de 1988

Juli 1988

. j I I

'

if

''

IN DIT

NUMMER

We openen met een politieke beschouwing van CPN· voorzitster Elli Izeboud. Zij gaat in op actuele ontwikkelin-gen, op het toenemend verzet en de rol van de CPN daarin. Daarnaast schrijft zij alvast over het karakter van onze inzet in de EG-verkiezingen van 1989 tegenover die van rechts. In het '70 jaar CPN'- kader is dit keer de rol van Anton de Kom aan de orde, voorvechter van Surinames onafhankelijk· beid. Over zijn actuele betekenis werd onlangs door het 'Anton de Kom-Abraham Behr Instituut' een symposium belegd. Uit een verklaring van dit instituut publiceren wij hier gedeeltes. Begin 1988 werd een handtekeningenactie georga· niseerdom eerherstel voor deze vrijheidsstrijder, die in 1933 door de Nederlandse kolonialen uit Suriname werd verban· nen (zie op de voorpagina de aanbieding van deze petitie aan de Tweede Kamer). Anton de Kom kwam als gevolg van zijn illegale CPN-activiteiten om in het concentratiekamp Neuengamme. CPN-veteraan Teun Twigt schreef onlangs 'Ontmoeting met Anton de Kom' voor het Rotterdamse blad Traverse, dat wij hier met ieders toestemming afdrukken. Jeannette van Beuzekom schrijft een kroniek van een jaar actiecomité 'Vrouwen Blijven Eisen' en de resultaten ervan. Pim Juffermans gaat langs Joop den Hollander en Henk de Jong, beiden hondsraadslid van de Industriebond-FNV, om te schrijven over de ontwikkelingen in en de toekomst van de bond. Joop Mantel schrijft een artikel over de sociale zeker· heid, vooral met het oog op de rechtse inzet bij de 'Europese' eenwording van 1992 en ons verweer daartegen.

Ten slotte hebben wij reacties gevraagd op het boek van Ina Brouwer, 'Thssentijds'. De eerste is van Harry van den Berg, mede-opsteller van het partijprogramma en voorzitter van het IPSO. De tweede is van Cathri van de Haar, werkzaam voor de CPN- en de gezamenlijke fractie in Utrechtse Raad en Staten.

CULTUUR

48ste jaargang nr. 3 juli 1988

Redactie Max van den Berg Jeannette van Beuzekom Jan de Boo

Pim Juffermans

Leo Molenaar (hoofdredacteur) Wiky van Rijssel (redactiesecretaris) Jos van Dijk

Lay-out Bram IJzerman

Correctie

Eric Mol

Ons gironummer is: 173127 De abonnementsprijs is

f 32,50 per jaar

Een los nummer kost f 5,75 en is te bestellen door f 6,50 (incl.

porto) over te maken op postgiro 173127 t.n.v. uitgeverij Pegasus, met vermelding van het gewenste nummer. Correspondentie over betaling en verkoop s.v.p. zenden aan de administratie van P en C, p/a uitgeverij Pegasus, Leidsestraat 25, 101 7 NT Amsterdam. Alle correspondentie over de inhoud richten aan Redactie P en C, Hoogte Kadijk 145, 1018 BH Amsterdam. ISSN 0032-3349

INHOUD Vrouwen Blijven Eisen: kroniek van een

actiecomité

Bij vooruitzien hoort organiseren

Eli i lzeboud 105

De veelzijdige strijd van

Anton de Kom 11 5

De betekenis van Adek Anton de Kom-Abraham Behr

Instituut 116

Ontmoeting met Anton de Kom

Teun Twigt 122

Jeannette van Beuzekom 125 Industriebond in beweging: interview met Joop den Hollander en Henk de Jong

Pim Juffermans 132

Bij Tussentijds' van lna Brouwer Tussentijdse overpeinzingen -Harry van den Berg

Optimisme en twijfel

-Cathri van de Haar 1 36 Europees peil van laag niveau

PC

Bij vooruitzien hoort

•

organiseren

Het Paaspakket

Bij het schrijven van dit artikelligt onze partijconferentie in het Zonnehuis zo'n 2 maanden achter ons.

De sfeer, de hoge opkomst, de discussie en de besluitvorming op de conferentie waren sterk beïnvloed door de veront-waardiging over het 'Paaspakket' van het kabinet-Lubbers: een uitdeelpakket voor de rijken, een bezuinigingspakket voor de armen en een discriminatiepakket voor migranten, vrouwen en jongeren. Zelfs in woorden is geen sprake meer van enig perspectief op werkgelegenheid, arbeidstijdverkorting of herstel van het levenspeil op afzienbare termijn. In het materiaal vóór de conferentie werd door het partijbestuur al vastgesteld dat het kabinet bezig was vast te lopen. De ver-kiezingsbeloftes en de doelstellingen in het regeerakkoord zijn niet

waargemaakt, en worden ook in 1990 niet gehaald. Het werd onrustig in het kabinet. De ondernemers werden bang dat het kabinet 'de sociale kant' op zou gaan en stelden met kracht hun eisen: handhaving van onvoorwaardelijke financiële steun aan de grote bedrijven, lastenverlichting en afschaffing van het minimumloon. Het schandaalpakket dat de regering in maart presenteerde kwam aan al deze verlangens tegemoet. Inmid-dels heeft dit pakket een eerste parle-mentaire behandeling ondergaan. In het Kamerdebat klonk het protest tegen de voorliggende kabinetsplannen duidelijk door. Zelfs de regeringspar-tijen, vooral het CDA, voelden zich gedwongen het kabinet op een aantal punten te corrigeren. De pertinente beloftes tot 'rust op het gebied van sociale zekerheid' waaraan het CDA

haar verkiezingsresultaat in 1986 mede te danken heeft, noopten De Vries om hiervan een 'hard punt' te maken. Even wisten de regering en de regerings-partijen de indruk te wekken dat het 'dualisme' in de Nederlandse politiek hersteld werd. Het parlement mocht even een eigen rol spelen. De regerings-partijen werd toegestaan kritiek op de regeringsplannen te formuleren. De wij-zigingsvoorstellen bleven echter nadruk-kelijk binnen het kader van de door de regering ter beschikking gestelde speel-ruimte. De omvang van zowel het uitdeel- als het bezuinigingspakket werd door CDA en VVD niet ter discussie gesteld. De rust in regeringskringen is sindsdien echter niet weergekeerd.

Het blijft onrustig

Onder invloed van maatschappelijke protesten, verontwaardiging en signalen dat-het-zo-niet-langer-kan, nemen de spanningen toe. Menigeen roept dat het kabinet tot 1990 moet doorgaan (van verkiezingen nu verwacht men blijkbaar weinig goeds ... ), maar de ruzies volgen elkaar in steeds sneller tempo op. Waar CDA'-er Braks riep tot in de volgende eeuw met de VVD in een kabinet te wil-len, stond De Vries klaar om dat te nuanceren. De Vries op zijn beurt kreeg de wind van voren van zijn partijgenoot Brockx die op de burgemeestersstoel van Tilburg werd gemanipuleerd.

'1

:I

regeerakkoord onwerkbaar is geworden, en ontwierp vervolgens met Ruding een plan tot afschaffing van de

studiefinanciering. De Koning voorspelt een kabinetscrisis als het parlement deze onzinnige plannen niet slikt. Lubbers, die enige tijd geleden nog vol trots het nieuw ontstane 'politiek dualisme' prees, verweet vervolgens de VVD door te slaan naar 'politiek vandalisme' bij de Kamer-behandeling van het lek van Lubbers. Deze verwijten werden verwoord tegen de achtergrond van een groots opgezet 'CDA-! '-decor, zodat Voorhoeve vervol-gens meedeelde dat de VVD klaar staat voor verkiezingen.

Er is een crisisachtige sfeer ontstaan. Nadat het ene bewindslid na het andere in schandalen verwikkeld raakte (méér dan dat er voorlopig burgemeesterposten zijn!). komen nu ook diepere tegenstel-lingen naar buiten. Meningsverschillen over de verder te volgen koers.

Na alle no-nonsense, intimidatie en bluf van de afgelopen jaren is de positie van het kabinet verzwakt, evenals het draag-vlak van haar regeerakkoord. De pas-poortperikelen tonen aan hoe één van de paradepaardjes van de privatisering danig is gestruikeld. De blijvend hoge werkloosheid en de verarming vormen ook internationaal een blamage voor een regering van een rijk hoogontwikkeld land als Nederland.

Eind niet in zicht

De vraag is nu wat de progressieve krachten met deze verzwakte regerings-positie doen. Zeker is dat het geen auto-matische versterking voor links betekent. Ook een val van het kabinet betekent niet dat daarna de rechtse politiek is geëindigd. Om te beginnen moet onder ogen worden gezien, dat - ondanks het gerommel - het eind van deze regerings-politiek nog lang niet in zicht is. Tè langis-ook door belangrijke delen van de oppositie - geloof gehecht aan de redenering dat er bij het bezuinigings-en matigingsbeleict van achterebezuinigings-en- achtereen-volgende CDA-VVD-kabinetten sprake

is van zogenaamde 'tijdelijke, pijnlijke ingrepen'. Deze ingrepen zouden ook voor linkse bestuurders onontkoombaar zijn en op den duur tot herstel leiden van de economie, de werkgelegenheid en het levenspeil. Handig is daarbij door rechts gebruikgemaakt van de afkeer van toegenomen staatsbetutteling en de daarbij behorende geldverslindende, inefficiënte bureaucratie. Het maakt ech-ter nogal wat uit of men deze zaken aan-pakt vanuit de wens tot democratisering, dan wel vanuit de wens tot

privatisering.

