DRUKINKT EN
VOEDSELCONTACT:
HOE GAAN ZIJ SAMEN?
een aparte Europese verordening voor geprinte voedselcontactmaterialen. De ins en outs op een rij.
VEILIGE VOEDSEL- VERPAKKINGEN
WILLEN WE ALLEMAAL
#44/2017 VERF& INKT 27
#VVVF/WETGEVING
TEKST: MARLOES HOOIMEIJER FOTO'S: GETTY IMAGES
Wat zijn voedsel- contactmaterialen?
Het begrip ‘voedselcontactmaterialen’
staat voor alles wat redelijkerwijs in contact kan komen met voedsel. Ten aanzien van drukinkt denken we dan het snelst aan inkt op voedselverpakkingen, maar het gaat bijvoorbeeld ook over de bedrukte omdozen waarin deze verpak- kingen met voedsel worden vervoerd.
De drukinkt kan immers door het karton van de omdoos en de voedselverpakking heen dringen (indirecte migratie), en zo alsnog het voedsel bereiken.
Bij ‘directe migratie’ bereikt de inkt het voedsel door rechtstreeks contact tussen het geprinte voedselcontactmateriaal en het voedsel, ofwel: print aan de voedselzijde. Er kan ook sprake zijn van
‘set-off-migratie’: de bedrukte kant komt in aanraking met de onbedrukte kant en geeft inkt af, bijvoorbeeld door het stapelen van bedrukt verpakkingskarton.
Vervolgens kan directe migratie plaats- vinden. We spreken van ‘gasfase-migra- tie’ als drukinktcomponenten uit geprinte voedselcontactmaterialen ontsnappen als gevolg van verhitting en via die weg het voedsel bereiken.
Als je kijkt naar wet- en regelgeving op het gebied van voedsel- contactmaterialen, dan begint het met de Europese verordening 1935/2004. Daarin staat dat een producent van voedselcontact- materialen veilige producten moet leveren, die de gezondheid van de mens niet kunnen schaden. Ook de kleurstoffen en pigmenten (drukinkt) in voedselcontactmaterialen moeten aan deze algemene eisen voldoen.
De GMP-verordening 2023/2006 voor voedselcontactmaterialen stelt dat in alle stadia van de productie sprake moet zijn van Good Manu- facturing Practice. De GMP-verordening stelt specifieke kwaliteitsei- sen voor de fabricage van bedrukte voedselcontactmaterialen, om mi- gratie door het verpakkingsmateriaal heen of ongewenste overdracht van geprinte inkt op ander oppervlak (set-off) te voorkomen.
Er bestaat (nog) geen Europese wetgeving specifiek voor drukinkt in voedselcontactmaterialen (zie kader ‘Komt er een Europese drukinktverordening?’). Voor kunststof in voedselcontactmateria- len is die er al wel: EU-verordening 10/2011. De daarbij behorende positieve lijst van stoffen die in de kunststof voedselcontactmateri- alen tot een bepaalde migratielimiet mogen voorkomen, heeft ook betrekking op de drukinkt. Als een stof in de inkt én in het plastic zit, mogen die bestanddelen opgeteld niet de gestelde migratielimiet overschrijden.
De kunststofverordening bepaalt ook dat inktproducenten ‘ade- quate informatie’ over hun product moeten geven. Dit is nodig omdat de producent van kunststof voedselcontactmaterialen een Declaration of Compliance moet verstrekken bij zijn product, waar- mee hij aantoont dat het voldoet aan de wet- en regelgeving voor voedselcontactmaterialen. De Europese brancheorganisatie voor de drukinktsector EuPIA heeft hiervoor de Statement of Composition opgesteld, dat de drukinktproducent kan verstrekken bij zijn product (niet wettelijk verplicht).
