Brent Spar

Brent Spar

Het olieplatform Brent Spar zal niet in zee worden gedumpt. Als u mij afgelopen maandag deze voorspelling had gedaan, had ik geen stuiver voor uw vooruitziende blik gegeven. Een van onze ochtendbladen kopte op dinsdagmorgen: 'Dumping Brent Spar zeker, maar waar en wanneer?

Shell, mede-eigenaar van Brent Spar, leek vastbesloten het platform in de nabijheid van de Hebriden te laten zinken. Het had daarvoor ook argumenten. Ik geef twee voorbeelden. Het hele platform bevat niet meer dan drie ons kw ik. W ie het zand van de zeebodem, w aar het platform op zou komen te rusten, bij elkaar zou vegen, zou eenzelfde hoeveelheid kwik in het zand aantref­ fen. De aanwezigheid van radioactief materiaal in het olieplatform was ook al niet verontrustend. In een omgeving met een granieten bodem is de radioactiviteit even hoog als op de Brent Spar. Het w as daarom niet helemaal onbegrijpelijk dat de Britse autoriteiten toestemming gaven voor de dump van het platform.

De verontwaardiging van het grote publiek is evenmin onbegrijpelijk. Hoe het ook gewend of gekeerd wordt: bij het laten afzinken van een booreiland verdwijnen er tonnen staal en afval- materiaal in zee. Én de zee is geen vuilnisvat.

Afgelopen maandag heb ik, in gezelschap van een aantal fractiegenoten, een bezoek gebracht aan de directie van Shell Nederland. Ik heb daar gepleit voor het aan land ontmantelen van het plat­ form. Hoewel ik het vermoeden had dat het zaad van onze argumenten niet op de rotsen vie l, heb ik daar na het bezoek geen ruchtbaarheid aan gegeven. Des te groter w as mijn voldoening toen woensdag bleek dat Shell op haar schreden was teruggekeerd.

Frits Bolkestein

DOCUMENTATIECENTRUM

Betuweroute

NEDERLANDSE

PARTIJEN

I n l e id in g

Maandag 19 juni voerde de Kamer nota-overleg over de Betuweroute. Te voren was al gebleken dat een meerderheid voor de aanleg van de Betuweroute is. Het overleg ging dan ook voor­ namelijk over het pakket van extra maatregelen. Het Kabinet heeft een pakket van 820 mln. extra voorzieningen voorgesteld. Dit bedrag is de uiterste grens aan de investering, die totaal op 8,1 miljard zal uitkomen.

De coalitiepartners maakten voorafgaand aan het overleg afspraken hoe het overleg in te gaan. Afgesproken werd voorstellen te doen voor tracé-aanpassingen die via een verschui­ ving binnen het gestelde budget van de regering plaats zouden moeten vinden. De belangrijkste voorstellen betroffen aanpassingen in het tracé bij Pendrecht, Schelluinen, Geldermalsen/ Meteren, de "oren” bij Eist en het Pannerdensch kanaal.

P e n d r e c h t

VVD-woordvoerder Jan Dirk Blaauw deed het voorstel te onderzoeken in hoeverre het moge­ lijk is het stuk spoor bij Pendrecht niet aan te leggen en het vervoer alleen te laten plaatsvin­ den op de geplande Kortsluitroute. Vrijgekomen gelden kunnen dan ingezet worden bij het oplossen van de diverse knelpunten die het tracé kent. De regering deed de toezegging dit onderzoek, dat twee maanden in beslag zal nemen, te zullen uitvoeren.

motie in waarin het kabinet wordt gevraagd de veiligheid aan een nader onderzoek te onder­ werpen en indien nodig de benodigde maatre­ gelen te nemen.

D e " o r e n " b ij E i s t

PvdA, VVD en D66 zijn van mening dat gestart moet worden met een studie naar de noodzaak van een Noordtak en diende om dit te realiseren een motie in. Het huidige spoor is ongeschikt voor verdere groei. De voorgestelde bogen die aansluiting van de Betuweroute op het huidige spoor moeten realiseren moeten dan ook in de

“ ijskast". De regering ondersteunde de "paarse" motie op dit punt.

N i e t - s t a l i n i s t i s c h

De woordvoerder complimenteerde de Minister van V&W met de aanpak ter vergroting van het draagvlak voor de aanleg van de Betuweroute. De houding van minister Jorritsma ten opzichte van provincies en gemeenten verschilt van die haar voorganger. Die liet volgens de woord­ voerder maar al te vaak het 'stalinistische "N jet” horen.'