De politieke keuze voor versterking van de machtspositie en de zeggenschap van grote ondernemers is kenmerkend voor de regeringspolitiek. Dat is geen tijdelijke ingreep, maar een structurele wijziging in de maatschappij, waarbij het kapitalisme in zijn 'pure vorm' wordt hersteld. Dat wil zeggen dat sociale en democratische rechten worden opgeofferd aan kortzich-tige winstbelangen en schraapzucht van de rijken. Deze rechts-liberale koers heeft een internationaal karakter en steunt op sterke machten. In bijna alle kapitalistische 'verzorgingsstaten' worden sociale en democratische verworvenhe-den in hoog tempo afgebroken en bedreigd. Lastenverlichting voor de rij-ken en de winstmakers is niet alleen in Nederland aan de orde, maar al langer in bijvoorbeeld de V.S., Groot-Brittannië en nu ook in de BRD. Blijkbaar wordt ook het 'christelijk-sociale denken' in toe-nemende mate als hinderpaal beschouwd door de rechts-liberale herstructureerders van het kapitalisme. Het NRC wijdde een pissig hoofdcommentaar aan het optreden van Bert de Vries in het Paaspakket-debat Hij zou met zijn christelijk-sociale gedachtengoed de noodzakelijke radicale economische ver-anderingen belemmeren, evenals christen-democraten in andere landen dat doen.

Brede samenwerking

dat wil zeggen tegen de nieuwe aansla-gen op het levenspeil. Dat houdt in: 1. Het nemen of steunen van initiatieven tot actie op afzonderlijke terreinen (gezondheidszorg - Stop Eigen Risico; onderwijs - Toegankelijk voor Iedereen; huisvesting) of door afzonderlijke groe-pen (jongeren, vrouwen, migranten en werkers).

2. Activiteiten gericht op versterking van de vakbeweging.

3. Het bevorderen van krachtenbunde-ling op lokaal, regionaal en landelijk niveau.

Machtsvorming voor alternatieven op sociaal-economisch terrein is niet een-voudig. Samenwerking op dit terrein blijft achter bij die in de vredesstrijd en de anti-apartheidsbeweging, waar bereikt is dat samen wordt opgetreden met de vakbeweging, met politieke partijen en kerkelijke groepen.

In de sociaal-economische strijd bestaat traditioneel grote verdeelbeid binnen de arbeidersbeweging. Het is een terrein met zeer complexe, ingrijpende

ontwik-kelingen, zowel in de produktiekrachten als in de produktieverhoudingen. Het is bovendien een terrein waarop een grote diversiteit van belangen bestaat: tussen werkenden in verschillende sectoren, tus-sen werkhebbenden en werkzoekenden, tussen uitkeringsgerechtigden met en zonder arbeidsverleden, tussen vrouwen en mannen, jongeren en ouderen, zwar-ten en blanken. Samenwerking vloeit hier dus allerminst automatisch-logisch voort uit gemeenschappelijke eisen, maar vereist een bewuste overbrugging van diversiteit in belangen en een doordachte onderlinge solidariteit.

De onaanvaardbare kabinetsplannen en het brutale optreden van de onderne-mers kunnen een voedingsbron zijn voor scherper verzet en bredere samenwer-king daarin. De signalen daarvan zijn al zichtbaar:

vrouwenorgani-'< '' : J i ! 'I Politiek en Cultuur

saties voor gelijke rechten, gezondheids-zorg en andere voorzieningen, en voor een zelfstandige verblijfsvergunning voor buitenlandse vrouwen

- in de initiatieven van de FNV tot acties rond de presentatie van de miljoe-nennota, onder meer met een demon-stratie op 8 oktober 1988

- in de initiatieven vanuit de kerken tegen verarming

- in de doorgaande acties tegen het Eigen Risico in de gezondheidszorg en tegen doorvoering van de plannen van de commissie-Dekker

- in de vorming van plaatselijke samen-werkingsverbanden om het levenspeil te verdedigen.

Van betekenis was dat op vele gezamen-lijke I mei-bijeenkomsten door sprekers van diverse organisaties de bereidheid uitgesproken is om op te gaan treden tegen het regeringsbeleid. Naast interna-tionale solidariteit vormde onderlinge solidariteit in eigen land op veel 1 mei-vieringen een centraal thema. Discrimi-natic en 'haasje-over-politiek' (een term van de nieuwe FNV-voorzitter Stekelen-burg) vormen een vast bestanddeel van de politiek van de ondernemers en hun regering. De strijd tegen discriminatie moet een vast bestanddeel zijn van elke progressieve oppositie tegen deze politiek.

Kansen op samengaan

Tussen al degenen die te hoop lopen tegen het kabinetsbeleid, bestaan grote verschillen in zowel politiek als sociaal opzicht. Er zijn voor- en tegenstanders van het kapitalisme bij. Er bestaan ver-schillende beoordelingen van het na-oorlogse 'verzorgingsstaatkapitalisme'. Het lijkt me echter mogelijk elkaar nu te vinden in het verdedigen van sociale ver-worvenheden en democratische rechten en

in het uitbreiden van deze rechten voor maatschappelijke groepen die er van uit-gesloten waren. Daarbij past de erken-ning van de bijdrage die uiteenlopende krachten geleverd hebben aan het tot stand brengen van sociale rechten.

Hier-bij kunnen we voortbouwen op de erva-ringen, die zijn opgedaan in het verzet tegen de atbraak van de sociale zeker-heid. De toen opgebouwde coalitie rea-geerde direct toen onlangs opnieuw aan het sociale-zekerheidspakket getornd dreigde te worden. Een tweede element dat brede samenwerking kan

bevorderen, kan liggen in de noodzaak om democratische controle te veroveren op de aard, de richting en de resultaten van wetenschappelijk-technologische ontwikkelingen.

Het brede samengaan in de vredesbewe-ging vanuit de wil de (kern)wapenwedloop een halt toe te roepen, en de gemeen-schappelijke zorg voor het milieu, voor het leven op aarde, kunnen een uitstra-ling hebben naar machtsvorming voor alternatieven op sociaal-economisch gebied. Evenzeer kan de brede verbon-denheid in de strijd tegen fascisme en hedendaags racisme bijdragen aan het tot stand brengen van eensgezindheid tegen een verdeel- en heerspolitiek op sociaal-economisch gebied. In diverse gemeenten blijkt dat voor belangenbe-hartiging op sociaal gebied brede samen-werking mogelijk is. Op de CPN-conferentie kwam naar voren dat kerke-lijke groepen in toenemende mate in de sociale strijd betrokken zijn, onder meer met eigen initiatieven tegen verarming.

Vakbeweging eigen rol

Krachtenbundeling en onderlinge solida-riteit zijn onontbeerlijk om de regerings-plannen te blokkeren. Dat is niet alleen een eis van menselijke beschaving. Samengaan is een concreet belang voor ieder die verder kijkt dan vandaag. De vakbeweging moet in dit samengaan een doorslaggevende rol vervullen. Niet omdat de vakbeweging een monopolie heeft op het voeren van

echter onontbeerlijk om de aanslagen op het inkomen af te weren. De vakbewe-ging is bij uitstek de organisatie, die daarin coördinerend kan optreden. Het huidige kabinet stelt zich onomwonden ten doel de belangen van de grote onder-nemers te behartigen. In het bestrijden van deze politiek en in de machtsvor-ming voor alternatieven ligt dus een natuurlijke taak voor de vakbeweging. De vakbeweging moet daarbij weten dat een onafhankelijke strijdbare opstelling kan rekenen op steun en solidariteit. Het initiatief tot de demonstratie op 8 oktober 1988 verdient volle steun. De vak-beweging heeft er voor gekozen deze demonstratie zelfstandig te organiseren. Dat neemt niet weg dat het voor de hand ligt om vanuit de plaatselijke comités (waarin op lokaal niveau acties voorbereid worden op en na prinsjesdag) ook een grote deelname aan de FNV-demonstratie te bevorderen. Een alterna-tief op sociaal-economisch gebied is mogelijk. Als alleen al de nieuwe bezui-nigingen geblokkeerd worden, als de 9 miljard gulden die de regering wil uitde-len aan de ondernemers en de rijken anders besteed gaan worden - is de eer-ste stap in alternatieve richting gezet. Bovendien zijn alternatieven ontwikkeld in acties voor sociale zekerheid, voor gezondheidszorg, in het onderwijs, enzovoort.

