University of Groningen
Information technology and medication safety
van der Veen, Willem
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from
it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date:
2018
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
van der Veen, W. (2018). Information technology and medication safety. Rijksuniversiteit Groningen.
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
Lay summary
9
9.1 LAY SUMMARY
Problems with medication occur worldwide. In the Netherlands, they lead to almost 23,000 unnecessary hospital admissions every year for patients aged 65 years and older. It also appears that approximately 1,000 patients die each year in Dutch hospitals as a result of unintentional hospital damage. Much of this harm is caused by medication errors, which can occur at different stages of the process from prescription to administration of drugs. Various interventions have been developed to prevent medication errors.
This thesis describes a number of studies into the use of interventions based on Infor-mation Technology (IT), intended to prevent medication errors. Examples of this type of intervention are the electronic prescription, using a computer, of medication by medical doctors, the issue of medication by robots in pharmacies and the use of barcodes and scanners by nurses in hospitals to identify drugs and patients when administering med-ication.
In chapter 2 we give an overview of interventions that can contribute to the safe adminis-tration of medication in hospitals. We conclude that there is only limited scientific evidence on the effectiveness of these interventions. However, IT-based interventions are the most promising to improve medication safety. Nevertheless, various medication errors were also reported in the use of these IT-based interventions. IT-based interventions, therefore, need to be further improved to prevent medication errors adequately.
In chapter 3 of this thesis, we illustrate that IT-based interventions to improve patient safety can indeed be the cause of medication errors. We analyzed 4161 medication errors that were voluntarily reported to the Central Medication Incidents Registration (CMR). The CMR is the national Dutch information center for medication errors. The CMR col-lects reports of medication errors from hospitals and community pharmacies. One in six reported incidents related to IT. The interaction between man and machine plays a vital role in these medication errors. For example, because people and machines sometimes do not understand each other. In community pharmacies, most reports related to the pharmacy information system. In hospitals, most reports related to the electronic pre-scription system. Our research highlights the need for healthcare providers to address design, software and hardware imperfections that can lead to errors in the use of health-care IT-based interventions.
In chapter 4 of this thesis, we describe a study of the relationship between systematically analyzing risks and the satisfaction of the users of an electronic prescribing system in
Chapter 9
172
ument prescriptions. The system checks for wrong dosages and undesirable interaction between prescribed drugs. In this way, electronic prescription systems make healthcare safer. Risk analysis looks at the possible threats of a process. A risk analysis relating to the introduction of a new electronic prescribing system, therefore, looks at the risks that could arise. We analyzed questionnaires of 70 hospitals in the Netherlands. Medical doctors were more satisfied with the prescription system when a risk analysis was carried out. This was not in the case for nurses and pharmacists.
In chapters 5, 6 and 7 of this thesis, we describe our research into barcode scanning to make the administration of drugs in hospitals safer. Such systems start with scanning the barcode on the patient’s wristband. In this way, the right patient is identified. Then, the barcode of each medication is scanned. This information is checked agains prescribing information on the computer. If it is incorrect, a warning will be displayed. The nurse will then be able to correct the error.
This study was carried out in four hospitals in the Netherlands. The data was obtained by allowing trained researchers to observe nurses when administering medication to hos-pitalized patients. In this way, we observed 5,593 drug administrations to 1,230 patients. We saw that nurses sometimes encounter problems during barcode scanning and then perform so-called workarounds to be still able to administer the medication to the patient. A workaround is a method of bringing a task to a successful conclusion if the usual method of working is blocked or does not work correctly. In IT, the workaround is often used to bypass hardware, programming, design or communication issues. In our research, work-arounds were performed on six out of ten medication administrations. For example, in 36% of cases no drug was scanned and in 11% of cases, the patient did not wear a wrist-band. There appeared to be an association between workarounds and the occurrence of medication administration errors. The most common administration error was forgetting to give medication. Workarounds were found to be more frequently used in the perfor-mance of infrequent nursing activities and at higher work pressure.
Lay summary
9
CONCLUSION
The studies in this thesis provide us with more insight into the occurrence of medication errors in IT-based interventions that are intended to prevent medication errors. Problems with the use of IT can be caused by the systems themselves, by the way, they are imple-mented and by the way healthcare providers use them.
The results of our research can be used to introduce IT-based interventions more safely, for example by using risk analyses. Reducing workload of nurses as well as (re)training infrequent nursing procedures may be important for safer use of barcode scanning for administration of medication in hospitals.
Publiek samenvatting
9
9.2 PUBLIEK SAMENVATTING
Problemen met medicatie komen wereldwijd voor. In Nederland leiden ze per jaar tot bijna 23.000 onnodige ziekenhuisopnamen bij patiënten van 65 jaar en ouder. Ook blijkt dat er in de Nederlandse ziekenhuizen jaarlijks ongeveer 1.000 patiënten overlijden als gevolg van onbedoelde, in het ziekenhuis opgelopen schade. Veel van deze schade wordt veroorzaakt door medicatiefouten, die in de verschillende fasen van het proces van voorschrijven tot toedienen van geneesmiddelen op kunnen treden. Om medicatiefouten te voorkomen, zijn er diverse interventies ontwikkeld.
