Antwoord op Statenvragen PS2017-594 Arnhem, 31 oktober 2017 zaaknr.2017-013292
De leden van Provinciale Staten
Beantwoording schriftelijke Statenvragen statenleden Daisy Vliegenthart-Goedhart (CDA) en Paul Kusters (SP)over het programma Circulaire Economie
Ingevolge het bepaalde in artikel 42 van het Reglement van Orde van Provinciale Staten doen wij u hieronder het antwoord van ons college op de vragen van de statenleden Daisy Vliegenthart-Goedhart (CDA) en Paul Kusters (SP) toekomen.
Inleiding van de vragensteller:
Woensdag 6 september 2017 heeft de commissie EEM een ronde tafel bijeenkomst georganiseerd over circulaire economie. Hierbij hebben wij vanuit de wetenschap en ondernemers veel gehoord over de huidige stand van zaken en de grote uitdagingen op dit vlak.
Wij willen onze inzichten graag aanvullen met het beeld en de stand van zaken vanuit de provincie Gelderland. Vandaar dat we de volgende vragen willen stellen:
Vraag 1 :
In januari van dit jaar hebben we in de commissie EEM over het document Groene Groei in Gelderland gesproken. Kunt u ons aangeven wat de voortgang en stand van zaken van de bijbehorende uitvoeringsagenda is?
Antwoord:
De uitvoeringsagenda Circulaire Economie is volop in uitvoering en bestaat uit drie actielijnen met in totaal meer dan 60 acties. Hierbij melden we op hoofdlijnen de voortgang op de drie actielijnen.
Actielijn 1. Zelf het goede voorbeeld geven:
Zoals aangegeven in de uitvoeringsagenda kunnen we -in omvang- de meeste circulaire impact bereiken in onze rol als opdrachtgever voor het onderhoud en de aanleg van wegen en gebouwen die eigendom zijn van de provincie. Vanuit Green Deal GWW hebben we het zogeheten ambitieweb doorontwikkeld en inmiddels specifiek uitgewerkt voor het thema materialen.
Op dit moment werken we al aan de volgende projecten:
N338; Circulair hergebruik 80 tot 93% in een Tweelaags ZOAB deklaag.
N818 + N317; Circulair hergebruik 100% hoogovenslakken fundering in nieuwe wegfundering.
Fietspad campus Wageningen Universiteit; Vervanging 50% van het bindmiddel bitumen door Lignine (Biobased materiaal). Project van de WUR en gemeente Wageningen.
Ook in het nieuwe provinciehuis is gedacht aan het hergebruik van materiaal. Zo is het oude meubilair door Artez-studenten verwerkt in nieuwe statafels. De oude gebouwen zijn/worden duurzaam
gesloopt. Van Rijnstate is 70% hergebruikt en van Prinsenhof B zelfs 80%.
Naast onze eigen inkooprol willen we ook andere overheden stimuleren om meer circulair in te kopen.
Actielijn 2. Efficiënter omgaan met bestaande grondstoffen
Productieketens beperken zich niet tot onze provinciegrenzen en vragen een (inter-)nationale strategische aanpak. In januari hebben wij als provincie het Nationale Grondstoffenakkoord ondertekend. Via IPO werken we nu mee aan de vijf transitie-agenda’s voor de sectoren
maakindustrie, biobased en voedsel, kunststoffen, bouw en consumentengoederen. Deze agenda’s worden begin 2018 aan het nieuwe kabinet gepresenteerd.
In januari zijn we ook gestart met het Interreg Europe project CircE. Met onze partners uit o.a.
Lombardije (leadpartner), Catalonië en Londen zoeken we naar oplossingen voor knelpunten in de circulaire economie. Hierbij kijken we met naar de inzet van biomassa voor papier, textiel en bouw.
We willen ondernemers prikkelen om een eerste stap te zetten naar nieuwe circulaire business modellen. Hierbij draait het om urgentie, bewustwording en goede voorbeelden. In dit kader hebben we meegewerkt aan het landelijke onderzoek en congres van professor Jan Jonker.
Om ondernemers te bereiken maken we zoveel mogelijk gebruik van bestaande netwerken en programma’s zoals Boost (smart industry) en Circles (circulaire economie). Meer specifiek
ondersteunen we circulaire projecten in typisch Gelderse sectoren zoals papier (bermgras) en metaal (scrap yard ijzergieterijen).
Voor de monitoring van grondstoffengebruik werken we nu samen met Min IM en IPO.
Actielijn 3. Ontwikkelen en toepassen van nieuwe biobased grondstoffen
Volgens de landelijke monitor van RVO telt Gelderland de meeste projecten en werkgelegenheid in de biobased circulaire economie in Nederland. Conform de uitvoeringsagenda Groene Groei focussen wij op mestverwaarding, plantaardige eiwitten en natuurvezels.
Voor mest zijn in Gelderland verschillende verwerkingsinstallaties in ontwikkeling. Ook worden met kennis van bedrijven en kennisinstellingen diverse praktijkproeven uitgevoerd. We faciliteren dit proces vanuit de Agenda Vitaal Platteland. Een mooi voorbeeldproject is de Vruchtbare Kringloop Achterhoek.