Dit soort zelfregulering speelt een belangrijke rol; alle partijen in de keten willen immers aansprakelijkheidsissues en terugroepacties voorkomen. De drukinktleverancier wordt bijvoorbeeld gevraagd of zijn product FDA- of BfR-approved is (Amerikaanse Food and Drug Administration en Duitse Bundesinstitut für Risikobewertung). Of dat de gebruikte bestanddelen op de positieve lijst van de Zwitserse verordening voedselcontactmaterialen staan, die wel al een apart hoofdstuk over drukinkt heeft.
Algemeen uitgangspunt voor de Europese drukinktindustrie (Eu- PIA-richtlijn) is dat de drukinkten voor voedselcontactmaterialen geen CMR-stoffen klasse 1 en 2 (carcinogeen, mutageen of toxisch voor de reproductie) mogen bevatten. Voor andere bestanddelen geldt dat ze een lage migratiegraad moeten hebben.
WAT IS ER
EUROPEES
GEREGELD?
Eurofi ns Product Testing A/S Smedeskovvej 38 | 8464 Galten Denmark
Fax +45 7022 4275 | www.product-testing.eurofi ns.com Contact details
Sander Aalders, Account Manager
Mobile phone +31 652 847 018 | sanderaalders@eurofi ns.com
Global market leader in VOC
emission and VOC content testing
• Highest capacity of chambers (600) for VOC emission testing in the world
• Over 25 years of experience in the fi eld/ excellent market expertise
• Eurofi ns Indoor Air Comfort GOLD testing and certifi cation, one single test covering all European VOC regulation, voluntary (ECO)-labels and Sustainable Green Building Programs such as LEED and BREEAM
• Adding value by creating unique marketing possibilities for your products
• Our off er of other relevant tests and services to the paint, coatings & ink industry include:
- VOC content testing (LEED) - Formaldehyde Reduction testing - Full test plan for EU Ecolabel (fl ower) - Biocides testing & registration - REACH
- Chemical, physical and performance testing - Consultancy, regulatory advice and troubleshooting - Food Contact Material compliance
Vincent van de Merckt
Business Development Manager Benelux & France
Phone +32 473 310004 | vincentvandemerckt@eurofi ns.com
#44/2017 VERF& INKT 29 Antimoon 0,2%
Arseen 0,01%
Barium 0,01%
Cadmium 0,1%
Chroom 0,1%
Kwik 0,005%
Lood 0,01%
Seleen 0,01%
Antimoon 0,04 mg/kg Arseen 0,01 mg/kg Barium 1 mg/kg Cadmium 0,01 mg/kg Chroom 0,1 mg/kg IJzer 48 mg/kg Kobalt 0,05 mg/kg Koper 5 mg/kg Kwik 0,005 mg/kg Lithium 0,6 mg/kg Lood 0,1 mg/kg Mangaan 0,6 mg/kg Nikkel 1 mg/kg Seleen 0,01 mg/kg Zink 25 mg/kg
Tabel 1 Tabel 2
Hoewel de Nederlandse drukinktindustrie erg internationaal geori- enteerd is, dient zij ook aan de regelgeving in eigen land te voldoen – ook als de klant daar niet naar vraagt. Het Nederlandse Warenwet- besluit verpakkingen en gebruiksartikelen (Wvg) stelt een aantal al- gemene eisen aan voedselcontactmaterialen die ook van toepassing zijn op drukinkten en bedrukte materialen, onder andere ten aanzien van migratielimieten,
Daarnaast stelt het Wvg specifieke eisen voor kleurstoffen en pigmenten en het gekleurde eindproduct. Voor acht metalen (kati- onen) gelden maximale gehalten in de gebruikte kleurstof of pig-
ment (zie tabel 1). Daarnaast mogen de kleurstoffen of pigmenten maximaal 0,05 procent primaire aromatische aminen bevatten. Ten slotte moeten op koolstof gebaseerde pigmenten, zoals roet, grafiet en cokespoeder, voldoen aan een aantal opgegeven specificaties (deeltjesgrootte, met tolueen extraheerbare stoffen, uv-absorptie en benzo[a]pyreengehalte).
Voor het gekleurde eindproduct zijn specifieke migratielimieten (SML’s) voor vijftien metalen (kationen) vastgesteld (zie tabel 2).
Ook stelt het Wvg eisen aan kleurvastheid van gekleurde verpak- kingen.
Innovatie: printable electronics en
personalisering
Printable electronics in voedselverpak- kingen opent een wereld aan mogelijk- heden. De klant hoeft alleen maar zijn telefoon in de buurt van het product te houden om allerlei aanvullende infor- matie te krijgen, zoals recepten. Of zelfs informatie over de houdbaarheid van het product, gebaseerd op de gegevens die de geprinte sensoren in de verpakking doorgeven over temperatuur en zuur- graad. Een mooi middel tegen voedsel- verspilling. Voor printable electronics worden conductive inks gebruikt: elektri- citeit geleidende inkt, bijvoorbeeld met zilverdeeltjes.
Digitale printtechniek maakt het moge- lijk om verpakkingen te personaliseren.
Zo biedt Nestlé de gepersonaliseerde KitKat-verpakking, waarop de klant zijn eigen foto kan laten printen.
Ook voor deze innovaties geldt uiteraard dat wanneer de inkten in contact met voedsel kunnen komen, ze aan de wet- geving voor voedselcontactmaterialen moeten voldoen.
WAT IS ER IN NEDERLAND GEREGELD?
#VVVF/WETGEVING
8252 JS Dronten The Netherlands
+31(0)88 33 10 661 info@solvica.com www.solvica.com
EXCLUSIVE DISTRIBUTOR OF BIUGED LABORATORY INSTRUMENTS
SCHROBVASTHEIDS TESTER
Hoogwaardige was- en schrobtester voor het beoordelen van de bestendigheid bij droge of natte belasting Snelheid instelbaar conform de gewenste norm • Digitaal display • Leverbaar met diverse borstels en sponzen • Conform ASTM D 2486, ASTM D 3450, ASTM 4828, DIN EN 11330, etc. •
Vraag onze nieuwe catalogus aan!
SCHROBVASTHEIDS TESTER SCHROBVASTHEIDS TESTER
Hoogwaardige was- en schrobtester voor het beoordelen van de Hoogwaardige was- en schrobtester voor het beoordelen van de bestendigheid bij droge of natte belasting Snelheid instelbaar conform de gewenste norm • Digitaal display • Leverbaar met diverse borstels en sponzen • Leverbaar met diverse borstels en sponzen • Conform ASTM D 2486, ASTM D 3450, ASTM 4828, DIN EN 11330, etc. • Conform ASTM D 2486, ASTM D 3450, ASTM 4828, DIN EN 11330, etc. •
Vraag onze nieuwe catalogus aan!
Vraag onze nieuwe catalogus aan!
AUTOMATISCHE FILMAPPLICATOR
De automatische filmapplicator stelt u in staat om een nauwkeurige, reproduceerbare verffilm aan te brengen
• Variabele snelheid van 2-100 mm/s
• Vacuüm bed
• Applicatielengte van 250 mm of 350 mm
• Te combineren met alle fi lm applicatoren en wire bar coaters van Biuged
• Diverse modellen leverbaar met onder andere een externe pomp
S P E C I A L I S T I N T E S T A P P A R A T U U R V O O R D E V E R F - E N D R U K I N K T I N D U S T R I E
VERF& INKT #44/2017 30
Najaar 2016 publiceerde Duitsland zijn opzet voor een Drückfarben- verordnung voor voedselcontactmaterialen. Er volgde een storm van protest vanuit de Europese industrie. Die eenzijdige nationale wetgeving zou internationale handelsbarrières opwerpen en zat volgens de critici, waaronder EuPIA, niet goed in elkaar. Zo ontbra- ken op de Duitse positieve lijst van toegestane stoffen heel veel stoffen de nu in inkten zitten. Er was ook geen procedure opgeno- men voor hoe die stoffen op de positieve lijst te krijgen. Duitsland besloot de verordening voorlopig niet in te voeren, mits de Euro- pese Commissie snel werk zou gaan maken van een Europese verordening. Die lijkt er inderdaad te gaan komen; het is een breed gedeelde wens – ook door de drukinktindustrie. De streefdatum van half 2018 klinkt wel wat ambitieus.
