou.
Noé, J. (2014, 16 juni). Faut-il supprimer le bac? Contrepoints. Geraadpleegd op 29 september 2014, van
http://www.contrepoints.org/2014/06/16/123324-faut-il-supprimer-le-bac
OECD. (2008). Education at a glance 2013. Parijs: OECD publishing.
OECD. (2012). France –Note par pays –Résultats du PISA 2012. Parijs: OECD publishing.
OECD. (2014). PISA 2012 Results: What students know and can do. Student performance in mathematics, reading and science. Volume I. Parijs: OECD publishing.
OECD. (z.d.). PISA faq. Geraadpleegd op 27 oktober 2014, van
http://www.oecd.org/pisa/aboutpisa/pisafaq.htm
OECD. (2001). Reviews of evaluation and assessment in Education: Sweden. Parijs: OECD publishing. OECD. (2013). Skills outlook 2013. Parijs: OECD publishing.
Pedagogische begeleidingsdienst GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. (2007). Leerplan
Secundair Onderwijs, Vak: AV Nederlands. Brussel: GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap.
Pedagogische begeleidingsdienst OVSG. (2014). Leerplan Secundair Onderwijs, AV Nederlands – derde graads aso. Brussel: Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap.
Pourtois, J.P. (1978). Le niveau d’expectation de l’examinateur est-il influencé par l’appartenance sociale de l’enfant ? Revue française de pédagogie, 44, pp. 34-37.
Proust, C. (2013, 18 juni). Comment sont corrigées les copies du Bac? Le Parisien. Geraadpleegd op 3 oktober 2014, van
http://etudiant.aujourdhui.fr/etudiant/info/bac-process-de-correction-des-copies-du-bac.html
Regeringskansliet. (2014). The Swedish government. Geraadpleegd op 24 november, van
http://www.government.se/sb/d/2719
Resultatbac2014. (2014). Les résultats officiels des examens 2014 avec les rectorats et les inspections académiques. Geraadpleegd op 24 september 2014, van
http://www.resultatbac2014.com/
Rivière, V. (2013, 19 juni). Bac 2013: le scandale des notes arbitraires ? L’internaute. Geraadpleegd op 26 september 2014, van
http://www.linternaute.com/actualite/education/bac-2013-le-scandale-des-notes-arbitraires- 0613.shtml
Sahadat, I. (2013, 3 juni). Hoogleraren verbijsterd over examen Nederlands. Volkskrant.
Sartre, J. (2013, 14 juni). Bac 2013: secrets de correcteurs. L’Express. Geraadpleegd op 26 september 2014, van
http://www.lexpress.fr/education/bac-2013-secrets-de-correcteurs_1256822.html
Schoonen, R. (1999). De samenvatting als leesprestatie. De rol van taal, tekstkwaliteit, onderwerp en scoring. Gramma/TTT, Tijdschrift voor Taalwetenschap, 3, pp. 237-262.
Skolverket. (2013). Curriculum for the upper secondary school. Stockholm: Skolverket.
Skolverket. (2010). Facts and figures 2009. Stockholm: Skolverket.
Skolverket. (2012). Kursprov i svenska 3 och svenska som andraspråk 3 – Bedömning av delprov A. Stockholm: Skolverket.
Skolverket. (2013). Nationella prov & bedömningsstöd. Geraadpleegd op 3 december 2014, van
http://www.skolverket.se/bedomning/nationella-prov-bedomningsstod
Skolverket. (2013). Provens konstruktion. Geraadpleegd op 3 december 2014, van
http://www.skolverket.se/bedomning/nationella-prov-bedomningsstod/hur-konstrueras-de- nationella-proven
Skolverket. (2012). Swedish. Stockholm: Skolverket.
Skolverket. (2012). Uppgiftsinstruktion delprov B: Från lertavlor till läsplattor. Stockholm: Skolverket.
Spear, M.G. (1989). Sex Bias in Science Teachers’ Rating of Work and Pupils Characteristics. European
Journal of Science Education. 6, 4. pp. 369-377.
Stage, C. (2004). Entrance to higher education in Sweden. Umeå: Umeå Universitet.
Studyrama. (z.d.). Résultats Bac : comment contester ses notes? Geraadpleegd op 1 oktober 2014, van
http://www.studyrama.com/formations/bac-2015/les-dates-et-les-epreuves-du-bac/bac-comment- contester-ses-resultats-35496
Suchaut, B. (2008). La loterie des notes au bac : Un réexamen de l’arbitraire de la notation des élèves. Bourgogne: Institut de Recherche sur l’Education Sociologie et Economie de l’Education.
The Connexion (2010). The bac: 203 and still going strong. Geraadpleegd op 26 september 2014, van
http://www.connexionfrance.com/baccalaureat-bac-exam-france-school-what-is-involved-11126- news-article.html
The Economist. (2013). Fixing Sweden’s schools: Swedish pupils have fallen behind their international peers. Geraadpleegd op 24 november, van:
http://www.economist.com/news/europe/21588959-swedish-pupils-have-fallen-behind-their- international-peers-fixing-swedens-schools
Trinquet, D. (2013). Contre l’éducation national: Frédéric Bastiat, critique du baccalauréat. Laissons
Faire , 1, pp. 45-49. Institut Coppet.
Truijens, A. (2013, 10 juni). Bij Nederlands scoort betere leerling slechter. De Volkskrant, p. 22.
Umeå Universitet. (2013). The Swedish Scholastic Aptitude Test – SweSAT. Geraadpleegd op 14 november, van:
http://www.edusci.umu.se/english/swesat/
Valk, R. (2013, 7 juni). Eindelijk, iemand die de noodklok luidt. Trouw.
Van Houtven, T., Peters, E., & El Morabit, Z. (2010) Hoe staat het met de taal van studenten?: Exploratieve studie naar begrijpend lezen en samenvatten bij instromende studenten in het Vlaamse hoger onderwijs. Levende Talen, 11 (3), pp. 29-44.
Vereniging van Leraren in Levende Talen. (2013) Effecten van sturing op discrepantie tussen de cijfers van het centraal examen en het schoolexamen bij de talen: Onderzoek naar de sturing door schoolleiders en de effecten daarvan op het taalonderwijs op havo en vwo. Utrecht: Vereniging van Leraren in Levende Talen.
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming & Onderwijsinspectie. (2014). Onderwijsspiegel 2014. Brussel: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming.