7. Energiebesparing door intensiever schermgebruik
8.2 Aanbevelingen en kennisproducten
algem artijen
aarin een rol kunnen spelen. Vervolgens wordt per gewas specifieke aanbevelingen gege- producten, zijnde ruwe informatieboodschappen ten
- transparante wijze de handelwijze van telers weer te geven met betrek- ch-
- an te-
lers inzichtelijker gemaakt kunnen worden. Hierbij wordt gedacht aan aantal van de gerealiseerde stuurvariabelen (voor-
amma Energiebesparing Op Maat als platform dienen (onder- -
Maak gebruik van positieve ervaringen bij (voorbeeld)telers (voorlichting).
e voorlichting over temperatuurintegratie aandacht aan bedrijven en situ- is (voorlichting).
Belicht in de kennisverspreiding naar ongeschermde bedrijven dat de potentiële ald; het is een leerproces (voorlichting).
-
ring voor energiebesparing (voorlichting).
' -
's zijn slechte
- in de vorm van een tijdelijk vast folie kan bij komkommer en pa- Op basis van de conclusies en bevindingen in het onderzoek en de workshop worden eerst
ene aanbevelingen verwoord; daarbij is tussen haakjes aangegeven welke p d
ven. Tenslotte worden enkele kennis behoeve van de voorlichting, aangereikt. Algemene aanbevelingen
Probeer op
king tot schermen en temperatuurintegratie. Betrek daarin de prestaties van intensief schermende en energiezuinige teler(s) die als voorbeeld kunnen dienen (voorli ting).
Ondersteun telers met indicatoren, waarmee de handelwijze en de prestaties v schermuren en aan grafische weergave
lichting).
- Ondersteun telers en/of voorlichting met een instrument, waarmee een aangepast schermgebruik kan worden vertaald naar effecten op energieverbruik en kasklimaat. Hierbij kan het progr
zoek).
Benadruk de rol van setpoint RV en de setpoint buitentemperatuur en stralingsniveau op de mate van schermgebruik en de potentiële energiebesparing.
- Besteed in d
aties waarin de toepassing positief verloopt en waarom dit zo -
energiebesparing niet direct wordt beha
- Besteed in de voorlichting aandacht aan de variatie in strategie ten aanzien van schermen. Belicht ook de gevaren van een intensieve strategie (voorlichting).
Stimuleer telers na te gaan waar zij staan in relatie tot de AMvB-normen. Beter zicht op hun positie draagt bij aan de tactische en strategische besluitvorming, met inbe- grip van gedragsverande
- Probeer de factoren achter tuindersbegrippen, zoals 'actief gewas' en 'dood klimaat boven water te krijgen (onderzoek).
Probeer de drempels die implementatie van kennis over schermen en temperatuurin- tegratie in de weg staan te identificeren. Angst en vermeende risico
raadgevers en weerhouden telers om anders met hun schermstrategie om te gaan. Daarnaast kan er lacune in kennis zijn (onderzoek).
Specifieke aanbevelingen voor vruchtgroenten
- Betrek in de voorlichting ook het teeltsturingselement van scherm (gewasbalans). Een extra scherm
- -
-
- esparing door overdag te schermen verdient onder schermende telers meer aandacht.
- In bedrijfsvergelijkingsgroepen verdient de strategie van telers voor schermen en temperatuurintegratie meer aandacht. Focus op de overwegingen en argumenten. - Belicht in de voorlichting naar niet-schermende telers dat een zonweringscherm ook
energiekostenbesparing kan opleveren door reductie van de contractcapaciteit. Specifieke aanbevelingen voor Spathiphyllum
- Besteed aandacht aan schermurenregistratie in relatie tot de schermstrategie (telers). - Besteed in de voorlichting aandacht aan het moment van sluiten/openen van het
scherm, het aanhouden van een schermkier en informatie over nieuwe schermsyste- men en -materialen.
- Wijs in de voorlichting telers op de voordelen van een combinatie van energiescherm en zonweringsscherm; in teeltkundig oogpunt (beheersen zomerklimaat, combinatie met groeilicht) en in energetisch opzicht (7-10% extra besparing).
Kennisproducten
Dit betreft globale informatieboodschappen voor de voorlichting. Kennisverspreiding naar schermende telers
- Hogere setpoints voor RV en hogere setpoints voor de buitentemperatuur en/of stra- lingsniveau voor het openen/sluiten van het scherm leveren extra energiebesparing op zonder dat dit hoeft te leiden tot ongunstige effecten op productie en productkwa- liteit. De energiebesparing kan oplopen tot 12% afhankelijk van het gewas en de bedrijf- en teeltsituatie.
