emotional and social functioning
Jellesma, F.C.
Citation
Jellesma, F. C. (2008, October 21). Somatic complaints in childhood: How they are related to children's emotional and social functioning. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/13154
Version: Not Applicable (or Unknown)
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/13154
Samenvatting
Samenvatting
Het doel van dit proefschrift is de kennis over psychologische invloeden op lichamelijke klachten bij kinderen te vergroten. Er wordt gekeken naar emotionele en sociale factoren bij kinderen tussen de acht en dertien jaar oud. In hoofdstuk 1 wordt een theoretisch kader gegeven voor de onderzoeken die in dit proefschrift worden beschreven. Voor de emotionele invloeden geldt als uitgangspunt dat langdurig of terugkerend negatief affect tot lichamelijke klachten kunnen leiden vanwege de bijbehorende lichamelijke veranderingen. In principe helpen deze lichamelijke veranderingen een persoon om te reageren. Wanneer ze echter te lang aanhouden, kan dit tot lichamelijke symptomen leiden. De gedachte is daarom dat er ergens in de verwerking van emoties (aandacht, appraisal, of reacties) iets anders verloopt bij kinderen die lichamelijke klachten ontwikkelen. Vanuit de alexithymia hypothese wordt verondersteld dat kinderen die moeite hebben met het labelen van hun emoties (een onderdeel van appraisal), meer risico hebben op het ervaren van lichamelijke klachten. Vanuit de sense of coherence theorie wordt verondersteld dat het gaat om het intensiteit aspect van appraisal. Kinderen die weinig gevoel van controle ervaren over negatieve situaties zouden eerder lichamelijke klachten ontwikkelen dan leeftijdsgenootjes die meer situationele controle ervaren. Deze theorie wordt uitgebreid naar emotionele controle: weinig gevoel van controle over emoties zou eveneens tot meer negatief affect kunnen leiden, en als gevolg daarvan tot lichamelijke klachten. Ten slotte wordt uitgelegd dat, hoewel er weinig aandacht voor is in de literatuur over lichamelijke klachten, emotie regulatie een belangrijk aspect is van de verwerking van emoties. Verwacht mag dus worden dat kinderen die een maladaptieve emotieregulatie hebben, meer lichamelijke klachten krijgen.
De sociale invloeden worden vanuit verschillende hoeken benaderd. Negatieve interacties met leeftijdsgenootjes zouden via negatief affect tot lichamelijke klachten kunnen leiden. Het delen van emoties met anderen zou daarentegen juist een positief effect kunnen hebben, in die zin dat kinderen die dit makkelijker doen mogelijk minder lichamelijke klachten ontwikkelen. Verder wordt vanuit de gedragstheorie gedacht dat ouders hun kinderen met zogenaamd “solicitous”
(zorgzaam, toegeeflijk), gedrag in reactie op lichamelijke klachten deze klachten zouden kunnen bekrachtigen.
In hoofdstuk twee worden kinderen uit de algemene populatie met weinig lichamelijke klachten en met veel lichamelijke klachten vergeleken met kinderen die vanwege medisch onverklaarde buikklachten een polikliniek bezoeken met elkaar vergeleken op zelfrapportages van: depressie, negatieve stemmingen, situationele controle, en het labelen van emoties. Het blijkt dat kinderen met weinig lichamelijke klachten minder negatief affect ervaren, meer controle en minder moeite met het labelen van emoties dan de andere kinderen. Deze emotionele variabelen zijn echter niet van nut in het onderscheiden van kinderen met lichamelijke klachten die al dan niet bij de polikliniek komen. Dit geeft aan dat het
bestuderen van psychologische invloeden op lichamelijke klachten zinvol is in de algemene populatie kinderen, waar lichamelijke klachten frequent voorkomen.