De CPN heeft in 1987 ideeën neergelegd in de brochure 'Werk komt er niet door loonmatiging en bezuinigingen'. Deze gedachten moeten verder worden uitge-werkt en geactualiseerd. CDA en VVD hebben jarenlang hun regeerakkoorden mede door disciplinering in eigen kring doorgezet. Ook de opstelling van de regeringspartijen wordt echter mede bepaald door de mate waarin hun ach-terban in maatschappelijke bewegingen betrokken is. Voor de CPN is machtsvor-ming van onderop de kern van coalitie-politiek. Coalities met

sociaal-democraten, met christen-sociaal-democraten, coalities naar het midden toe, zijn drin-gend nodig- en wij zien hierin ook een eigen taak voor communisten. Naar onze vaste overtuiging moeten die

coali-ties niet plaatsvinden door kniebuigin-gen en compromissen-bij-voorbaat aan de top, maar vanuit samenwerking in onderling respect aan de basis.

Prioriteiten

Op ons laatste congres hebben we een aantal prioriteiten gesteld. Op de confe-rentie zijn die toegespitst. Het stellen van prioriteiten is een practische noodzaak: wie over beperkte menskracht en middelen beschikt, moet deze gericht inzetten om invloed uit te kunnen oefe-nen. Beter een beperkt aantal zaken goed aanpakken, dan alles half. Het stellen van prioriteiten is ook een politiek-strategische noodzaak. In de gekozen prioriteiten komt tot uitdruk-king wat de CPN in de jaren tachtig en negentig als hoofdtaak ziet van commu-nisten, en waar er valt in te grijpen in de maatschappelijke ontwikkeling. Als we zeggen dat de strijd voor vrede en ont-wapening voor ons een absolute priori-teit is, betekent dat niet per definitie dat we daar wekelijks de meeste uren in · stoppen. Het betekent wèl dat we van mening zijn dat in deze tijd de grootste bedreiging voor de mensen gevormd wordt door agressieve militaristische en reactionaire kringen in het kapitalisme, die de wapenwedloop aanjagen. Zoals in de jaren dertig communisten besloten prioriteit te geven· aan 'Eenheid tegen het fascisme', zo zou men nu kunnen stellen dat het smeden van eenheid tegen milita-risme en reactionair-racisme een hoofd-taak is. De bondgenotenpolitiek van communisten moet er op gericht zijn de macht en invloed van deze kringen terug te dringen en zo mogelijk te isoleren. Dan is er mijns inziens sprake van een welbegrepen klassebelang.

Dat betekent: voortgaande vredesstrijd, voortgaande strijd voor democratie, tegen racisme en vreemdelingenhaat en voor vernietiging van het apartheidsre-gime, maar ook: brede machtsvorming op sociaal-economisch gebied.

zeg-I

'!

genschap en controle op economische en technologische ontwikkelingen zijn daarbij centrale thema's.

Internationalisme

Internationale solidariteit en samenwer-king zijn onontbeerlijk om voor boven-genoemde doelen op te treden. Voor de CPN - voor het werk van het partijhestuur - blijft dat betekenen dat we in het geheel van activiteiten relatief veel tijd stoppen in internationale con-tacten, in bilaterale gedachtenwisselin-gen en in het deelnemen aan groter opgezette besprekingen. Door vernieu-wingsprocessen in communistische en sociaal-democratische partijen ontstaan nieuwe mogelijkheden voor internatio-nale dialoog en samenwerking. Dit ter-rein zal de komende tijd versterkte aandacht vragen. Vergeleken bij de sterke internationale organisatie van de machten waar we tegen op moeten bok-sen is de verdeeldheid van de arbeiders-beweging nationaal en internationaal een droevig en onaanvaardbaar gegeven. Onder invloed van de komende 'interne markt' in 1992 krijgt de meningsvorming

hierover ook bij links nieuwe impulsen. Om te beginnen is het nodig meer hel-derheid te krijgen over wat die interne markt precies inhoudt. Door rechtse eco-nomische en politieke machthebbers wordt nu te pas en te onpas de interne markt aangegrepen als argument om er allerlei slechts voor de mensen doorheen te drukken. Niet alleen op economisch en sociaal gebied, maar ook op politiek en juridisch vlak. Het valt echter moeilijk in te zien waarom bij een economische integratie in Nederlandl het Duitse drugsbeleid ingevoerd zou moeten worden, of in Groot-Brittannië de Ierse abortuswetgeving. Evenmin valt uit de economische integratie logisch af te leiden waarom werkers afkomstig uit andere delen van Europa of uit andere werelddelen gediscrimineerd zouden moeten worden, en waarom de grenzen nog scherper gesloten zouden moeten worden voor vluchtelingen. Zelfs in de Verenigde Staten van Amerika bestaan in afzonderlijke staten uiteenlopende wetten.

Toenemende economische en technologi-sche integratie in West-Europa is een feit. Het bestaan van grensoverschrij-dende problemen, vooral op

milieuge-11 juni 1988, Allan Boesak op Anti-Apartheidsdemonstratie. Foto van Bert Zijlma.

bied, is een feit. Dat nationale

antwoorden voor die problemen niet toe-reikend zijn, is duidelijk. De vraag is niet zozeer of je voor of tegen die inte-gratie of voor of tegen samenwerking bent. Veeleer is nu aan de orde: Hoe krijgt die integratie vorm? Welke uit-gangspunten gelden daarbij? De CPN moet hierover stellingnames uitwerken, mede om met meer kwaliteit actief deel te hebben aan de verkiezingscampagne van het Groen-Progressief Akkoord (GPA) voor het Europese parlement in 1989.

Ten behoeve van de meningsvorming in onze partij wil ik daarover nu een paar opmerkingen maken. Ik ben me ervan bewust dat daarin vraagstukken van eco-nomische, politieke en militaire samen-werking onvoldoende onderscheiden zijn.

De wil van de multinationals (en met hen verbonden politieke en militaire lobbies) is op te veel terreinen wet. Zij dicteren dat sancties tegen het apart-heidsregime niet mogen, want ze verdie-nen eraan.

Zij lappen internationale verbodsbepa-lingen op handel in wapens en ander gevaarlijk spul aan hun laars.

Zij eisen afbraak van sociale en demo-cratische rechten en lastenverlichting voor zich zelf- terwille van onbelem-merde uitbuiting en winstbejag.

Rechts en links

Wat zijn de kenmerken van het interna-tionalisme van rechts, van de met multi-nationals verbonden groepen?

1. Blokvorming in de internationale samenwerking. En daarbij hoort bewape-ning, of in de woorden van Van den Broek: 'een veiligheidscomponent' om dat blok te 'beschermen'. Opmerkelijk is dat men in de Europese NAVO-landen geen moeite lijkt te hebben met de eigen

middellange-afstandswapens van Groot-Brittannië en evenmin met het eigen optreden van Frankrijk met zijn Force de Frappe, zijn atoomproeven en zijn geheime diensten.

PC

In een Westeuropese militaire integratie krijgen die een centrale rol toebedeeld. Maar als Denemarken haar kernwapen-vrije status wat nauwkeuriger formuleert en ten uitvoer wil leggen, volgt een hys-terische reactie van NAVO-zijde. Ook in eigen land kennen we voorbeelden van inmenging en intimidatie. Toelating tot West-Europese Unie wordt nauwkeurig geselecteerd; landen waarvan men ver-wacht dat ze in de pas lopen mogen er voor de regering bij, maar de anderen niet.

2. Het nivelleren van sociale en democra-tische rechten naar beneden toe. Welis-waar zijn daarbij gelijke rechten van vrouwen en jongeren niet uitgesloten, maar dan wel op een minimaal niveau onder het motto 'even slecht is immers ook gelijk'.

3. Het smoren van culturele en regionale pluriformiteit en van nationale zelfbe-schikking. Dominantie (overheersing) van de sterkste staten en de krachtigste culturen hoort daarbij.

4. De wetenschappelijk-technologische ontwikkeling wordt gestuurd en gecon-troleerd door de multinationaal georga-niseerde particuliere ondernemers - die tevens de vrije beschikking hebben over de resultaten daarvan.

5. De uitbuitingsverhouding naar de derde wereld toe wordt voortgezet. Hun

afhankelijkheid wordt vergroot.

Naar mijn mening zou voor het internatio-nalisme van links, van met de arbeidersbe-weging verbonden stromingen, kenmerkend moeten zijn:

1. Open internationale relaties in plaats van een gesloten blok. Meer veiligheid door ontwapening als uitgangspunt. 2. Door onderlinge solidariteit werken aan het vooruitbrengen van sociale en democratische rechten.

3. Positieve waardering van culturele en regionale diversiteit en respect voor het zelfbeschikkingsrecht van volkeren en staten.

4. Publieke controle op de

wetenschappelijk-technologische ont-wikkeling, democratische zeggenschap

:: . t :: i i i ; ; Politiek en Cultuur

over de resultaten ervan en een open uit-wisseling. Controle en zeggenschap kun-nen vorm krijgen door middel van internationale gedragscodes, en op regio-naal en natioregio-naal niveau.

5. Praktische solidariteit met de derde wereld.

Open en gastvrij

Verdediging van democratische, natio-nale hijzonderheden en van nationatio-nale onafbankelijkheid en zelfbeschikking is geen uiting van conservatisme of illusie-politiek. Integendeel: het kan beschouwd worden als een internationalistische taak.