Ook op het gebied van plantaardige eiwitten worden belangrijke stappen gezet. Samen met Overijssel starten wij The Protein Cluster (TPC). Een katalysator voor ondernemers in de plantaardige eiwitketen die inzetten op de duurzaam commerciële potentie en internationalisering van 'groene' eiwitten. Op 11 oktober jl. is TPC feestelijk gelanceerd tijdens de Food Valley Summit Green Proteins in Ede.
Voor natuurvezels ondersteunen we al projecten voor de inzet van bermgras in papier en karton. Maar we zien ook grote kansen voor de verwaarding van hennepvezels. Tijdens de ‘henneptop’ op IPKW augustus jl., hebben we met de industrie actie ondernomen voor nieuwe henneptoepassing in textiel en bouw. Dit najaar verwachten wij een aantal concrete EFRO-voorstellen.
Vraag 2 :
Wat zijn de top 10 aan voorbeeldprojecten die u op dit moment ziet binnen onze provincie. Kunt u hierbij aangeven waarom u juist deze kiest? In welke fase (volgens de kringlopenladder van Jonker) bevinden deze projecten zich?
Antwoord:
Hierbij noemen we 3 strategische- en 10 operationele projecten.
Strategisch:
1. Gelderland is medeondertekenaar Nationaal Grondstoffenakkoord en werkt mee aan de 5 transitie-agenda’s. Deze agenda’s zijn leidend voor Rijksbeleid
2. Circulaire Economie is als thema meegenomen in het IPO aanbod aan de formateur en inmiddels onderdeel van het regeerakkoord. Hierbij zet de regering in op demonstratieprojecten en het wegnemen van belemmeringen
3. Gelderland is partner in het Interreg Europe project CircE met o.a. Barcelona, London en
Lombardia. Samen met onze partners ontwikkelen we nieuwe instrumenten voor circulaire ketens.
Operationeel:
1. We hebben in de N338 een kilometer weg aangelegd met 93% gerecycled asfalt. Daarnaast investeren we in led verlichting, duurzame verkeersregelinstallaties en duurzame geleiderails 2. De provinciale gebouwen Rijnstate en Prinsenhof B zijn op een duurzame wijze gesloopt met een
hergebruik van respectievelijk 70% en 80%
3. Met Gelderse ijzergieterijen verkennen we de opzet voor een scrap yard voor ijzerschroot 4. Op 18/19 mei was Arnhem host voor een tweedaags landelijk congres over Circulaire
Businessmodellen (Radboud Universiteit)
5. Het EFRO programma Circles is gestart als het centrale loket voor circulair ondernemen. Vanuit Circles zijn inmiddels 15 evenementen georganiseerd met meer dan 2500 deelnemers.
6. In ons vergunningenbeleid hebben we ruimte gemaakt voor de verwerking van slib door waterzuiveringen (EURAL-codes)
7. Het eiwitcluster is georganiseerd in de vorm van The Protein Cluster. Deze samenwerking heeft bijvoorbeeld al geleid tot een veelbelovend sojaproject van Agrifirm
8. Kunstmestvrije Achterhoek met concrete initiatieven om mineralen terug te winning uit mest. Eind november leveren we een actieve inbreng bij de ManuREsource conferentie in Eindhoven 9. Sinds de ‘henneptop’ werkt de industrie nu gezamenlijk aan nieuwe toepassingen voor
hennepvezel. Wij verwachten dit najaar 3 concrete initiatieven.
10. In het Rijk van Nijmegen zijn we gestart met gezamenlijk programma voor de sectoren zorg, maakindustrie en bouw. Mooi voorbeeld is de luierrecycling bij de ARN.
De meeste projecten richten zich op innovaties in ketens en bevinden zich in fase twee van het kringlopenmodel van prof Jan Jonker.
Vraag 3 :
Waar liggen in de provincie Gelderland op dit moment de grootste kansen op het gebied van de circulaire economie?
Antwoord:
1. In onze eigen rol als opdrachtgever.
Dit is immers een knop waar we zelf aan kunnen draaien. Met name bij de aanleg van wegen is materiaalgebruik een belangrijk aspect. Via de ervaringen uit Duurzaam GWW en door lopende innovatieve projecten zijn we in staat om gericht uit te vragen op materiaalgebruik en circulariteit. Via het zogeheten ambitieweb kunnen we betere afwegingen maken tussen duurzaamheid en kosten.
Ook bij de aanbesteding van het openbaar vervoer zullen we bekijken hoe we hierin circulair inkopen kunnen meenemen.
2. In ons industriebeleid.
Veel innovaties in de circulaire economie vragen om nieuwe intelligente systemen. Smart industry met hoogwaardige ICT is dus een belangrijke motor voor circulaire economie. Voorbeeld is de
metaalprinter van Kaak welke een belangrijk impact kan hebben op grondstoffengebruik in de gehele maakindustrie. Deze enabling technologies brengen we nu met het Boost-netwerk samen in kaart.
