5. Conclusies, discussie en aanbevelingen
5.3 Aanbevelingen
Dit onderzoek heeft zich onder meer gericht op kenmerken van bruikbare en effectieve ondersteuning bij de invoering van Competentiegericht Onderwijs. Deze zijn gepresenteerd in de conclusie van de literatuurstudie (hoofdstuk 2). Vervolgens is een vergelijking gemaakt met de manier waarop SLO ondersteuning biedt, door één van de workshops te evalueren. Aan de hand daarvan is vastgesteld in hoeverre ROC’s door de workshops ondersteund worden bij de invoering van Competentiegericht Onderwijs. Daarmee kunnen aan SLO aanbevelingen gedaan worden om de ondersteuning te kunnen verbeteren. Ze worden hieronder gepresenteerd.
Voor wat betreft de bevordering van transfer van de workshop naar de praktijk zijn de volgende aanbevelingen naar voren gekomen:
• Stel vast in welke doelen (Loucks-Horsley et al, 1998) het algemene leerdoel uiteenvalt, en zorg daarmee voor consistentie tussen algemeen leerdoel en leerdoelen die daaruit voortkomen. • Maak gebruik van een instructiemodel en bepaal (met behulp van bijlage 1) met welke
werkvormen de fasen doorlopen zullen worden. Instructiemodellen helpen op die manier de gestelde doelen te bereiken.
• Werk het ondersteuningsproces op papier uit, waarin fasen, doelen en werkvormen overzichtelijk worden opgenomen. Zorg ervoor dat dit overzicht bij de hand is tijdens de uitvoering van de ondersteuning, waardoor het als leidraad kan dienen. Op die manier wordt de kans vergroot dat de belangrijkste informatie verstrekt en verwerkt wordt en de doelen gerealiseerd worden.
• Gebruik of presenteer de door deelnemers toe te passen werkwijze, in dit geval CGO. Dat betekent dat CGO-elementen zouden moeten worden opgenomen in het ondersteuningsproces.
In het kader van mogelijkheden voor andere ondersteuningsstrategieën zijn de volgende aanbevelingen naar voren gekomen:
• Voer een doelgroepanalyse uit, waarmee informatie wordt verschaft over de visie op de
vernieuwing, de knelpunten, de beginsituatie, etc. en daarmee over de juiste werkwijze. (Hierdoor zouden verschillende doelgroepen naar voren kunnen komen, bijvoorbeeld management en docenten).
• Bepaal aan de hand van de analyse door middel van welke strategieën (zie bijlage 1) ondersteuning kan worden geboden en of betreffende organisaties bereid zijn daarvoor te betalen. Kies er eventueel voor om deze ondersteuning te beperken tot advies en informatie over deze strategieën, waarna de organisatie dit zelf probeert vorm te geven.
Tenslotte zijn er voor de verspreiding en toepassing van kennis in de organisatie de volgende aanbevelingen naar voren gekomen, om aandacht te besteden aan de manier waarop de aangeboden informatie over de organisatie verspreid en toegepast wordt:
• Overweeg de mogelijkheden voor ondersteuning op organisatieniveau.
• Besteed veel aandacht aan de manier waarop informatie via de deelnemers over de organisatie verspreid en vervolgens toegepast wordt. Geef deelnemers hierover tips mee en zorg er met name voor dat het management in het proces betrokken wordt.
• Zorg ervoor dat er afwisseling tussen theorie en praktijk plaatsvindt.
• Laat onderdelen, die zich specifiek op de praktijk richten, in de volgende workshop (ontmoeting) terugkomen.
• Bied deelnemers tijdens de workshop voldoende mogelijkheden zich de betreffende kennis en vaardigheden eigen te maken.
• Denk (aan de hand van de doelstelling) na over de doelgroep van de ondersteuning en bepaal of de aanwezigheid van zowel management als docent van belang is.
Niet onuitgesproken mag blijven dat een aantal elementen uit de geëvalueerde workshop beslist moet worden gehandhaafd. Zo moet het aansluiten bij de individuele leerbehoeften van deelnemers (wat het geval geweest is in het onderdeel Leerplanschema’s) absoluut worden voortgezet; het is één van de manieren om de effectiviteit van een ondersteuningsprogramma te vergoten, en het is tevens een element dat goed bij CGO past. Ook het aanbieden van de ondersteuning door middel van meerdere ontmoetingen (in dit geval een reeks workshops) heeft de voorkeur boven een eenmalige ontmoeting. Tenslotte wordt er door velen gepleit voor het gebruik van concrete materialen, zoals OpleidingPlanner. Uit de resultaten blijkt overduidelijk welke positieve effecten dergelijke materialen teweeg kunnen brengen.