Er is in ons land een maatschappelijk draagvlak voor een eigen Nederlands optreden terwille van vrede en ontwape-ning. Er is een draagvlak voor steun aan de bevrijdingsbeweging in Zuid-Afrika en voor sancties tegen het apartheidsre-gime. Er is een draagvlak voor onver-zoenlijke strijd tegen racisme,

vreemdelingenhaat en antisemitisme en tegen alle georganiseerde en ongeorgani-seerde uitingen daarvan.

Om positief in te grijpen in de vaak beangstigende internationale ontwikke-lingen. is een concreet inzicht nodig in de diverse maatschappelijke krachten die dit draagvlak vormen. Linkse dog-matiek zal ons hier niet verder brengen. Diverse maatschappelijke instituten, die niet tot de 'natuurlijke bondgenoten' van de arbeidersklasse gerekend kunnen worden, kunnen in meerdere of mindere mate een progressieve rol spelen, omdat hun maatschappelijk draagvlak verbon-den is met de sociale verworvenheverbon-den van de 'verzorgingsstaat' en met de strijd tegen fascisme en fascistische over-heersing.

Kortom: de CPN wil optreden voor een open en gastvrij Nederland. Al lange tijd kent ons land een open economie en open. veelzijdige internationale contac-ten. Wij hebben er geen behoefte aan dat deze openheid en beweeglijkheid aan handen wordt gelegd door Westeuro-pese blokvorming. Interessant zijn de

recente uitspraken van een congres van de Westeuropese vakbeweging waarin de verdediging van sociale rechten een cen-trale plaats inneemt.

Dat is een iets ander geluid dan wat in veel sociaal-democratische partijen te beluisteren valt, die mijns inziens te simpel en te eenzijdig de door rechts geschapen structuren beschouwen als even geschikte kanalen voor linkse en progressieve machtsvorming, of die het verdedigen van nationale verworvenheden als uit-de-tijd bestempelen.

Geduldig opbouwwerk

Het ontwikkelen van macht voor pro-gressieve alternatieven vraagt naast fel protest en goeie ideeën om veel geduldig opbouwwerk. Langduriger en geduldiger dan door veel activisten in de jaren zes-tig werd verwacht. Sommigen hebben uit teleurstelling of cynisme hun idealen begraven. Anderen hebben hun idealen behouden, maar de strijdbijl begraven. Het lijkt me nu de tijd om beide op te graven en aansluiting te vinden bij geor-ganiseerde acties. Naar mijn mening is er van de vernieuwingsbeweging uit de jaren zestig en zeventig (democratise-ringsstrijd, feministische beweging), deels 'achter de schermen', nog een behoorlijk potentieel overgebleven. Het proces van afhaken van progressieve politieke par-tijen - waar ook de CPN sterk mee te maken heeft (gehad) - betekent niet per se dat mensen niet meer te mobiliseren zouden zijn voor progressieve politieke machtsvorming.

Het blijft een feit: actie helpt!

Zonder actie was er geen INP-akkoord geweest.

Zonder actie waren racistische organisa-ties niet teruggedrongen.

Zonder actie was er geen Breed Overleg tegen Apartheid ontstaan.

Zonder actie waren er ook geen strijd-bare vrouwelijke vakbondsleiders denk-baar geweest.

onderlinge solidariteit en door verwer-king van ideeën en toekomstvisies van alle betrokkenen.

Daarvoor wil de CPN zich sterk maken. Vaak moet jarenlang geduldig gewerkt worden aan het opbouwen van samenwerkings- en solidariteitsverhou-dingen, aan het overbruggen van meningsverschillen en aan het overwin-nen van vooroordelen, voordat die samenwerking naar buiten toe zichtbaar wordt en als machtsfactor een rol gaat spelen.

Communisten hebben - individueel en gezamenlijk - veel energie gestopt in dit geduldig werk. Op de conferentie kwam opnieuw de vraag naar voren hoe deze activiteiten zichtbaar gemaakt kunnen worden en op die manier kunnen bijdra-gen aan werving van leden en donateurs voor onze partij en bij verkiezingen -aan het werven van stemmers. De afge-lopen jaren werd in de partijdiscussie samenwerking te vaak geplaatst tegen-over het profileren en versterken van de eigen partij.

Op de conferentie bleek grote overeen-stemming om deze zaken in elkaars ver-lengde te plaatsen: een sterke,

samenwerkingsgezinde CPN als voor-waarde voor sterke samenwerking. Het zelfde geldt uiteraard ook voor andere progressieve partijen. Door de gezamenlijke prioriteiten naar het cen-trum van de partijdiscussie te trekken, en meningsverschillen op andere gebie-den de bescheigebie-den plaats te geven die deze toekomen, zijn we erin geslaagd na de recente verkiezingsnederlaag weer enigszins overeind te krabbelen. Een feit is dat we weer nieuwe Uonge) leden win-nen. We zijn een partij die wat te bieden heeft, een beweging met geheugen, met geschiedenis, met het vermogen uit de geschiedenis lessen te trekken, en met

het vermogen om vanuit belangrijke les-sen en tradities politieke invloed uit te oefenen. Soms is die invloed groot, soms zeer bescheiden. Dit jaar vieren we ons 70-jarig bestaan. Daarbij hoort het terug-blikken, maar vooral het vooruitzien. Bij vooruitzien hoort organiseren.

De besluiten op de conferentie rondom ledenwerving en de werving van abon-nees voor De Waarheid tonen een toege-nomen zelfbewustzijn en duidelijkheid over de eigen positie. Een duidelijke zwakte was de ontbrekende discussie over de organisatie van het financiële werk. Terwijl toch bekend is dat in te veel afdelingen de meest voor de hand liggende organisatorische zaken als inning en afdracht van contributie gebrekkig functioneren. Terwijl toch ook bekend is dat de financiële positie van onze partij danig verzwakt is door het verlies van Kamerzetels.

Het feit, dat een aantal zaken weer beter lopen, dat er weer aantrekkingskracht uitgaat van onze ideeën en initiatieven, mag ons niet de ogen doen sluiten voor de beperkte financiële middelen waar-over we beschikken. De komende tijd zal in die situatie nog geen structurele wijziging optreden. Dat betekent dus dat er een wijziging nodig is in de werkwijze van de partij. In de organisatie moet het financiële werk meer prioriteit krijgen. Zonder financiële campagnes geen poli-tieke campagnes.

Wat let ons om ons 70-jarig bestaan te vieren met een creatieve donatie-campagne. Er zijn ook buiten onze par-tij signalen, dat de CPN in de Tweede Kamer gemist wordt. Er zijn signalen dat de rol van de CPN buiten de Tweede Kamer gewaardeerd wordt. Van het omzetten van die signalen in politieke en financiële steun hangt veel af.

Politiek e1 Cultuur

114

CPN

ZOMERCURSUS

1988

De Stichting Vorming en Scholing van de CPN organiseert op vrijdag 8, zaterdag 9 en zondag 1 0 juli een studieweekend met als thema: 'uitbuiting'.

Inleidingen worden verzorgd door:

Leo Molenaar:

Uitbuiting, wat is dat?

Siep Geugjes:

Uitbuiting in Nederland anno 1988

Jaap Wolff:

Internationale contouren van uitbuiting

I na Brouwer:

Uitbuiting en tegenstrategie

Onderdeel van de cursus is een rondetafelgesprek over de bij-zondere uitbuiting van vrouwen. Het weekeinde is voor een ieder toegankelijk en er is volop gelegenheid tot discussie. Kinderopvang is aanwezig.

De cursus wordt gehouden in 'De Vergulden Eenhorn', Ring-dijk 58a, Amsterdam (buurthuis in boerderij). Het inschrijf-geld bedraagt f 25,- voor de hele cursus, inclusief

De veelzijdige strijd

van Anton de Kom

Het 'Anton de Kom - Abraham Behr' Instituut heeft, ter gelegenheid van de 90e geboortedag van zijn eerste naamgever, 1988 tot het Anton de Kom-Jaar uitgeroepen. Het Instituut wil naast studie en verbreiding van de strijderva-ringen en ideeën van Adek (De Korn's schrijversnaam) ook zijn rehabilitatie bewerkstelligen door de Nederlandse regering. In 1933 werd De Kom door de koloniale bestuurders van Suriname uit zijn geboorteland verbannen en deze daad is van officiële zijde nooit rechtge-zet. Het Instituut heeft dit voorjaar een handtekeningencampagne gehouden om zijn eis tot eerherstel kracht bij te zetten. De redactie van P&C meent dat De Kom ook binnen de Nederlandse progressieve beweging meer aandacht verdient. Anton de Kom is in de jaren dertig in Nederland op vele fronten actief geweest: in de werklozenbeweging, bij de Internationale Rode Hulp, in de strijd tegen fascisme en racisme. Daar-naast was hij dichter. Hij schreef onder meer voor het blad 'Links Richten'. Zijn belangrijkste werk was echter het boek 'Wij slaven van Suriname' dat hij niet alleen voor zijn landgenoten schreef maar juist ook voor de Nederlandse arbeiders om te laten zien waartoe impe-rialisme en koloniale uitbuiting leidden. De Kom was marxist, communist en internationalist. Hij voerde één en dezelfde strijd tegen de koloniale over-heersing van zijn geboorteland Suri-name en het toenmalige Nederlands-Indië, tegen het Nederlandse kapitalisme en tegen de nazi's. In de oorlog zat hij in Nederland in het verzet, in de illegale CPN en werkte hij o.m. met De Waar-heid. Bij zijn arrestatie in 1944 werd bij hem thuis in Den Haag ook een zender gevonden. De Kom overleed op 24 april

Fotocollage van Piet Zwart uit 1934 voor Anton de Korn's 'Wij slaven van Suriname'.