Het ziet ernaar uit dat de Europese verordening ‘geprinte voedsel- contactmaterialen’ en niet ‘drukinkten voor voedselcontactmateria- len’ als uitgangspunt neemt. Wat daarbij telt is dat het eindproduct, in wat voor combinatie van verpakkingsmateriaal en drukinkt dan ook, geen gevaar voor de gezondheid mag opleveren. De industrie ondersteunt deze brede benadering. Ze heeft zelf al eens geopperd nog een stap verder te gaan, door blootstelling als maatstaf te ne- men. Migratielimieten gaan ervan uit dat je 1 kilo van het betreffen- de product per dag eet, terwijl dat vaak veel minder is. Binnen het Europese project FACET is al een tool ontwikkeld om de mate van blootstelling aan chemicaliën via de voeding (ook als gevolg van migratie uit voedselcontactmaterialen) in beeld te brengen.
Een ander punt van aandacht voor de Europese verordening is de beoordeling van ingrediënten en eindproducten (het geprinte voed- selcontactmateriaal). Als de Europese autoriteit voor voedselvei- ligheid (EFSA) daar in haar eentje verantwoordelijk voor wordt, zijn we decennia bezig tot er een positieve lijst gereed is. De gedachte is om ook nationale instituten als het RIVM en het Duitse BfR een rol te geven in de beoordeling, als designated bodies. Tijdens een bijeenkomst van de VVVF over voedselcontactmaterialen afgelo- pen mei werd al gesproken over een A-lijst (ingrediënten en materi- alen door EFSA beoordeeld), B-lijst (beoordeeld door nationale instituten, zoals de Zwitserse positieve lijst) en een C-lijst (op basis van eigen risk assessment door producenten).
Waar het precies naartoe gaat met de verordening, moet de toekomst uitwijzen. Als die er inderdaad komt, gaat die altijd voor Nederlandse regelgeving. Zoals nu de kaderverordening, GMP-ver- ordening en kunststofverordening voor voedselcontactmaterialen ook al rechtstreeks op Nederland van toepassing zijn.
Europees onderzoek bracht een paar jaar terug voedselbesmetting met minerale oliën (MOSH en MOAH) aan het licht. Voedselver- pakkingen werden als een van de bronnen voor besmetting geïdentificeerd. Minerale oliën kunnen zich verplaatsen uit verpakkin- gen van gerecycled karton en papier (dru- kinkt voor magazines en kranten bijvoorbeeld bevat minerale oliën) of uit de inkt die op de niet-voedselzijde is gebruikt. Partijen zijn het erover eens dat deze stoffen, die schadelijk zijn voor de gezondheid, niet in het voedsel thuishoren. Mogelijk besluit de EU na verdere monitoring tot een norm.
Nu al leveren producenten drukinkt zonder minerale oliën voor het printen van voed- selverpakkingen. Voor het probleem van minerale oliën die via gerecycled karton en papier het voedsel besmetten, klinkt de roep om kranteninkt zonder minerale oliën te maken. De drukinktindustrie is hier geen voorstander van en ziet liever dat andere oplossingen worden onderzocht. Te denken valt aan closed loop recycling van kartonnen verpakkingsmateriaal zonder minerale oliën of misschien aan een washing procedure om minerale oliën uit gerecycled karton en papier te verwijderen.
KOMT ER EEN
EUROPESE DRUKINKT- VERORDENING?
Wat te doen tegen minerale oliën in voedsel?
#VVVF/WETGEVING
