V RD U V EN EN DE WETENSCHAP

V

josien blok

Mijn tak van wetenschap is sexistisch1). Tot deze conclusie komen vele vrouwen van allerlei studierichtingen als zij zich verdiepen inde informa-

·tie die zij gedurenàehun studie opdoen. Of 'zij kunnen zich niet herken- nen in het mensbeeld dat hen wordt voorgezet, of zij merken dat in de stof 'dè vrouw óf sterebtiep óf geheel afwezig is2 ); deze onlustgevoelens worden

v~rsterkt door het feit dat de studie opzet er niet bepaald op uit is dit sexisme uit de studie zelf,. laat staan uit de wereld te helpen. Om deze reden/,m besloot een groep vrouwen van de GU van Amsterdam een werkdag te houden onder de naam 'Vrouwen en de wetensch&p'~vooralle vrouwen aan de uniVérsiteit~ Een kleine honderd vrouwen (en gedurende enkele ~ren ~'n ma~) Verzame1àen _zic~ op 27 april j.l. in de Oudemanhui~poortom over de oplossing van de gezamenlijke problemen te praten.

De ochtend werd gevuld met een forum + dis~ussie over het sexisme in de verschillende wetenschappen. Voorop werd gesteld dat deze groep niet vóór een vrouwenuniversiteit is, €n wel omdat het je buiten de universiteit plaatsen juist weer negeren van vrouwen door de mannenuniversiteit in de hand werkt; het van binnenuit veranderen van de disciplines leek ons tac- tisch veel beter.

Het sexisme in de psychologie werd gevoeld in bijvoorbeeld het voortdu- rend gericht zijn op het verschil tussen mannen en vrouwen"waarbij men de eigenschappen van beide sexen uit het hoofd moet leren;" vrouwen zijn dan bijvoorbeeld typisch bedreven in kleine handvaardigheid. De ego-psy- . cho1oog Erikson lanceert stellingen als de' volgend.e :·een man. heeft een

peiiis, een vrouw een baarïnoeder. Daardoor heeft de .vrouw: ·een sterke 'in- nef space' die haar doet-verlangen naar binnenshuis zitten. Ook het.Freu- dianisme is nog bloeiend tot in al zijn exc:essen. Mannelijke psychologen.

doen uitspraken over mensen, die a11e,ell"'

op

-350-

Aan het andragogisch (le~.wel: andragogie betekent in de eers~e plaats kennis van de man) instituut van de GU voert het marxisme de boventoon.

Vrouwenproblematiek wordt daardoor als niet ter zake afgedaan als niet het belang voor de klassenstrijd aangetoond kan worden. Vrouwen zijn geen his- torische klasse en mogen daarom niets zeggen. Een aantal mensen die zich bezig hielden met de socialisatie van de vrouw van meisje tot volwassen

~~ouw kre~g als enige ~roep ~een steun van de docenten-bij het zoekeä naar literatuur.

. Sociologen krijgen alleen met de vrouw te maken in haar rol van moede~

en echtgenote. Een onderzoekje naar taalgebruik leverde.interessante con- , clusies bp, bijvoorbeeld da~ de naam van een beroep dat eerst alleen door vrouwen maar later ook door mannen werd uitgeoefend verandert (vroedvrouw- verloskundige; verpleegster - ve~gkundige enz.) Evenals·in de psychologie gaan de theorieën in feite alleen over mannen.

De politicologie stelt als ideaalbeeld voor de burger: actiet, parti- ciperend, 8oe~ ge~nformeerd, bewust, onafhankelijk. Deze omschrijving is in lijnrechte tegenspraak met het nog steeds geldende ~deaa~beeld'voor: de vrouw. Stratificatietheorieën gaan ,over rangverschillen in(mannelijke).be- roepen. De vrouw komt alleen in haar functie in het gezin ter sprake, waar- van de mah de status bepaalt •.Dat in Amerika 2/5 van de gezinnen geen man- nelijk gezinshoofd hebben verandert niets aa~ de theorievorming. De jeugd- periode houdt in de handboeken op met: het krijgen van een beroep, en gaat dus alleen over jongens, want voor een meisje is nog steeds het huweliJk de beste bestemming; zij blijft volgens· deze redenering altijd een kind.

Voor geschiedenis verwijs ik naar mijn andere artikeltje in deze Groniek~

Uit alles blijkt dat de sociale wetenschappen nog steeds geen mensweten-

schapp~n zijn.

Er~ zijn weinig grote vrouwen uit de kunstgeschiedenis bekend; het geroep van"waar zijn de vrouwelijke componisten' is nog overal te horen. Bedenk wel dat vrouwen waren uitgesloten van alle leerlingen- en pr~jzenstelsels.

Lager gewaardeerde schilderkunst (verg. Gesina ter Borch) en reproduceren- de kunstvormen .(het bespelen van muziekinstrumenten) mocht wel. Vrouwen die iets in de beeldende. kunsten wi~den. doen moeste~ door hun vader op- geleid worden (mits die natuurlijk artistiek was). De schilder David moest er voor vechten vrouwen in zijn atelier op te mogen nemen. De vrouw was

'van nature' decoratief3 ). Het symbolisme (eind negentiende eeuw) beeldt

:1 TllI' (,SSt'lIli,t1 11'11111.111 Frollt ,1111111'11I;11 ,\tl/lld/lli h\' I, IkV.llltltT

,

.