1945 in het concentratiekamp Neuen-gamme. In 1960 is zijn stoffelijk over-schot bijgezet op de erebegraafplaats te Loenen. Hij ontving postuum het Ver-zetsherdenkingskruis. Die eer is hem toegekomen. Het zou goed zijn als hem ook in de geschiedenis van de Neder-landse en de internationale arbeidersbe-weging de ereplaats wordt gegeven die hij verdient.

In dit nummer van P&C willen we daar-aan een bijdrage leveren door het plaat-sen van enkele fragmenten uit de toelichting van het 'Anton de Kom -Abraham Behr' Instituut op het Anton de Kom-Jaar. Voorts de herinneringen van CPN-veteraan Teun Twigt, die onder de titel 'Ontmoeting met Anton de Kom' eerder werden gepubliceerd in het Rot-terdamse blad Traverse.

i 'i ~ ! I ' : i I ' I ;,.

n

I

I

De betekenis van

Anton de Kom(Adek)

gele-den dan Anton de Kom werd geboren. In l9XH is het ook 55 jaar geleden dat de grote antikoloniale demonstraties in Paramaribo plaatshadden. Evenals de daarop volgende verbanning van Adek uit Suriname.

Deze historische data zijn voor het Anton de Kom - Abraham Behr Instituut aanleiding om het nieuwe jaar uit te roepen tot Anton de Kom-Jaar. Het Anton de Kom-Jaar is een oproep aan alle vooruitstrevende Surinamers en vrienden van Suriname om een heel jaar lang intensiever en breder dan voorheen, de strijdervaringen en ideeën van Anton de Kom te verbreiden. In het bijzonder onder de Surinaamse jeugd.

Deze oproep is met name ook ingegeven door de actuele strijd van het volk van Adek voor een werkelijk democratisch, zelfstandig en rechtvaardig Suriname. De Korn's geestelijke erfenis heeft voor deze strijd een grote en bijzondere betekenis.

Anton de Kom heeft gestreden en is gestorven voor de vrijheid van land en volk. Voor de emancipatie van de arbei-dersklasse. Voor de vrijheid en vooruit-gang van de mensheid, voor democratie en socialisme!

Hij werd in 1898 geboren te Paramaribo. Zijn vader was gouddelver. Als kantoor-employé bij de Balata Compagnieën 'Suriname en Guyana' leerde hij van dichthij de uitbuiting en onderdrukking van de Surinaamse arbeiders kennen. De jonge De Kom ontwikkelde toen al de sterke sociale bewogenheid en het anti-koloniale sentiment.

Op 22-jarige leeftijd vertrekt Anton naar Nederland. Ook daar wordt hij bewogen door de uitbuiting en slechte

leefomstan-116

digheden van het proletariaat. Als kind uit de kolonie Suriname houdt De Kom bijzondere belangstelling voor de strijd van de volkeren in de koloniën voor onafhankelijkheid, zoals die van Indo-nesië en Curaçao. De Kom ervaart ook de ellende van rassendiscriminatie en solidariseert zich met de strijd van de zwarten in de Verenigde Staten voor gelijkberechtiging. Er zijn verschillende krachten en mensen die strijden en pro-testeren tegen het imperialisme, tegen kolonialisme en racisme, tegen het kapi-talisme. Anton de Kom kiest voor de meest consequente weg. Hij kiest partij voor de meest uitgebuite klasse, voor de mensen die niks anders bezitten dan hun arbeidskracht, het proletariaat, de arbeidersklasse! Het proletariaat in Suri-name, in Nederland, in Indonesië, in de hele wereld. Anton de Kom wordt tot proletarisch internationalist. Hij neemt plaats in de rijen van de arbeiders en progressieven die zich baseren op de leer van het wetenschappelijk socialisme, zoals ontwikkeld door Marx en Lenin.'

Wij slaven

patriot-tisme en klassebewustzijn, de eenheid van alle onderdrukte Surinamers, ongeacht etnische en of religieuze afkomst. Anton de Kom hief voor het eerst in de Surinaamse geschiedenis niet alleen de banieren van vrijheid en onaf-hankelijkheid, maar ook die van de vol-ledige bevrijding van het proletariaat, van het socialisme! Of zoals Adek het in 'Wij slaven van Suriname' formuleerde:

'Wij willen slechts één ding aantonen: gekleurde landgenoten gij waart slaven, gij zult in armoede en ellende blijven leven, zolang gij geen vertrouwen hebt in uw eigen proletarische eenheid. Niet met hier en daar een grondje en een schop of ploeg op crediet zijn wij te helpen.

Een groot plan van nationale reconstructie is nodig, een plan met collectieve grootbe-drijven met moderne outillage in handen van de arbeiders van Suriname.

Onze nationale welvaart zal met eigen han-den opgebouwd moeten worhan-den. Dit plan eist alle inspanningen van ons Surinamers. Doch eerst moeten in ons land de proleta-riërs tot strijdvaardig klassebewustzijn komen, eerst moeten zij met de oude slaven-ketenen ook de oude slavenmentaliteit af weten te schudden.'

Adek heeft zich ontwikkeld tot de toen-tertijd voornaamste revolutionaire den-ker van de Surinaamse arbeiders- en volksbeweging. Van die realiteit waren niet alleen zijn strijdmakkers en kame-raden in Suriname zich bewust.

Rode Oktober

Toen Anton de Kom 55 jaar geleden terugkeerde naar zijn vaderland was zijn komst al 'voorbereid' door een felle hetze van de zijde van de kolonialisten en hun handlangers tegen het commu-nisme, progressie en de persoon van Adek, die in delen van de pers al tot 'de Messias van het Surinaamse proletariaat' was geworden. De autoriteiten waren doodsbang voor de 'communistische opruier' omdat zij, zoals Adek het zei,

hoog was opgestapeld, dat slechts een enkele vonk nodig zou zijn om haar te doen ontvlammen.'

Het volk ging gebukt onder de algemene crisis, die de economische crisis tot grondslag had. Massale werkloosheid, honger, bittere armoede, tuberculose en andere ziekten kwelden de Surinaamse massa's. Elke poging tot verzet werd in de kiem gesmoord door politieke onder-drukking en politiegeweld. Arbeidersor-ganisaties als de SAWO werden boden. De progressieve pers werd ver-volgd en gemuilkorfd. Militanten werden gearresteerd en in het krankzinnigenge-sticht Wolfenbuttel en het gevang gewor-pen. De 18-jarige White werd opgesloten om dat hij op een muur had geschreven 'Weg met X'. De demonstraties van de werklozen in oktober 1931 werden met salvo's en sabelattaque van de politie beantwoord: een dode en vele gewonden, Suriname's 'rode oktober.'

Maar waar onderdrukking is, is verzet! Vele stijdbare Surinamers zagen daarom in Adek een l~ider, 'wan bigi man'. Toen De Kom op 4 januari in Paramaribo aankwam stonden op de kade dan ook honderden proletariërs en andere

i

i

n·

,

'

·l

drukten hem op te wachten! De daarop volgende maanden gingen de gebeurte-nissen in een stroomversnelling. Adek had praktisch geen politieke bewegings-ruimte. Hij werd overal gevolgd en ver-gaderingen werd verboden. Onder die omstandigheden begon hij met een adviesbureau om zo toch met de massa's in contact te komen om hen 'iets te doen gevoelen van al de hoop en moed die besloten liggen in dat ene machtige woord dat ik leerde in den vreemde: organisatie'. De revolutionaire uitstraling van Adek deed zich gevoelen. De massa's gingen de straat op en eisten veranderingen in hun erbarmelijke omstandigheden. De Kom wist dat de koloniale autoriteiten hoopten op een te vroege en dus weinig voorbereide en georganiseerde beweging van de massa's, om dan bloedig toe te slaan en 'de schrik erin te jagen'. Toen hij poogde de gouverneur te spreken te krijgen ter voorkoming van een gewelddadig optre-den tegen de massa's, werd hij gearres-teerd! Toen de woedende massa's in een vreedzame demonstratie op 7 februari de vrijlating van hun Adek eisten werd op hen geschoten en met sabels ingehakt: de 'rode dinsdag', 2 doden en 22 gewonden!

Zonder vorm van proces wordt De Kom met zijn gezin op de boot naar Neder-land gezet. Verbannen uit zijn geliefd Sranan! Voorgoed!

