OPTIMALISEREN VAN HET AANDEEL NATRIUM IN HET VOEDER VAN OMEGABAARS EN
EVALUEREN VAN HET EFFECT VAN HET
NATRIUMGEHALTE IN DE VOEDINGSOPLOSSING OP DE ONTWIKKELING EN KWALITEIT VAN
TOMAAT
Proefcode: gg16 tovis1 en gg16 vis
In opdracht van: MIP-COOP+ project (STOKSTROOM): sluiten van water- en nutriëntenstromen in Stokstorm aquapark
Door: PCG vzw
Karreweg 6
B-9770 Kruishoutem Tel ++ 32 (0)9 381 86 86 Fax ++ 32 (0)9 381 86 99 pcg@pcgroenteteelt.be
Proefverantwoordelijke: Tom Beyers/Sara Crappé Studieverantwoordelijke: Saskia Buysens
Directeur: Bruno Gobin
Datum: 23 maart 2017
Abstract
Aquaponics tonen een groot potentieel voor samenwerking tussen visteler en
groenteteler, maar er is nog veel onderzoek nodig om een antwoord te bieden op alle vragen. Één van de grote uitdagingen is Natrium, dit is namelijk een essentieel element voor alle dierlijk leven, maar niet voor planten. In zekere concentratie kan het zelfs toxisch zijn voor planten en de opbrengst en kwaliteit mogelijks beïnvloeden.
Omegabaars is een goede vis om te telen binnen aquaponicssytemen, deze vis kan vegetarisch gevoed worden, waardoor de basis van het voeder arm is aan natrium. Bij carnivore vissen bevat het voeder vismeel of visolie, wat sowieso rijk is aan natrium.
Aan het voeder van de omegabaars wordt wel natrium onder de vorm van NaCl toegevoegd om te zorgen dat de vissen voldoende natrium kunnen opnemen. In 2016 werd een voederproef aangelegd om het effect van natriumgehalte in het voeder na te gaan op zowel de vissen als de tomatenplanten.
De proef bestond uit 3 objecten: een voeder zonder toegevoegd natrium, een standaard voeder met een gemiddelde hoeveelheid natrium en een voeder met een hoog
natriumgehalte. Deze proef lag aan in 3 parallellen. Gedurende de hele teelt werden zowel de vissen als de tomaten opgevolgd om mogelijke effecten te kunnen detecteren.
Vissen hebben absoluut natrium nodig in hun voeder om optimaal te kunnen ontwikkelen. De vissen die voeder kregen waar geen zout aan toegevoegd was, vertoonden al van in het begin een groeiachterstand. Teveel zout toevoegen aan het water heeft geen zin, want de vissen halen er geen bijkomend voordeel uit. De vissen gevoed met voeder met hoog zoutgehalte ontwikkelden even snel als de vissen gevoed met het standaardvoeder.
Tomaten blijken redelijk tolerant voor natrium. In de proef liep het natriumgehalte in het drainwater op tot 12 mmol/l bij een EC van 5. Het natriumgehalte was steeds het laagste in het drainwater van het object waar geen natrium aan het voeder werd toegediend. Dit heeft echter geen zichtbaar of meetbaar effect op de tomaten gegeven. Er was geen verschil in opbrengst of kwaliteit van de tomaten in de verschillende objecten.
Inhoud
1 Inleiding ... 4
2 Materiaal en methoden ... 4
2.1 Objecten ... 4
2.2 Proefdesign ... 4
2.3 Draaiboek ... 5
2.4 Proefveld / infrastructuur ... 5
2.5 Behandelingsmethode ... 5
2.6 Beoordelingsmethode ... 6
3 Resultaten en bespreking ... 6
3.1 Resultaten ... 6
3.2 Bespreking ... 8
4 Besluit ... 8
5 Verklaring van de kwaliteitsverantwoordelijke ... 9
6 Vertrouwelijkheid van dit document... 9
7 Samenwerking ... 9
1 Inleiding De kernvragen zijn:
- Wat is de invloed van de natriumconcentratie in het voeder op de ontwikkeling van omegabaars
- Wat is het effect van een hoge of lage natriumconcentratie in het voeder op de
ontwikkeling en kwaliteit van tomaten die met het restwater van de vissenteelt worden geirrigeerd.
2 Materiaal en methoden 2.1 Objecten
Object Voeder Tank/goot
11 Standaard zout 1,4,7
12 Hoog zout 2,5,8
13 Zonder zout 3,6,9
2.2 Proefdesign
Aantal parallellen 25 substraatmatten Aantal objecten 25 substraatmatten Aantal planten/plot 25 substraatmatten Aantal vissen/plpt 120
Teeltsysteem DRAPS: double recirculating aquaponic system
Proefplan Serre
Visstal
2.3 Draaiboek Opdracht:
moment uit te voeren
Datum
uitvoering Handeling Bemerking
4/01/2016 4/01/2016 Plant Foundation
w17-47 w17-47 Oogst Wekelijks: Van 11/04- 14/11/16
Plant Start visteelt, (vissen van ongeveer 100 gram) Bewerking Opstart aquaponics
2.4 Proefveld / infrastructuur
Land België
Gemeente Kruishoutem
Locatie proef Serre 2
Voorgaande teelt Tomaat
Teeltsysteem Aquaponic
2.5 Behandelingsmethode
objpar objpar objpar objpar objpar objpar objpar objpar objpar
Plot 133 123 113 132 122 112 131 121 111
Goot 9 8 7 6 5 4 3 2 1
4 5 6
7 8 9
3
2
1
Alle planten werden gelijk behandeld, enkel het uitgangswater voor aanmaken van de voedingsoplossing verschilde.
