Analyse: een omschrijving van het schema
De combinatie van politiek noodzakelijk geachte bezuinigingen op onderdelen in de zorg én een nieuwe kijk op de rol van de zorg hebben geleid tot meer inzet op de eigen kracht van mensen. Concreet betekent dit dat minder zorg beschikbaar is voor mensen en dat meer gevraagd wordt van het eigen netwerk van mensen. Ook komen mensen minder snel in aanmerking voor een opvang of woonplek in een voorziening.
Zij worden geacht langer thuis te blijven, of eerder naar huis terug te keren.
Voor bepaalde kwetsbare doelgroepen, bijvoorbeeld mensen met niet aangeboren hersenletsel of mensen met dementie, kan dit tot problemen in de thuissituatie leiden. Dit leidt er bovendien toe dat mensen die een onvoldoende sterk netwerk hebben om op terug te vallen in de problemen kunnen komen. Daar waar mensen in de direct omgeving wel ondersteunen, ervaren deze mantelzorgers een toenemende druk. De combinatie van deze ontwikkelingen kan er toe leiden dat problemen van mensen verergeren en dat de veiligheid van mensen in gevaar komt.
Grenzen aan ‘eigen kracht’
Relevante bronnen, onderzoeken en publicaties
Cebeon (2017), Lokaal gezondheidsbeleid: landelijke inventarisatie 2017.
Inhoud en uitvoering van preventief gemeentelijk beleid
De Loep (2018) Expertmeeting aan eigen kracht zitten grenzen
De Loep (2017), Bloemlezing Voorst onder de Loep. Hoe kunnen wij vaker maatschappelijke problemen voorkomen? Mulder (2017), Voorbij de grenzen van zelfredzaamheid. Hulp aan mensen die het niet snappen
Noord-Brabant Fontys (2016), Sociale steunsystemen. De neerslag van drie Wmo- implementatietrajecten
Rekenkamer Utrecht (2017), Langer zelfstandig thuiswonen met ernstige beperkingen.
Rekenkamer onderzoek in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning SCP (2017), Voor elkaar! Stand van de informele hulp in 2016
SCP (2016), Wel thuis? Literatuurstudie naar factoren die zelfstandig wonen van mensen met beperkingen beïnvloeden
SCP (2011), Kwetsbaar alleen. De toename van het aantal kwetsbare alleenwonende ouderen tot 2030
WRR (2017), Weten is nog geen doen. Een realistisch perspectief op redzaamheid
Definities
Met eigen kracht wordt door de overheid en de zorg bedoeld: het ‘eigen kunnen’: dat wat iemand zelf kan. Dit kan wijzen op iemand alleen, maar ook op een persoon in relatie tot zijn omgeving. Wat kan iemand zelf of samen met zijn omgeving bedenken als oplossing van problemen en situaties waarin hij verkeert? En wat kan iemand dan zelf of samen met zijn omgeving doen?
Totale kosten van de zorg & de financieringsbron
Cijfers over Grenzen aan eigen kracht
Mantelzorg
Landelijk geeft ruim een derde van de 16-plussers (36%) informele hulp. Dat zijn circa 5 miljoen mensen. De meeste van hen geven mantelzorg (32%), in Voorst is dat 25%.
Mantelzorg is hier ruim opgevat. Het gaat om persoonlijke verzorging, huishoudelijke hulp, maar ook om vervoer, administratieve hulp of emotionele steun. Er zijn landelijk ruim 1 miljoen vrijwilligers actief in de hulp of ondersteuning (8,5% van alle 16-
plussers). Daaronder scharen we ook incidentele vrijwilligers en vrijwilligers die niet via een organisatie actief zijn. In Voorst is 39% van alle 19-plussers actief als
vrijwilliger.
Er zijn grote verschillen tussen mantelzorgers in de intensiteit en de duur van de hulp die zij geven. Gemiddeld geven mantelzorgers op moment van enquêteren ruim zeven uur per week hulp gedurende vijf jaren. De hulp aan een partner is vaak intensief en de hulp aan een kind met beperkingen langdurig. Het zijn dan ook vooral de helpers van partners en kinderen die een hoge belasting ondervinden. Gemiddeld ervaart 9%
van de mantelzorgers een ernstige belasting. Bijna een op de vijf mantelzorgers (18%) vindt zelf dat hij of zij kennis mist om de hulp te geven die nodig is en 8% voelt
zichzelf niet kundig genoeg om goed te kunnen helpen.
Financieringsbronnen zorg 2005 2010 2013 2014 2015** 2016**
Totaal financieringsbronnen 67151 87632 93099 94452 94494 96711
Overheid 8417 13123 11631 12015 17065 17537
Zorgverzekeringswet/ziekenfondswet 17566 34633 37223 37468 40573 41705
WLZ/AWBZ 20192 22612 25105 25560 17697 18025
Particuliere zorgverzekering 10285 3986 4251 4303 4224 4466
Eigen betalingen 9027 11563 13352 13586 13429 13444
Overige financieringsbronnen 1665 1715 1538 1520 1506 1535 Bedragen in mln euro's.
**2015 en 2016 zijn voorlopige cijfers.
Jaartal 2013 2014 2015 2016
Totaal zorg en welzijn 93.099 94.452 94.494 96.711 Geneeskundige en langdurige zorg 80.405 81.760 81.821 83.786 Welzijn, jeugdzorg en kinderopvang 9.402 9.289 9.355 9.664
Beleid en beheer 3.292 3.403 3.318 3.261
Bedragen in mln euro's.
**2015 en 2016 zijn voorlopige cijfers.
Mantelzorg en vrijwilligerszorg worden vaak door elkaar gehaald. Toch zijn het
verschillende dingen: Mantelzorgers kiezen er niet voor om te gaan zorgen: het overkomt hen, omdat ze een emotionele band hebben met degene die zorg nodig heeft.
Mantelzorgers zorgen soms 24 uur per dag, kunnen hier niet zomaar mee stoppen en verrichten soms verpleegkundige handelingen. Vrijwilligers kiezen ervoor om te zorgen.
Als zij met het vrijwilligerswerk starten, is er (nog) geen emotionele band. Zij verlenen hun zorg voor een beperkt aantal uren en kunnen hier op eigen initiatief mee stoppen.
Zorgvrijwilligers werken in georganiseerd verband en verrichten nooit verpleegkundige handelingen (www.mezzo.nl).