Dit proefschrift beschrijft een aantal onderzoeken naar het gebruik van op Informatie Technologie (IT) gebaseerde interventies, bedoeld om de medicatiefouten te voorkomen. Voorbeelden van dit soort interventies zijn het elektronisch voorschrijven, met behulp van een computer, van geneesmiddelen door artsen, de uitgifte van geneesmiddelen door robots in apotheken en het gebruik van barcodes en scanners door verpleegkundigen in ziekenhuizen om geneesmiddelen en patiënten bij het toedienen van medicatie te kunnen identificeren. In hoofdstuk 2 geven we een overzicht van interventies die kunnen bijdragen aan een veilige toediening van geneesmiddelen in ziekenhuizen. Wij concluderen dat er slechts beperkt wetenschappelijk bewijs is over de effectiviteit van deze interventies. Wel zijn de op IT gebaseerde interventies het meest veelbelovend om de medicatieveiligheid te verbeteren. Desondanks werden ook bij het gebruik van deze IT-gebaseerde interventies diverse medicatiefouten gemeld. Op IT gebaseerde interventies moeten dus nog worden verbeterd om medicatiefouten adequaat te voorkomen.
In hoofdstuk 3 van dit proefschrift illustreren we dat IT-gebaseerde interventies om de patiëntveiligheid te verbeteren inderdaad ook de oorzaak kunnen zijn van medicatiefouten. We hebben 4161 medicatiefouten geanalyseerd, die vrijwillig aan de Centrale Medicatie-incidenten Registratie (CMR) zijn gemeld. De CMR is het landelijk meldpunt voor medicatiefouten. De CMR verzamelt meldingen van medicatiefouten uit ziekenhuizen en openbaar apotheken. Bij eén op de zes gemelde incidenten was sprake van een relatie met IT. De interactie tussen mens en machine speelt een belangrijke rol bij deze medicatiefouten. Bijvoorbeeld omdat mens en machine elkaar soms niet begrijpen. Het Apotheek Informatie Systeem (AIS) was hierbij het meest betrokken bij openbare apotheken. In ziekenhuizen was het elektronisch voorschrijfsysteem het meest betrokken. Ons onderzoek benadrukt dat zorgverleners aandacht moeten besteden aan onvolkomenheden in ontwerp, software en hardware die kunnen leiden tot fouten bij het gebruik van IT-gebaseerde interventies in de gezondheidszorg.
Chapter 9
176
In hoofdstuk 4 van dit proefschrift beschrijven we een onderzoek naar de bijdrage van het uitvoeren van een risicoanalyse aan de tevredenheid van de gebruikers van een elektronisch voorschrijfsysteem. Een elektronisch voorschrijfsysteem is een computer waarin de medicatie van de patiënt wordt ingevoerd door de arts. Het systeem controleert op verkeerde doseringen en ongewenste wisselwerking tussen geneesmiddelen. Op die manier maken elektronische voorschrijfsystemen de zorg veiliger. Het is wel belangrijk dat zo’n computer goed geïntroduceerd wordt. De zorgverleners moeten er echt mee leren werken.
Dit onderzoek is met behulp van vragenlijsten uitgevoerd in 70 ziekenhuizen in Nederland. Een risicoanalyse kijkt naar de mogelijke gevaren van een proces. Bij een risicoanalyse rondom het invoeren van een nieuw elektronisch voorschrijfsysteem, kijkt men dus naar gevaren die daarbij op kunnen treden. Hierdoor kunnen gebruikers vertrouwd raken met de mogelijkheden en onmogelijkheden van het nieuwe voorschrijfsysteem. Artsen bleken tevredener over het voorschrijfsysteem wanneer er een risicoanalyse was uitgevoerd. Voor verpleegkundigen en apothekers was dit niet zo.
In de hoofdstukken 5, 6 en 7 van dit proefschrift beschrijven we ons onderzoek naar het barcode scannen om de toediening van geneesmiddelen veiliger te maken. Barcode scannen bij medicatietoediening begint met het scannen van de barcode op de polsband van de patiënt. Op die manier wordt in de computer de juiste patiënt opgeroepen. Vervolgens wordt de barcode op elk medicijn gescand. Dat moet kloppen met de medicatie in de computer. Als het niet klopt, dan komt er een waarschuwing in beeld. De verpleegkundige kan dan de fout herstellen.
