Tilburg University
Evenwichtsoefening op de gasmarkt
Hancher, L.
Published in:
Energie Nederland
Publication date:
2010
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Link to publication in Tilburg University Research Portal
Citation for published version (APA):
Hancher, L. (2010). Evenwichtsoefening op de gasmarkt. Energie Nederland, 2010(8), 10.
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
10
Energie Nederland, jaargang 13, nr. 8 • dinsdag 8 juni 2010OPINIE
Energie
Energie Nederland is een driewekelijkse uitgave van de Energiezaak i.s.m. EnergieNed Vereniging van Energieproducenten, -handelaren en -retailbedrijven
in Nederland en Netbeheer Nederland Vereniging van Energienetbeheerders in Nederland. Energie Nederland verschaft nieuws, achtergronden en opinies uit de wereld van energie en aanverwante
bedrijfstakken. redactieadres Energie Nederland Postbus 834 6800 AV Arnhem Tel. 026-3569 417 e-mail persinfo@energiezaak.nl hoofdredactie
Anne Sypkens Smit
bladmanagement & eindredactie
PACT Mediaproducties BV, Den Haag
redactie
Noud Köper, Peter van Mastrigt, Sander Schilders
Correspondenten
Henk van den Boom (Barcelona), Elro van den Burg (Warschau), Jan van Etten (Parijs), Jan van Hoof (Frankfurt),
Frank Kools (New York), Jan Schils (Brussel), Arjan Schippers (Londen), Maarten Veeger (Milaan),Wim Verseput (Kopenhagen)
Lay-out & opmaak
Do Company, Rotterdam
Druk & Distributie
Senefelder Misset Grafisch bedrijf bv, Doetinchem
abonnementen
Energie Nederland wordt kosteloos toegezonden aan personen in dienst van bedrijven die lid zijn van
EnergieNed of Netbeheer Nederland, in dienst van de overheid of hoger onderwijsinstelling en
aan openbare bibliotheken. Overige geïnteresseerden kunnen zich abonneren.
Een jaarabonnement kost € 99,- Losse nummers € 6,50 Alle bedragen zijn inclusief BTW. Abonnementsgelden worden namens de uitgevers
geïnd door Abonnementenland, Heemskerk. Opzeggingen - uitsluitend schriftelijk - twee
maan-den vóór ingang van het nieuwe kalenderjaar aan: Energie Nederland, Postbus 834, 6800 AV Arnhem
Adreswijzigingen kunnen worden doorgegeven aan: icentrum@energiezaak.nl
advertentie-exploitatie
André van Beveren, Recent BV, Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam
Prins Hendrikkade 77 b, 1012 AE Amsterdam t 020 3308998, f 020 4204005
andre@recent.nl Overname van artikelen uitsluitend toegestaan na toestemming van de
hoofdredactie. ISSN 1388-378x
ENERGIE
Nederland
abonnement op
Vul de bon volledig in en stuur zonder postzegel naar: Energie Nederland, Postbus 834, 6800 aV arnhem
Ik abonneer mij op Energie Nederland Een abonnement kost €99,- incl. 6% btw
Ik verzoek om kosteloze toezending van Energie Nederland, omdat ik werk bij: een bedrijf dat lid is van EnergieNed
een bedrijf dat lid is van Netbeheer Nederland de overheid
een hoger onderwijsinstelling
Titel(s) Voorletters en naam M / V Functie Telefoonnummer E-mail Naam organisatie/bedrijf Afdeling Postadres* Locatiecode Postcode/woonplaats Aard van het bedrijf
* Tevens factuuradres.
Ik ontvang Energie Nederland graag op onderstaand privéadres** Adres
Postcode/woonplaats
** Bij ontvangst op privéadres ook altijd de gegevens bedrijf, incl. postadres, invullen.
Datum Ordernr. btw-nr.
Handtekening
ENERGIE
Nederland
In het maartnummer van Energie Nederland besteedde ik in mijn column aandacht aan de Italiaanse zaak ‘Federutility’, die op dat moment speelde bij het Europese Hof. In mijn column leverde ik commentaar op de ‘marktvijandige’ benadering van de advocaat-generaal van het Hof, die de aanbeveling deed dat nationale toezichthouders dienen in te grijpen door gasprijzen te wijzigen als de markten niet goed functioneren. Het Hof heeft inmiddels arrest gewezen in deze zaak en daaruit blijkt dat ook het Hof niet geheel op de liberalisering van de gas-markt lijkt te willen vertrouwen, aangezien het Hof heeft bevestigd dat gasprijsregulering nog steeds toelaatbaar kan zijn.
De snelheid waarmee het Hof tot haar beslissing is gekomen – slechts vijf maanden na de opinie van de advocaat-generaal – is zeer ongebruikelijk. Gewoonlijk duurt het maanden, soms jaren voordat het Hof in een ingewikkelde zaak tot een beslissing komt. Dit is des te opmerkelijker, omdat deze zaak door de zogeheten ‘Grote Kamer’ werd behandeld. Deze Kamer behandelt zaken die geacht worden van groot belang te zijn of uiterst gevoelig, en vaak beide.