- Hogere setpoints voor RV gaan vaak samen met een grotere toegestane vochtkier. - Een tweede scherm levert, afhankelijk van het schermmateriaal en gebruikswijze, ex-
tra energiebesparing op. Voorbeelden hiervan zijn een tijdelijk vast foliescherm bij komkommer (3-4%) en een zonnescherm bij Spathiphyllum (7-10%).
- Temperatuurintegratie beïnvloedt het schermgebruik niet of nauwelijks en hoeft in- tensivering van het schermgebruik dus niet in de weg te staan.
Kennisverspreiding naar niet-schermende telers
- Het bereiken van de potentiële energiebesparing met een scherm is een leerproces en vraagt leertijd.
- Bij tomaat is een energiebesparing van 10% haalbaar door het toepassen van een energiescherm. Dit kan oplopen tot zelfs 17% wanneer het scherm intensiever wordt Belicht in de kennisverspreiding naar niet-schermende tomatentelers, dat de produc- tieverliezen mee kunnen vallen. Vooral als men verder in het leerproces is.
Het aanhouden van grotere temperatuurverschillen tussen dag en nacht (DIF) kan gunstig werken voor de gewasgroei en -ontwikkeling en is energiebesparend.
Specifieke aanbevelingen voor fresia
Besteed aandacht aan schermurenregistratie (telers). Dit geldt met name voor de pe- riode waarin het wordt gebruikt voor energiebesparing.
gebruikt. Wel dient rekening te worden gehouden met een afname van de gewaspro- ductie door de lichtonderschepping (2-2,5%). Bij de huidige relatief hoge energieprijzen is een scherm bij 10% energiebesparing nog niet direct rendabel. Dit is wel het geval als op een intensievere wijze wordt geschermd en/of schaalvoordelen op de investering worden behaald.
- Bij fresia levert een zonweringscherm door de lagere teelttemperaturen een beperkte energiebesparing op (2-2,5%). De energiekostenbesparing valt groter uit als behalve energiebesparing ook een contractcapaciteitsverlaging wordt bereikt (circa 0,25 eu- ro/m2).
Literatuur
Braak, N.J. van de, J.B. Campen, F.L.K. Kempkes en H.F. de Zwart, Effecten combinatie van temperatuurintegratie en energieschermen. Rapport P2002-59, IMAG, Wageningen, 2002.
Bremmer, J., Strategic decision making and firm development in Dutch horticulture. Proef- schrift, Wageningen Universiteit en Research Centre: 144.
Glami., Eerste resultaten milieuprestaties glastuinbouw bekend. Projectbureau Glami, Persbericht 12 september 2003.
Kempkes, F.L.K., N.J. van de braak, A.T.M. Zwinkels en B.Houter., Schermkieren in de praktijk, Onderzoek naar verbeterde regeling, temperatuurverschillen en gewasontwikke- ling bij paprika. Nota P 2000-30, IMAG, Wageningen, 2000.
Knijff, A. van der en J. Benninga, Energie in de glastuinbouw van Nederland; ontwikke- lingen in de sector en op de bedrijven t/m 2002. Rapport 3.03.06, LEI, Den Haag, 2003. Ravensbergen, P., M. Esmeijer, F. Kempkes, A. Dieleman en J. Verstegen, Kan het nog beter? Advies voor energiebesparing aan een energiezuinige paprikateler I, II en III. Intern rapport, LEI, Den Haag, 2004.
Velden, N.J.A. van der, J. Benninga en J.K. Nienhuis, Anticipatiemogelijkheden glastuin- bouw liberalisering aardgasmarkt; Tussenrapportage vruchtgroente. Rapport 2.01.12, LEI, Den Haag, 2001.
Verstegen Jos, Erick Westerman, Peter Ravensbergen en Johan Bremmer, Ondernemen met energie. Rapport 2.03.12, LEI, Den Haag, 2003.
Woerden, S.C. van, Kwantitatieve Informatie van de Glastuinbouw; Groente - Snijbloemen - Potplanten. PPO 580, Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, 2003.
Workshop 'Gebruikswijze van energieschermen in de praktijk'. LEI, 2004.
Zwart, H.F., de 1996, Analyzing energy-saving options in greenhouse cultivation using a simulation model. Rapport 96-05, IMAG, wageningen, 1996.