Dit onderzoek is uitgevoerd in vier ziekenhuizen. De gegevens werden verkregen door getrainde onderzoekers mee te laten kijken bij het toedienen van geneesmiddelen aan opgenomen patiënten. Op deze manier observeerden wij 5793 toedieningen van geneesmiddelen aan 1230 patiënten. Wij zagen daarbij dat verpleegkundigen soms blokkades bij het barcode scannen ondervinden en dan zogenaamde ‘workarounds’ uitvoeren om de medicatie toch aan de patiënt te kunnen toedienen. Een workaround is een werkwijze om een taak tot een goed einde te brengen als de gebruikelijke werkwijze geblokkeerd is of niet goed werkt. In de IT wordt een workaround vaak toegepast om hardware-, programmerings-, ontwerp- of communicatieproblemen te omzeilen. In ons onderzoek werden bij zes van de tien medicatietoedieningen, workarounds uitgevoerd. Zo werd in 36% van de gevallen geen geneesmiddel gescand en in 11% droeg de patiënt geen polsband. Er bleek een verband te zijn tussen workarounds en het optreden van medicatie toedienfouten. De meest voorkomende toedienfout was het vergeten van medicatie. Workarounds bleken vaker toegepast te worden bij het uitvoeren van weinig voorkomende verpleegkundige handelingen en bij hogere werkdruk.
Publiek samenvatting
9
CONCLUSIE
De onderzoeken in dit proefschrift geven ons meer inzicht in het optreden van medicatiefouten bij IT-gebaseerde interventies die juist bedoeld zijn om medicatiefouten te voorkomen. Problemen met het gebruik van IT kunnen veroorzaakt worden door de systemen zelf, door de wijze waarop ze zijn geïmplementeerd en door de wijze waarop ze door zorgverleners worden gebruikt.
De onderzoeksresultaten beschreven in dit proefschrift kunnen gebruikt worden om IT-gebaseerde interventies veiliger te introduceren, bijvoorbeeld door het gebruik van risicoanalyses. Aandacht voor werkdruk bij verpleegkundigen en het (her)trainen van weinig voorkomende verpleegkundige handelingen kan bijdragen aan het verminderd toepassen van workarounds, en daarmee aan minder medicatiefouten.
PhD portfolio
9
9.3 PhD PORTFOLIO
Courses, conferences and study tours Type Year
Methodologie van Klinisch Geneesmiddelenonderzoek I (PUOZ)
course 2010
Masterclass Patiëntveiligheid VMS course 2010
Methodologie van Klinisch Geneesmiddelenonderzoek II (PUOZ)
course 2010
VU-EPIDM V01: Epidemiologisch onderzoek: opzet en interpretatie
course 2010
Schrijf een artikel I (PUOZ) course 2010
Schrijf een artikel II (PUOZ) course 2010
Interpreteren van medische publicaties (Postgrade) course 2010
Good Clinical Practice, regelgeving en organisatie van Klinisch Onderzoek (ICH)
course 2010
Good Clinical Practice (PUOZ) course 2010
Klinisch Geneesmiddelenonderzoek in de praktijk (Postgrade)
course 2010
VU-EPIDM K71: Systematische reviews en meta-analyse course 2011
VU-EPIDM V02: Principes van epidemiologische data-analyse
course 2011
VU-EPIDM V05: Regressietechnieken course 2012
VU-EPIDM R02: Inleiding biostatistiek en klinische epidemiologie
course 2013
SHARE Scientific Writing Course, Long Track Course course 2016
Presentations on conferences, courses and seminars User Requirement Specifications Cytostatica module voor de NVZA
oral presentation 2010
Werkwijze opstellen Prospectieve Risico-Inventarisatie voor Iperion
oral presentation 2011
Achtergronden Prospectieve Risico-Inventarisatie NVZA ICT dag
oral presentation 2011
Prospectieve Risico-Inventarisatie dag PharmaPartners/ HI-Systems 2012
oral presentation 2012
PRISMA-congres 2012 resultaten Prospectieve Risico-Inven1tarisatie onderzoek
poster presentation 2012
Chapter 9
180
PRISMA-congres 2016: associatie tussen WA en MAEs oral presentation 2016
Ziekenhuisfarmaciedagen 2016, resultaten onderzoek associatie WA en MAEs
oral presentation 2016
ICPE congres 2017 (door Prof. Dr. Patricia M.L.A. van den Bemt) resultaten onderzoek associatie WA en MAEs
oral presentation 2017
Teaching and training students Bachelor thesis Fleur Kos: ‘Leidt het gebruik van
elektronische voorschrijf systemen tot een verbetering van de patiëntveiligheid?’
