Aanbodzijde: internationaal beschikbare biogene stromen en hun eigenaren

Zoals aangegeven in 3.3.7 zijn er verschillende biogene stromen, die in grote hoeveelheden naar de Euroteminal in Coevorden worden getransporteerd. De belangrijkste zijn de graanproducten van Glencore, die bij Graaco worden overgeslagen, bewaard en omgepakt.

Een andere interessante stroom is het tarwegistconcentraat, dat door van Triest diervoeders wordt geïmporteerd uit oost Duitsland en in Coevorden wordt overgeslagen en gemengd tot diervoer.

5.2.4

Vraagzijde: biogene halffabricaten en hun toepassers

De huidige polymeerbedrijven, die in Emmen gevestigd zijn, i.c. DSM en Teijin produceren vooral nylon-6 op basis van caprolactam. In principe zijn er mogelijkheden voor ‘groene’ caprolactam. Ook zijn er mogelijkheden voor butaandiol of alternatieven als biobarnsteenzuur. PLA en PHA vormen vooralsnog geen grondstoffen waar DSM en Teijin behoefte aan hebben.

Momenteel produceert het Gronings bedrijf BioBTX al bio-aromaten op kiloschaal uit houtsnippers. Voordeel van een ‘drop-in’ product als BTX is dat ze direct kunnen worden toegepast in bestaande installaties, er hoeven geen nieuwe fabrieken of speciale installaties te worden gebouwd. Wellicht zijn er mogelijkheden om deze BTX toe te passen in de Emmense vezelchemie.

Zoals hierboven al aangegeven is er sprake van sterke internationale ontwikkelingen op het gebied van biopolymeren en de productie van building blocks. Omdat het in het kader van deze verkenning niet goed mogelijk bleek om bij DSM en Teijin gesprekken te voeren, is niet goed uit te maken in hoeverre deze bedrijven mogelijkheden zien om in hun productieproces rekening te houden met building blocks uit agrogrondstoffen. Voor beide bedrijven gaat het bij de vestiging in Emmen om productielocaties, zonder een eigen R&D afdeling. Van DSM is bekend dat ze de caprolactam activiteiten willen afstoten. In verband hiermee lijken de voorwaarden voor een initiatief voor het gebruik van building blocks uit de agrosector niet bijzonder kansrijk. Gezien de belangstelling van DSM voor barnsteenzuur (samenwerking met Roquette in Frankrijk) als component in de productie van polymeren, verdient het aanbeveling contact op te nemen met de betreffende centrale R&D afdeling van het bedrijf.

PLA

Zoals hierboven al aangegeven zien de bedrijven Nature Works en Purac op dit moment onvoldoende aanleiding voor investeringen op het gebied van PLA productie, omdat de business case daarvoor onvoldoende is. Vanwege de grote hoeveelheid suiker die in de regio wordt geproduceerd en de

aanwezigheid van bedrijven als AVEBE en Suikerunie is echter sprake van unieke voorwaarden voor een dergelijke investering.

Biocomposieten

Er is sprake van een toenemend gebruik van vezelmaterialen in biocomposieten. Vooral waar het gaat om lichtgewicht materialen, zoals in de automobielindustrie is hier vraag naar. Hempflax speelt zelf in op deze vraag door zelf onderdelen te produceren. Daarnaast zijn er bedrijven als NPSP, gevestigd in Haarlem, die vezels gebruiken voor hun biocomposieten. Zoals hierboven is aangegeven toont DSM belangstelling voor de productie van composietmaterialen, wellicht op basis van natuurvezel en bioplastics. Het verdient aanbeveling dit nader te verkennen in het kader van Green PAC. Dierenpark Emmen wil bij de bouw van haar nieuwe dierentuin in Emmen gebruik maken van

bouwmaterialen op basis van biocomposieten. De dierentuin kan daarmee als proeftuin dienen voor een ontluikende lokale industrie.

Voedingsmiddelenindustrie, petfood en veevoer

Vanuit het perspectief van de vraagzijde zijn vooral die bedrijven interessant, die halffabricaten uit de bioraffinage kunnen inzetten in hun voedingsproducten, petfood en veevoer. Voor de voedingsmiddelen- industrie is de levering van eiwitrijke deelstromen mogelijk interessant. Hierbij kan o.a. gedacht worden aan toepassing van het product RuBisCo uit bietenloof in voedingsproducten voor menselijke consumptie. Verder wordt er op verschillende plaatsen gewerkt aan het afscheiden van eiwitrijke stromen uit

reststromen, zoals bij AVEBE en Suikerunie. Potentieel zou dit kunnen leiden tot grote stromen eiwit verrijkt materiaal dat in zowel petfood als in veevoer kan worden ingezet, deels als vervanger van sojameel, deels als vervanger van dierlijke eiwitten.

Potentieel belangrijke afnemers zijn Proctor & Gamble (Iams petfood), van Triest diervoeders, CIC Coevorden, Animal Lovers, Grenzland Ringfutter (Dld.) en wellicht anderen.

