Over het geschreven feedback-document werd al basisinformatie ingewonnen door het RIZIV via een zeer beknopte vragenlijst (zie bijlage 5).
De praktische randvoorwaarden van de vragenlijst
De vragenlijst beantwoordt aan de door de opdrachtgever opgelegde vormvereisten (maximaal 1 eenzijdig bedrukte A4), wat meteen de mogelijkheden van meten en op te nemen beoordelings- en evaluatiecriteria heeft beïnvloed. Het belangrijkste, en tot op zekere hoogte waardevol, argument van de opdrachtgever was dat de vragenlijst beknopt moest gehouden worden omdat de artsen anders geen tijd zouden vrijmaken om de vragenlijst in te vullen en terug te sturen. Door deze keuze kan potentieel een hogere respons gerealiseerd worden. Als de respons te laag is wordt de hele evaluatie eigenlijk bijna zinloos. De resultaten van de vragenlijst kunnen mogelijk belangrijke indicaties opleveren voor duidelijk geformuleerde toetsingscriteria.
x De vragenlijst wordt ingesloten bij het feedback-document, dat aan alle huisartsen is verstuurd. Er wordt geen herinneringsbrief gestuurd. In die zin wordt „gewoon‰ ingewacht welke artsen de moeite hebben gedaan om op de vragenlijst te antwoorden. De artsen ontvangen een voorgeadresseerde en gefrankeerde omslag. Methodologisch garandeert deze werkwijze geen representativiteit van het beoogde doelpubliek van de interventie. De resultaten van de schriftelijke vragenlijst kunnen hoogstens potentieel belangrijke indicaties opleveren over de kwaliteit van de geschreven boodschap die de NRKP (in een envelop van het Riziv) verstuurt.
x Deze werkwijze schetst geen beeld van het profiel en de mening van personen die niet op de vragenlijst antwoorden, en meer specifiek die groep die het feedback-document helemaal niet opendoen/lezen. Deze groep is om inhoudelijke redenen mogelijk het meest interessant omdat het eveneens belangrijk is te achterhalen wat de redenen zijn om het document niet te lezen. Die kennis helpt om verbeteracties te ontwikkelen om het effect van de interventie te verhogen.
x Een andere mogelijke vertekening in de respons kan ontstaan door het versturen van de vragenlijst door een herkenbare overheidsinstelling zelf: sommige artsen weigeren mee te werken met een regulerende overheid, omdat ze dergelijke initiatieven als a priori bedreigend ervaren, andere artsen (met een ander gedragsprofiel) zullen mogelijk wel op dergelijk initiatief reageren. Er zal sowieso waakzaamheid vereist zijn bij de interpretatie van de resultaten van deze vragenlijst, omdat allicht de meest „betrokken‰ artsen moeite doen om het feedback-document te lezen en de vragenlijst te beantwoorden. Soms reageren ook diegenen die de meeste aversie hebben.
Over de inhoud en opbouw van de vragenlijst
x In de vragenlijst wordt gepeild naar aan aantal algemene persoonskenmerken van de huisarts die de vragenlijst invult, naar de kenmerken van de huisartsenpraktijk en het aantal jaren praktijk. Doelstelling van deze vragen is, op een beschrijvende manier, indicaties te vinden of de wijze waarop het feedback-document wordt onthaald, verschilt tussen verschillende groepen artsen.
x Omdat niet precies geweten kan worden of een arts al heeft deelgenomen aan een interactieve feedback-sessie in een LOK, wordt kort de vraag gesteld of ze hebben deelgenomen aan dergelijke sessie. Dit is belangrijke randinformatie, omdat in de interactieve sessies vaak al meer uitleg wordt gegeven. De vragenlijst tracht in de eerste plaat te achterhalen of het feedback-document als dusdanig leesbaar en begrijpbaar is.
x De vragenlijst gaat op zoek naar de perceptie van de artsen met betrekking tot het geschreven feedback-document. In het bijzonder wordt gevraagd naar de begrijpbaarheid, de leesbaarheid, de aanvaardbaarheid en het nut van dergelijke geschreven interventie. De diepgang van de analyse in functie van de vooropgestelde criteria zal noodzakelijk beperkt zijn. Vanuit die overweging kan dus niet verwacht worden dat de onderliggende complexiteit van deze dimensies, noch de context van de antwoorden makkelijk ingeschat kan worden. Daarom stellen we verder een aanvullende strategie voor. x In de vragenlijst is een open rubriek opgenomen waarbij de artsen eventuele
verbetervoorstellen of suggesties kunnen formuleren.