teaching 2010
Bachelor thesis Lisette Hoekstra: ‘Het effect dat
elektronisch voorschrijven heeft op voorschrijvingsfouten in verschillende setting’
teaching 2010
Bachelor thesis Lisette Hoekstra en Fleur Kos: ‘Veiligheidsmetingen rondom de implementatie van elektronische voorschrijfsystemen’
teaching 2011
Bachelor thesis Wietse Klaassen: ‘Rapporteren van Medicatiefouten: Een Verhalende Review over de Kenmerken van een Rapportagesysteem’
teaching 2011
Bachelor thesis Ineth Bekker: ‘Workarounds bij elektronische voorschrijfsystemen in ziekenhuizen: een literatuuroverzicht van verschillende
onderzoeksmethoden’
teaching 2012
Bachelor thesis Heleen van der Meer: ‘Workarounds tijdens het gebruik van elektronische voorschrijfsystemen’
teaching 2012
Presentatie plenaire Medische Staf ziekenhuis
Hardenberg: implementatie systematiek CPOE in het RZZ
training 2012
Bachelor thesis Jaline van Hoek: ‘Medicatiefouten op de oncologie afdeling in Duitsland: een analyse van meldingen in DokuPIK’
teaching 2012
Training deelnemers en uitvoeren van een Prospectieve Risico-Inventarisatie voor de implementatie van een CPOE in het Röpcke-Zweers Ziekenhuis te Hardenberg
training 2013
“P” thesis Stéphanie Anne de Rooij: ‘Fouten in medicatietoediening die ontstaan door workarounds van de verpleging bij gebruik van het elektronische toedieningsregistratie systeem’
teaching 2013
“P” thesis Roya Sorghabi: ‘Verbeteren medicatieveiligheid in ziekenhuizen’
PhD portfolio
9
“P” thesis Tjerk Geersing: ‘Medicatiebewaking op de neonatale intensive care unit‘
teaching 2013
“P” thesis Wendy de Vries: ‘Workarounds bij het gebruik van het elektronische toedieningsregistratiesysteem’
teaching 2013
“P” thesis Paul Stob: ‘Workarounds bij Elektronische toedieningsregistratie’
teaching 2014
Master thesis Maryam Atrafi: ‘Occurrence, causes and consequences of nurse-workarounds in Bar Code assisted Medication Administration (BCMA), a disguised observational study’
teaching 2015
Master thesis Karen Oude Luttikhuis: ‘Associatie
workarounds en medicatie toedienfouten bij gebruik van Bar Code Assisted Medication Administration’
teaching 2015
Master thesis Iris Mangelaars: ‘Workarounds in procedures with Bar Code assisted Medication Administration systems and its consequences’
teaching 2016
Other items related to this thesis
Pharmaceutisch Weekblad 11-04-2014: ‘Soms hapert de interactie tussen mens en machine’
coauteur: Ka-Chun Cheung
Dankwoord / Acknowledgements
9
9.4 DANKWOORD / ACKNOWLEDGEMENTS
Aan het slot van dit proefschrift wil ik een aantal mensen bedanken. Een ding heb ik zeker geleerd: ook academisch promoveren is teamwork. Een team met promotores, studenten, collega’s, coauteurs, kamergenoten, ganggenoten, maar ook met familie, vrienden, kennissen en al helemaal met je gezin.
Bij het begin beginnende, de basis, medicatieveiligheid, van het in dit boekje beschreven onderzoek is een metersgrote zwart-wit foto in de werkkamer van wijlen Prof. Dr. Taeke Huizinga, bij wie ik tijdens mijn studie het wetenschappelijk onderzoek ten behoeve van mijn doctoraalscriptie uitvoerde. De grote confronterende foto toonde een pasgeboren kind, verminkt door het gebruik van het slaapmiddel Softonon® door de moeder tijdens
haar zwangerschap. Dat geneesmiddelen naast heilzaam, ook onveilig kunnen zijn en grote schade bij de mens kunnen veroorzaken, was voor mij destijds erg confronterend. Prof. Dr. T. Huizinga ben ik dank verschuldigd. Maar ook mijn andere opleiders van destijds ben ik dankbaar, en noem hierbij graag hun namen. Begaafde, bevlogen en betrokken docenten: Prof. Dr. F.H.L. van Os, Prof. Dr. J. Faber, Prof. Dr. D.A. Doorbos, Prof. Dr. Th. Malingré en Prof. Dr. Ir. C.F. Lerk.
In 1980 kwam ik in opleiding tot ziekenhuisapotheker in een zeker voor die jaren zeer vooruitstrevende en uitstekend geautomatiseerde ziekenhuisapotheek. De apotheek van het Scheper Ziekenhuis Emmen (SZE) had de medicatieveiligheid hoog in het vaandel staan. Codering van unieke geneesmiddelverpakkingen en programmering van systemen voor medicatiebewaking gebeurde in eigen beheer. Mijn opleider Martien van de Poll wil ik bedanken, en ook mijn collega Willem Boeke, destijds eveneens in het Scheper ziekenhuis in opleiding, voor het vertrouwen in mij.