Op 28 juni zal de Kamer plenair over de Betuweroute debatteren. De stemmingen volgen dan een dag later. Dat de Betuweroute er zal komen staat echter vast.

Inlichtingen:

Jan Dirk Blaauw, 070-3182887. S c h e l l u i n e n

De VVD-fractie meent dat de situatie bij Schelluinen verbeterd kan worden, mits dit budget-neutraal kan geschieden. Hiervoor diende de woordvoerder een nieuw voorstel in. Het kabinet zal hierop schriftelijk reageren, maar staat er op voorhand niet onwelwillend tegenover.

G e l d e r m a l s e n / M e t e r e n

Verschillende partijen spraken zich in bezorgde bewoordingen uit over de veiligheid van het huidige ontwerp bij het punt

Geldermalsen/Meteren. De coalitie diende een

C o lo fo n

W D-Expresse is een uitgave van de ’ Mr Anneüen Kappeyne van de Coppello Stichting*, onder redactie van Ernst van Splunter. voorlichter W D -Tw eede Kamerfractie. Eindredactie. Tom van der Maas, hoofd afdeling Voorlichting van de W D -Tw eede Kamerfractie. W D-Expresse wordt gedrukt bij Roeland Druk te Scheveningen.

Een jaar-abonnement kost fl 75.- en Is sdirifteltjk aan te vragen bij de W D-fractle, Tweede Kamer der Staten- Ceneraal, postbus 20018, 2500 EA Den Haag. Abonnementenadministratie: Ans Koning (telefoon 070-3182875).

Het gironummer van de Mr Annellen Kappeyne van de Coppello stichting is 616 1616.

173

Rotterdam

Schiphol

De discussie over de bestuurlijke organi­ satie van Nederland blijft de gemoede­ ren bezig houden. Werd er voor Amsterdam, Rotterdam en Den Haag al van uitgegaan dat daar in ieder geval een stadsprovincie zou worden

gevormd, de referenda in Amsterdam en Rotterdam hebben de vorming ervan op zijn minst vertraagd. De Tweede Kamer debatteerde afgelopen woensdag over de provincie Rotterdam met de bewinds­ lieden Dijkstal en Van de Vondervoort (PvdA) van Binnenlandse Zaken over de bestuurlijke herindeling van Rotterdam en omgeving. De vorige VVD-Tweede Kamerfractie heeft met mitsen en maren ingestemd met de stadsprovincievorming (Rotterdam en Amsterdam 'ja',

Den Haag 'misschien' en de andere vijf gebieden 'eigenlijk niet'). Er werd niet voor een blauwdrukachtige aanpak gekozen. Dit heeft echter wel nadelen: - inbreng van onder op betekent

afhankelijkheid van lokale luimen; - geen visie op middenbestuur, met als

gevolg weerstanden vanuit de bestaande provincies;

- onzekerheid en onduidelijkheid bij betrokken gemeentebesturen.

R e fe re n d a

VVD-woordvoerder Johan Remkes stelde dat het eerste nadeel in volle omvang is gebleken bij de referenda in Amsterdam en Rotterdam. Het instrument was onei­ genlijk en de uitslag valt te betreuren maar de verantwoordelijkheid ervoor ligt bij het lokaal bestuur. Gevolg van de referenda is dat er in feite sprake is van een ernstige impasse in de reorganisatie van het binnenlands bestuur. De woord­ voerder drong bij de bewindslieden aan op verhoging van het tempo en op een grotere regisserende rol van de BiZa- bewindslieden. Minister Dijkstal reageerde hierop door te stellen dat hij een grotere rol voor de bewindslieden van zijn ministerie, met name die van de minister, onder alle omstandigheden toejuicht en dat hij dan ook graag het voortouw zal nemen.

Na het zomerreces zal de Kamer opnieuw over dit onderwerp debatteren. Inlichtingen:

Johan Remkes, 070-3182883.

Afgelopen woensdag debatteerde de Kamer met de ministers Jorritsma en De Boer (PvdA) van V&W en VROM over de toekomst van onze nationale luchtha­ ven Schiphol (zie hiervoor ook VVD- Expresse 172). Afgelopen dinsdag bereikten de fracties van PvdA, VVD en D66 een compromis over de uitbreiding van Schiphol. Dit compromis ziet er als volgt uit.