Deze onvergeeflijke misdaad tegen deze volksheld van Suriname en de volksbe-weging in ons land, is tot de dag van vandaag niet als onrechtmatig erkend door Nederland. Voor de volledige reha-bilitatie van Adek is het noodzakelijk dat Nederland officieel afstand neemt van die onrechtmatige daad in 1933 . Deze democratische eis is niet alleen het verlangen van de Surinamers, maar ook van vele Nederlandse vrienden uit de communistische en arbeidersbeweging. Want ook zij hadden in Adek een trouwe kameraad, een medestrijder tegen de kapitalistische uitbuiting en onder-drukking in Nederland. Toen De Kom op 27 mei 1933 in Nederland aankwam wachtten 2000 solidaire Nederlandse

arbeiders, communisten en democraten, hem op. Voor A de Kom schreef de Nederlandse arbeider Bertus Meijer onder meer deze warme woorden van internationalisme:

Kameraard de Kom voor jou die zo ver van ons, maar hoe vaak nog met je glimlach bij ons bent

voor jou Surinaamse kameraad die alleen de misdaad beging dat jij je onderdrukte volk liefhad en het zoals een oudere broer past, de wortel van het kwaad hebt aangewezen en weg en middelen ter genezing;

voor jou de Kom

zijn deze simpele regels van een arbeider, een van de duizenden

die aan je denken in mijn land, hier neergeschreven.

Kameraad de Kom houdt goeden moed!

Jouw bevrijding en die van je beproefde volk,

dat je liefhebt als een zoon zijn moeder en waar je nu voor boet,

is niet ver meer.

Tribune

Het Nederlandse communistische dag-blad 'De Tribune' rapporteerde datAdek 'ontroerd en met een van aandoening trillende stem' bij zijn aankomst in Nederland onder meer zei:

'Kameraden, ik dank jullie voor jullie har-telijke ontvangst. Ik breng jullie een groet van jullie verdrukte, hongerende Suri-naamse broeders. Jullie aanwezigheid beschouw ik niet als een persoonlijke hulde, maar als een bewijs van jullie solidariteit en jullie medeleven met hen. Vèel heb ik

PC

Bij de aanbieding aan de 1Weede Kamer van de petitie voor eerherstel van Anton de Kom op 10 mei j.I. foto: Kon Na Wan.

jullie broeders aan de overkant van de oce-aan voor een betere wereld, waarin recht, vrijheid en arbeid zal zijn voor iedereen.'

Dit grondige internationalisme van Adek, van een zoon van een volk dat meedogenloos werd onderdrukt door het Nederlandse kolonialisme, had haar ste-vige fundamenten in zijn toewijding aan de zaak van de arbeidersklasse en haar wetenschappelijk socialistische ideologie en in zijn persoonlijke strijdervaringen in zowel de Nederlandse arbeidersbewe-ging als de Surinaamse volksbewearbeidersbewe-ging. Ook in 'Wij slaven van Suriname' beves-tigt Adek die overtuiging wanneer hij schrijft:

'En gij, Nederlandse proletariërs voor wie ik mede dit boek schrijf, gij die geen deel had aan de schatten der Hollandse regenten, die in de gouden eeuw gebrek leed en opgehan-gen en neergeschoten werd voor het Waag-gebouw van uw hoofdstad, gij die helden gekend hebt als de geuzen en die aan uw vanen nog steeds de kleur geeft van het bloed der slachtoffers van de Parijse Com-mune, gij die de schuld niet deelt der

over-heersers, omdat gij zelve overheerst werd, gij zult de voorvechters onzer vrijheid met ons lief hebben en hun beeltenis zal meegedra-gen worden in uw stoeten naast dien van Lenin op den dag, dat de grote afrekening met het kapitalisme zal plaatsvinden.'

En voor De Kom waren dit niet slechts woorden. Al zijn energie en capaciteiten stelde hij met grote offervaardigheid en wijsheid in dienst van de zaak van de vrijheid, van het socialisme en communisme.

Hij was actief in de beweging van de werklozen voor werk en tegen de ver-slechtering van hun levensomstandighe-den. Actief nam hij deel in de

solidariteitsbewegingen voor steun aan de strijd van de volkeren van Indonesië en andere onderdrukte landen.

Antifascist

En toen Hitier-Duitsland Nederland binnenviel en bezette, stond Adek in de voorste gelederen van het

'1

I

i

inzet in de strijd voor de bevrijding van de mensheid van het fascistische beest behoort tot de meest glorieuze bladzij-den in de geschiebladzij-denis van revolutio-naire Surinamers. In augustus 1944 werd Adek door de Duitse bezetter gearres-teerd. In april 1945 overleed A de Kom in het Duitse concentratiekamp Neuengamme.

Pas vele jaren later kreeg hij van Neder-land het verzetskruis. Vorig jaar werd in een Haagse wijk, met straatnamen van verzetsstrijders, een straat genoemd naar Adek.

De grote mensen in de geschiedenis kunnen fysiek geliquideerd worden, maar wanneer hun ideet:n en strijd beantwoorden aan de behoeften en ver-langens van de progressieve sociale klas-sen, blijven hun gedachten niet alleen voortleven, maar nemen zij in betekenis toe! Want in steeds meer hoofden en harten vinden zij een dankbare grond voor het zaaien van moed, passie en wijsheid in de strijd voor een nieuwe wereld, waarin een gelukkige mensheid in vrede leeft en vooruitgaat.

Kameraad van nu

is een weerspiegeling van de strijd van ons volk. Het zijn generalisaties van de ervaringen van ons volk in het licht van het wetenschappelijk socialisme. Wij moeten dat in elke vezel kennen om erop te kunnen voortgaan, en om het overeenkomstig de behoeften en voor-waarden van de actuele strijd verder te kunnen ontwikkelen.

A de Kom was een groot proletarisch revolutionair. Hij was Surinamer in hart en nieren, het toonbeeld van de Suri-naamse patriot. Een patriot in de werke-lijke zin, strijder voor alle Surinamers, ongeacht etnische afkomst. De Kom was een groot humanist en overtuigd demo-craat, een fijnzinnig mens, goed vader en echtgenoot. Adek hield van het leven en de Surinaamse natuur. Deze liefde vormde de bron voor zijn prachtige gedichten en andere artistieke uitingen. Hij was een mens met een groot hart, die tot in het land van de koloniale meester de kameraadschap van zijn blanke klassebroeders en -zusters wist te winnen. Want met het hoogste offer bewees Adek dat hij heeft behoord tot de groten, die als hun levensopdracht het mooiste in het mensenleven zien: strij-den voor de bevrijding van de mensheid! Adek is voor Suriname's progressieve De nagedachtenis van Adek behoort aan beweging niet alleen een strijder uit het de arbeidersklasse en het volk van Suri-verleden. Hij is ook een kameraad van name, aan de Nederlandse arbeiders en nu. Wij moeten zijn ideet:n bestuderen, antifascisten, Adek is van de progres-bespreken en betrekken in het actuele sieve mensheid!

politieke debat. En zoals bij alle ervarin- Moge in het Anton de Kom-Jaar zijn gen en ideet:n moeten wij ook durven strijdvaardigheid en liefde voor de Adek's ideet:n te interpreteren en nader onderdrukten in nog veel meer hoofden uit te werken. De Korn's gedachtengoed en harten geplant worden.'

-

-

-

---~

_é.

-

~

BESCHULDIGING IS ONHOUDBAAR GEBLEKEN!

PE.Nut; llf,\SSA'~ st:IIU:Tt:N.

IM t'lf:Lf:_\' DOOIJEN 1.~ GIJl O'Wfi!V,

flJ DICIIEN Bt:slKA.ntN<; 1

De 'fiibune van 13 mei 1933.

120

..

VAARWEL AKOEBA,

VAARWEL!

Vaarwel Akoeba, mijn vrouw, mijn schat, Vaarwel! Strijden ga ik! Eerst ná de overwinning kom ik terug ... Lang, heel lang heeft men ons getart.

Eerst gekocht en verkocht en dan geslagen.

Op ons beider gezicht staat het merk gebrand van des meesters naam, ten eeuwigen dagen.

Vaarwel, Akoeba, mijn vrouw, mijn schat, Vaarwel! Strijden ga ik! Eerst ná de overwinning kom ik terug ... 't Was op de plantage, dat ik jou vond.

Je had nog een moeder, waar is die gebleven? En je broeders en zusters? Zij rusten in den grond. Men heeft ze allen den dood in gedreven.

Vaarwel Akoeba, mijn vrouw, mijn schat, Vaarwel! Strijden ga ik! Eerst ná de overwinning kom ik terug ... Weet je nog van dien avond, vrouw, dat ik je met mij had meegenomen?

De meester was dronken, hij brulde en wou dat je bij dien smeerlap in 't nest was gekomen.

Vaarwel Akoeba, mijn vrouw, mijn schat, Vaarwel! Strijden ga ik! Eerst ná de overwinning kom ik terug ... Nu sta je hier voor mij, jij dappere vrouw!

Beproef me, 'k ben sterk en sterk ga ik henen. 'k Ben dubbel zo moedig Akoeba, door jou. Zie, deze vuisten zijn hard als de stenen.