Referenties
Akker, J. van den, (2003). Curriculum Perspectives: an Introduction. In J. van den Akker, W. Kuiper & U.Hameyer (eds.), Curriculum Landscapes and Trends (pp. 1-10). Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Bie, D. de (2003). Morgen doen we het beter. Handboek voor de competente onderwijsvernieuwer. Houten/Antwerpen: Bohn Stafleu Van Loghum.
Brookfield, S.D. (1986). Understanding and Facilitating Adult Learning. Milton Keynes: Open University Press.
Caluwé, L. de, & Vermaak, H. (1999). Leren veranderen. Een handboek voor de veranderkundige. Alphen aan den Rijn: Samson.
Colo (2004). Tijdens verbouwing geopend. Competentiegerichte kwalificatieprofielen als basis voor dynamisch en uitnodigend beroepsonderwijs. Zoetermeer: Colo. Gevonden 8 maart 2005 op http://www.colo.nl/publicatie/Notitie%20Tijdens%20verbouwing%20geopend.pdf
Creswell, J.W. (2002). Educational research: planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Upper Saddle River, NJ: Merrill Prentice Hall.
Doyle, W., & Ponder, G. (1977). The practicality ethic in teacher decision making. Interchange, 8(3), 1-12.
Fullan, M.G. (1991). The new meaning of educational change. Second edition. New York: Teachers College Press.
Fullan, M.G. (2001). The new meaning of educational change. Third edition. New York: Teachers College, Columbia University.
Fullan, M.G., & Miles, M.B. (1992). Getting reform right: What works and what doesn’t. Phi Delta Kappan, 73 (10), 744-752.
Griffioen, A. (2002). Gewapend beton. Op zoek naar een stevig fundament voor Competentiegericht Onderwijs. Literatuurscriptie. Utrecht: CLU, Universiteit Utrecht.
Guba, E.G., & Lincoln, Y. (1982). Epistemological and methodological basis of naturalistic inquiries. Educational communication and technology journal, 30, 233-252.
Guskey, T.R. (2000). Evaluating professional development. Californië: Corwin Press, Inc. Inspectie van het Onderwijs (2004). Onderwijsverslag 2003/2004 [Electronische versie].
Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
KCH, Kenniscentrum Handel (2004). Onderweg naar uitdagend en dynamisch beroepsonderwijs. Praktijkvoorbeelden mbo-handelsonderwijs [Electronische versie]. Ede: Kenniscentrum Handel. Kennisnet (2005). Veelgestelde vragen over de nieuwe kwalificatiestructuur. Gevonden
21 september 2005 op http://herontwerpmbo.kennisnet.nl/kwalificatiestructuur/veelgestelde_vragen. King, A.J., Warren, W., & Peart, M. (1988). The teaching experience. Toronto: Ontario Secondary School
Teachers' Federation.
Kirkpatrick, D.L. (1994). Evaluating training programs: the four levels. San Francisco:
Berret-Koehler. [Gebaseerd op Kirkpatrick, D.L. (1959). Techniques for evaluating training programs. A four-part series beginning in the November issue of Training and development journal, 11 (13) (then titled Journal for American Society for training directors).].
Klarus, R. (2000). Beoordeling en toetsing in het nieuwe onderwijsconcept. In: J. Onstenk (ed.), Op zoek naar een krachtige beroepsgerichte leeromgeving (pp. 167-204). Den Bosch: Cinop.
KOC, Kennis- en ontwikkelcentrum Uiterlijke Verzorging (2005?). Beroepsonderwijs: nu en in de toekomst. Nieuwegein: KOC. Gevonden2 september 2005 op http://www.koc.nl/textpage.aspx?ID=444. Kouwenhoven, G.W. (2003). Designing for competence: towards a competence-based curriculum for
the Faculty of Education of the Eduardo Mondlane University. Enschede: PrintPartners Ipskamp. LDC, expertisecentrum voor loopbaanvraagstukken (2004). Talent & competenties. Leeuwarden:
LDC Publicaties.
Loucks-Horsley, S., Harding, C., Arbuckle, M., Murray, L., Dubea, C., & Williams, M. (1987). Continuing to learn: A guidebook for teacher development. Andover MA: Regional Labaratory for Educational Improvement of the Northeast and Islands and National Staff Development Council.