L a a ts te u itb re id in g

Er is afgesproken dat dit de laatste uitbreiding van Schiphol is (vijfde start­ en landingsbaan). Er mogen maximaal 44 miljoen passagiers per jaar vervoerd worden. VVD-woordvoerder Jan te Veldhuis had sterk op dit getal aange­ drongen. PvdA en D66 hebben steeds het getal van 40 miljoen passagiers nagestreefd.

De woordvoerder wilde zich niet op dit cijfer vastpinnen. Als immers de moge­ lijkheid zou bestaan meer dan 40 miljoen mensen te vervoeren binnen de al vast­ gelegde milieugrenzen, moet dit niet worden nagelaten.

G e lu ld g e h in d e r d e w o n in g e n

Het aantal huizen dat ernstige geluids­ hinder mag ondervinden van het vlieg­ veld, wordt bepaald op 10.000. De woordvoerder had gestreefd naar een getal van 10.900. Dit bleek echter niet haalbaar. Een volgend kabinet zal echter kunnen besluiten tot een verruiming. Tot die tijd zal de VVD-fractie zich maximaal inzetten het getal van 10.000 niet te overschrijden.

N ach tn o rm

De nachtvluchten tussen zes en zeven uur 's ochtends zullen conform het kabi­ netsvoorstel plaatsvinden; er zal beperkt worden gevlogen. In de komende drie jaar zal een onderzoek plaatsvinden naar de gevolgen voor economie en gezond­ heid.

Jan te Veldhuis heeft in het afgelopen weekeinde het initiatief genomen tot dit compromis te komen. Hij heeft gepro­ beerd te voorkomen dat de coalitie opnieuw verdeeld zou stemmen over een infrastructuuronderwerp (eerder stemde de coalitie verdeeld over de A-73). Afgelopen donderdag werd nog een interpellatiedebat gevoerd over uitspra­ ken van minister De Boer over dit compromis. Tijdens dit debat bleek echter dat er geen onenigheid binnen het kabinet bestaat over dit onderwerp.

Raad voor het

cultuurbeleid

Vorige week behandelde de Kamer de instelling van een nieuwe Raad voor het Cultuurbeleid, een samenvoeging van de Raad voor het Cultuurbeheer, de Raad voor de Kunst, de Mediaraad en de RABIN (Bibliotheken). De nieuwe raad is voorgekomen uit cultuurpolitieke over­ wegingen, een behoefte aan breder afgewogen adviezen en minder verkoke­ ring met meer integrale adviezen. Liberalen hechten zeer aan onafhanke­ lijke advisering in de kunst en cultuur­ sector. Thorbecke's stellingname over inhoudelijke beoordeling op afstand van de regering wordt bij dit wetsvoorstel dan ook recht gedaan.

Omdat in de komende jaren de advise­ ring over informatie- en communicatiebe­ leid aan belangrijkheid zal winnen, heeft de VVD, in coalitieverband, per motie gevraagd niet op voorhand de instelling van een Raad voor informatie, communi­ catie en technologie uit te sluiten. Verder achtte de VVD-fractie het van groot belang dat de integratie tot één nieuwe raad voortvarend tot stand komt. De advisering voor de nieuwe Cultuurnota met daarin het Kunstenplan duldt namelijk geen uitstel. VVD-woord­ voerder Sari van Heemskerck stelde een staffeling voor bij aan-en aftreden van leden van de Raad ter voorkoming van een breuk in kennis en ervaring. Staatssecretaris Nuis deed op dit punt een toezegging.

Ook stelde de woordvoerder via een amendement een naamswijziging voor. In plaats van "Raad voor het Cultuur­ beleid” , waar velen niet gelukkig mee zijn, meende zij dat de naam "Raad voor Cultuur” beter op zijn plaats is; kort en krachtig en minder ambtelijk. Dit amen­ dement werd deze week door de Kamer aangenomen.

Inlichtingen:

Sari van Heemskerck Pillis-Duvekot, 070-3182888.