Vaarwel Akoeba, mijn vrouw, mijn schat, Vaarwel! Strijden ga ik! Eerst ná de overwinning kom ik terug ... Hoor je het blanke volk al? Hun heir spreekt als de tallooze bladeren der boomen.

Voor ze verslagen zijn keer ik niet weer. Kus mij! De witte soldaten komen.

A. de Kom

I'

1

I

I

i

I

l

11'

.i

,j

Ontmoeting met

Anton de Kom

Teun 1\vigt leidde in de jaren dertig samen met Dora van Esterik een groep schippersjongeren binnen de Communis-tische Jeugd Bond. In 1933 namen ook zij deel aan de acties voor de vrijlating van Anton de Kom.

Het was niet voor niets. De demonstra-ties voor vrijlating van Anton de Kom in Nederland en Suriname konden niet zonder gevolgen blijven. Met vreugde begroetten wij het nieuws dat hij was vrijgelaten, maar tegelijkertijd werd zijn uitwijzing uit Suriname naar Nederland bekendgemaakt.

Dora: 'Het venijn van het kolonialisme zit niet alleen in de staart; heel het sys-teem van koloniale onderdrukking zit vol van giftig venijn.'

Zo ontmoettten we Anton weer op verga-deringen en demonstraties, (we verbeeld-den ons) minder uitbundig, maar nog steeds met hetzelfde vertrouwen in de toekomst. Als wij hem vragen wat hij nu gaat doen, dan zegt-ie dat hij nog een heleboel te schrijven heeft. Pas in de loop van 1934 merken wij wat hij hier-mee hedoelde: 'Wij slaven van Suri-name· verschijnt dan op bescheiden schaal in de boekhandel. Van onze groep zijn Dora en ik de eersten die het in handen krijgen. Het grijpt ons erg aan. We vonden het onvoorstelbaar dat onze regering daar mede schuldig aan was. Wat Anton in zijn boek onder

122

woorden bracht, was de opgekropte woede van het Surinaamse volk, maar ook hun kracht en verzet.

Toch ging er nog een moeilijke discussie aan vooraf eer het voorstel werd aange-nomen. Men had hartstochtelijk meege-demonstreerd voor de vrijlating van Anton de Kom, evenals tegen de kolo-niale onderdrukking van het Surinaamse volk. Men had verontwaardiging

getoond met de dreigende executie van Tom Moony1_{l en het beroep van de}

moeder van Tom op de regering in Den Haag ondersteund, maar dit vond men toch iets anders. De woorden discrimi-natie en racisme kende men nauwelijks, maar toch was er de ingewortelde terug-houdendheid tegenover het vreemde, het onbekende. De woordkeus over Javanen, Surinamers en de pinda-chinezen was beneden de maat, maar stond totaal los van enig nadeel dat deze mensen ervan zouden hebben.

Dora huilde bijna van woede en verweet de groep tweeslachtigheid. Toen herin-nerde ik de groep eraan, dat de zwarte en bruine mensen door hetzelfde sys-teem aan de stempellokalen werden ver-nederd als onze ouders; en dat zij ook meedemonstreerden tegen de regelmatige inhoudingen op het steunbedrag. Toen pas was er geen stemming meer nodig en werd het voorstel zonder protest aan-genomen en konden we aan het verdelen van de taken beginnen. Iedereen kreeg een taak in de voorbereiding en naar gelang we meer over de praktische invul-ling begonnen te praten, kwamen er steeds meer nieuwe ideeën naar voren en raakte iedereen enthousiast.

Later op die avond vertelde Dora, dat ze het erg had gevonden, dat de meisjes er het meest tegen waren geweest. Ook ik was niet gelukkig met de argumenten die ik had moeten gebruiken, omdat andere argumenten niet doeltreffend waren. Wij waren het er over eens, dat wij als groep de taak hadden het fascisme te bestrij-den en te leren de smerige propaganda te weerleggen; en dat we het karakter van het fascisme binnen de jeugdgroep moesten bediscussiëren. Ik wist Dora ervan te overtuigen, dat ze de avond niet te pessimistisch moest zien. Met het onderwerp werden de jongens en meisjes tot uitspraken en naar ik hoopte tot

PC

nadenken gedwongen.

Dora had op zich genomen om over ons idee te praten en de huur van een zaaltje te regelen. Ik zou mij bezighouden met het organiseren van medewerking van de schipperspartijgroep en van de Amster-damse leiding van de CJB2_{l. Wij hadden}

die medewerking vooral nodig om pro-pagandamateriaal te maken. Op de ver-gadering van de jeugdgroep was besloten toegangskaarten van vijf cent te maken en op het kantoor van de CJB zou wel iemand zijn die affiches kon maken; het moest allemaal gratis, want geld was er bij de groep niet in kas.

Toen we na enige tijd als jeugdgroep weer bij elkaar kwamen, bleek er al veel geregeld te zijn. Iedereen was bezig en de eerste toegangskaarten waren ver-kocht. De geluiden waren optimistisch en met nog ruim twee weken te gaan, waren de meesten ervan overtuigd, dat de avond zou slagen.

Op de bewuste avond waren wij nog bezig om het zaaltje aan de Plandus-straat op te vrolijken met vlaggen, span-doeken en affiches, toen de eerste bezoekers al binnen kwamen. Er werd nog gauw een grote rode vlag over de tafel gelegd, een vaas met bloemen erop. Aan de deur stonden een paar meisjes van de jeugdgroep met toegangskaarten. Op een tafeltje lagen brochures tegen de NSB en tegen het koloniaal beleid van onze regering. Al gauw kwam de bekende regenjas met gleufhoed binnen en ging op een stoeltje in een afgelegen :hoekje van de zaal zitten. We wisten wat

voor eentje het was: hij zou - als Anton wat verkeerds zei - het opschrijven of in het ergste geval Anton verbieden verder te spreken. Veel sprekers van linkse par-tijen waren op deze manier al in de gevangenis beland.

1 lTom Moony was een 1 6-jarige negerjongen uit de VS die werd beschuldigd van verkrachting van een blanke vrouw.

')De CJB was de Communistische Jeugd Bond, de jongerenbeweging van de CPN (H).

1

I

I

Anton was al vroeg gekomen en kon nog even met ons het verloop van de avond doornemen. Zoals afgesproken leidde Dora Anton in. Toen Anton ging staan en begon te vertellen, waren er ruim 35 jongeren en ouderen aanwezig; de oude-ren dicht bij de spuugbakjes die langs de muren van het zaaltje stonden. Klonk aanvankelijk hier en daar gegiechel van de meisjes en onrustig geschuifel van de stoelen. naarmate Anton zijn verhaal vervolgde, werd het muisstil in de zaal. Zijn vcrhaal was evenals zijn boek aan-grijpend en sober. Soms beter nog dan in zijn boek beschreef hij de mishande-lingen die de plantagewerkers moesten ondergaan van de bezitters, als ze niet slaafs gehoorzaamden.

Even was er een incident met de gleuf-hoed toen hij de Nederlandse minister van Koloniën mede verantwoordelijk stelde voor het beleid van het Gouverne-ment in Suriname, maar Anton liet zich niet van zijn verhaal afleiden en Dora wist de juiste woorden te vinden om gro-tere moeilijkheden te voorkomen. Het was al over de geplande tijd toen Anton zijn vcrhaal beëindigde en Dora de pauze aankondigde.

Anton. die zichtbaar geëmotioneerd was, wisselde een paar woorden met Dora en stapte van het podium. Hij werd al snel het middelpunt van de bezoekers in de zaal. Schrijlings op een tafeltje zittend beantwoordde hij de vragen. De tijds-duur van de pauze was al lang verstre-ken toen wij besloten om ons maar bij de anderen te voegen en mee te luiste-ren. Op dat moment mengden zich net de meisjes wat vrijmoediger in de

discus-sie. De woorden die wij niet wisten te vinden om de meisjes ervan te overtui-gen die avond te organiseren, kwamen zonder haperen uit de mond van Anton de Kom. Uit zijn woorden klonk zowel veroordeling als begrip; vooral begrip voor het feit dat door de opvoeding er een afstand tussen blank en zwart was geschapen.

Wat zich daar voor onze ogen afspeelde, was het mooiste wat wij van die avond mochten verwachten. De verbroedering die toen ontstond, beperkte zich niet tot de persoon van Anton, maar deelde zich ook mee aan zijn vrienden, die inmid-dels ook bij de gesprekken betrokken waren. De verbroedering werd compleet toen Anton in ongedwongen taal ver-telde over de liefde van zijn ouders voor hun kinderen. Hij stelde ons daarbij de vraag: 'Hebben blanke mensen alleen maar lief, omdat hun kinderen ook blank zijn? Kan die liefde niet gelden voor alle kinderen die geboren worden, blank, bruin, zwart of geel?'

Toen was het al later dan de afgesproken tijd, dat wij het zaaltje zouden verlaten. Een van de jongeren begon de Interna-tionale te zingen en weldra zong of neu-riede iedereen mee. Aan de uitgang werd de vlag al zwaarder door de stuivers en dubbeltjes voor de Duitse vluchtelingen. Anton en zijn vrienden waren met een groepje bezoekers gelijk mee de deur uit-gegaan; wij ruimden de affiches, vlaggen en het spandoek op. Toen Dora mij vroeg hoe ik het gevonden had, ant-woordde ik met een lange kus.'

