Afstoten negentien toestellen

«Het aantal F-16-gevechtsvliegtuigen wordt verminderd van 87 tot 68. Ook het aantal jachtvliegers wordt 68.» De minister van Defensie kondigt in zijn Beleidsbrief 2011 de afstoting van negentien toestellen aan (Defensie, 2011b). De luchtmacht heeft de toestellen niet meteen aan de grond gezet.

Afstoting 19 F-16’s: drie scenario’s

Scenario 1: 18 toestellen verkopen, 1 hergebruiken

Scenario 2: 19 toestellen hergebruiken

Drie toestellen worden hergebruikt als opleiding- en trainings-vliegtuig en de drie motoren worden hergebruikt voor de 68 operationele F-16’s.

Zestien toestellen worden ontmanteld; dertien motoren en twaalf vleugelsets worden hergebruikt voor de 68 operationele F-16’s; een vleugelset wordt gebruikt voor levensduuronderzoek; overige onderdelen worden opgenomen in de voorraad; restanten worden verschroot.

Scenario 3: 15 toestellen verkopen, 4 hergebruiken

Eén toestel staat zijn motor af voor de 68 operationele F-16’s;

vleugels gebruiken voor levensduuronderzoek; vliegtuig ontman-telen en verschroten.

Twee toestellen worden hergebruikt als trainingsvliegtuig voor het trainen van bewapeningscrews op de bases; twee motoren worden hergebruikt voor de 68 operationele F-16’s.

Eén toestel wordt hergebruikt als opleidingsvliegtuig voor het opleiden van technisch personeel; een motor wordt hergebruikt voor de 68 operationele F-16’s.

Er zijn meer wapensystemen waar het Ministerie van Defensie delen van zal afstoten. Het ministerie neemt geen besluit over de businesscase afstoting F-16’s, voordat de businesscases voor de andere afstotingspro-jecten beschikbaar zijn.

Desondanks zijn in de begroting 2012 van het Ministerie van Defensie al verkoopopbrengsten geraamd. Deze zijn gebaseerd op de verkoop van 23 F-16’s (Algemene Rekenkamer, 2011b).

3.3.2 Beoogde verkoopopbrengsten

Nederland heeft in 2007 aan Jordanië zes F-16’s verkocht voor € 20,5 miljoen. In 2009 zijn achttien F-16’s aan Chili voor € 90 miljoen verkocht.

Deze ervaringsgetallen bieden echter een beperkt houvast bij de schatting van de mogelijke toekomstige verkoopopbrengst. De eerder verkochte toestellen verschillen namelijk deels in type, configuratie en technische generatie van de huidige. Daarnaast zijn de kosten voor het verkoop-gereed maken en het opleiden en/of ondersteunen van de aankopende krijgsmacht afhankelijk van de eisen van de koper.

Bovendien brengt het in verkoopbare staat brengen en/of houden van de F-16’s kosten met zich mee. De luchtmacht kan alleen toestellen verkopen die vlieggereed zijn. Tot aan de verkoop moet de luchtmacht daarom kosten maken voor het behoud van de luchtwaardigheid, voor stalling, eventuele noodzakelijke modificaties, reservedelen, gereedschappen en onderhoud.

Waar er bij de hierboven beschreven scenario’s sprake is van ongeveer gelijke netto verkoopopbrengst geniet binnen het Ministerie van Defensie de afstootoptie de voorkeur waarbij hergebruik van een aantal vliegtuigen

3.3.3 Beoogde structurele bezuiniging exploitatiekosten

Het stilzetten van operationele eenheden en bijbehorend materieel moet een structurele besparing opleveren op de materiële en personele exploitatiekosten. Er hoeft minder geld uitgegeven te worden aan brandstof en aan personeel op de vliegbases, er is minder logistieke ondersteuning nodig en er kan worden bespaard op infrastructuur.

Uitgaande van het afstoten van negentien F-16’s zou dit volgens het ministerie vanaf 2014 een structurele besparing moeten opleveren van

€ 41,4 miljoen. Zie tabel 9.

Tabel 9 Besparingen materiële en personele exploitatiekosten bij afstoten 19 F-16’s (in mln €)

Onderdeel exploitatie 2012 2013 2014 en verder

Beleidsartikel 23: Commando Luchtstrijdkrachten 2,0 14,5 20,2

Beleidsartikel 25: Defensie Materieel Organisatie 8,3 15,7 19,2

Beleidsartikel 26: Commando DienstenCentra 2,0

Totaal exploitatie 10,3 30,2 41,4

Bron: Defensie (2011k)

3.3.4 Voorlopige selectie af te stoten toestellen

Vooruitlopend op een besluit over het aantal te verkopen toestellen, heeft het Ministerie van Defensie een voorlopige selectie gemaakt van

negentien toestellen die voor afstoting in aanmerking komen. Deze toestellen zijn relatief oud. Ze zijn grotendeels geleverd in de eerste helft van de jaren tachtig en enkele in de jaren erna (zie figuur 10).

Figuur 10 Voor afstoting geselecteerde F-16’s afgezet tegen totale vloot F-16’s voor afstoting geordend per leveringsjaar

Joris Fiselier Infographics

0 2 4 6 8 10 12

1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 Leveringsjaar

Totale vloot F-16’s vóór afstotingsbesluit per leveringsjaar Voor afstoting geselecteerde F-16’s

Aantal toestellen

Op het ene beschadigde toestel na hebben alle toestellen op de lijst gevlogen in het afgelopen jaar. Dat betekent overigens niet dat alle overige Nederlandse F-16’s luchtwaardig zijn. Om toestellen inzetgereed te houden, worden soms onderdelen uit toestellen gehaald die toch al (tijdelijk) aan de grond stonden. De tekorten aan materiaal worden zoveel mogelijk naar een beperkt aantal vliegtuigen geschoven, waardoor deze toestellen steeds meer onderdelen missen. Dit «kannibaliseren» leidt ertoe dat eind december 2011 vijf toestellen zo zijn uitgekleed dat ze niet op korte termijn vlieggereed kunnen worden gemaakt. Eén van deze toestellen heeft al ruim twee jaar niet meer gevlogen. Geen van deze toestellen is geselecteerd voor afstoten.

De negentien geselecteerde toestellen zijn niet «stilgezet». In tegendeel:

zoals hiervoor beschreven, kunnen alleen luchtwaardige toestellen worden verkocht. Om ze luchtwaardig te houden, moeten toestellen minstens eens per negentig dagen vliegen. In de praktijk zette de luchtmacht alle luchtwaardige toestellen in 2011 in voor training (binnen het budget van 13 500 vlieguren).

3.3.5 Kansen en risico’s

Zo lang er nog geen besluit is genomen over wat binnen de negentien af te stoten toestellen de verhouding is tussen verkopen en ontmantelen, moet de luchtmacht kosten maken om de toestellen luchtwaardig te houden. Uitstel van dit besluit maakt het overigens wel mogelijk dat eventuele (vredes)verliezen kunnen worden opgevangen met de

toestellen die genomineerd zijn voor afstoting. En als het vliegurenbudget zou worden opgehoogd, zijn er nog vliegtuigen die de vlieguren kunnen invullen. Zo lang de toestellen doorvliegen, is het minder noodzakelijk om het gemiddelde aantal vlieguren per jaar omhoog te brengen.