Graaco, dat gevestigd is op het Europark in Coevorden en dat grenst aan de Euroterminal, heeft onlangs een graanterminal geopend voor granen van Glencore, die worden geteeld in oost Europa. Graaco beschikt nog over 5 ha grond, waar activiteiten zouden kunnen worden opgezet in de sfeer van

bioraffinage. Daarbij wordt in eerst instantie gedacht aan op- en overslag in combinatie met het mengen en daarmee het op specificatie brengen van ruwe grondstoffen voor bijvoorbeeld de productie van mengvoeders. Dit biedt kansen voor de toepassing van verschillende eiwit verrijkte deelstromen in diverse mengvoeders. Graaco heeft aangegeven belangstelling te hebben voor dergelijke initiatieven en daarin te willen participeren.

Ook aardappelzetmeel leent zich voor toepassing bij verschillende industrieën. Een voorbeeld is Paragon Pet Products. Dit bedrijf, dat gevestigd is in Veendam, produceert hondenkluiven uit aardappelzetmeel, tarwezetmeel, glycerol, plantenvezels, lecithine, natuurlijke kleur- en smaakstoffen. Het bedrijf wil uitbreiden van de huidige 5000 m2 _{tot 30.000 m}2

Verder bevinden zich nog diverse andere bedrijven in de voedingsmiddelenindustrie, die eiwitfracties of vezelfracties kunnen toepassen in hun voedingsproducten voor menselijke consumptie, zoals Friesland Campina, Schwanenberg (vleesveredeling), Katshaar zuivel, Joma Salades en Borgesius.

Papier- en karton, plaatmaterialen en verpakkingsmateriaal

In de regio bevinden zich een aantal bedrijven, dat actief is met de verwerking van vezels:

Smurfit Kappa (Coevorden) gebruikt papiervezel van 1,5 – 3,0 mm. Deze vezel moet passen in het apparaat. Daarom kan geen gras en stro worden gebruikt. Er wordt gekeken naar cellulose afvalstromen binnen een green deal. Er wordt o.a. gekeken naar tomatenstengels, bietenpulp en Miscanthus. Het is belangrijk voor de papier en kartonindustrie om over voldoende materiaal te kunnen beschikken. Dit pleit voor een gecoördineerde aanlevering, eventueel met tussenkomst van een biomassawerf, waar vezels worden bewaard en waar vandaan de vezels op specificatie kunnen worden aangeleverd.

Attero is bezig met levering van grasvezels voor plaatmateriaal.Dutch Recycling Solutions (DRS) DRS boardfabriek gaat hoogwaardig board uit organische reststromen (met name tomatenloof) ontwikkelen op basis van een Green Deal met de provincie Drenthe.

CropEye ontwikkelt biosubstraat (bijv. op basis van hennep) dat steenwol vervangt. Er is al een brede coalitie van bedrijven uit de productie, handel en veredeling.

PGA&I ontwikkelt samen met API Institute een 100% biobased touw voor de tomatenteelt. In Drenthe wordt binnen het initiatief Biobased – Agribusiness & Chemie intensief samengewerkt tussen PGA&I en API Institute en Stenden PRE: gebruik van stengelvezels voor biobased garens.

Biofib (noord Nederland) houdt zich bezig met vezels, nieuwe toepassingen op basis van functionaliteit, technieken als isoleren, fractioneren.

In Nijverdal is het Open Innovation Center Advanced Materials (OICAM) gevestigd om bedrijven te ondersteunen op hun pad naar ‘sustainable’ succesvolle bedrijvigheid op basis van producten als vlas. Het centrum beschikt o.a. over laboratoriumfaciliteiten en apparatuur voor proeffabricage. Het betreft een samenwerking tussen TenCate, API, OostNV, het Innovatieplatform Twente en de provincie Overijssel.

Bioenergie

Een groot deel van de genoemde biogene reststromen leent zich voor de toepassing in de productie van bioenergie. Voor natte stromen ligt de route van vergisting voor de hand, voor wat drogere stromen, zoals houtsnippers en stro ligt energieopwekking door middel van verbranding voor de hand. Op het gebied van bioenergie doen zich de volgende ontwikkelingen voor in Noord Nederland:

In noord Nederland loopt een Interregproject Groen Gas met een groot aantal lokale partijen. Er is sprake van een grootschalig co-vergistingsinitiatief in Foxhol, op het AVEBE terrein, waar vele agrarische reststromen kunnen worden meevergist. AVEBE heeft zelf ook plannen voor de vergisting van eigen reststromen. Verder zijn er plannen voor drie grootschalige vergistingsinitiatieven op het Europarkterrein in Coevorden met bio-LNG als eindproduct. Een concentratie van vergistingsinitiatieven biedt kansen voor een combinatie met bioraffinage van de inkomende co-vergistingsproducten, alvorens deze te vergisten.

Op het gebied van biomassaverbranding kan worden vermeld dat Biokraftwerk Emsland in Duitsland een grote 5 MWe wkk exploiteert, die wordt gestookt op stro. Het bedrijf is gevestigd in de buurt van Emsland Stärke en voorziet dit bedrijf van warmte. Verder bestaan er plannen voor een 3 MWe biowkk, die wordt gestookt op afvalhout. Dit biedt eventueel kansen voor de inzet houtsnippers, die in Drenthe zijn ingezameld en bewerkt.