Ten eerste stelde het Hof vast dat de Gasrichtlijn uit 2003 bepaalt dat de prijs voor de levering van aardgas vanaf 1 juli 2007 uitsluitend door het spel van vraag en aanbod moet worden bepaald.
Dit volgt ook uit de doelstelling van de Richtlijn: de verwezenlijking van een geleidelijke en volledige liberalisering van de aardgasmarkt. Het Hof erkende evenwel ook dat de Richtlijn bepaalt dat de openbare dienstverlening dient te worden gehandhaafd op een ‘hoog peil’ en dat de eindafnemers van gas beschermd dienen te worden. Het Hof staat daarom toe dat lidstaten aan gasmaatschappijen ‘verplichtingen inzake openbare dienstverlening’ opleggen, die betrekking kunnen hebben op de ‘leveringsprijs’.
Ten tweede oordeelde het Hof dat lidstaten het recht hebben voorschriften inzake openbare dienstverlening ‘op nationale basis’ te interpreteren en daarbij rekening kunnen houden met de eigen nationale omstandigheden. Op grond hiervan oordeelde het Hof dat de Gasrichtlijn het aan de lidstaten zelf laat om te bepalen of het opleggen van ex ante prijsregulering noodzakelijk is, om er aldus voor te zorgen dat de gasprijzen laag blijven voor de eindgebruikers.
Van groter belang, evenwel, was dat het Hof ervoor waarschuwde, dat de bedoeling van het bepalen van ‘referentieprijzen’ voor de levering van aardgas juist is dat zo het effect van een verhoging van de olieprijzen op de internationale markten wordt beperkt. Indien er geen daadwerkelijke concurrentie op de aardgasmarkt bestaat, kunnen uitschieters in de olieprijzen ook de gasprijzen verhogen. Het Hof delegeerde een haast onmiddellijke taak naar de nationale rechtbank die verantwoordelijk is voor de beoordeling van de wetmatigheid van de Italiaanse regulering. Deze rechtbank dient te onderzoeken of de eindgebruiker geschaad wordt, doch daarbij tegelijkertijd het doelmerk van handhaving van daadwerkelijke mededinging in de aardgassector in aanmerking te nemen. Dit betekent dat gasprijsregulering in principe slechts beperkt zou dienen te blijven tot dat gedeelte van de prijs, dat direct wordt beïnvloed door internationale olieprijsschommelingen.
De nationale overheden ontvingen overigens geen vrijbrief van het Hof om op ieder willekeurig moment zelf de prijzen te bepalen. In de eerste plaats niet, omdat permanente prijscontroleregulering niet als zodanig werd toegestaan: overheden mogen slechts met tijdelijke maatregelen reageren op marktverstoringen. Ten tweede mag er geen verborgen discrimi-natie plaatsvinden jegens andere ondernemingen. Iedere prijs-controlemaatregel dient de gas-maatschappijen gelijke toegang te garanderen tot de eindgebruiker. Wat dit betreft maakte het Hof duidelijk dat een systeem van ‘referentieprijzen’ voor de levering van aardgas dat op dezelfde wijze op alle aardgasleverende ondernemingen van toepassing is, discriminerend zou zijn.
Federutility is een belangrijke uitspraak. Het bevestigt dat lid- staten nog steeds ex ante retail-gasprijzen kunnen reguleren, doch slechts onder strikte voorwaarden. De toezichthouder balanceert daarbij op een slap koord: aan de ene kant dienen de belangen van consumenten te worden be-schermd tegen concurrentie op de internationale oliemarkt, maar tegelijkertijd mag de concurrentie op de gasmarkt niet verstoord worden.
Het derde pakket van de EU met de nieuwe Gasrichtlijn verandert niets aan deze evenwichtsoefening, nu diverse bepalingen in de Richtlijn van 2003 waarop het Hof zich bij haar uitspraak baseerde identiek zijn in de nieuwe Richtlijn. Regulerend ingrijpen in gasprijzen kan ook voor de komende jaren nog niet uitgesloten worden. n
Leigh Hancher is hoogleraar Europees Recht aan de Universiteit van Tilburg, adviseur bij Allen & Overy Amsterdam en lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
Evenwichtsoefening
op de
gasmarkt
Waar is mr. Fixit?