Inlichtingen:

TOT BUITENPOST

Afschaffing

malus

Afgelopen donderdag rondde de Kamer, na een ordevoorstel van VVD-woord- voerder Henk van Hoof die uitstel van het wetsvoorstel onwenselijk vond, het debat af over het wetsvoorstel Amber (afschaffing malus-bevordering reïntegratie) en het arbeidsongeschikt­ heidscriterium. Het debat werd gevoerd met staatssecretaris Linschoten en minister Melkert (PvdA) van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De woord­ voerder bracht naar voren dat bij de huidige oordeelsvorming over de (her)-keuringen voor de VVD-fractie de oorspronkelijke doelstellingen en uitgangspunten van de wet en van de aanpassing van de keuringsregels in TBA en Schattingsbesluit van toepassing blij­ ven. Ook andere belangrijke uitgangs­ punten, zoals de beoordeling op wat betrokkenen nog wel kunnen in plaats van wat men niet meer kan en de aanpassing, die ertoe leidt, dat er een 'rechtstreeks en medisch objectief' vast te stellen verband tussen ziekte en arbeidsongeschiktheid moet zijn, blijven voor de VVD-fractie recht overeind. A a n p a s s in g e n

Op dit moment geldt de bekende Vg- standaard, die aangeeft in welke vier gevallen geen benutbare mogelijkheden tot arbeid aanwezig zijn. De indruk bestaat dat deze standaard zeer streng wordt toegepast. De VVD-fractie vindt dat er nader overleg dient plaats te vinden tussen de staatssecretaris en de uitvoeringsorganisatie over de inhoud en toepassing van de standaard.

F u n c t ie s en lo o n w a a r d e

Bij de bepaling van de arbeid waarvoor betrokkene geschikt wordt geacht, blijkt de representativiteit van de geduide functies allerminst optimaal te zijn. De VVD-fractie wil, met de staatssecretaris, deze representativiteit verbeteren. Het laten vervallen van artikel 4 van het Schattingsbesluit, waardoor het dan altijd om tenminste drie functies moet gaan, is een goede zaak.

A f s c h a f f in g m a lu s

Vrij kort na de invoering van het bonus/malus-systeem (een werkgever krijgt een bonus als hij iemand die gedeeltelijk arbeidsongeschikt is in dienst neemt en een boete als een van zijn werknemers arbeidsongeschikt wordt) heeft de VVD ervoor gepleit de malus af te schaffen. De woordvoerder stelde met tevredenheid vast dat dit

binnenkort ook daadwerkelijk zal gaan gebeuren.

Inlichtingen:

Henk van Hoof, 070-3182885.

VVD bestrijdt

fraude met

Tien-punten-

plan

De VVD is van mening dat fraude in de Europese Unie harder dient te worden aangepakt. Dit stelde VVD-woordvoer- der Hans Hoogervorst in een Algemeen Overleg op donderdag 22 juni over fraude-bestrijding in de Unie aan de hand van onder meer het Jaarverslag van de Europese Rekenkamer. Hij presenteerde bij die gelegenheid tevens een Tien-punten-plan voor de bestrij­ ding van fraude met EU-gelden. Hoogervorst wil dat de Europese Unie zich verplicht om vijf miljard aan fraude­ gelden te achterhalen. Naar schatting zouden de bedragen die met de fraude met Unie-gelden gemoeid zijn, kunnen oplopen tot zo’n 15 miljard gulden (10 procent van de EU-begroting). "Die omvang ondermijnt de geloofwaardig­ heid van de Unie” , zei Hoogervorst. Hij is van mening dat de middelen die de fraude-bestrijding oplevert teruggeven moeten worden aan de lidstaten. Om daadkrachtig te kunnen optreden heeft de woordvoerder gepleit voor uitgebreidere bevoegdheden voor de Europese Commissie. In zijn Tien- punten-plan stelt Hoogervorst onder meer dat de Commissie onaangekondigd ‘huisbezoeken’ moet kunnen afleggen om zelfstandig controles op de Europese uitgaven in de lidstaten te kunnen verrichten. De positie van de UCLAF (de anti-fraude-eenheid van de Commissie) moet wettelijk worden verankerd. Ook moet een strafkorting kunnen worden opgelegd aan lidstaten met gebrekkig financieel beheer.

Ook wees Hoogervorst er op dat veel misbruik en oneigenlijk gebruik voort­ spruit uit het onnodig rondpompen van geld. Daarom moeten onder andere rijke landen uitgesloten worden van ‘interne ontwikkelingshulp' (de fondsen ter verbetering van de economische struc­ tuur). "Deze landen kunnen heel goed de verantwoordelijkheid dragen voor

hun eigen regionale en sociale proble­ men", aldus Hoogervorst.

In VVD-expresse van volgende week (de laatste in dit parlementaire jaar) zal het complete Tien-punten-plan worden afgedrukt. Inlichtingen: Hans Hoogervorst, 070-3182897.