In 2010 kreeg ik de gelegenheid tijd vrij te maken voor het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek aan de Rijks Universiteit Groningen (RUG). Er werd een promotieteam samengesteld bestaande uit Prof. Dr. K. Taxis, Prof. Dr. P.M.L.A. van den Bemt, Prof. Prof. Dr. J.J. de Gier, en Prof. Dr. Tj. van der Schaaf.
Prof. Dr. K. Taxis. Beste Katja, al tijdens ons eerste kennismakingsgesprek toonde jij enthousiaste belangstelling voor mijn voornemen. Je vond het geen enkel probleem een al oudere ziekenhuisapotheker te begeleiden op het voor hem toch nog redelijk onbekende pad van de wetenschap. Ik heb je leren kennen als een deskundige en zeer betrokken hoogleraar, een positieve begeleider waar ik altijd met mijn vragen terecht kon als ik daar behoefte aan had. Je nam altijd uitvoerig de tijd voor overleg en als ik vastgelopen was,
Chapter 9
184
Samen hebben wij een tiental studenten kunnen begeleiden. Daarbij heb ik je persoonlijke betrokkenheid maar ook je scherpe inzicht gezien. Heel erg bedankt voor al je werk en inzet voor ons onderzoek en voor mij.
Prof. Dr. P.M.L.A. van den Bemt. Beste Patricia. Als eerste hoogleraar medicatieveiligheid in Nederland, verbonden aan Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, ben je mijn tweede promotor. Onze eerste kennismaking dateert van vele jaren terug tijdens een bijeenkomst van de Noordelijke Groep van Ziekenhuisapothekers (NGZA), waarbij jij jezelf presenteerde als apotheker in opleiding tot ziekenhuisapotheker in het Medisch Centrum Leeuwarden. Later kon ik gebruik maken van de resultaten van het promotieonderzoek dat jij bij Prof. Dr. Koos Brouwers uitvoerde. Je classificatie van medicatie (toedien) fouten heb ik jaren gebruikt in mijn eigen ziekenhuis. De afgelopen jaren was jij mijn dagelijkse begeleider. Deskundig, slim en razendsnel beantwoordde jij mijn vragen en e-mails en becommentarieerde je concept manuscripten. Tijdens onze wekelijkse telefoongesprekken (dinsdagmiddag 13.30 uur stipt!) bracht je mij met je zeer scherpe vragen en opmerkingen telkens weer aan het nadenken. Je hebt mij de scherpte en het kritisch wetenschappelijk denken bijgebracht. Ook ben ik je dankbaar voor je grote bijdrage aan mijn PhD. opleidingsprogramma, in het bijzonder de epidemiologie. Ik wens iedere promovendus een dagelijkse begeleider zoals jij!
Prof. Dr. J.J. de Gier. Beste Han, toen ik het voornemen promotieonderzoek te gaan doen, vormgaf, zocht ik eind 2009 contact met jou. Wij leerden elkaar kennen via de firma PharmaPartners/HI-Systems waaraan jij als medisch adviseur verbonden was, en ik indertijd de voorzitter van de Zamicom Raad. Jij stelde het promotieteam samen waarbij je nadrukkelijk Katja Taxis en Patricia van den Bemt naar voren schoof als promotores. Heel hartelijk dank voor je betrokkenheid en je nuancerende reacties op vragen en manuscripten, vaak goed doordacht.
Prof. Dr. Tj. Van der Schaaf. Beste Tjerk, jij hebt geen farmaceutische achtergrond, maar er een op het gebied van veiligheid in (luchtvaart) bedrijven. En dat was voor mij uitermate verhelderend: ik werd gedwongen de voor apothekers vanzelfsprekende veiligheid aspecten aan een (medisch) leek uit te leggen. Jij stelde dan heel terechte en kritische vragen, die niet gemakkelijk te beantwoorden waren. En jij, op jou beurt, leerde mij over de veiligheid aspecten van (luchtvaart) bedrijven en de zin van het uitvoeren van prospectieve risicoanalyses en de mogelijke cascade van opeenvolgende fouten in processen en procedures. Tijdens elke trans-Atlantische vlucht die ik maak, denk ik aan de ‘100 fouten’ die tijdens zo’n vlucht optreden. Het was heel jammer dat je voortijdig ons team verlaten hebt.
Dankwoord / Acknowledgements
9
Tijdens mijn ‘PhD training’ heb ik vele goede en betrokken docenten ontmoet. In het bijzonder de diverse cursussen epidemiologie die ik aan de Afdeling epidemiologie & biostatistiek (EpidM) van de Vrije Universiteit (VU medisch centrum) in Amsterdam volgde, kenmerkten zich door de inzet van geweldige docenten.