2.6 Beoordelingsmethode
Wekelijks werd van elke drainbak en elke bak met restwater in de visstal een staal genomen. Zo kan de samenstelling van het restwater van de vissen goed opgevolgd worden alsook de EC en de samenstelling van het drainwater.
De vissen werden tweewekelijks gewogen om de groei te kunnen opvolgen. Telkens werden alle vissen per tank samen gewogen en vervolgens werd een gemiddeld gewicht bepaald.
De tomaten werden wekelijks geoogst, zowel totaal gewicht en oogstbaar gewicht werden bepaald. Bij de onverkoopbare vruchten werd ook het gewicht van groene vruchten en vruchten met neusrot bepaald.
3 Resultaten en bespreking 3.1 Resultaten
Object Voeding vissen % neusrot
11 standaard zout 1,12
12 hoog zout 1,26
13 zonder zout 1,43
3.2 Bespreking
Effect van het natrium in de voeder op ontwikkeling van de vissen
De grafiek met de resultaten van de tweewekelijkse wegingen van de vissen toonde duidelijk aan dat de vissen waarbij geen natrium aan het voeder werd toegediend al van het begin van de teelt een groeiachterstand opbouwen. Het was duidelijk dat vissen voor een goede ontwikkeling een zekere hoeveelheid natrium nodig hebben in hun voeder. Het effect van natrium op de groei van vissen kende natuurlijk ook een grens. De vissen die gevoed werden met het voeder met hoog zoutgehalte kenden geen snellere ontwikkeling dan de vissen die gevoed werden met het standaardvoeder. Het heeft dus geen om nog extra natrium aan het voeder toe te voegen.
Er werd geen ander effect van het voeder op de vissen opgemerkt. De vissen waren gezond en hadden slechts één keer aan het begin van de teelt last van een parasiet. Dit werd verholpen door de vissen bij het wegen even in een zoutbad te laten zwemmen, een courant toegepaste techniek in de aquacultuur.
Effect van het gebruik van restwater van de vissen gevoed met verschillende voeders op de tomaten
Tijdens de hele teelt werden geen visuele verschillen opgemerkt aan de tomaten. De planten ontwikkelden goed en er was geen verschil in kleur of groei merkbaar. Bij de wekelijkse oogst werd het gewicht van de tomaten bijgehouden, er was echter geen verschil in gewicht tussen de verschillende objecten dat kon toegeschreven worden aan het verschil tussen de objecten. Ook het aandeel neusrot bleef in alle objecten gering en was niet verschillend.
EC en natriumgehalte van de voedingsoplossing
De wekelijkse staalname toonde duidelijk aan dat het natriumgehalte in het drainwater accumuleert. Tegen het einde van de teelt werd een gemiddeld natriumgehalte van 12 mmol/l gehaald. Het natriumgehalte was het laagst in het drainwater afkomstig van de voedingsoplossing van het object zonder toegevoegd natrium in het voeder. Dit had echter geen zichtbaar of meetbaar effect op kwaliteit en opbrengst van de tomaten.
4 Besluit
Vissen hebben absoluut natrium nodig in hun voeder om optimaal te kunnen ontwikkelen. De vissen die voeder kregen waar geen zout aan toegevoegd was, vertoonden al van in het begin een groeiachterstand. Teveel zout toevoegen aan het water heeft geen zin, want de vissen halen er geen bijkomend voordeel uit. De vissen gevoed met voeder met hoog zoutgehalte ontwikkelden even snel als de vissen gevoed met het standaardvoeder.
Tomaten blijken redelijk tolerant voor natrium. In de proef liep het natriumgehalte in het drainwater op tot 12 mmol/l bij een EC van 5. Het natriumgehalte was steeds het laagste in het drainwater van het object waar geen natrium aan het voeder werd toegediend. Dit heeft echter geen zichtbaar of meetbaar effect op de tomaten gegeven. Er was geen verschil in opbrengst of kwaliteit van de tomaten in de verschillende objecten.
5 Verklaring van de kwaliteitsverantwoordelijke
De kwaliteitsverantwoordelijke verklaart dat dit onderzoek werd uitgevoerd volgens de kwaliteitsborgingspunten vastgelegd in het intern kwaliteitssysteem van het PCG.
6 Vertrouwelijkheid van dit document
Dit document wordt door het PCG vertrouwelijk behandeld. Het PCG is niet
verantwoordelijk voor foute, niet erkende adviezen ten gevolge van de verspreiding van dit document.
7 Samenwerking
MIP-project STOKSTROOM: ‘sluiting van water- en nutriënten kringlopen in stokstorm aquapark’. Samenwerking tussen: Aqua4C, Tomato Masters, Lambers-Seghers, Enerso holding en PCG.