Wet op de

Ondernemings­

raden

Onlangs presenteerde het kabinet een voorstel tot wijziging van de wet op de ondernemingsraden (W OR). Steek­ woorden bij dit voorstel waren: flexibili­ sering, maatwerk en deregulering. De VVD-fractie staat positief ten opzichte van deze uitgangspunten ware het niet dat concrete invulling ervan achterwege is gebleven. Dat is een gemiste kans. VVD-woordvoerder Anne Lize van der Stoel kreeg wel de toezegging dat het kabinet onderzoek zal gaan doen naar de voors en tegens van een gelijkwaardi­ ger positie voor de OR in niet-CAO- bedrijven. Het is van belang dat advies­ en instemmingsrecht en verantwoorde­ lijkheid zo dicht mogelijk bij mensen zelf wordt gelegd.

Bij de onlangs behandelde arbeidstijden­ wet is besloten voor kleine bedrijven (tot 35 werknemers) een personeelsverte­ genwoordiging in te stellen die uitslui­ tend voor het bespreken van de arbeids­ tijden zou worden ingesteld. Invulling eraan zou worden gegeven bij de voor­ stellen inzake de OR. Tot verbazing van de woordvoerder tekende het CDA een motie van GroenLinks mee, waarin het voorstel werd gedaan een OR in te stel­ len voor kleine bedrijven. Dat is iets heel anders dan wat de VVD voor ogen stond. Het CDA volhardde in haar steun aan deze zware structuur: een volwaar- digé OR bij kleine bedrijven.

De woordvoerder moest constateren - lees verzuchten - dat het CDA niet langer de hoedster van het Midden- en Kleinbedrijf is en tegelijkertijd de soeve­ reiniteit in eigen kring afschaft.

Inlichtingen:

172

OPINIE

Partijraad VVD

Op zaterdag 20 juni jl. sprak Frits Bolkestein de partijraad van de VVD toe. De passage van zijn speech betreffende het ouderenbeleid is hieronder afgedrukt.

O u d e r e n b e le id

Ik spreek mijn waardering uit voor de discussies die in de verschillende gele­ dingen van de partij over het beleid ten aanzien van de ouderen worden gevoerd.

Nu iedereen gezonder is en gezonder oud wordt, mag worden verwacht dat de leeftijdsgrens waarop de samenleving mensen als oud betiteld en beschouwd, wordt opgetrokken. M aar het tegendeel is het geval. W e hebben de leeftijd juist verlaagd. In de statistieken worden 55+ers reeds senioren genoemd. Ik betreur deze ontwikkeling. Die invals­ hoek heeft immers tot gevolg dat 55+ers zich er ook naar gaan gedragen. In 1960 werkte 85% van de mensen tussen de 60 en 65 jaar, in 1993 slechts 2 5 % . Daarnaast is er ook de ontwikkeling van de dubbele vergrijzing. Mensen worden niet alleen steeds ouder, maar die groep wordt ook steeds groter. Als er niets verandert, zal dit resulteren in een nog schevere verhouding tussen actieven en inactieven.

F i n a n c i e r i n g

De laatste tijd is er meer aandacht geweest voor de financiering van de A O W . Gezien de mogelijke problemen daarmee is dat terecht. Het is goed daar­ bij in het achterhoofd te houden, dat die problemen in hun volle omvang pas in 2015 of daaromtrent op ons afkomen. Dit betekent enerzijds dat er nu geen paniek moet ontstaan. Zeker niet onder de ouderen van vandaag. Anderzijds kunnen we het ons ook niet veroorloven tot 2015 te wachten. Politiek is immers vooruit zien.

Alvorens aan mogelijke oplossingen aandacht te geven, dienen we ons te realiseren dat het daarbij niet alleen om de financiering van de A O W gaat, maar ook om de financiering van de aanvul­ lende pensioenen. Die zijn immers vaak gebaseerd op de A O W als basispen­ sioen. Om onze totale oudedagsvoorzie­ ning op peil te houden is het een eerste vereiste dat de A O W ook daadwerkelijk een basispensioen blijft. Daarom heeft de VVD er altijd voor gepleit de A O W anders aan te passen dan de uitkeringen. Vandaar dat wij in het regeeraccoord een ouderenaftrek hebben bevorderd, die netto hetzelfde resultaat oplevert als de koppeling. De VVD zal zich sterk blij­ ven maken voor de A O W als basispen­ sioen.