Vrouwen

Blijven

Eisen

De gevolgen voor vrouwen van de plan-nen van de Commissie-Dekker zijn o.a.: de pil, abortus en sterilisatie uit het basispakket. 'In alle reacties van poli-tieke partijen en pers valt een opmerke-lijke lacune te constateren: bijna nergens wordt nagegaan wat de gevolgen van de plannen voor vrouwen kunnen zijn. Toch is daar alle reden toe, want de Commissie-Dekker heeft namelijk spe-ciale ideeën over een aantal behandelin-gen rondom het beheersen van de vruchtbaarheid,' schrijft Leontine Bijie-veld in het OPZIJ-nummer van mei 1987. Dekker stelt voor de gezondheids-zorg, de maatschappelijke zorg en de bejaardenzorg onder te brengen in één verzekeringsstelsel, bestaande uit een basisverzekering en een aanvullende zekering. De basisverzekering is ver-plicht en bestaat uit een percentage van het belastbaar inkomen (naar draag-kracht dus) en een vast bedrag per per-soon (ook voor kinderen en

meeverzekerde volwassenen), én een eigen bijdrage voor diverse medische voorzieningen. Via de aanvullende ver-zekering verzekert men zich voor de rest

PC

Het begon met een artikel in OPZIJ, waarin Leontine Bijleveld de plannen van de Commissie-Dekker doorlichtte voor vrouwen. Tot dan toe had nog niemand er vanuit dat oogpunt naar gekeken. Dat arti-kel prijkte op de agenda van het CPN-vrouwenoverleg. Eén maand later, op 21 juni 1987, werd tijdens een drukbezocht politiek café een actiecomité opgericht: Vrouwen Blijven Eisen. Onlangs, begin juni, behandelde de Tweede Kamer de

plannen van Dekker voor de gezondheids-zorg. Wat heeft Vrouwen Blijven Eisen bereikt?

van de voorzieningen en voor eigen bij-dragen. De Commissie-Dekker vindt dat

in ieder geval niet in de basisverzekering horen: abortus, de pil en andere medicij-nen, sterilisatie, kleuterconsultatiebu-reaus, kunst- en hulpmiddelen,

tandheelkundige hulp voor volwassenen, kosmetische plastische chirurgie en in vitro fertilisatie. 'Opvallend is dat de helft van deze voorzieningen speciaal vrouwen aangaat, en deels te maken hebben met beheersing van de vrucht-baarheid (k.i. lijkt gewoon vergeten in het rijtje)', aldus het OPZIJ-artikel.

mei 1987

Op 22 mei komt het CPN-vrouwenover-leg bijeen. Mede dank zij het actuele agendapunt 'Commissie-Dekker' is er een verrassend grote opkomst. Er wor-den spijkers met koppen geslagen: dit kan niet. In 1985 was eindelijk na jaren-lange strijd een goede regeling voor abortus getroffen, en nu alweer uit de verzekering gegooid. Eén week later ligt er een informatief pamflet, ondertekend

Kroniek van

een actiecomité

;

~ i

'1

Politiek en Cultuur

fELT

ERK

s

TKA

:1

lLAL

5

DE

VROl)lJ

'T

tJ

1

L

door een aantal vrouwenorganisaties, waarin tevens een politiek café wordt aangekondigd in het Amsterdamse Vrou-wenhuis over de plannen van de Commissie-Dekker. Spreeksters: Hedy d'Ancona (blijkt verhinderd, maar ondersteunt de bijeenkomst), Gemma Pagano (Rutgersstichting), Joyce Outs-hoorn, en Leontine Bijleveld van Wij Vrouwen Eisen. Evelien Eshuis zit voor.

juni

1987

Zondagmiddag 21 juni. Grote belangstel-ling voor het politiek café. Joyce Outs-hoorn schetst zeer informatief twintig jaar abortusstrijd. Gemma Pagano meldt dat Nederland het laagste aantal tiener-moeders heeft ter wereld, en een van de laagste aantallen abortussen. Als pil en morning-afterpil uit het pakket verdwij-nen, zullen er meer ongewenste zwanger-schappen ontstaan.

Leontine Bijleveld wijst op de doelen van Dekker: bezuinigingen, verschuivin-gen van kosten naar de privéportemon-nee. Daarmee wordt het solidariteits-beginsel doorbroken tussen zieken en gezonden, mensen met en zonder kinde-ren, rijk en arm, hetero en homo, man

126

en vrouw. Bovendien zegt Dekker niets over de vrouwengezondheidszorg en -hulpverlening die ontwikkeld is, en waarvoor vrouwen vaak zelf moeten betalen. Die zou ook opgenomen moe-ten worden in het basispakket. Er ontstaat discussie over de vraag of kunstmatige inseminatie voor alleen-staande vrouwen en lesbische stellen eveneens actiepunt moet worden. Dekker rept er niet over. Voor het COC is dit punt voorwaarde om deel te nemen aan het comité.

Sommige organisaties zijn nooit in het Comité gaan zitten, maar hebben hun adhesie betuigd (PPR, PSP, Tegen Haar Wil). Ter plekke wordt een verklaring uitgegeven, en het comité opgericht. Met gevoel voor historie en bewust appelle-rend aan de abortusstrijd wordt het comité gedoopt: Vrouwen Blijven Eisen - abortus, pil, sterilisatie en kleutercon-sultatie in het basispakket!

De persverklaring komt op de telex van het ANP. De Waarheid gaf op 18 juni al een voorbeschouwing en aankondiging van het politiek café.

juli - augustus

1987

In de zomermaanden wordt het comité verbreed. De Rooie Vrouwen, Stop Eigen Risico, het Vrouwenhuis Amsterdam sluiten zich aan. Adhesiebetuigingen komen binnen van o.a. de Nederlandse Vrouwenraad.

Vrouwen Blijven Eisen meldt zich aan als spreekster op de hoorzitting van de vaste Kamercommissie voor de volksge-zondheid en voor welzijn en cultuur over de plannen-Dekker, op 31 augustus. Tot onze woede worden we niet uitgeno-digd. En dat terwijl vrouwen de grootste groep gebruiksters van de gezondheids-zorg is!

Een aantal vrouwen werkt aan een onderbouwing van het standpunt van VBE. Deze verklaring gaat niet alleen in op de omvang en het vrouwvijandige karakter van het basispakket, maar ook op de financiële gevolgen van het plan. Drie redenen worden aangegeven waarom vrouwen onevenredig getroffen worden.

In de eerste plaats maken vrouwen meer gebruik van de gezondheidszorg, vooral in de leeftijd van 15 tot 45 jaar. Niet omdat ze meer ziek zijn, maar vanwege haar vruchtbaarheid: anticonceptie, zwangerschap en bevalling betreffen vrijwel uitsluitend vrouwen. In de tweede plaats worden vrouwen gemiddeld ouder, waardoor zij eveneens meer gebruik maken van medische voorzie-ningen. Kortom, vrouwen hebben

gemid-PC

deld een 'hoger risico', en worden onevenredig getroffen door eigen bijdra-gen. Bovendien zijn veel zaken waar juist vrouwen gebruik van maken uit het basispakket gegooid.

Een derde argument is dat vrouwen gemiddeld een lager inkomen hebben, zodat zij door forse nominale premies, eigen bijdragen en eigen risico's extra gedupeerd worden.

De verklaring pleit voor een basisverze-kering, waarin tevens zijn opgenomen: k.i. voor álle vrouwen ongeacht leefvorm, condooms en alternatieve en vrouwen-gezondheidszorg.

Dit commentaar op Dekker wordt ver-stuurd naar de vaste Kamercommissie voor de volksgezondheid en van welzijn en cultuur, met een hernieuwd verzoek om spreektijd tijdens de hoorzitting. Opnieuw afgewezen. We besluiten tot actie. De pers wordt aangeschreven, er verschijnen artikelen in de Telegraaf, de Volkskrant en Trouw, in de Waarheid, het Utrechts Nieuwsblad en andere regionale bladen. Plaatselijke comités worden opgericht.

31

augustus

1987

Onder het motto 'Huifkar weer van stal gehaald' trekt Vrouwen Blijven Eisen op 31 augustus door Den Haag naar het Binnenhof. In de huifkar een tentoon-stelling over twintig jaar abortusstrijd. Sandwichborden, paarse ballonnen. Geen enkele vrouwenorganisatie is uitge-nodigd voor de hoorzitting, maar we laten wel van ons horen!

De Kamervrouwen zijn uitgenodigd te reageren op een verklaring die in de lunchpauze op het Binnenhof wordt voorgelezen. Van alle fracties is een vrouw aanwezig: van Fenna Bolding, CPN-Eerste-Kamerlid, tot Margreet Kamp van de VVD. PPR, PSP en CPN ondersteunen de eisen van VBE. Jeltje van Nieuweohoven (PvdA) staat vierkant achter ons en zal haar best doen in de fraktie. D'66 heeft sympathie, en CDA en VVD wachten eerst het fractieberaad af en kunnen 'dus' nog niets zeggen. De