We hebben gezien hoe onze school en ons onderwijssysteem eruit zien, en hoe ze
eruit zouden moeten zien. We hebben ook gezien wat leerlingen, leraren en ouders
tot nog toe bereikt hebben - en we hebben gezien dat dat veel te weinig is. Om
werkelijk iets te bereiken, om een onderwijssysteem te krijgen als dit boekje voorstelt,
zullen we nog reeksen van akties moeten voeren. We zullen dat met zijn allen moeten
doen: leerlingen, leraren, ouders - dus iedereen. Hervorming van ons onderwijs is
een zaak van iedere Nederlander: of hij nu op school zit, gezeten heeft, lesgeeft, of
er zijn kinderen naar toebrengt.
Hoe moeten zulke akties eruit zien? Het is bijna onmogelijk om daar algemene
richtlijnen voor te geven. De toestand per school, per aktiegroep, per jaar, om maar
eens wat te noemen, is steeds weer anders. Je ergens op vastleggen kan dan funest
zijn. Toch wil ik proberen om in dit laatste hoofdstuk wat suggesties te doen.
Misschien dat u er iets aan hebt.
Allereerst landelijk. Er moeten minstens drie landelijke werkgroepen komen. Een
van leerlingen: dat betekent een nieuwe
SBO. Een van leraren: die is er dus al, in de
vorm van de Landelijke Werkgroep Kritiese Leraren. En een van ouders: iets als een
Werkgroep Kritiese Ouders. Deze drie groepen werken heel nauw samen en steunen
elkaar. Intern zijn ze ongeorganiseerd: geen bestuur, geen leden, alleen aanhangers
en een kerngroep. Hun funktie is in hoofdzaak bundelend: ze zorgen dat alle
plaatselijke aktiegroepen in het hele land kontakt met elkaar houden. Dat kan gebeuren
door het
geven van een Nieuwsbrief. Ook het regelmatig beleggen van landelijke kongressen,
waar iedereen elkaar eens in levende lijve kan zien, is erg nuttig; bovendien heeft
zo'n kongres publiciteitswaarde. Een tweede funktie van de landelijke werkgroepen
is het af en toe inzamelen van geld om daarmee de plaatselijke aktiegroepen te
steunen. Ook subsidie vragen aan allerlei officiële instanties wil nog wel eens lukken.
Ten derde organiseren de landelijke groepen akties die tegen het hele
onderwijssysteem zijn gericht: bijvoorbeeld anti-eindexamenakties, anti-cijferfestijnen.
Om deze akties theoretisch te ondersteunen houden ze voortdurend kontakt met
onderwijskundige centra, pedagogische instituten enzovoort, waar heel nuttige ideeën
worden uitgebroed. Het zou bijvoorbeeld aardig zijn dit jaar eens alle krachten te
bundelen in een poging om in 1970 het hele mondeling eindexamen lam te leggen!
Een vierde funktie van de landelijke groepen kan zijn het informeren van pers,
gemeenteraad, kamerleden, voor zover plaatselijke aktiegroepen dat niet zelf al
gedaan hebben.
Toch ligt bij die landelijke groepen niet het zwaartepunt. Het belangrijkst zijn de
akties per school. Laat ik eens een volstrekt ideale aktie beschrijven op een
denkbeeldige school. Op het Jozef Trapjeslyceum, een bijzondere school op neutrale
grondslag, is leraar V. ontslagen. Reden: hij heeft in de klas laten diskussiëren over
de
NATO, daarbij ook tegenstanders aan het woord gelaten, en zich zelf ook nog al
terughoudend opgesteld. Leraar V. heeft een prettige verstandhouding met zijn
leerlingen sinds de driekwart jaar dat hij ze nu les geeft. Hij geeft goed, dat wil
zeggen: niet-schools, les.
De leerlingen zetten een aktie op. Ze stencillen een pamflet waarin ze eerst
uiteenzetten wat er gebeurd is. Als hun kommentaar geven ze ongeveer dit: ‘1. Politiek
en maatschappij worden uit de klas geweerd van hogerhand; we worden dom
gehouden. 2. Wat er dan nog wél van in de klas komt, moet stroken met de mening
van de autoriteiten: we hebben geen
vrijheid van meningsuiting. 3. Een leraar die wíj unaniem waarderen wordt om een
futiliteit ontslagen zonder dat wij daar iets tegen kunnen doen: wij hebben niets te
vertellen.’ ‘Vraag: waaruit komt al deze ellende voort? Antwoord: uit het feit dat
deze school autoritair, over ons hoofd heen, bestuurd wordt. Hoe kunnen we aan die
toestand een einde maken? Door te veroveren waar we recht op hebben: een stem in
het beleid van de school!’ Daarna volgt een voorgestelde struktuur, en wordt
onmiddellijk een gesprek met de schoolleiding geëist.
Vlak na dit pamflet wordt onder de leraren nog een extra pamflet verspreid. Daarin
wordt gewezen op het volgende: Wat V. gebeurd is kan iedere andere leraar op het
Jozef Trapjeslyceum ook overkomen, al geeft hij nog zo prettig en goed les. Dit alles
is te wijten aan de autoritaire struktuur van de school: in die struktuur hebben leraren
al net zo weinig te vertellen als leerlingen. Daarom moeten de leraren samen met de
leerlingen proberen een stem in het beleid te veroveren. Daarna wordt weer de
voorgestelde demokratische schoolstruktuur uiteengezet, de eis voor een gesprek
met de schoolleiding herhaald.
Tenslotte gaat er een bulletin naar de ouders. De zaak wordt weer uit de doeken
gedaan en de nadruk wordt gelegd op het volgende: Leraar V. is ontslagen om een
futiliteit, terwijl ú in grote meerderheid tevreden over hem was omdat hij ons prettig
en goed les gaf. Maar daar wordt niet op gelet: de school zégt wel dat ze de belangen
van de ouders dient, maar dat is helemaal niet waar. Als het erop aankomt doet de
leiding precies wat ze goeddunkt. U hebt recht op een wérkelijke stem in het
schoolbeleid! Weer wordt de voorgestelde demokratische struktuur genoemd
enzovoort.
De zaak is nu hopelijk flink geaktiveerd. Naast een leerlingengroep is het Jozef
Trapjeslyceum nu ook een lerarenaktiegroep en een oudergroep rijk. Er zijn
handtekeningenakties gevoerd onder leerlingen, leraren en ouders, waarbij in alle
groepen een meerderheid zich tegen het ontslag van V. uitsprak. De pers is over de
zaak ingelicht en zit er bovenop. Nu zijn er drie mogelijkheden. Ten eerste: de rektor
weigert een gesprek, en neemt de handtekeningen niet aan. Alle hierna genoemde
akties spelen zich dan eerder en in een sneller tempo af. Ten tweede: de rektor staat
een gesprek toe en willigt alle eisen van de aktiegroepen in. V. mag blijven, alle
groeperingen krijgen een stem in het schoolbeleid, de rektor zegt toe alle steun te
zullen verlenen bij alle vormen van demokratisch experiment. Mocht dit ooit
voorkomen, dan kunnen de akties afgelopen zijn. Er is niets tegen een konfliktloze
verandering; het hele schema van akties hoeft helemaal niet afgewerkt te worden als
het niet nodig is.
Maar de rektor van het Trapjeslyceum kiest - zoals vrijwel alle rektoren vroeger
In document
H. Bonset, Nooit met je rug naar de klas! · dbnl
(pagina 107-110)