De grote druk waarmee en waar-onder gewerkt moet worden blijkt keer op keer te veel. Inmiddels blijkt ook de ‘top kill’ niet effectief en moet opnieuw in de technische toverhoed gereikt worden om-dat het wachten op de meer
conventionele oplossing van de hulpputten te lang duurt. Het toenemende ongeduld valt niet alleen te verklaren uit de vrees voor de grote milieuschade, maar ook door het eindeloze geloof van Amerikanen in zelfregulering van ondernemingen en snelle technologische oplossingen. Dit geloof wordt nu beschaamd door het ontbreken van kant-en-klare oplos-singen, waardoor de Amerikanen zich bedot voelen. Na de teleur-stelling in Big Money komt dus de teleurstelling in Big Oil en wellicht ook in Big Hope. President Obama heeft de olie niet van zijn stoepje weten te houden.
Vertrouwen
De grenzeloze wereld van de jaren negentig tot aan 2008 lijkt op meer fronten haarscheuren te vertonen dan alleen in het financiële systeem.
Inmiddels zijn ook de Europeanen door de Griekse crisis een illusie armer. Onder de bevolking neemt het draagvlak voor meer Europa af terwijl de politieke leiders juist een politieke vlucht naar voren willen nemen. De pinnige opmerkingen van Barroso aan het adres van Merkel zijn symptomatisch. Ook in Europa is het boren op de grote diepte van integratie sneller gegaan dan het risicomanagement was ontwikkeld. Elementaire regels van de incomplete monetaire unie werden, in de periode dat de bomen tot aan de hemel groeiden, aan de laars gelapt omwille van het goede gevoel over het politieke project. Waarschuwingen aan het adres van de Europese leiders dat
een monetaire unie eisen stelt aan het beleid van de deelnemers aan de euro en dat het stabiliteitspact niet meer was dan een, niet-afdwingbare, intentieverklaring, werden weggehoond. In beide
gevallen is duidelijk dat er geen sprake is van het toepassen van de beste kennis en gebruiken op het gebied. Het politieke en economische proces heeft een suboptimaal resultaat opgeleverd.
Leven met beperkingen
Uit de verhoren van het Amerikaan-se congres wordt langzamerhand duidelijk dat ook op het boor-platform foutmeldingen niet zijn opgepikt. Of op dat moment de ‘blow-out’ nog te voorkomen was, is niet duidelijk. Het werken op of over de grenzen van het technisch kunnen is niet zonder risico. De maatschappij heeft soms moeite om dit te aanvaarden, vooral als blijkt dat sommige randvoorwaarden hoofdzakelijk een papieren bestaan leiden. Immers, de Amerikaanse samenleving is ook zeer door de korte termijn gedreven en het politieke proces is gevoelig voor belangenbehartiging door groepen.
De aansprakelijkheid is een be-langrijk instrument in het beheer-sen van risico’s, maar sluit risico’s
niet uit. De leerprocessen die nu in gang zijn gezet, zijn zeer waardevol voor de andere diepe offshore gebieden, maar ook hier geldt dat de nieuwe risico’s pas onderkend zullen worden als zij
zich presenteren. Dat is een bekend thema geworden na de financiële en economische crisis, waar ook het omgaan met risico’s schromelijk tekortschoot. Kennelijk heeft onze samenleving, in de politiek en economie, toch moeite met een balans te vinden tussen eigen en publiek belang.
boos
Het afsluiten van het Griekse financiële gat vertoont in de uitvoering grote gelijkenis met de pogingen de Deepwater Horizon put te dichten. Net als het beschaamde vertrouwen van de Amerikanen in technologie, ontdekken de Europeanen de beperkingen van integratie als de mr. Fixit van allerlei politieke en economische kwetsuren. De boosheid over het beschaamde vertrouwen kan uit-groeien tot een politiek kruitvat. Het geloof in de toekomst neemt af en het lijkt er op dat we aan beide zijden van de Atlantische oceaan de crisis toch dreigen te verknoeien. In de VS ligt Obama van alle kanten onder vuur. Ook in de VS is de financieel-economische crisis nog lang niet voorbij en nemen de sociaaleconomische tegenstellingen verder toe. In Europa zijn de tegenstellingen op allerlei niveaus niet minder klein: Noord-Zuid, Oost-West, arm-rijk, groot-klein, binnen-buiten. In zowel de VS als in veel EU-landen raakt de overheid als redder in nood uitgeput. In enkele jaren is de ‘can do’ mentaliteit in de westerse landen veranderd in ‘cannot afford’. Mr. Fixit geeft even niet thuis. n
Coby van der Linde is hoofd van het Clingendael International Energy Programme, hoogleraar Geopolitiek en Energiemanagement aan de Rijksuniversiteit Groningen en lid van de Algemene Energieraad.
8-6-2010
Door Coby van der Linde
Door
Leigh hancher President Obama hoopt op een wonder van inventiviteit en techniek op en
in de bodem van de Mexicaanse Golf om de politieke en andere lekkages te stoppen. De teleurstelling dat het stoere boren op grote diepte nog niet zijn evenknie heeft gevonden in risicomanagement op grote diepte begint steeds groter te worden. De verschillende methoden en pogingen om het gat te dichten zijn vooralsnog tekortgeschoten.