Loucks-Horsley, S., Kapitan, R., Carlson, M.O., Kuerbis, P.J., Clark, R.C., Melle, G.M., Sachse, T.P., &
Waltson, E. (1990). Elementary school science for the 90’s. Alexandra, VA/Andover, MA: Association for Supervision and Curriculum Development/The Network, Inc.
Loucks-Horsley, S., Hewson, P.W., Love, N., & Stiles, K.E. (1998). Designing Professional Development for Teachers of Science and Mathematics. California [etc.] : Corwin Press, Inc.
Merriënboer, J.J.G. van, Klink, M.R. van der, & Hendriks, M. (2002). Competenties: van complicaties tot theorie [Electronische versie]. Den Haag: Onderwijsraad.
Miles, M.B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis, an expanded sourcebook. Second edition. London [etc.]: Sage Publications.
Ministerie van OC&W (2000). Koers BVE. Perspectief voor het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie [Electronische versie]. Den Haag: Ministerie van OC&W.
Ministerie van OC&W (2006). Relatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Gevonden24 februari 2006 op http://www.minocw.nl/factsheets/358.
Moen, E. (2005, concept). Competenties in het VMBO, MBO en HBO. Analyse van de aansluiting van competentieclusters. Enschede: ROC van Twente (interne notitie voor het project major-minor formule in het mbo).
Moen, E. (2005). Het leerplanschema, een introductie. Interne notitie voor het team Herontwerp BVE. Enschede: SLO.
Moen, E., & Mistrate Haarhuis, J. (2003). Referentiekaders voor competenties. Enschede: SLO.
Moen, E., & Ruiter, M. de (2005). Het ontwikkelen van beroepscompetenties in Nederland en Duitsland. Verslag van een literatuuronderzoek in het kader van het R&D-budget. Enschede: SLO.
Onderwijsraad (1998). Een levenlang leren in het bijzonder in de BVE-sector [Electronische versie]. Den Haag: Onderwijsraad.
Onstenk, J. (2003). Werkplekleren in de beroepsonderwijskolom. Naar een integratie van binnen- en buitenschools leren [Electronische versie]. Den Haag: Onderwijsraad.
Rossi, P.H., Freeman, H.E., & Lipsey, M.W. (1999). Evaluation, a systematic approach. Thousand Oaks [etc.]: Sage Publications.
Rozema, G. (2001). Competent met competenties, Competentiegericht onderwijs en toetsing, van idee naar ontwerp en organisatie. Enschede: SLO.
Schermer, A.K.F. (1991). Implementatie van een onderwijsvernieuwing. Utrecht: Algemeen Pedagogisch Studiecentrum (APS).
Spencer, L.M., & Spencer, S.M. (1993). Competence at work. Models for superior performance. New York: Wiley & Sons.
Swanborn, P.G. (1990). Objectiviteit: een poging tot duidelijkheid. In I. Maso & A. Smaling (1990). Objectiviteit in kwalitatief onderzoek (pp. 50-74). Meppel/Amsterdam: Boom.
Swanborn, P.G. (1999). Evalueren. Amsterdam: Boom.
Teurlings C. & Vermeulen, M. (2004). Inleiding: Leren in veranderende organisaties.
In C. Teurlings & M. Vermeulen (red.), Meso-focus 54: Leren in veranderende schoolorganisaties (pp. 5-18). Alphen aan den Rijn: Kluwer.
Toolsema, B. (2003). Werken met competenties. Naar een instrument voor de identificatie van competenties. Enschede: Universiteit Twente.
Tulder, M.A.T.M. van (1992). Nascholing en onderwijsvernieuwing. Nijmegen: Universiteitsdrukkerij Nijmegen.
Voogt, J.C., Lagerweij, N.A.J., & Seashore Louis, K. (1998). School development and organizational learning: toward an integrative theory. In K. Leithwood, K. Seashore Louis (eds.), Organizational learning in schools (pp. 237-258). Lisse [etc.]: Swets & Zeitlinger Publishers.
Wilde, R. de (2001). De kenniscultus: over nieuwe vormen van vooruitgangsgeloof. Oratie. Maastricht: Universiteit Maastricht.
Yin, R.K. (1994). Case study research, design and methods. Second edition. Thousand Oaks [etc.]: Sage Publications.