Daarnaast zien wij kansen in een nog gerichtere inzet op een aantal voortbrengingsketens met Gelderse spelers. Denk hierbij aan de inzet van alternatieve biobased grondstoffen voor de
papierindustrie, inzameling en hergebruik van textiel, biobased materialen in de bouw en hergebruik van plastic.
3. In samenwerking met andere programma’s.
De circulaire economie manifesteert zich niet alleen in de kerntaak economie, maar met name in relatie tot water, mobiliteit, bodem, wonen, landbouw en energie. Hierbij gaat het om de
vruchtbaarheid van onze bodem, de aanleg van circulaire wijken, het teugwinnen van grondstoffen uit water en mest en om CO2 reductie. Vanuit het aanjaagbudget voor circulaire economie wordt deze integrale aanpak ingezet. Uiteindelijk moet circulaire economie ‘landen’ in alle relevante programma’s.
Vraag 4 :
Waar loopt u bij de uitvoering van de uitvoeringsagenda Groene Groei tegen aan? Wat zijn de 5 grootste belemmeringen en knelpunten? Waarom zijn juist dit de grootste belemmeringen en knelpunten?
Antwoord:
1. Gebrek aan urgentie bij producent en consument: veel bedrijven hebben een korte termijn blik, waarbij de grondstoffenprijzen de afgelopen jaren niet sterk zijn gestegen. Hierdoor ontbreekt nog de urgentie om vandaag met nieuwe business modellen aan de slag te gaan. Daarnaast gaat het om marktacceptatie. Zolang de consument alleen sneeuwwitte eierdoosjes wil, verkoopt
paperfoam uit Barneveld weinig biobased eierdoosjes met een kleurtje.
2. Aanbestedingsregels: In onze voorbeeldrol hebben we te maken met bestaande wettelijk kaders.
Wanneer we de circulaire lat hoger leggen dan de markt aan kan, sluiten we partijen uit waardoor de marktwerking in het gedrang kan komen (wat wettelijk niet mag). Voorstellen van de markt moeten objectief beoordeeld kunnen worden. Ook is er landelijk nog veel verwarring over
definities en criteria. Duurzame eisen en wensen kunnen elkaar beconcurreren of zelfs strijdig zijn (boorbeeld groen geproduceerd versus lokaal met minder transport).
3. Kwaliteit van business cases: De ervaringen met o.a. Vanguard, EFRO, onderzoek prof Jan Jonker en PPM laten zien dat het in de praktijk nog lastig is om overtuigende business cases voor circulaire economie te vormen en deze te financieren. Veel goede ideeën blijven hierdoor steken in de technologie en in prototypes.
4. Staatsteun: Bijvoorbeeld bij de financiering van processen bij mestverwerkingsbedrijven lopen we aan tegen strikte eisen ten aanzien van geoorloofde staatsteun. Het lijkt erop dat EU in zijn instrumentarium nog niet optimaal is ingericht op circulaire initiatieven.
5. Budgetten: De huidige meerjarige begrotingssystematiek voor infrastructuur heeft beperkt budget voor een select aantal pilots. Voor een daadwerkelijke opschaling van deze pilots naar
grootschalige uitrol is dit budget niet bedoeld.
Vraag 5 :
Wat is uw strategie bij de aanpak van de belemmeringen en knelpunten?
Antwoord:
1. Via communicatie, evenementen en best practices proberen we bij ondernemers de urgentie van Circulaire Economie te verhogen. Hierbij sluiten wij zoveel mogelijk aan bij bestaande netwerken (Boost, Circles) en evenementen (bv Green Capital 2018)
2. Via aanbestedingen proberen we het maximale uit de markt halen. Vanaf 2018 zetten we voor alle wegdekken standaard in op maximaal hergebruik en minimaal co2. Voor leveringen en diensten wordt gezocht naar duurzame oplossingen, zoals bijvoorbeeld de aanbesteding van
bedrijfskleding, ingrediënten koffieautomaten en hardware.
3. Voor een optimale financiering van circulaire economie houden we de regels voor EFRO en investeringsinstructie PPM tegen het licht. Ook kijken we naar verbeteringen in de communicatie en toeleiding van bedrijven. We maken een regeling voor proeffabriek, waarbij we ook nadrukkelijk biobased innovaties betrekken.
4. We verzamelen in de regio voorbeelden van knellende regels en spannen ons in om dit in Den Haag en Brussel te agenderen. Hierbij gaat het om de afvalstatus van grondstoffen. Zo worden bijvoorbeeld landeigenaren beperkt om hun bermgras te gaan gebruiken als bodemverbeteraar en voor hoogwaardige toepassingen in papier en karton.
5. Binnen de budgettaire mogelijkheden selecteren we een aantal projecten, waarbij materiaal en grondstoffen een grote rol spelen. In deze projecten gaan we specifieke innovaties stimuleren (o.a. biobased bitumen). Het resterende aanjaagbudget Circulaire Economie zetten we zo slim mogelijk in om hiermee de impact op andere programma’s en externe partners te maximaliseren.
Gedeputeerde Staten van Gelderland
C.G.A. Cornielje - Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris
