Burgemeester en Wethouders van de gemeente Groningen Nummer: 6879007
Datum: 17-04-2018
Ontwerp
Actieplan
wegverkeerslawaai 2018 - 2023
gemeente GRONINGEN
https://gemeente.groningen.nl/geluidkaarten
Ontwerp-actieplan wegverkeerslawaai 2018-2023 gemeente Groningen
https://gemeente.groningen.nl/geluidkaarten
Gemeente Groningen April 2018
ONTWERP-ACTIEPLAN WEGVERKEERSLAWAAI 2018-2023 GEMEENTE GRONINGEN
I. EU-richtlijn omgevingslawaai: geluidkaarten en actieplan
Als uitvloeisel van de EU-richtlijn Omgevingslawaai moeten Rijkswaterstaat, Prorail, provincies en 100.000+-gemeenten om de vijf jaar geluidkaarten en een actieplan voor omgevingslawaai vaststellen. Op de geluidkaarten is aan de hand van kleuren te zien hoe hoog de geluidbelasting is. In het actieplan staat wat de gemeente hieraan de komende vijf jaar kan en wil doen. De EU-richtlijn is in Nederland geïmplementeerd in de Wet milieubeheer en in het Besluit geluid milieubeheer.
In Groningen zijn drie bronnen van omgevingslawaai relevant: wegverkeers-, spoorweg- en industrielawaai. Aan de ‘ontvangerkant’ gaat het om woningen en andere
geluidgevoelige bestemmingen, zoals onderwijsgebouwen en ziekenhuizen.
In juni 2016 hebben wij de ‘Geluidkaarten 2016 gemeente Groningen’ vastgesteld en ingediend bij de Minister van Infrastructuur en Waterstaat. Deze bundelt alle geluidkaarten binnen Nederland en rapporteert hierover aan Brussel.
Op basis van onze geluidkaarten hebben wij het voorliggende actieplan opgesteld. Het actieplan richt zich alleen op wegverkeerslawaai omdat er in Groningen geen knelpunten zijn met industrielawaai en ProRail over het spoorweglawaai gaat.
Dit tweede actieplan geldt voor de periode 2018 – 2023. De maatregelen staan verderop in een tekstkader.
II. Waarom een actieplan en wat willen we ermee bereiken?
Intensief wegverkeer heeft een negatieve invloed op de stedelijke leefomgevings- kwaliteit. Wegverkeerslawaai is de
belangrijkste milieufactor die de tevredenheid over de woonomgeving bepaalt. Ook kan verkeerslawaai nadelige effecten hebben op de volksgezondheid, zoals (ernstige) hinder en slaapverstoring. Bij een langdurige blootstelling aan hoge niveaus van verkeerslawaai kan het risico op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten toenemen.
De figuur hiernaast geeft een indicatief beeld van de mogelijke gezondheidseffecten in Nederland als gevolg van een langdurige blootstelling aan verkeerslawaai.
De EU-richtlijn Omgevingslawaai bevat geen norm voor de toelaatbare geluidbelasting, maar laat de keus hierover over aan de decentrale overheden en andere instanties die een actieplan moeten vaststellen. Wel moeten zij in hun actieplan één of meerdere
plandrempels vastleggen. Hiermee geven zij aan wat de ambitie is van het actieplan en/of boven welke geluidwaarde (in dB) er volgens hen mogelijk sprake is van een knelpunt vanwege de hoge geluidbelasting. Vervolgens moet in het actieplan worden
aangegeven welke maatregelen worden overwogen om overschrijdingen van de betrokken plandrempel te voorkomen of ongedaan te maken.
In Groningen staan 1.801 woningen (= 1,8%) bloot aan een geluidbelasting door wegverkeerslawaai van 65 dB of hoger, waarvan 477 aan een geluidbelasting van 68-72 dB. Uit oogpunt van gezondheid krijgen deze woningen een score van ‘onvoldoende’
respectievelijk ‘ruim onvoldoende’. Het is dus wenselijk om primair de situatie te verbeteren bij woningen met een geluidbelasting op de gevel van 65 dB of hoger.
Maar dit is geen sinecure. Want wegverkeerslawaai staat bij uitstek te boek als een oud en hardnekkig milieuprobleem. Makkelijke oplossingen liggen om technische,
verkeerskundige of financiële redenen niet binnen handbereik. De aanpak van
wegverkeerslawaai vergt een lange adem. Om het op termijn echt stiller te krijgen, is het zaak om stelselmatig kansen te benutten om het wegverkeerslawaai te beperken door
‘werk-met-werk’ te maken.
Tegen deze achtergrond is het actieplan gericht op het volgende doel en plandrempels:
Plandrempels
Het doel van dit actieplan is om de leefbaarheid in Groningen verder te verbeteren.
Wij hanteren hiertoe in het actieplan twee plandrempels (in Lden):
• 55 dB: bij groot onderhoud worden asfaltwegen met een geluidbelasting ≥ 55 dB op een cluster van woningen voorzien van stil(ler) asfalt;
• 65 dB: met stil asfalt en/of verkeersmaatregelen worden overschrijdingen bij bestaande woningen ≥ 65 dB zoveel mogelijk ongedaan gemaakt of voorkomen.
De inspanningsverplichting is om dit doel te halen voor medio 2023 (= binnen de planperiode van dit tweede actieplan).
In het tekstkader hierna staat welke maatregelen wij hiervoor zullen nemen.
III. Communicatie en besluitvorming
De geluidkaarten met een toelichting daarop én dit Ontwerp-actieplan staan op internet:
https://gemeente.groningen.nl/geluidkaarten
Op de voorbereiding van dit Actieplan is de procedure van afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) van toepassing. In lijn hiermee heeft het Voorontwerp-
actieplan gedurende zes weken ter inzage gelegen. In deze periode van 15 februari 2018 t/m 28 maart 2018 kon een ieder een zienswijze indienen op het Voorontwerp-Actieplan via de hiergenoemde website of schriftelijk of mondeling.
Dit heeft negen zienswijzen opgeleverd. De zienswijzen en onze beantwoording daarvan zijn verwerkt in hoofdstuk 5 van dit Ontwerp-actieplan. Wij zullen dit voorleggen aan de raad met het verzoek om hierover zijn wensen en bedenkingen te geven.
Daarna zullen wij het Actieplan definitief vaststellen.
Tot slot zullen wij het Actieplan binnen vier weken na vaststelling bekend maken (middels een advertentie in de Gezinsbode en in het elektronische Gemeenteblad), zal het Actieplan op internet worden geplaatst en zullen wij het Actieplan indienen bij de Minister van Infrastructuur en Waterstaat.
Overigens staat tegen het vastgestelde Actieplan geen beroep open. Het Actieplan bevat namelijk alleen beleidsvoornemens en is niet gericht op een direct rechtsgevolg.
IV. Actieplan wegverkeerslawaai 2018-2023 gemeente Groningen - samenvatting van de maatregelen -
Vooraf: Actieplan gaat over het verbeteren van bestaande situaties in 2016
De geluidkaarten geven de geluidbelasting in 2016 weer. Doel van het actieplan is om bestaande situaties met een hoge geluidbelasting te verbeteren. Het actieplan gaat dus niet over nieuwe ontwikkelingen zoals het project Aanpak Ring Zuid, de realisatie van de nieuwe busroute ‘Bussen over Oost’ via het Schuitendiep/Turfsingel, de aanleg van een nieuwe autoverbinding via de Oosterhamrikzone en ook niet over woningbouwplannen langs drukke wegen. Hierop zijn de procedures en normen van de Wet geluidhinder en/of de Wet milieubeheer van toepassing. Om te voorkomen dat de geluidbelasting door dergelijke nieuwe ontwikkelingen (teveel) toeneemt, passen wij hierbij op een zorgvuldige manier de voorgeschreven procedures en normen toe, waarbij de betrokken bewoners rechtsbescherming genieten.
Rode draad in het Actieplan = ‘werk-met-werk’ maken
Waar nodig en mogelijk zullen verkeersmaatregelen, groot wegonderhoud en/of nieuwe
ontwikkelingen worden aangegrepen om het wegverkeerslawaai te beperken. De rode draad in dit plan is derhalve het benutten van kansen om bij relevante verkeers- en inrichtingsplannen óók het wegverkeerslawaai te beperken. Voor wegen met een geluidbelasting van 65 dB of hoger op een cluster van woningen is dit waar mogelijk uitgewerkt in concrete maatregelen (zie hiervoor de uitwerking van het Actieplan, bijlage I op blz. 49-52).
Aanpak wegverkeerslawaai via drie sporen:
I. Verkeersmaatregelen: waar mogelijk het beperken van wegverkeerslawaai, primair bij woningen met een gevelbelasting van 65 dB of hoger.
II. Het toepassen van stil of iets stiller asfalt op asfaltwegen met een geluidbelasting van 55 dB of hoger op een cluster van woningen.
III. Het uitvoeren van de saneringsregeling van de Wet geluidhinder, ofwel de aanpak van ‘saneringswoningen’.
Ad I. Verkeersmaatregelen
Voor de verdere ontwikkeling van de economische centrumfunctie van Groningen met z’n topvoorzieningen en kennisinstellingen is een goede bereikbaarheid van essentieel belang. Maar net zo belangrijk is een aangename, veilige en gezonde leefomgeving. Voor de gemeente Groningen is dit het tweede actieplan om het wegverkeerslawaai aan te pakken. Maar met ons ruimtelijke en verkeersbeleid werken wij al jaren aan een stad met minder verkeerslawaai (en minder
luchtverontreiniging). Zonder dit jarenlang gevoerde beleid zou het er met de leefbaarheid in de stad nu een stuk slechter voor staan. Door consequent op deze weg door te gaan, kunnen we ook voor de toekomst een duidelijk verschil maken.
In ons huidige verkeersbeleid dragen diverse maatregelen bij aan het doel van dit actieplan, zoals:
a. Optimaal gebruik van de ringwegen
Na de optimalisatie van de Oostelijke Ringweg (met ongelijkvloerse kruisingen) begint nu de grootschalige Aanpak Ring Zuid (ARZ). Door de aanleg van een deels verdiepte Zuidelijke Ringweg met drie deksels en bijbehorende aanpassingen in de stedelijke verkeersstructuur zullen de bereikbaarheid én leefbaarheid verbeteren. Na de oplevering van het project ARZ in 2022 staat de aanpak van de Westelijke Ringweg op de rol. Eén van de uitgangspunten hierbij is om het wegverkeerslawaai en de barrièrewerking van deze weg zoveel mogelijk te beperken.
b. Nieuwe autoverbinding via de Oosterhamrikzone
In juni 2018 zal de raad een besluit nemen over het bestuurlijk voorkeursalternatief voor een nieuwe ontsluitingsroute voor auto’s en bussen tussen de Oostelijke Ringweg en de binnenstad. Dit project biedt kansen om andere drukke autoroutes te ontlasten en daarmee het verkeerslawaai te verminderen, zoals op de Korreweg en op de Petrus Campersingel. Op grond van de Wet geluidhinder zullen maatregelen worden getroffen om een toename van de geluidbelasting langs de nieuwe verkeersroutes zo veel mogelijk te voorkomen en/of zullen de betrokken woningen zo nodig in aanmerking komen voor extra geluidisolatie om een goed akoestisch binnenklimaat te waarborgen.
c. Grootschalige inzet van elektrische bussen
Per december 2019 gaat de nieuwe concessie in van het busvervoer in Groningen en Drenthe. Wij willen deze kans aangrijpen om op grote schaal over te stappen op
elektrische bussen, waaronder in ieder geval alle stadsbussen. Bij bushaltes en kruispunten en/of bij lage snelheden van bussen zal dit een relevante geluidreductie opleveren.
d. Stimuleren duurzaam verkeer en vervoer
Ons verkeersbeleid draagt ook in algemene zin bij aan een stad met minder verkeerslawaai en minder luchtverontreiniging. Denk hierbij aan het gebruik van de fiets en het openbaar vervoer, ons parkeerbeleid zoals het stimuleren van P+R (= binnenstadsparkeren op afstand), het bevorderen van een goed systeem van stadslogistiek, elektrisch rijden en auto delen alsook het gebruik van stille banden (op eigen voertuigen en door dit op te nemen in het Programma van Eisen voor aanbestedingen).
Aanvullende kansen om het verkeerslawaai te verminderen met gerichte verkeersmaatregelen Waar mogelijk willen wij met dit actieplan ook andere verkeersmaatregelen en –ontwikkelingen aangrijpen om tegelijk het wegverkeerslawaai te verminderen. Een goed voorbeeld hiervan is het invoeren van een snelheidsverlaging van 50 naar 30 km/uur om de verkeersveiligheid te verbeteren en/of om meer ruimte te bieden voor fietsers. Zo’n snelheidsverlaging levert namelijk een grote geluidreductie op van 3-5 dB. In het kader van de saneringsregeling van de Wet geluidhinder (zie spoor 3) doen zich drie kansen voor waarin deze maatregel wellicht kan worden toegepast.
Dit betreft:
• de herinrichting van de Korreweg tot Fietsstraat met een maximum snelheid voor het autoverkeer van 30 km/uur;
• invoering van 30 km/uur op (een deel van) de Nieuwe Ebbingestraat;
• invoering van 30 km/uur op het smalle deel van de Pop Dijkemaweg (aan weerszijden van de verkeerslichten).
Wij zullen in het kader van ons verkeersbeleid nader bekijken of invoering van 30 km/uur in deze drie casussen inderdaad wenselijk en/of mogelijk is.
Ad II. Stil of iets stiller asfalt
Voor stiller asfalt komen bestaande asfaltwegen in aanmerking met een geluidbelasting van 55 dB of hoger op een cluster van woningen. Veel hoofdontsluitingswegen zijn inmiddels al voorzien van (zeer) stil asfalt met een geluidreductie van zo’n 3,5 dB (gemiddeld over de levensduur van het wegdek). Dit type asfalt is echter minder sterk dan ‘gewoon’ asfalt en gaat daardoor minder lang mee, wat extra kosten met zich meebrengt. Dit soort asfalt is niet sterk genoeg voor kruispunten en (andere) wegvakken met bijv. wringend en/of zwaar verkeer. Daarom wordt op dit soort wegvakken in principe een asfaltsoort toegepast die net zo sterk is als ‘gewoon’ asfalt maar wel (iets) stiller is als ‘gewoon’ asfalt.
Overigens komen er gaandeweg nieuwe asfalttypen op de markt, die een geluidreductie opleveren van circa 2 dB én toch voldoende sterk zijn en dus lang genoeg meegaan. Daarom passen wij bij voorkeur dit kosteneffectieve type asfalt toe als hiermee op het betrokken wegvak voldoende geluidreductie kan worden gerealiseerd.
Over de planning van het aanbrengen van stil asfalt het volgende.
Het is niet efficiënt en ook niet duurzaam om een wegdek met ‘gewoon’ asfalt, dat er nog prima bij ligt, vroegtijdig te vervangen door een wegdek van stil asfalt. Daarom passen wij ook hierbij het principe toe van ‘werk-met-werk’ maken. Dit betekent dat de planning voor stil asfalt aansluit op de planning van groot wegonderhoud of nieuwe ontwikkelingen. Jaarlijks wordt een planning gemaakt voor het groot wegonderhoud. Conform de plandrempel van dit actieplan gaan wij hierbij
systematisch na welke wegen of wegvakken moeten worden voorzien van stil of (iets) stiller asfalt.
Het effect van stil asfalt is maximaal na aanleg, maar neemt in de loop der jaren af. Daarom wordt het effect van een stil wegdek uitgedrukt als een ‘gemiddelde waarde van de geluidreductie over de beoogde levensduur van het wegdek’. Wij laten regelmatig geluidmetingen uitvoeren om het effect van (zeer) stil asfalt te monitoren. Een wegdek van (zeer) stil asfalt komt in aanmerking voor vervanging als de geluidreducerende werking nagenoeg nihil is en het asfalt ook civieltechnisch niet meer aan de eisen voldoet. Hierbij zal opnieuw worden bekeken of een wegdek van (zeer) stil asfalt nog steeds noodzakelijk is en/of welk type asfalt het meest geschikt is.
Ad III. Saneringsregeling Wet geluidhinder: aanpak van ‘saneringswoningen’
De Wet geluidhinder voorziet in een sanerings- en subsidieregeling voor woningen die in 1986 (d.w.z. voor de inwerkingtreding van de Wet geluidhinder) blootstonden aan een hoge
geluidbelasting. Deze woningen staan op een landelijke saneringslijst, die eerder (en definitief) door de Minister is vastgesteld. Een groot deel van deze ‘saneringswoningen’ staat ook nu nog bloot aan een relatief hoge geluidbelasting. Ook dit biedt dus kansen om ‘werk-met-werk’ te maken.
De saneringsregeling van de Wet geluidhinder wordt uitgevoerd door het Bureau Sanering Verkeerslawaai (ofwel BSV, dat valt onder de verantwoordelijkheid van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat). Het is de taak en verantwoordelijkheid van gemeenten om projectvoorstellen in te dienen voor BSV-projecten. Een eigenaar van een ‘saneringswoning’ kan niet zelf een subsidieaanvraag indienen. Alleen een gemeente kan dit doen.
In 2013 stonden er in Groningen nog 2.349 woningen op de wettelijk saneringslijst. Wij hebben de afgelopen jaren voor in totaal 2.117 ‘saneringswoningen’ projectvoorstellen/ subsidieverzoeken ingediend bij BSV. Al deze aanvragen zijn (voorlopig) gehonoreerd. Zie voor meer informatie hierover de uitwerking van dit actieplan, bijlage III: ‘Evaluatie maatregelen actieplan wegverkeerslawaai 2013-2018’: aanpak ‘saneringswoningen’.
De resterende saneringsvoorraad in Groningen bestaat nu nog uit: 2.349 - 2.117 = 232 woningen.
Voor deze ‘saneringswoningen’ zullen wij alsnog projectvoorstellen indienen bij BSV.
Overigens stonden er anno 2016 nog steeds zo’n 250.000 woningen op de landelijke saneringslijst, terwijl voor de aanpak hiervan maar een beperkt rijksbudget beschikbaar is. Daarom staat de saneringsregeling bij uitstek te boek als ‘sober en doelmatig’ en is de uitvoering ervan gebonden aan zeer strikte procedures en voorwaarden. Hierdoor kennen BSV-projecten vaak een lange doorlooptijd en komen woningen alléén in aanmerking voor extra geluidisolatie als de
geluidbelasting binnenshuis hoger is dan 43 dB (ter vergelijking: voor nieuwbouwwoningen geldt een veel strengere norm van 33 dB).
De Wet geluidhinder gaat de komende jaren grondig op de schop in samenhang met de voorbereiding van de Omgevingswet. Er bestaat een gerede kans dat dit gepaard gaat met een verdere versobering van de saneringsregeling van de Wet geluidhinder. Overigens zal dit geen gevolgen hebben voor de uitvoering van projecten waarvoor BSV reeds een (voorlopig) subsidie heeft toegekend vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet.
Tegen deze achtergrond is onze beleidsinzet voor de komende jaren als volgt:
• wij zullen projectvoorstellen indienen bij BSV voor de resterende 232 ‘saneringswoningen’
vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet in 2021;
• wij conformeren ons aan de voorwaarden van de saneringsregeling (en gaan deze regeling bij de uitvoering van gevelprojecten dus niet ‘opplussen’ met eigen middelen);
• de lopende en nieuwe BSV-projecten zullen zoveel mogelijk voor het einde van de planperiode van dit actieplan (medio 2023) worden afgerond;
• de VBT-werkzaamheden (= Voorbereiding, Begeleiding en Toezicht) voor gevelprojecten worden uitbesteed aan externe bureaus op basis van prestatie-inkoop. Dat wil zeggen: de opdrachtnemer moet de woningonderzoeken en bijkomende werkzaamheden (laten) uitvoeren conform de eisen van BSV én binnen de beschikbare BSV-subsidies.
Uitwerking van de maatregelen per weg/woningen
Met de genoemde maatregelen gaan wij aan de slag om de situatie te verbeteren bij woningen die blootstaan aan een relatief hoge geluidbelasting door wegverkeerslawaai. Voor de circa 1.800 woningen met een geluidbelasting van 65 dB of hoger is dit uitgewerkt in tabel 5. Zie hiervoor de uitwerking van dit actieplan, bijlage I op blz. 49-52. In tabel 5 staat een overzicht van de
maatregelen of kansen per weg/wegvak om de geluidbelasting zoveel mogelijk te verminderen.
V. Kosten en dekking
Door mee te liften met andere ontwikkelingen en plannen is met de uitvoering van dit actieplan weinig additioneel geld gemoeid. Wel is met ingang van 2013 het budget voor wegonderhoud structureel met € 35.000,= verhoogd als dekking voor de eventuele meerkosten van zeer stil asfalt.
Wij maken sinds 2011 gebruik van een éénmalige rijkssubsidie van € 361.185,= voor de implementatie van de nieuwe wettelijke taken op basis van de EU-richtlijn
omgevingslawaai. Omdat dit budget langzaam maar zeker opraakt, is met ingang van 2018 in de gemeentebegroting nieuw beleidsgeld opgenomen voor de uitvoering van wettelijke taken met betrekking tot geluid (en luchtkwaliteit), te weten: structureel
€ 50.000,= per jaar en een extra incidenteel bedrag van € 47.000,= voor 2018. Wij zullen deze middelen inzetten voor de volgende werkzaamheden, activiteiten of kostenposten:
- de voorbereiding van nieuwe subsidieaanvragen voor BSV-projecten;
- als dekking van niet-subsidiabele maar onvermijdelijke kosten bij de uitvoering van gevelisolatieprojecten (zoals de voorbereiding van aanvragen van een omgevingsvergunning en legeskosten);
- als buffer voor het opvangen van eventuele financiële risico’s bij de uitbesteding van BSV-projecten aan marktpartijen;
- de voorbereiding van een gemeentelijk geluidbeleid in het kader van de toekomstige Omgevingswet (dit betreft met name akoestisch onderzoek met inbegrip van het doorrekenen van mogelijke maatregelen);
- de voorbereiding van de volgende geluidkaarten en luchtkwaliteitskaart (in 2022) en het volgende actieplan wegverkeerslawaai (in 2023);
- de uitvoering van andere wettelijke of beleidsmatige taken met
betrekking tot geluid (of luchtkwaliteit), bijv. op het vlak van monitoring of handhaving;
- eventuele cofinanciering van (verkeers)maatregelen die voortvloeien uit dit actieplan.
Uitwerking van het Ontwerp-Actieplan wegverkeerslawaai
2018-2023
gemeente Groningen
Ontwerp-actieplan wegverkeerslawaai 2018-2023 gemeente Groningen
https://gemeente.groningen.nl/geluidkaarten
INHOUDSOPGAVE
I. Inleiding actieplan ... 13
2. Waarom een actieplan voor de aanpak van wegverkeerslawaai? ... 15
2.1. Inleiding ...15
2.2. Omgevingslawaai en gezondheid ...15
2.3. Akoestische kwaliteit in Groningen uit oogpunt van gezondheid ...17
2.4. Samenhang tussen wegverkeerslawaai en luchtverontreiniging ...19
3. Wat willen we met het actieplan bereiken? ... 21
3.1. Inleiding ...21
3.2. Doel en plandrempels van dit actieplan ...21
3.3. Actieplan richt zich primair op woningen met een geluidbelasting ≥ 65 dB ...22
4. Maatregelen ... 25
4.1. Inleiding ...25
4.2. Voorkomen (toename) van omgevingslawaai ...25
4.3. Aanpak wegverkeerslawaai vraagt lange adem en brede inzet ...26
4.4. Verkeersbeleid en -maatregelen ...27
4.5. Stil of stiller asfalt ...28
4.6. Aanpak van ‘saneringswoningen’ ...30
4.7. Kosten en baten van het actieplan ...34
4.8. Voortgangsbewaking en monitoring ...35
5. Beschrijving inspraakproces ... 36
5.1. Informatie en inspraak over omgevingslawaai/wegverkeerslawaai ...36
5.2. Verslag inspraakproces ...36
BIJLAGEN... 48
I. Voorgenomen maatregelen of kansen per weg ...49
II. Evaluatie ‘Actieplan wegverkeerslawaai 2013 – 2018’: stand van zaken uitvoering maatregelen ...53 III. Evaluatie ‘Actieplan wegverkeerslawaai 2013 – 2018’: stand van zaken aanpak
‘saneringswoningen’ ...59
I. Inleiding actieplan
EU-richtlijn Omgevingslawaai
Uit (Europees) onderzoek blijkt, dat veel mensen (ernstige) hinder ondervinden van omgevingslawaai. Op veel plaatsen heeft de hoge geluidbelasting een negatieve invloed op de leefbaarheid en soms ook op de volksgezondheid. Naar aanleiding hiervan heeft de Europese Unie als doelstelling vastgelegd dat ‘niemand mag worden blootgesteld aan geluidsniveaus die de gezondheid en de kwaliteit van het bestaan in gevaar brengen’. Om meer aandacht voor dit onderwerp te krijgen en om overheden te stimuleren
maatregelen te nemen, is de Europese richtlijn Omgevingslawaai vastgesteld. Deze verplicht grote gemeenten - zoals Groningen - geluidkaarten en een actieplan vast te stellen en hierover te communiceren met de burgers. Deze verplichting geldt eveneens voor de beheerders van spoorwegen en drukke wegen, zoals ProRail, Rijkswaterstaat en de provincies.
Omgevingslawaai in Groningen in kaart gebracht
In juni 2017 hebben wij de ‘Geluidkaarten 2016 gemeente Groningen’ vastgesteld en ingediend bij de minister van Infrastructuur en Waterstaat. Deze bundelt alle akoestische gegevens voor de rapportage aan Brussel, waar deze informatie kan worden gebruikt voor het formuleren van Europees bronbeleid (stillere motoren en banden).
De geluidkaarten van Groningen en een toelichting hierop staan op internet:
https://gemeente.groningen.nl/geluidkaarten
Voor de gemeente Groningen zijn drie bronnen van omgevingslawaai relevant:
wegverkeerslawaai, spoorweglawaai en industrielawaai. Aan de ‘ontvangerkant’ gaat het om geluidgevoelige bestemmingen, zoals woningen, onderwijsgebouwen, ziekenhuizen en stand- en ligplaatsen.
Op de geluidkaarten is aan de hand van kleuren te zien hoe hoog de geluidbelasting is.
Er zijn aparte geluidkaarten gemaakt voor wegverkeer-, spoorweg- en industrielawaai én ook voor de geluidbelasting in de nachtperiode.
In Groningen bestaat het omgevingslawaai vrijwel geheel uit wegverkeerslawaai. De blootstelling aan spoorweg- en industrielawaai is op stedelijk niveau heel beperkt. Voor meer informatie over de geluidkaarten wordt verwezen naar onze notitie ‘Geluidkaarten 2016 gemeente Groningen’. Hierin wordt uitgelegd wat geluidkaarten zijn, hoe ze tot stand zijn gekomen en hoe het is gesteld met de akoestische kwaliteit in Groningen.
Actieplan wegverkeerslawaai
Het voorliggende actieplan is gebaseerd op de geluidkaarten 2016. In het actieplan staat hoe wij situaties willen aanpakken waar sprake is van een hoge geluidbelasting door wegverkeerslawaai. Er zijn in Groningen geen knelpunten door industrielawaai of spoorweglawaai.
Beoordeling akoestische kwaliteit (en luchtkwaliteit) aan de hand van de GES-scores Blootstelling aan hoge niveaus van milieubelasting kan leiden tot negatieve gezondheids- effecten. Vanuit de medische milieukunde is de zogenoemde GES-methode ontwikkeld om dergelijke gezondheidseffecten in kaart te brengen. Met deze methode kunnen op basis van de plaatselijke geluidbelasting of luchtkwaliteit gezondheidsscores worden toegekend aan het leefmilieu bij woningen. Deze GES-scores zeggen dus iets over de
‘milieugezondheidskwaliteit’ bij woningen.
Wegverkeerslawaai groter probleem dan luchtverontreiniging
Verkeer op drukke wegen veroorzaakt zowel lawaai als luchtverontreiniging. Een
langdurige blootstelling aan wegverkeerslawaai of luchtverontreiniging kan ten koste aan van een prettig en gezond woon- en leefklimaat.
Daarom hebben wij ook de luchtkwaliteit in kaart gebracht. Het ‘Verslag luchtkwaliteit 2016 gemeente Groningen’ en de bijbehorende luchtkwaliteitskaart zijn te vinden op:
https://gemeente.groningen.nl/luchtkwaliteitskaart
Uit oogpunt van gezondheid is wegverkeerslawaai in Groningen een groter probleem dan luchtverontreiniging. Zo komen in Groningen geen situaties voor waar de
luchtkwaliteit uit oogpunt van gezondheid als ‘onvoldoende’ moet worden beoordeeld.
Daarentegen leidt de blootstelling aan wegverkeerslawaai wel tot situaties met een GES- score van ‘onvoldoende’ of ‘ruim onvoldoende’.
De opbouw van deze nadere uitwerking van het Actieplan wegverkeerslawaai is als volgt:
In hoofdstuk 2 wordt uitgelegd waarom een langdurige blootstelling aan verkeerslawaai (uit oogpunt van gezondheid) onwenselijk is.
In hoofdstuk 3 staat het doel van het actieplan. Met plandrempels wordt aangegeven wat het ambitieniveau is van het actieplan en boven welke geluidbelasting (dB-waarde) maatregelen wenselijk zijn. Tevens wordt een beeld gegeven van de woningen waarop dit actieplan primair is gericht, namelijk die met een geluidbelasting van 65 dB of hoger.
In hoofdstuk 4 staan de maatregelen om het doel van het actieplan te halen. Dit gebeurt via drie sporen: verkeersmaatregelen, stiller asfalt en de aanpak van
‘saneringswoningen’. In een samenvattend overzicht (zie bijlage I, tabel 5) staan de voorgenomen maatregelen of kansen per weg of wegvak.
Tot slot wordt in hoofdstuk 5 het inspraakproces beschreven.
Disclaimer
De EU-richtlijn bevat geen norm voor de maximaal toelaatbare geluidbelasting.
De plandrempels in dit actieplan zijn ambitiewaarden. Het streven is om de geluidbelasting boven de plandrempel van 65 dB zo veel mogelijk te beperken.
Dit betekent dat aan dit actieplan geen rechten kunnen worden ontleend.
Om dezelfde reden kan er geen bezwaar of beroep worden ingesteld tegen het
actieplan.
2. Waarom een actieplan voor de aanpak van wegverkeerslawaai?
2.1. Inleiding
Intensief wegverkeer heeft een negatieve invloed op de lokale en stedelijke leefomgevingskwaliteit. Wegverkeerslawaai is de belangrijkste milieufactor die de tevredenheid over de woonomgeving bepaalt en kan daardoor de huizenprijzen beïnvloeden. Bij een langdurige blootstelling kan verkeerslawaai soms ook nadelige effecten hebben op de volksgezondheid.
In paragraaf 2.2. wordt ingegaan op de effecten van een langdurige blootstelling aan wegverkeerslawaai.
Paragraaf 2.3. schetst een globaal beeld van de akoestische kwaliteit (in relatie tot wegverkeerslawaai) aan de hand van de zgn. gezondheidseffectscores (GES-scores).
Druk wegverkeer veroorzaakt niet alleen verkeerslawaai maar ook luchtverontreiniging.
Daarom wordt in paragraaf 2.4. een relatie gelegd met het ‘Verslag luchtkwaliteit 2016 gemeente Groningen’.
2.2. Omgevingslawaai en gezondheid
Een langdurige blootstelling aan hoge niveaus van omgevingslawaai kan een nadelig effect hebben op de gezondheid. De EU-richtlijn Omgevingslawaai gaat ervan uit dat deze negatieve effecten kunnen optreden vanaf 55 dB. Vandaar dat de EU-richtlijn alleen betrekking heeft op situaties met een geluidbelasting van 55 dB Lden of hoger.
De belangrijkste effecten van blootstelling aan ongewenst lawaai zijn (ernstige) hinder en slaapverstoring. Bij langdurige blootstelling aan zeer hoge niveaus van geluidbelasting kan ook het risico op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten toenemen. Deze gezondheidseffecten kunnen zich ook voordoen in situaties waarbij wordt voldaan aan de normen van de Wet geluidhinder.
Rust is onontbeerlijk voor de herstelfunctie en heeft een positief effect op de gezondheid van mensen. Daarom is het belangrijk dat mensen in hun directe woonomgeving
voldoende stilte kunnen vinden. Bijvoorbeeld doordat de woning ook een geluidluwe zijde heeft met een balkon of tuin. In een drukke stad kunnen ook publiek toegankelijke stille plekken in een park of een hofje in de buurt nuttige rustpunten zijn.
Het RIVM heeft een rangschikking gemaakt van milieufactoren en hun effect op de volksgezondheid. Landelijk heeft luchtverontreiniging momenteel nog een iets grotere impact op de gezondheid dan verkeerslawaai. Maar hoewel auto’s gaandeweg wat schoner worden, worden ze niet of nauwelijks stiller. In combinatie met de toenemende mobiliteit, met name ook van zwaar verkeer, verwachten deskundigen dat de
gezondheidseffecten van wegverkeerslawaai in de toekomst groter zullen zijn dan die van luchtverontreiniging. In Groningen is dit nu al het geval.
a. (Ernstige) hinder door omgevingslawaai
Veel mensen ondervinden hinder door een vaak voorkomende blootstelling aan lawaai.
Geluidhinder is een verzamelterm voor onprettige ervaringen en gevoelens zoals ergernis, ontevredenheid, boosheid, teleurstelling, hulpeloosheid, neerslachtigheid, ongerustheid, verwarring, het zich uitgeput voelen en agitatie (GGD themablad geluid, november 2011).
Dit soort negatieve gevoelens kunnen stress veroorzaken. Hierdoor kan geluidhinder indirect leiden tot een toename van het risico op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Hoewel er al hinder kan optreden vanaf circa 40 dB, gaat de EU-richtlijn
omgevingslawaai uit van een ondergrens van 55 dB (= geluidbelasting op de gevel).
Binnenshuis kan er al hinder optreden vanaf 35 dB (= geluidbelasting in de woning).
De mate waarin geluid/lawaai als hinder wordt ervaren, hangt echter niet alleen af van de hoogte van het geluidniveau. De geluidbelasting (uitgedrukt in dB) is wel de
belangrijkste hinderbepalende factor.
Maar daarnaast spelen hierbij ook niet-akoestische factoren een rol, zoals vrijwilligheid,
geluidgevoeligheid, beheersbaarheid, verwachtingen, ergernis over het gedrag van de veroorzaker en/of angst voor de bron. Zo is bijvoorbeeld lawaai dat angstgevoelens oproept
veel hinderlijker dan lawaai dat mensen zelf menen te kunnen beïnvloeden. Op basis van een groot aantal hinderenquêtes en belevingsonderzoeken zijn dosis-effectrelaties opgesteld. Deze geven het statistische verband aan tussen een bepaalde geluidbelasting én de mate van hinder, ernstige hinder en slaapverstoring. De dosis-effect relaties laten zien dat bij een hogere geluidbelasting meer mensen (ernstige) geluidhinder
ondervinden (voor meer informatie hierover zie de notitie ‘Geluidkaarten 2016 gemeente Groningen’).
b. Slaapverstoring
Een specifieke vorm van hinder is slaapverstoring. Hierbij treden effecten op zoals een verlenging van de inslaaptijd, het tussentijds wakker worden, de overgang van een diepe naar een minder diepe slaap, verhoogde motorische activiteit tijdens de slaap en het vervroegd wakker worden. Onder slaapverstoring worden ook de secundaire effecten verstaan die de volgende dag op kunnen treden na een verstoorde slaap. Denk hierbij aan een slechter humeur, vermoeidheid en een verminderd prestatievermogen. Uit landelijk onderzoek blijkt dat veel mensen de slaapkamerramen dichtdoen bij een geluidbelasting van 55 dB of hoger. Bij dichte ramen kunnen echter gezondheidsklachten ontstaan door slechte ventilatie in geval de woning/slaapkamers niet beschikken over een alternatieve vorm van ventilatie (Gezondheidsraad, 2004).
c. Toename risico op hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten
De World Health Organization (WHO) heeft onderzoek laten doen naar de relatie tussen wegverkeerslawaai en het risico op klinische effecten zoals hart- en vaatziekten. Hieruit blijkt, dat bij een langdurige blootstelling aan wegverkeerslawaai vanaf 62 dB Lden het risico op een verhoogde bloeddruk en daarmee op hart- en vaatziekten toeneemt (Babisch, 2006). Hierbij is zo goed mogelijk gecorrigeerd voor het effect van
luchtverontreiniging op deze aandoening. Voor dit directe effect van langdurig lawaai en/of vaak voorkomende lawaaipieken op de gezondheid legde de Gezondheidsraad in 1999 de grens bij 65-70 dB. Niet uitgesloten wordt dat bij gevoelige personen op basis van het stressmechanisme al effecten optreden bij lagere niveaus (PBL, Milieubalans 2008).
Statistisch verband
Er is niet een één-op-één relatie tussen de geluid- belasting (het dB-getal) en het wel/niet optreden van hinder. Een deel van de bevolking zal al hinder ervaren bij een geluidbelasting < 55 dB.
Daarentegen zijn relatief veel mensen ongevoelig voor lawaai. Een deel van de bevolking zal dan ook vrijwel nooit hinder ervaren door lawaai, zelfs niet bij een geluidbelasting > 70 dB. Statistisch is er wel een duidelijk verband tussen de geluid- belasting en de mate van (ernstige) hinder: hoe hoger de geluidbelasting des te meer mensen zullen (ernstige) hinder ervaren.
Samenvattend geeft de onderstaande figuur aan wat de mogelijke effecten zijn van de blootstelling aan wegverkeerslawaai (bron: Ministerie van I&W, normering geluid, december 2011).
2.3. Akoestische kwaliteit in Groningen uit oogpunt van gezondheid
Gezondheid Effect Screening ofwel GES-methode
Blootstelling aan hoge niveaus van milieubelasting kan direct en indirect leiden tot gezondheidsproblemen. Om dergelijke gezondheidseffecten in kaart te brengen, is vanuit de medische milieukunde de zgn. GES-methode ontwikkeld. Met deze methode
kunnen bijvoorbeeld op basis van de plaatselijke geluidbelasting en luchtkwaliteit gezondheids- scores worden toegekend aan het leefmilieu bij woningen. De GES-score zegt dus iets over de
‘milieugezondheidskwaliteit’ bij een woning. De scores hiervoor lopen van zeer goed (score 0) tot zeer onvoldoende (score 8). Bij een GES-score van 6 en hoger is er sprake van een onvoldoende
‘milieugezondheidskwaliteit’. Vooral bij deze scores kunnen gezondheidseffecten optreden als gevolg van blootstelling aan een milieufactor.
Hoe hoger de geluidbelasting, hoe groter de kans op negatieve effecten (zie de bovenstaande figuur).
Enerzijds kan met de GES-methode een relatief objectieve uitspraak worden gedaan over de milieukwaliteit in termen van gezondheid. Anderzijds is de werkelijkheid te complex om zich in een enkel getal te laten vangen. Zo houden de GES-scores geen rekening met de gevoeligheid of levensstijl van mensen. En bijvoorbeeld ook niet met de aanwezigheid van extra gevelisolatie, waardoor in woningen met een hoge gevelbelasting vaak toch
sprake kan zijn van een goed akoestisch binnenklimaat. Daarom kan en mag geen absolute waarde worden toegekend aan de GES-scores. Wel kunnen ze worden gebruikt om mogelijke knelpunten in kaart te brengen en bij het maken van beleidsmatige keuzes.
Op grond van het hiervoor beschreven risico op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten geeft de GGD Nederland in de GES-methode aan een geluidbelasting van 63-67 dB een score van ‘onvoldoende’1. Bij een geluidbelasting van 68-72 dB is de gezondheidsscore ‘ruim onvoldoende’ en bij 73 dB of hoger ‘zeer onvoldoende’.
Tabel 1
Akoestische kwaliteit in Groningen in verband met wegverkeerslawaai
Geluidbelasting op de gevels van woningen
GES-score Aantal woningen Toelichting
< 55 dB 0 - 3 (zeer) goed, redelijk of vrij
matig
68.529 67,7%
Met de gebruikte modellen is het niet mogelijk om dit uit te
splitsen per GES-score.
55 – 59 dB 4 matig 16.741 16,6%
60 – 64 dB 5 zeer matig 14.096 13,9%
65 – 67 dB 6 onvoldoende 1.324 1,3%
De EU-geluidklassen van 65-69 dB en van 70 dB en hoger zijn nader uitgesplitst
volgens de GES-scores.
68 – 72 dB 7 ruim
onvoldoende 477 0,5%
≥ 73 dB 8 zeer
onvoldoende 0 0%
Deze situatie komt niet voor in Groningen en wordt verder
buiten beschouwing gelaten.
101.167 100%
Opmerking:
De GES-scores van de GGD Nederland lopen niet helemaal gelijk op met de geluidklassen van 5 dB uit de EU-richtlijn Omgevingslawaai. De GGD Nederland adviseert om in deze context de GES-scores af te stemmen op de EU-geluidklassen. Om onderscheid te kunnen maken tussen een score van ‘onvoldoende’ en ‘ruim onvoldoende’ is de geluidklasse van 65-69 dB uit de EU-richtlijn wel opgesplitst conform de GES-scores. Volgens de GES- methode krijgt een geluidbelasting van 65–67 dB op de gevels van woningen uit oogpunt van gezondheid een score van ‘onvoldoende’. Een geluidbelasting van 68-72 dB krijgt
1. Bij de indeling in de 5-dB klassen van de EU-Richtlijn Omgevingslawaai ligt de ondergrens voor een ‘onvoldoende’ gezondheidsscore bij 65 dB.
een score van ‘ruim onvoldoende’. Een geluidbelasting van 73 dB of hoger krijgt een score van ‘zeer onvoldoende’, maar deze komt niet voor in Groningen.
Nuancering van een kwalificatie op basis van GES-scores
De GES-scores hebben betrekking op de gevelbelasting en houden geen rekening met de aanwezigheid van extra gevelisolatie. Dankzij een adequate gevelisolatie zal ook bij een hoge gevelbelasting vaak toch een goed akoestisch binnenklimaat zijn gewaarborgd. De Wet geluidhinder staat nieuwbouw langs gemeentelijke wegen toe tot een
gevelbelasting van maximaal 68-73 dB mits de woningen beschikken over voldoende gevelisolatie om een goed akoestisch binnenklimaat te waarborgen bij gesloten ramen.
2.4. Samenhang tussen wegverkeerslawaai en luchtverontreiniging
Druk wegverkeer veroorzaakt niet alleen verkeerslawaai maar ook luchtverontreiniging door de uitstoot van uitlaatgassen. Beide kunnen nadelige effecten hebben op de volksgezondheid. Een actueel beeld van de luchtkwaliteit in de stad is te vinden in het
‘Verslag luchtkwaliteit 2016 gemeente Groningen’ (dd. 26 augustus 2017) en op de bijbehorende luchtkwaliteitskaart. Beide staan op internet:
https://gemeente.groningen.nl/luchtkwaliteitskaart
De GES-scores geven een indicatie van de kwaliteit van de leefomgeving uit oogpunt van gezondheid. Hierbij is het mogelijk om de effecten van wegverkeerslawaai én die van luchtverontreiniging door uitlaatgassen onder één noemer te brengen en te vergelijken.
Tabel 1 geeft een beeld van de akoestische kwaliteit in Groningen in relatie tot
wegverkeerslawaai. Tabel 2 geeft een globale vergelijking tussen wegverkeerslawaai en luchtverontreiniging in Groningen op basis van de GES-scores.
Tabel 2
Wegverkeerslawaai en luchtverontreiniging in Groningen een vergelijking op basis van de GES-scores
type weg wegverkeerslawaai luchtverontreiniging toelichting
ringwegen
matig tot zeer matig
vrij matig tot matig
Dankzij de geluidschermen en/of afstand tot woningen zijn hier weinig knelpunten met verkeerslawaai. Deze factoren zijn ook gunstig voor de luchtkwaliteit.
stedelijke hoofdwegen
matig tot ruim onvoldoende
vrij matig tot matig
Langs deze wegen hebben relatief veel woningen door verkeerslawaai een score van (ruim) onvoldoende.
erftoegangswegen
(vrij) matig tot onvoldoende
vrij matig
Langs 30 km-wegen staan woningen soms toch bloot aan een hoge
geluidbelasting door verkeerslawaai.
Hoe lichter de kleur, hoe lager de milieubelasting
Opmerkingen/conclusies:
1. Bij wegverkeerslawaai zijn de verschillen tussen een lage en hoge blootstelling vele malen groter dan bij luchtverontreiniging (waarbij geen uitschieters voorkomen).
2. Wegverkeerslawaai heeft een grotere impact op de gezondheid dan luchtverontreiniging. Zo komen in Groningen géén situaties voor waar de luchtkwaliteit uit oogpunt van gezondheid ‘onvoldoende’ is. Voor
wegverkeerslawaai komen zelfs situaties voor die ‘ruim onvoldoende’ zijn.
3. De luchtkwaliteit in Groningen heeft een GES-score van ‘vrij matig’ tot ‘matig’.
Let op: ‘vrij matig’ is de beste score die momenteel in Nederland haalbaar is.
4. Overigens geldt voor luchtverontreiniging: hoe minder hoe beter. Daarom leveren verkeersmaatregelen de grootste winst op. Hiermee is het mogelijk om meerdere vliegen in één klap te slaan: aanpak wegverkeerslawaai + minder luchtverontreiniging + vergroten leefbaarheid (verkeersveiligheid e.d.).
3. Wat willen we met het actieplan bereiken?
3.1. Inleiding
De gemeente Groningen wil met zijn gezondheidsbeleid een bijdrage leveren aan een gezonde leefomgeving. In paragraaf 3.2. staat wat dit betekent voor dit actieplan en wat we hiermee willen bereiken. Dit doen we door het formuleren van een doel en
plandrempels. Paragraaf 3.3. geeft een overzicht van de woningen met een relatief hoge geluidbelasting van 65–67 dB en van 68–72 dB. Het doel van het actieplan is om primair de situatie bij deze hoogbelaste woningen boven de plandrempel van 65 dB te
verbeteren.
3.2. Doel en plandrempels van dit actieplan
Hoofdstuk 2 laat zien, dat de leefomgevingskwaliteit uit oogpunt van gezondheid over het algemeen voor verbetering vatbaar is. Met de aanpak van wegverkeerslawaai kan verdere gezondheidswinst worden gerealiseerd. ‘Verdere winst’ omdat de gemeente hieraan al stelselmatig werkt via met name het RO- en verkeersbeleid. Dankzij het jarenlang gevoerde beleid is in Groningen al veel bereikt en is er een goede basis aanwezig voor verdere maatregelen.
De EU-richtlijn omgevingslawaai bevat geen norm voor de toelaatbare geluidbelasting, maar laat de keus hierover nadrukkelijk over aan de decentrale overheden en andere instanties die een actieplan moeten vaststellen. De betrokken overheden of instanties moeten hiertoe in hun actieplan één of meerdere plandrempels vastleggen. Met deze plandrempel(s) geven zij aan wat het ambitieniveau is van het actieplan en/of boven welke geluidbelasting (in dB) er sprake is van een situatie die onwenselijk is. Vervolgens moeten in het actieplan maatregelen worden overwogen om de situatie te verbeteren bij woningen met een geluidbelasting boven de plandrempel.
Uit oogpunt van gezondheid is het wenselijk om primair de situatie te verbeteren bij woningen met een geluidbelasting op de gevel van 65 dB Lden of hoger.
Bij het formuleren van het doel en de plandrempels moet tevens het volgende worden bedacht.
• Ten eerste: de normen van de Wet geluidhinder
De Wet geluidhinder staat nieuwbouw van woningen in stedelijk gebied toe tot 68 dB (en sommige gevallen zelfs tot 73 dB)2. Maar dit kan alleen als de
betrokken woningen (of andere geluidgevoelige gebouwen) van extra gevelisolatie worden voorzien om een goed akoestisch binnenklimaat te waarborgen.
• Ten tweede: de aard van het probleem ‘wegverkeerslawaai’
Wegverkeerslawaai staat te boek als een oud en hardnekkig milieuprobleem.
Makkelijke oplossingen liggen om technische, verkeerskundige of financiële redenen bijna nooit binnen handbereik. De aanpak van wegverkeerslawaai is dan ook een zaak van lange adem. Om het op termijn ‘echt stiller te krijgen’ is
2. De verwachting is dat nieuwbouw van woningen langs drukke gemeentelijke wegen in de nabije toekomst mogelijk is bij een geluidbelasting tot maximaal 70 dB. Voor woningbouw langs provinciale of rijkswegen gaat waarschijnlijk een maximale norm gelden van 60 dB.
het zaak om stelselmatig kansen te benutten om het wegverkeerslawaai te beperken door ‘werk-met-werk-te-maken’ (zie verder hoofdstuk 4).
Tegen deze achtergrond is het actieplan gericht op het volgende doel en plandrempels:
Doel en plandrempels van het actieplan wegverkeerslawaai
Het doel van dit actieplan is om de leefbaarheid in Groningen verder te verbeteren.
Wij hanteren hiertoe in het actieplan twee plandrempels (in Lden):
• 55 dB: bij groot onderhoud worden asfaltwegen met een geluidbelasting ≥ 55 dB op een cluster van woningen voorzien van stil(ler) asfalt;
• 65 dB: met stil asfalt en/of verkeersmaatregelen worden overschrijdingen bij woningen ≥ 65 dB zoveel mogelijk ongedaan gemaakt of voorkomen.
De inspanningsverplichting is om dit doel te halen voor medio 2023 (= binnen de planperiode van dit tweede actieplan).
3.3. Actieplan richt zich primair op woningen met een geluidbelasting ≥ 65 dB Op basis van de GES-scores wordt in dit actieplan onderscheid gemaakt tussen woningen in de geluidklassen van 65–67 dB en 68-72 dB. Volgens de geluidkaarten staan in
Groningen 1.801 woningen (= 1,8%) bloot aan een geluidbelasting door
wegverkeerslawaai van 65 dB of hoger. Hiervan ondervinden 477 woningen (= 0,5%) een hoge geluidbelasting van 68-72 dB.
Het leeuwendeel van de hoogbelaste woningen ligt aan drukke gemeentelijke wegen.
De gemeente heeft geen zeggenschap over de ring- en autosnelwegen in of nabij de stad. Voor deze wegen maken de andere wegbeheerders eigen geluidkaarten en
actieplannen. Rijkswaterstaat gaat over de A7 en A28 inclusief de Zuidelijke Ringweg. De provincie Groningen gaat over de andere ringwegen en provinciale wegen. ProRail maakt een landelijk actieplan om knelpunten vanwege spoorweglawaai aan te pakken.
Op de geluidkaarten van de gemeente Groningen staan álle woningen met een geluidbelasting van 55 dB of hoger, dus ook de woningen die bloot staan aan het wegverkeerslawaai vanwege rijks- en provinciale wegen (waaronder de ringwegen).
Maar dit actieplan gaat dus primair over de gemeentelijke wegen.
Mede dankzij de geluidschermen zijn er maar weinig hoogbelaste woningen langs de Zuidelijke Ringweg. Rijkswaterstaat treft hiervoor maatregelen in het kader van het project Aanpak Ring Zuid.
In de gemeente Groningen liggen 43 woningen die een geluidbelasting van 65 dB of meer ondervinden vanwege een provinciale weg, zoals de Westelijke Ringweg en de N355. Voor de aanpak hiervan is primair de provincie verantwoordelijk. De Westelijke Ringweg zal na 2022 grondig op de schop gaan. Conform de Wet geluidhinder zal hierbij onderzoek worden gedaan naar maatregelen om de geluidbelasting zo veel mogelijk te beperken, zoals een (deels) verdiepte ligging, geluidschermen en zeer stil asfalt. De Wet geluidhinder schrijft voor dat dergelijke maatregelen moeten worden getroffen tenzij deze onvoldoende doeltreffend zijn dan wel overwegende bezwaren ontmoeten van stedenbouwkundige, verkeerskundige, vervoerskundige, landschappelijke of financiële aard. De inzet en verwachting van de provincie en gemeente is, dat met de aanpak van de Westelijke Ringweg een grote geluidreductie kan worden bereikt.
Hierna volgt een globaal kaartje met de 1.801 hoogbelaste woningen:
• de 1.324 woningen in de geluidklasse 65-67 dB hebben een donkerrode kleur;
• de 477 woningen in de geluidklasse 68-72 dB hebben een paarse kleur.
Voor een meer gedetailleerd inzicht in de hoogbelaste situaties en de aanpak daarvan wordt verwezen naar:
• de geluidkaarten 2016 van de gemeente Groningen op internet;
• bijlage I (tabel 5) op blz. 49-52 van dit actieplan met een overzicht van de voorgenomen maatregelen en/of kansen per weg/wegvak om de situatie bij woningen ≥ 65 dB zo veel mogelijk te verbeteren.
Overigens richt dit actieplan zich ook specifiek op de uitvoering van de saneringsregeling van de Wet geluidhinder. Deze saneringsregeling heeft betrekking op woningen die in 1986 (dat wil zeggen: vóór de inwerkingtreding van de Wet geluidhinder) blootstonden aan een geluidbelasting van 60 dB(A) of hoger. Een groot deel van deze
‘saneringswoningen’ staat ook nu nog bloot aan een hoge geluidbelasting. De
saneringsregeling biedt dus de mogelijkheid om ‘werk-met-werk’ te maken. Dit wordt uitgewerkt onder spoor III in paragraaf 4.6.
Hoogbelaste woningen: donkerrood = 65-67 dB en paars = 68-72 dB
Adviesbureau WMA
4. Maatregelen
4.1. Inleiding
In dit hoofdstuk staan de maatregelen om de akoestische kwaliteit in de stad Groningen te verbeteren. De opbouw van dit hoofdstuk is als volgt.
In paragraaf 4.2. wordt uitgelegd dat de EU-richtlijn en dit actieplan gaan over het verbeteren van de bestaande situatie. Om een toename van omgevingslawaai te voorkomen, moeten bij nieuwe ontwikkelingen de procedures en normen van de Wet geluidhinder c.a. in acht worden genomen.
Paragraaf 4.3. beschrijft de context van het actieplan. Wegverkeerslawaai is bij uitstek een oud en hardnekkig milieuprobleem waarvan de aanpak een kwestie van lange adem is.
Paragraaf 4.4. gaat over ons verkeersbeleid. In het kader hiervan voeren wij diverse maatregelen en grote projecten uit die een belangrijke bijdrage leveren aan het
voorkomen of beperken van verkeerslawaai (en luchtverontreiniging). Hiermee legt het huidige verkeersbeleid een goede basis voor dit actieplan. In aanvulling hierop willen wij met dit actieplan verkeerskundige ontwikkelingen aangrijpen om de akoestische
kwaliteit bij hoogbelaste woningen waar mogelijk verder te verbeteren.
In paragraaf 4.5. staat ons beleid voor de toepassing van stil asfalt.
In paragraaf 4.6. staat hoe wij de situatie bij de resterende ‘saneringswoningen’ willen verbeteren met subsidie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
In paragraaf 4.7. wordt kort ingegaan op de kosten en baten van het actieplan.
Tot slot gaat paragraaf 4.8 over de voortgangsbewaking en monitoring van het actieplan.
4.2. Voorkomen (toename) van omgevingslawaai
De EU-richtlijn Omgevingslawaai gaat over de bestaande situatie. Zo geven de geluidkaarten de situatie in 2016 weer en staat in dit actieplan wat de gemeente gaat
doen om de bestaande situatie te verbeteren.
Bij nieuwe ontwikkelingen moet de Wet geluidhinder worden toegepast. Hierin staan normen waaraan de toekomstige situatie moet voldoen. De preventieve werking van de Wet geluidhinder is een belangrijk instrument om te voorkomen dat het
omgevingslawaai in de toekomst zal toenemen.
De Wet geluidhinder geldt voor drie vormen van omgevingslawaai: wegverkeers-, spoorweg- en industrielawaai. De Wet geluidhinder bevat normen voor de maximaal toelaatbare geluidbelasting op de gevels van geluidgevoelige bestemmingen, zoals woningen.
De procedures en normen van de Wet geluidhinder moeten onder meer in acht worden genomen bij wijzigingen aan 50 km-wegen. Deze wet schrijft voor, dat zo’n wijziging in principe niet mag leiden tot een toename van de geluidbelasting op woningen. Als dit niet mogelijk, niet doeltreffend of niet doelmatig is, dan kan op grond van de Wet geluidhinder onder voorwaarden een hogere geluidbelasting op de gevels worden toegestaan. Maar in dat geval moeten de betrokken woningen zo nodig op kosten van de overheid worden voorzien van extra gevelisolatie om een adequaat akoestisch binnenklimaat van 33 dB of
Geluidkaarten
De geluidkaarten geven de actuele geluidbelasting weer.
Deze kan door een autonome verkeersgroei hoger zijn dan de geldende voorkeursgrenswaarde van de Wet geluidhinder.
Dit actieplan is primair gericht op woningen die blootstaan aan een geluidbelasting boven de
plandrempel. De plandrempel is geen wettelijke norm op grond van de Wet geluidhinder, maar een door de gemeente gekozen ambitiewaarde.
43 dB te waarborgen (dit is de maximale geluidbelasting in de woning bij gesloten ramen en deuren). Hiervoor kan geen ontheffing worden verleend.
Naast het verbeteren van situaties met te veel omgevingslawaai is het ook belangrijk om relatief stille/rustige plekken te behouden. Daarom passen wij onder meer op een zorgvuldige manier de Wet geluidhinder toe bij nieuwe ontwikkelingen en bij de voorbereiding van ruimtelijke en verkeersplannen.
4.3. Aanpak wegverkeerslawaai vraagt lange adem en brede inzet Klachten over verkeerslawaai komen al voor sinds
het begin van onze jaartelling. Weliswaar is de vorm en de impact ervan op het dagelijks leven
veranderd, maar opgelost is het probleem allerminst. In het laatste Nationaal
Milieubeleidsplan IV (dat in juni 2001 onder minister Pronk is uitgebracht) staat dat “geluidhinder en met name wegverkeerslawaai nog steeds als een urgent probleem moeten worden gezien”. Achteraf blijkt, dat de NMP-IV doelen voor 2010 niet zijn gehaald.
Voorbeelden: “in 2010 staan geen woningen meer bloot aan een geluidbelasting > 68 dB” en “in 2010 is de akoestische kwaliteit in het stedelijk gebied fors
verbeterd”. De vraag is of de ambities voor 2030 zullen worden gehaald: “in alle gebieden is sprake van een goede akoestische kwaliteit” en “om slaapverstoring te voorkomen mag het geluidniveau in de slaapkamer niet hoger zijn dan 33 dB”.
Weliswaar worden motorvoertuigen dankzij de aanscherping van Europese eisen in de loop van de tijd iets stiller, maar dit positieve effect wordt teniet gedaan door de sluipende toename van de automobiliteit en het aandeel van zwaardere voertuigen en door het effect van de 24-uurs economie.
Hier komt bij dat de Wet geluidhinder geen mogelijkheden biedt om een toename van verkeerslawaai door volumegroei te voorkomen, zolang er geen sprake is van een fysieke wijziging aan een weg (ofwel van een wegreconstructie).
Ook technisch is het vaak moeilijk om het wegverkeerslawaai substantieel te
verminderen. Zo levert een halvering van de verkeersintensiteit op een zeer drukke weg
‘slechts’ een geluidreductie op van 3 dB.
Elektrische auto’s leveren vooralsnog nauwelijks geluidreductie op, mede doordat boven een snelheid van 45 à 50 km/uur het bandenlawaai overheersend is.
Kortom: makkelijke en snelle oplossingen voor verkeerslawaai zijn er vaak niet. De aanpak van wegverkeerslawaai is bij uitstek een zaak van lange adem.
Het probleem van wegverkeerslawaai vraagt nadrukkelijk ook om een integrale aanpak.
Bij nieuwe ontwikkelingen, planstudies, groot wegonderhoud en wegreconstructies zullen steeds alle mogelijkheden moeten worden aangegrepen om naast de
bereikbaarheid en verkeersveiligheid óók de leefbaarheid te beschermen en te
verbeteren. Daarom haken wij in de paragrafen hierna zo veel mogelijk aan bij lopende en op stapel staande (plan)ontwikkelingen. De rode draad in dit actieplan is steeds
‘werk-met-werk’ maken.
Maatregelen: Reductie:
Halvering verkeersintensiteit : 3 dB Afstandsverdubbeling tot gevel : 3 dB Iets stiller of stil asfalt : 1 - 4 dB Snelheid van 50 30 km/uur : 3 - 5 dB 50% auto’s elektrisch, 50 km/u : ca. 1 dB Idem bij snelheid van 30 km/u : ca. 1,5 dB
Verkeerslawaai in Rome
“Hier in Rome gaan veel zieken dood aan slaapgebrek. Herrie houdt ze wakker. Welke huurwoning vergunt het je te slapen? In deze stad slapen alleen de rijken. De oorzaak van deze ziekte: het ratelen van de karren in de nauwe kronkelstraten en het gescheld van de wagenaanvoerders in opstoppingen, wat nog een dove van zijn slaap zou beroven”.
Juvenalis, dichter rond 100 na Chr.
Bron: Tacitus,
