Arjan Bregman 5 juni 2014
De reikwijdte van de aanbestedingsplicht
bij gebiedsontwikkeling
Plan van behandeling
• De veranderende gebiedsontwikkeling
• Ingrijpen in bestaande gebiedsontwikkelingen
• Actuele inzichten in de reikwijdte van het aanbestedingsrecht
• De relatie met staatssteun
De veranderende gebiedsontwikkeling (1)
• In het verleden: op veel plaatsen grootschalige aanpak;
• Planmatige aanpak vanuit het gezichtspunt van gemeente en marktpartijen (veelal
ontwikkelaars, corporaties en bouwers);
• Nu: fasering, uitstel en afstel van gebiedsontwikkeling
• Nu: meer organische gebiedsontwikkeling
• Maakbaarheid en voorspelbaarheid afgenomen
De veranderende gebiedsontwikkeling (2)
• Veel contracten uit de ‘gouden tijden’ niet meer (volledig) uitvoerbaar;
• Gronduitgiftecontract, bouwclaimovereenkomst, afspraken rondom PPS-
grondexploitatiemaatschappij, exploitatieovereenkomst
• Op veel plaatsen heronderhandeling voor aangepaste afspraken;
• Voorkomen van verplichting tot betalen van
(plan)schade is daarbij belangrijk thema
De veranderende gebiedsontwikkeling (3)
• Beroep op artikel inzake gewijzigde omstandigheden is lastig
• Gewenst resultaat: nieuwe overeenkomst, waarin nieuw programma met passende financiële afspraken zijn neergelegd
• Verdisconteer dan meteen de actuele inzichten inzake bij voorbeeld aanbesteding (en
staatssteun)
• Daarnaast ook nieuwe initiatieven voor gebieds-
en vastgoedontwikkeling
Aanbesteding: Samenhang van onderdelen gebiedsontwikkeling
• Vermoeden van samenhang
• Samenhang is er op planologisch/conceptueel niveau
• Niet op het niveau van de definitie van werk in de Aanbestedingswet
• Verschillende argumenten om te scheiden
• Wel helder aangeven binnen afsprakenkader
Activiteiten in het kader van de grondexploitatie
• Grondtransacties: in beginsel niet aanbestedingsplichtig
• Bouw- en woonrijp maken/ inrichting openbaar gebied in beginsel wel
• Wel boven drempelbedrag
• Ook bij vaststaand grensoverschrijdend belang
• Doorleggen alleen veilig bij zelfrealisatierecht grondeigenaar ten aanzien van publiek werk
• Anders ‘groot risico’
Diensten
• Planuitwerking
• Projectmanagement
• Europese aanbesteding boven drempelbedrag verplicht
• Drempel momenteel € 207.000,--
• Doorleggen kan niet
• Gevolg: GEM’s en concessies zonder aanbesteding worden uitgekleed
• Die hadden toch het economische tij al niet mee
Woningbouw en commercieel vastgoed
• Arrest Müller
• 3 cumulatieve criteria
• Rechtstreeks economisch overheidsbelang
• Verdergaande eisen dan publiekrechtelijk mogelijk
• Bouwplicht
• Gronduitgifte + publiekrechtelijk kader is geen overheidsopdracht voor werken en ook geen concessieovereenkomst voor openbare werken
• Aanleiding voor Reiswijzer Gebiedsontwikkeling 2011
Jurisprudentie van de nationale rechter
• Uitspraak Ede
• Uitspraak Winsum
• Uitspraak Hoorn
• Bevestiging interpretatie arrest Müller en Aanleiding voor Reiswijzer Gebiedsontwikkeling 2011
Vastgoed met een publiek karakter
• Voorbeelden: parkeergarages, zwembaden,
cultuurhuizen, stadskantoren, bibliotheken, brede scholen
• Ook hier: Afhankelijk van kosten (Europese) aanbestedingsplicht en doorlegdiscussie
• Afzien van bouwplicht kan uitkomst bieden
Staatssteun: Mededeling Europese Commissie 1997
• Aanleiding tot de Mededeling
• Doel van de Commissie
• Beperking tot verkoop
• Procedure 1: Openbare biedprocedure
• Procedure 2: Taxatie onafhankelijk deskundige
Staatssteun: uitspraak Maasdriel
• Bestemmingsplan
• Afspraken tussen gemeente en corporatie
• Subsidiëring grondprijs
• Financiële uitvoerbaarheid bestemmingsplan
• Uitspraak Afdeling bestuursrechtspraak
Staatssteun: uitspraak Mill en St. Hubert
• Grondverkoop
• Inrichting openbare ruimte
• Tekortfinanciering
Staatssteun: uitspraak Leidschendam- Voorburg
• GEM
• Herberekening grondprijs
• Afzien van financiële bijdragen
• Residuele grodnwaardemethodiek
• Hoe doe je het dan wel goed?
Staatssteun en aanbesteding
• Aanbesteding: begrip overheidsopdracht centraal
• Staatssteun: begrip marktconformiteit centraal
• Vaak voeren appellanten beide aan
• In beginsel wel gescheiden behandeling
De reikwijdte van de aanbestedingsplicht bij gebiedsontwikkeling anno 2014
• PPS en gebiedsontwikkeling vragen om eigentijdse invulling
• Van blauwdruk naar organische ontwikkeling
• Van actieve overheidsinvesteringen in grondexploitatie naar faciliterende rol
• Noodzakelijke heroverweging afspraken uit gouden tijden vraagt om zorgvuldige aanpak gelet op
(plan)schade en inhoud bestaande contracten
• Herziene en nieuwe afspraken vergen zorgvuldige vertalen van actuele inzichten in de reikwijdte van het aanbestedingsrecht en de staatssteunregels