...3.53- -

vrouwen of als vampiers

of

De economie kent allerlei bochtige redeneringen. Werkt een vrouw in een gezin, dan geldt zij als niet productief, omdat zij er niet voor bet~d

wordt. Heeft een vrouw buitenrihuis gewerkt, wordt zij ontslagen en komt zij weer in haar gezin, dan krijgt zij geen werkeloosheidsuitkering en geldt dan wel als productief. Zo ook is de term werkeloos een moeilijk te hanteren begrip: zijn vrouwen nu wel of niet werkeloos?

Een forum met dergelijke verhaaltjes over sexismen is wel grappig, maar ik betwijfel of je er veel aan hebt, Afgezien van het feit dat. de meest~

praatjes slecht in elkaar zaten, lijkt me zo'n opsomming van anecdotes op een dergelijke dag volkomen overbodig. Immers: van de vrouwen die daar komen mag verwacht worden dat zij een dergelijke Aha-Erlebnis al beleefd hebben; wie niet al een bepaalde graad van bewustwording verworven heeft komt niet op een werkdag als deze. Juist van die vrouwen kan verwacht w0rden dat ze dit aan de kaak stellen niet meer nodig hebben. Onvermijde- . lijk kwamen er ook weer opmerkingen van vrouwen die het toch-ook-zo-zielig-

voor-de-mannen vonden. De aangeleerde rolverdeling drukt op de mannen toch net zo zwaar als op .ons, ook in de wetenschap? Zonder deze vrouwen een gebrek aan radikalisme in de schoenen te willen schuiven wil ik hier drie andere vragen tegenover stellen: 1) als mannen er toch ook zo veel last van hebben, waarom komen ze dan niet als _~én man bij de emancipatie- beweging en naar werkdagen als deze? 2) hebben de mannen zich de laatste 3000 jaar ietS van ons aangetrokken? 3) moeten we dan altijd weer aan an- deren denken, mogen we dan nooit eens voor onszelf opkomen? Gelukkig bleef het niet.bij deze uitwisseling van anecdotes en emoties, want al zijn die leuk als opwarmertjes, je doet er niets mee.

's Middags ging men per studierichting bij elkaar zitten om spijkers met koppen te slaan: wat voor veranderingen in studieopzet, keuzemoge-

lijkhed~n, literatuur, collegestof, enz. zijn er mogelijk? Lastig was het feit dat de meeste vrouwen afkomstig waren van de GU en enkele van de VU;

er Was geloof ik. maar één andere vrouw uit Groningen. Hierdoor werd er vo·ornamelijk in. con·creta over de GU gepraat, en wat aan de GU mogelijk is is nog lang niet mogelijk aan de RU Groningen. Ik kan uiteraard alleen verslag doen van. wat er in de geschiedenis-groep besproken is.

-354-'"

- er kan niet genoeg gewezen worden op het belang van het Internat~onaal

Archief voor de Vrou~enbeweging(Heresingel 286 Amsterdam). Eierin ligt ontzaglijk veel onuitg~zocht materiaal, waar veel mee gedaan zou kunnen worden. Overigens wordt iedereen .die iets interessants heeft over de vrou- wenbeweging verzocht dat op te 'sturen n,aar het Archief.

- met ver~ende krachten zal geprobeerd worden een redelijk deugdelijke bi- bliografie aan te leggen van literatuur over vrouwen en een lijst van de onderzoeken die er op de verschillende instituten gedaan worden, van re- feraten tot dissertaties aan toe, om te voorkomen dat we door gebrek aan coördinatie steeds hetzelfde of:elkaar overlappend werk doen.

- _~e handboeken (Paioer, Strayerenz~) zullen op sexisme worden doorgelicht (It must" be ádded that what people 'cor~"sider to be' welfare eásily passes into selfindulgence, and that some of ·the most èivilized persons have. few children, or none at' all, for the" most grossly selfish reasons ; Palmer' .' 3e druk, p. 563).

- het opzetten van themagroepen/kandidatencolleges over de positie van de -vrouw; dit kan 'of binnen de gebruikelijke tijdsindeling gebeuren (hier-

voor is een lijst van mogelijke 'onderwerpen opgesteld) of daarbuiten: bij- voorbeeld een werkcollege dat de verandering van de positie van de vrouw door de eeuwen heen bestudeert en waarin mensen zitten die oude, ME, nieuwe, nieuwste enz. doen. Een dergelijk project zal natuurlijk enkele jaren mme- ten draaien.

Momenteel is ook het wachten op een aantal bandopnamen van het congres 'Women in History' dat in november 1973 in Engeland plaats vond en waarvan 'wij' de resultaten wellicht 'kunnen gebruiken.

Dit zijn zo de plannen die om te beginnen uitgewerkt moeten worden, waar- bij contact gehouden wordt met groepen aan andere universiteiten. Wie heeft zin om hieraan mee te doen? Dan graag contact op nemen met mij.

noten:

1) voor wie de term nog niet kent. sexisme: discriminatie op grond van ge- slacht

2) deze omschrijving is van Joyce Oudshoorn en Selma Leydesdorff in 'Vrou- wen in de wetenschap: 6f stereotiep, 6f gewoon afwezig' 'Folia Civitatis 23 maart 1974

3)over de rol van de vrouw als decoratief (sex)~bject in de beeldende kunst zie bijv. John Berger 'Ways of Seeing' Harmondworth 1973