Prof. Dr. J.F. Twisk. Beste Jos, feitelijk zou de epidemiologie een verankerde plaats moeten hebben in de basisopleiding van artsen, apothekers en ook van andere gezondheidswerkers. En dan met docenten als jijzelf en je team. Ik ben jou en je collega’s dankbaar voor wat ik heb kunnen leren en jou persoonlijk voor je hulp bij het analyseren van data met behulp van MLWIN. Ik ben er trots op dat jij coauteur bent geworden van een van onze artikelen. Deze trots en dankbaarheid geldt ook voor de andere coauteurs van onze artikelen. Dr. K-C. Cheung. Beste Ka-Chun, ons gezamenlijk onderzoek en het rapporterende artikel over de classificatie van medicatiefouten geassocieerd met informatietechnologie kostte ons vele hoofdbrekens en maandenlang werk. Ik bewonderde je gelijkmoedigheid en je geduld als onze analyses weer eens ‘kanariepietjes geel’ voorzien van commentaar, terugkwamen van onze begeleiders. Dank voor de vele, vele uren die wij samen optrokken. Jij bewees dat de afstand van Den Haag naar Groningen korter is dan andersom!
Dr. H. Wouters. Beste Hans, als psycholoog-epidemioloog begon jij je postdoc bij Katja Taxis, halverwege mijn promotie traject. Daarbij werden we kamergenoten op de dagen dat ik in Groningen was. Het was heel fijn en verhelderend dat je mij kon begeleiden bij de vele MLWIN-analyses voor twee hoofdstukken in dit proefschrift. Naast een slimme, integere en oprechte wetenschapper ben je ook een uitstekend uitlegger van ingewikkelde analyse software!
Dr. M. Bijlsma. Beste Maarten, dank voor het meewerken aan de power analyses, nodig voor mijn onderzoeksprotocollen. Jouw kennis van statistische modellen bleek nodig om op basis van de destijds nog magere beschikbare gegevens het juiste aantal observaties te kunnen doen, noodzakelijk om goed onderbouwde conclusies te kunnen trekken. Prof. Dr. David W. Bates. Dear David, we met once in Boston MA, USA, the fine city where my eldest daughter Annemarthe lived for nearly ten years. We shook hands on one of the Dutch hospital pharmacist ICT study tours in the United States that I made several years ago. It was a great honor to work together with you on the BCMA-workaround research, resulting in two papers. I certainly liked your very short and to-the-point emails with the so typical American abbreviations.
Chapter 9
186
Graag wil ik de leden van de beoordelingscommissie, Prof. Dr. J.G.W. Kosterink, Prof. dr. H. Vermeulen en Prof. dr. C. Wagner, hartelijk bedanken voor het lezen en beoordelen van mijn proefschrift.
Tijdens mijn onderzoek heb ik genoegen gehad een aantal studenten uit zowel Groningen als Utrecht te begeleiden: Heleen van der Meer (inmiddels collega promovendus), Lisette Hoekstra, Fleur Kos, Ineth Bekker, Jaline van Hoek, Wietse Klaasen, Paul Stob, Roya Sorghabi, Stéphanie de Rooij, Tjerk Geersing, Wendy-Winke de Vries, Karin Oude Luttikhuis, Maryam Atrafi en Iris Mangelaars. Ik wil jullie hartelijk bedanken voor de inzet, soms maandenlang, om de diverse pilots en de onderzoeken die in dit proefschrift beschreven zijn mede vorm te geven.
Ook bedank ik de collegae ziekenhuisapothekers in Nederland die aan de onderzoeken een bijdrage leverden door enquêtes in te vullen, pilot onderzoeken uit te voeren en uiteindelijk de studenten te begeleiden die de maandenlange observaties uitvoerden. Met name de ziekenhuisapothekers Dr. Erwin Vasbinder, Hans Ros, Bjorn Brassé, en Dr. Michiel Duyvendak ben ik veel dank verschuldigd.
Dan mijn team kamergenoten bij Farmacie in Groningen: Kim Pilon, Claudia Dantuma, Sander Borghout en Hans Wouters: het maakte de reis van Hardenberg naar Groningen aangenamer als ik wist dat jullie die dag ook aanwezig zouden zijn. Naast hard en geconcentreerd werken was er ook ruimte voor gezellige en soms ook diepzinnige gesprekken. Jullie waren mij daarmee werkelijk tot steun! Ook Jannie Schoonveld, Anja Postuma, Bert Bijker en Jugo Pavlovic wil ik hartelijk bedanken voor alle ondersteuning en de inwijding in al die bijzonderheden die je aantreft op een nieuwe werkplek, welke je vervolgens, als ‘buitenpromovendus’, ook nog eens sporadisch bezoekt.