F l e x i b e l e p e n s io n e r in g

Aangezien de A O W wordt gefinancierd volgens het omslagstelsel en dit helaas

niet kan worden teruggedraaid, is het van belang dat het financiële draagvlak zo groot mogelijk is. Naarmate meer mensen aan het arbeidsproces deelne­ men, wordt er ook meer premie betaald. "W erk, werk en nog eens werk" is dus ook vanuit het oogpunt van de AO W van groot belang. Ook met betrekking tot de ouderen zelf. De tijd van de oude­ ren emancipatie is definitief gekomen. Binnenkort zal Erica Terpstra dan ook met voorstellen komen om waar moge­ lijk leeftijdsdiscriminatie uit wet en regel­ geving te verwijderen.

Nieuwe vormen van pensionering moeten wij stimuleren. Een voorbeeld is flexibele pensionering. Oudere werkne­ mers kunnen vanaf een bepaalde leeftijd stoppen met werken. Wie langer door­ werkt, krijgt een hoger pensioen. Daarnaast is deeltijdpensionering een mogelijkheid. Oudere werknemers kunnen dan op vrijwillige basis minder uren gaan werken. Zij worden minder belast en vallen dus minder snel uit. I n k o m e n s o n a f h a n k e l ij k h e i d Van verschillende politieke kanten zijn financiële mogelijkheden voor de AO W geopperd. Een daarvan is de door de PvdA gesuggereerde verhoging van de premie voor beter betaalden. Maar bij een nominale, inkomensonafhankelijke A O W zou het vreemd zijn een inko­ mensafhankelijke premie te hanteren. Ik kan dat niet anders zien dan als een ouderwetse nivellering. Daar was de VV D in het verleden een tegenstander van en dat is zij nog steeds.

In een tijd waarin het kabinet terecht veel aandacht besteedt aan verlaging van de lasten en verkleining van de wig tussen bruto- en nettolonen past het niet te komen tot extra premieheffingen. Daarom spreken voorstellen in die rich­ ting ons minder aan.

6 7 j a a r

Reeds eerder heb ik de gedachte om de pensioengerechtigde leeftijd, op termijn en in stapjes, te verhogen naar 67 jaar naar voren gebracht. Landen als de VS, Denemarken, Noorwegen en Ijsland zijn ons hierin voorgegaan. De ILO , de inter­ nationale arbeidsorganisatie, heeft zich over deze verhoging onlangs positief uitgelaten.

Voor alle duidelijkheid: ik spreek over de toestand rondom het jaar 2015. Dan bereikt de na-oorlogse baby-boom generatie, dus de mensen die omstreeks 1950 zijn geboren, de 65-jarige leeftijd. Juist nu velen op latere leeftijd gaan werken en een arbeidsperiode van 45

jaar in de toekomst veel minder vaak zal voorkomen, is dit een logische gedachte. De verwijzing, door tegenstanders van deze gedachte, naar het aantal mensen dat in een betaalde baan de pensioenge­ rechtigde leeftijd thans niet haalt, gaat voorbij aan het feit dat men korter werkt en langer leeft en ook aan de verbete­ ring van de arbeidsomstandigheden. Bij een geleidelijke verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd snijdt het mes aan twee kanten: het aantal premie­ betalers neemt toe en het beroep op de A O W neemt af.

M a a t s c h a p p e l i j k e b e t r o k k e n h e id

Tot slot op dit punt nog het volgende: Maatschappelijke participatie, zoals vrij­ willigerswerk, is voor een samenleving essentieel. Maatschappelijke deelname geeft niet alleen zingeving aan een indi­ vidueel leven, het vormt de kern van de sociale cohesie van een samenleving. De cijfers tonen aan dat de hedendaagse oudere actief is in het vrijwilligerswerk. Daaronder valt ook het informele werk van verzorgende aard, dat zeker niet moet worden onderschat. Vele ouderen verzorgen dag in dag uit hun medemen­ sen.

Ik heb bij een eerdere gelegenheid al eens gesproken over nieuwe vormen van participatie van ouderen. Een van de voorbeelden die ik daarbij gaf was het

"Programma Uitzending M anagers" (PUM ). Via dit programma worden gepensioneerde Nederlandse managers naar Ontwikkelingslanden en landen in Midden- en Oost-Europa uitgezonden. Blijkens recente publikaties is dit

programma een geweldig succes. In de I vorm van de "gildeprojecten" bestaan

dezelfde initiatieven, maar dan gericht op binnenlandse overdracht van kennis en kunde.