• No results found

10 Aktie, aktie en nog eens aktie

We hebben gezien hoe onze school en ons onderwijssysteem eruit zien, en hoe ze

eruit zouden moeten zien. We hebben ook gezien wat leerlingen, leraren en ouders

tot nog toe bereikt hebben - en we hebben gezien dat dat veel te weinig is. Om

werkelijk iets te bereiken, om een onderwijssysteem te krijgen als dit boekje voorstelt,

zullen we nog reeksen van akties moeten voeren. We zullen dat met zijn allen moeten

doen: leerlingen, leraren, ouders - dus iedereen. Hervorming van ons onderwijs is

een zaak van iedere Nederlander: of hij nu op school zit, gezeten heeft, lesgeeft, of

er zijn kinderen naar toebrengt.

Hoe moeten zulke akties eruit zien? Het is bijna onmogelijk om daar algemene

richtlijnen voor te geven. De toestand per school, per aktiegroep, per jaar, om maar

eens wat te noemen, is steeds weer anders. Je ergens op vastleggen kan dan funest

zijn. Toch wil ik proberen om in dit laatste hoofdstuk wat suggesties te doen.

Misschien dat u er iets aan hebt.

Allereerst landelijk. Er moeten minstens drie landelijke werkgroepen komen. Een

van leerlingen: dat betekent een nieuwe

SBO

. Een van leraren: die is er dus al, in de

vorm van de Landelijke Werkgroep Kritiese Leraren. En een van ouders: iets als een

Werkgroep Kritiese Ouders. Deze drie groepen werken heel nauw samen en steunen

elkaar. Intern zijn ze ongeorganiseerd: geen bestuur, geen leden, alleen aanhangers

en een kerngroep. Hun funktie is in hoofdzaak bundelend: ze zorgen dat alle

plaatselijke aktiegroepen in het hele land kontakt met elkaar houden. Dat kan gebeuren

door het

geven van een Nieuwsbrief. Ook het regelmatig beleggen van landelijke kongressen,

waar iedereen elkaar eens in levende lijve kan zien, is erg nuttig; bovendien heeft

zo'n kongres publiciteitswaarde. Een tweede funktie van de landelijke werkgroepen

is het af en toe inzamelen van geld om daarmee de plaatselijke aktiegroepen te

steunen. Ook subsidie vragen aan allerlei officiële instanties wil nog wel eens lukken.

Ten derde organiseren de landelijke groepen akties die tegen het hele

onderwijssysteem zijn gericht: bijvoorbeeld anti-eindexamenakties, anti-cijferfestijnen.

Om deze akties theoretisch te ondersteunen houden ze voortdurend kontakt met

onderwijskundige centra, pedagogische instituten enzovoort, waar heel nuttige ideeën

worden uitgebroed. Het zou bijvoorbeeld aardig zijn dit jaar eens alle krachten te

bundelen in een poging om in 1970 het hele mondeling eindexamen lam te leggen!

Een vierde funktie van de landelijke groepen kan zijn het informeren van pers,

gemeenteraad, kamerleden, voor zover plaatselijke aktiegroepen dat niet zelf al

gedaan hebben.

Toch ligt bij die landelijke groepen niet het zwaartepunt. Het belangrijkst zijn de

akties per school. Laat ik eens een volstrekt ideale aktie beschrijven op een

denkbeeldige school. Op het Jozef Trapjeslyceum, een bijzondere school op neutrale

grondslag, is leraar V. ontslagen. Reden: hij heeft in de klas laten diskussiëren over

de

NATO

, daarbij ook tegenstanders aan het woord gelaten, en zich zelf ook nog al

terughoudend opgesteld. Leraar V. heeft een prettige verstandhouding met zijn

leerlingen sinds de driekwart jaar dat hij ze nu les geeft. Hij geeft goed, dat wil

zeggen: niet-schools, les.

De leerlingen zetten een aktie op. Ze stencillen een pamflet waarin ze eerst

uiteenzetten wat er gebeurd is. Als hun kommentaar geven ze ongeveer dit: ‘1. Politiek

en maatschappij worden uit de klas geweerd van hogerhand; we worden dom

gehouden. 2. Wat er dan nog wél van in de klas komt, moet stroken met de mening

van de autoriteiten: we hebben geen

vrijheid van meningsuiting. 3. Een leraar die wíj unaniem waarderen wordt om een

futiliteit ontslagen zonder dat wij daar iets tegen kunnen doen: wij hebben niets te

vertellen.’ ‘Vraag: waaruit komt al deze ellende voort? Antwoord: uit het feit dat

deze school autoritair, over ons hoofd heen, bestuurd wordt. Hoe kunnen we aan die

toestand een einde maken? Door te veroveren waar we recht op hebben: een stem in

het beleid van de school!’ Daarna volgt een voorgestelde struktuur, en wordt

onmiddellijk een gesprek met de schoolleiding geëist.

Vlak na dit pamflet wordt onder de leraren nog een extra pamflet verspreid. Daarin

wordt gewezen op het volgende: Wat V. gebeurd is kan iedere andere leraar op het

Jozef Trapjeslyceum ook overkomen, al geeft hij nog zo prettig en goed les. Dit alles

is te wijten aan de autoritaire struktuur van de school: in die struktuur hebben leraren

al net zo weinig te vertellen als leerlingen. Daarom moeten de leraren samen met de

leerlingen proberen een stem in het beleid te veroveren. Daarna wordt weer de

voorgestelde demokratische schoolstruktuur uiteengezet, de eis voor een gesprek

met de schoolleiding herhaald.

Tenslotte gaat er een bulletin naar de ouders. De zaak wordt weer uit de doeken

gedaan en de nadruk wordt gelegd op het volgende: Leraar V. is ontslagen om een

futiliteit, terwijl ú in grote meerderheid tevreden over hem was omdat hij ons prettig

en goed les gaf. Maar daar wordt niet op gelet: de school zégt wel dat ze de belangen

van de ouders dient, maar dat is helemaal niet waar. Als het erop aankomt doet de

leiding precies wat ze goeddunkt. U hebt recht op een wérkelijke stem in het

schoolbeleid! Weer wordt de voorgestelde demokratische struktuur genoemd

enzovoort.

De zaak is nu hopelijk flink geaktiveerd. Naast een leerlingengroep is het Jozef

Trapjeslyceum nu ook een lerarenaktiegroep en een oudergroep rijk. Er zijn

handtekeningenakties gevoerd onder leerlingen, leraren en ouders, waarbij in alle

groepen een meerderheid zich tegen het ontslag van V. uitsprak. De pers is over de

zaak ingelicht en zit er bovenop. Nu zijn er drie mogelijkheden. Ten eerste: de rektor

weigert een gesprek, en neemt de handtekeningen niet aan. Alle hierna genoemde

akties spelen zich dan eerder en in een sneller tempo af. Ten tweede: de rektor staat

een gesprek toe en willigt alle eisen van de aktiegroepen in. V. mag blijven, alle

groeperingen krijgen een stem in het schoolbeleid, de rektor zegt toe alle steun te

zullen verlenen bij alle vormen van demokratisch experiment. Mocht dit ooit

voorkomen, dan kunnen de akties afgelopen zijn. Er is niets tegen een konfliktloze

verandering; het hele schema van akties hoeft helemaal niet afgewerkt te worden als

het niet nodig is.

Maar de rektor van het Trapjeslyceum kiest - zoals vrijwel alle rektoren vroeger