Dankbaar ben ik ook voor de hulp en de inzet van de vele, vele apotheekmedewerkers en de artsen en verpleegkundigen van de ziekenhuizen in Emmen en, vooral, de Saxenburgh Groep, het Röpcke-Zweers ziekenhuis in Hardenberg, waarbij ik ruim 36 jaar in dienst was. Mijn collega’s Lonneke van Aart, Monique Platvoet, Frits Boom, Jaap Jedema, Otto Groenewold en Pieter Dijkstra ben ik dankbaar voor hun steun gedurende vele jaren. Mijn familie en vrienden bedank ik hartelijk voor het telkens (opnieuw) luisteren naar al mijn verhalen over het wel en wee van onderzoek doen en de twijfels die hierbij komen kijken. Zonder dat jullie het hebben beseft, waren de gestelde vragen naar mijn ‘studie’ een aanmoediging om door te gaan, juist op die momenten waarop het even niet mee zat! Mijn stiefmoeder, mijn broers en schoonzussen, verdere familie en al die geïnteresseerde anderen: bedankt!
Dankwoord / Acknowledgements
9
Finally, my team of family members: each of you, Wilma, Annemarthe, Willemijn, Ludo and newborn grandson Liam gave me the love and support I needed. I am thrilled that both of my daughters Annemarthe and Willemijn, as experienced ‘paranimfen,’ will assist me in defense of my thesis.
Lieve Wilma, toen ik in 2009 opperde promotieonderzoek te willen gaan doen, stond jij direct achter mij. Die steun heb ik het hele promotie-traject gevoeld. Het heeft me op moeilijke momenten geholpen om door te zetten. Ik wil je bedanken voor het luisteren naar mijn verhalen en ideeën, en je geduld als ik weer eens een hele dag in Groningen was of op mijn werkkamer achter de computer zat. Ik ben ontzettend dankbaar een vrouw als jij naast me te weten, en draag dit boek met liefde aan jou op!
About the Author (Dutch)
9
9.5 ABOUT THE AUTHOR (Dutch)
Willem van der Veen werd op 16 mei 1952 geboren te Groningen. In 1970 behaalde hij het vwo-diploma (HBS-B) aan de Eerste Christelijke HBS (thans het Wessel Gansfort College) te Groningen. Aansluitend begon hij met de studie Farmacie aan de Rijks Universiteit Groningen. Gedurende zijn studie was hij van 1972 tot 1978 student assistent bij de afdeling Farmacognosie onder supervisie van Prof. Dr. F.H.L. van Os. Zijn doctoraalscriptie werd geschreven onder supervisie van Prof. Dr. T Huizinga en Dr. F. Molenaar, en betrof onderzoek naar de rectale resorptie van pijnstillers, in casu glafeninezuur. Hij sloot zijn studie in juni 1978 af met het behalen van het apothekersexamen.
Van september 1978 tot en met december 1979 vervulde hij zijn militaire dienstplicht als officier-apotheker bij de Inspectie Geneeskundige Dienst Koninklijke Landmacht. In januari 1980 trad hij in dienst van de toenmalige ‘Stichting Röpcke-Zweers ziekenhuis’ te Hardenberg en startte hij gelijktijdig met de opleiding tot ziekenhuisapotheker in het Scheper Ziekenhuis in Emmen (opleider drs. M.A.P.C. van de Poll). Tijdens zijn opleiding werd zijn interesse gewekt voor medicatie veiligheid, mede mogelijk gemaakt door informatietechnologie. Zijn opleiding werd eind 1983 met de registratie tot ziekenhuisapotheker afgesloten. Tot 1986 werkte hij als ziekenhuisapotheker in de toenmalige gemeenschappelijke ziekenhuisapotheek van het Röpcke-Zweers ziekenhuis en het Scheper ziekenhuis. Vanaf 1986 tot 2000 was hij hoofd van de ziekenhuisapotheek van het Röpcke-Zweers ziekenhuis te Hardenberg. Vanaf 2000 tot 2008 was hij hoofd van de gemeenschappelijke ziekenhuisapotheek van het Röpcke-Zweers ziekenhuis in Hardenberg en het Scheper Ziekenhuis in Emmen. Vanaf 2008 tot zijn pensionering in 2016 werkte hij aanvankelijk als ziekenhuisapotheker in het Scheper Ziekenhuis in Emmen en later als zodanig in de ‘Regio Apotheek Vechtdal’, inmiddels een zelfstandig onderdeel van de Saxenburgh Groep, Röpcke-Zweers ziekenhuis te Hardenberg met als aandachtsgebieden, research en ‘informatisering en automatisering’.
Tijdens zijn carrière heeft hij veel bestuurlijk werk verricht zowel binnen als buiten het Röpcke-Zweers ziekenhuis, waar hij van 1996 tot 2000 voorzitter was van de Vereniging Medische Staf en van 2014 tot 2016 voorzitter van de Vereniging Medisch Specialisten in Dienstverband. Van 1998 tot 2002 was hij voorzitter van de Noordelijke Groep van Ziekenhuisapothekers. Hij was van 2006 tot 2011 lid van de Commissie ICT van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA). Ook was hij van 1999 tot
Chapter 9
190
validatie commissie van PharmaPartners/HI-Systems en van 2002 tot 2008 voorzitter van de Zamicom Raad eveneens onderdeel van PharmaPartners/HI-Systems. Van 1994 tot 1998 was Willem lid van de gemeenteraad van Hardenberg. Willem pensioneerde als ziekenhuisapotheker in 2016.