Æ Suggesties voor complementaire methoden
De methode van een vragenlijst onder deze vorm heeft heel specifieke beperkingen, vooral ingegeven door de veronderstelde bias dat alleen de meest gemotiveerde mensen zullen antwoorden, en dat geen antwoorden verkregen worden van de moeilijkst te bereiken doelgroep. De vragenlijst is bovendien zeer beperkt, en daardoor noodzakelijk algemeen. De analyse van de vragenlijsten zal hoogstens een aantal interessante indicaties opleveren over de wijze waarop, allicht de meest gemotiveerde groep artsen, het geschreven document over het eigen voorschrijfgedrag ervaart. Daarom kan een complementaire, dieper gravende onderzoeksstrategie gevolgd worden. Hiervoor kan geopteerd worden voor een (goed uitgevoerde!) kwalitatieve onderzoeksstrategie.
Een kwalitatieve onderzoeksstrategie biedt meer mogelijkheden om op een gecondenseerde manier (a) „inductief‰ te werk te gaan, (b) uiteenlopende „contextvariabelen‰ in kaart te brengen die het gebruik van de geschreven feedback
38 Impact van feedback KCE reports vol. 9A
belemmeren of faciliteren (barrières) (c) concrete suggesties uit het veld te verzamelen die verder rijken dan een aantal algemene ideeën en uitspraken.
x Er kan gewerkt worden via individuele halfgestructureerde interviews. Er kan at random (of gestratifieerd) een steekproef getrokken worden uit de populatie van huisartsen. Bij die artsen worden dan de interviews afgenomen. Er kan dan via een tweetrapsmodel gewerkt worden. Eerst worden een aantal basisvragen gesteld via een telefonische enquête. Er worden dan vragen gesteld die nauw aansluiten bij de hoger geschetste geschreven vragenlijst. Via deze weg kunnen ook artsen bereikt worden die niet geantwoord hebben op de geschreven vragenlijst. Tijdens die telefonische ronde, wordt ook gevraagd of de artsen bereid zijn om mee te werken aan een diepteinterview. In het diepteinterview wordt in functie van de vooropgestelde criteria, op zoek gegaan naar commentaren, opinies, verbetervoorstellen Die diepteinterviews worden op locatie afgenomen. Deze werkwijze heeft het voordeel van duidelijke individuele meningen te inventariseren. Maar de werkwijze is sterk gebonden aan praktische randvoorwaarden (hoge kost door verplaatsingen, complexer analysewerk van de data, meer tijdsintensief voor de onderzoekers,) Bovendien moet continu beseft worden dat ook op telefonische enquêtes slechts de meest (of minst) gemotiveerden positief zullen antwoorden.
x Een alternatief voor de individuele interviews, zijn groepsinterviews. Er wordt een beperkt aantal huisartsen rond de tafel gebracht en er wordt gevraagd te reflecteren over het instrument (en andere acties). Gespreid over het hele land worden verschillende van deze groepsinterviews georganiseerd. Het gesprek wordt aangestuurd door een moderator/interviewer. Het praktische voordeel van deze werkwijze is dat minder tijd vereist is uit onderzoekersstandpunt (en financier van het onderzoek) en gebundelde commentaren verzameld worden. Omgekeerd is deze techniek wel meer vatbaar voor groepsdynamische verschijnselen. Bovendien moet bijzondere aandacht besteed worden aan de samenstelling van de groep.