In hoofdstuk drie wordt de alexithymia hypothese nader onderzocht. Kinderen met veel lichamelijke klachten geven op een zelf-rapportage vragenlijst naar het labelen van emoties meer problemen aan dan kinderen met weinig lichamelijke klachten. Anders dan de alexithymia hypothese verondersteld, gaat het echter niet zozeer om het onderscheiden van specifieke emoties, maar meer om het ervaren van niet gehele begrepen negatieve gevoelens. Op verschillende taken waarbij de vaardigheid van kinderen tot het labelen van emoties kan worden geobserveerd, zien we dat kinderen met veel lichamelijke klachten zelfs gedifferentieerder zijn over emoties dan kinderen met weinig klachten. Kinderen met veel lichamelijke klachten geven verder vaker aan dat situaties hen verdrietig of angstig zouden maken, met een hogere intensiteit. Hier wordt de link met controle gelegd: verdriet en angst zijn typisch emoties die ontstaan wanneer iemand weinig controle ervaart.
In hoofdstuk vier wordt dan controle verder onderzocht. Er wordt over de tijd heen gekeken wat de relatie is tussen ervaren emotionele controle, situationele controle, en ervaren lichamelijke klachten bij kinderen. Het blijkt dat kinderen die op het gebied van emoties of situaties weinig controle ervaren inderdaad meer last hebben van lichamelijke klachten. Deze twee typen gevoelens van controle hangen met elkaar samen, maar hebben beide een eigen relatie met lichamelijke klachten.
Controle blijkt ook een voorspeller van lichamelijke klachten over de tijd, waarbij bovendien wordt gevonden dat kinderen die in toenemende mate controle ervaren, een vermindering in lichamelijke klachten laten zien.
In hoofdstuk vijf wordt de emotieregulatie van kinderen onderzocht in relatie tot lichamelijke klachten. Met name die emotie regulatie strategieën die doorgaans niet effectief zijn, zoals jezelf de schuld geven, hebben een relatie met lichamelijke klachten. Het lijkt erop dat niet zozeer het ontbreken van kennis over manieren om negatieve emoties te verminderen, voorspellend is voor lichamelijke klachten.
Eerder blijken kinderen die desondanks er niet in slagen hun emoties te reguleren en met non-productieve gedachten (pieker en rumineer gedachten) zitten, lichamelijke klachten te ontwikkelen. Alle effecten op lichamelijke klachten van de maladaptieve strategieën die kinderen noemen om met emoties om te gaan, worden verklaard door de aanwezigheid van non-productieve gedachten. Symptomen van depressiviteit medieren de relatie tussen non-productieve gedachten en lichamelijke klachten slechts ten dele. Dit geeft aan dat non-productieve gedachten al bij dragen aan lichamelijke klachten wanneer ze geassocieerd zijn met mildere vormen van negatief affect, zoals negatieve stemmingen.
In hoofdstuk zes wordt dan gekeken naar relaties met leeftijdsgenootjes. Een negatieve status bij leeftijdsgenootjes in de klas leidt niet tot meer lichamelijke klachten, en ook de aanwezigheid van een wederzijdse beste vriendschap is hier niet mee geassocieerd. Opnieuw geldt wel dat de subjectieve beleving van kinderen van belang is: kinderen die het gevoel hebben moeilijk over emoties te praten en kinderen met sociale angst ervaren vaker lichamelijke klachten dan hun leeftijdsgenootjes.
Samenvatting
In hoofdstuk zeven wordt de mogelijkheid van bekrachtiging door bezorgd gedrag van ouders onderzocht. In strijd met de verwachting blijkt dat kinderen niet vaker lichamelijke klachten gaan rapporteren wanneer hier meer positieve consequenties aan worden verbonden door ouders. Ook wanneer rekening wordt gehouden met eventuele kwetsbaarheden bij kinderen (negatief affect of weinig gevoel van controle), speelt ziektebekrachtiging geen rol.
In hoofdstuk acht worden al deze bovengenoemde emotionele en sociale variabelen samen onder de loep genomen. Het blijkt dat negatief affect de sterkste voorspeller is van lichamelijke klachten en gevoelens van controle en non- productieve gedachten een indirecte invloed hebben op lichamelijke klachten bij kinderen. De bevindingen en implicaties worden verder besproken.