In 2010 startte hij in deeltijd met het onderzoek beschreven in dit proefschrift aan de Rijks Universiteit Groningen, onder leiding van Prof. Dr. Katja Taxis, Prof. Dr. Patricia M.L.A. van den Bemt en Prof. Dr. J. Han de Gier.
Willem van der Veen is getrouwd met Wilma J.M. Stijkel en vader van hun twee volwassen dochters. In zijn vrije tijd reist hij graag, leest hij veel en is hij in en rond de stad en de gemeente Hardenberg maatschappelijk actief. Willem heeft veel interesse in de ontwikkelingen binnen de ICT-wereld. Willem is Rotary Paul Harris Fellow en bij zijn pensionering is hij benoemd tot erelid van de vereniging Medische Staf van de Saxenburgh Groep waarvan het Röpcke-Zweers ziekenhuis nu onderdeel uitmaakt.
About the Author (English)
9
9.5 ABOUT THE AUTHOR (English)
Willem van der Veen was born in Groningen (The Netherlands) on May 16, 1952. In 1970 he obtained his high school certificate (HBS-B, now VWO) from the ‘Eerste Christelijke HBS’ (now the Wessel Gansfort College) in Groningen. Willem subsequently studied Pharmacy at the University of Groningen. During his studies, he served from 1972 to 1978 as a (graduate) teaching assistant in the department of Pharmacognosy under the supervision of Prof. Dr. F.H.L. van Os. Willems master thesis was written under the supervision of Prof. Dr. T Huizinga and Dr. F. Molenaar and covered research into the rectal resorption of painkillers. He graduated in June 1978 as a pharmacist.
From September 1978 until December 1979 he fulfilled his military service as an army officer-pharmacist in the Royal Netherlands Army Medical Service.
In January 1980 he started working at the Röpcke-Zweers hospital in Hardenberg and simultaneously started his training as a hospital pharmacist at the Scheper hospital in Emmen (supervisor M.A.P.C. van de Poll). During his training, he became interested in medication safety through information technology. In December 1983, he completed his training and registered as a hospital pharmacist. Until 1986 he worked as a hospital pharmacist in the joint hospital pharmacy of the Röpcke-Zweers hospital and the Scheper hospital. From 1986 to 2000 he worked as director of pharmacy in the pharmacy of the Röpcke-Zweers hospital. From 2000 to 2008 he was director of pharmacy of the combined hospital pharmacy of the hospital ‘Röpcke-Zweers’ in Hardenberg and the Scheper hospital in Emmen. From 2008 until his retirement in 2016, he worked as a hospital pharmacist both at Scheper hospital in Emmen and in the ‘Regionale Apotheek Vechtdal,’ an indepen-dent part of the Saxenburgh Group, Röpcke-Zweers hospital in Hardenberg with a focus on research, computerization, and information technology.
During his career, he has done considerable management work in the Röpcke-Zweers hospital in Hardenberg, where he chaired the board of the Medical Staff Association (Vereniging Medische Staf) from 1996 to 2000 and the board of the Association of Medical Specialists (Vereniging Medisch Specialisten in Dienstverband) from 2014 to 2016. From 1998 to 2002 he was chairman of the board of the Northern Netherlands Group of Hospital Pharmacists (Noordelijke Groep van Ziekenhuisapothekers). From 2006 to 2011 he was a member of the ICT Committee of the Dutch Association of Hospital Pharmacists (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapotheker [NVZA]). From 1999 to 2008 he was also a member of various committees at the software developers’ company PharmaPartners/HI-Systems, including the software application committee
Chapter 9
194
of the Zamicom advisory board. From 1994 to 1998 Willem was a member of the city council of Hardenberg.
In 2016, Willem retired as a hospital pharmacist.
He continued with the research described in this thesis, which he had started in 2010 as a part-time researcher at the University of Groningen, under the supervision of Prof. Dr. Katja Taxis, Prof. Dr. Patricia M.L.A. van den Bemt, and Prof. Dr. J. Han de Gier.
Willem van der Veen is married to Wilma J.M. Stijkel and the father of their two adult daugh-ters. In his spare time, he likes to travel, is an enthusiastic reader and is socially active in and around the city of Hardenberg. He is also interested in the history and developments within the ICT field in general. Willem is appointed Rotary Paul Harris Fellow and an hon-orary member of the Medical Staff Association of the Saxenburgh Group in Hardenberg, of which the Röpcke-Zweers hospital is now a part.
