Recensie Elektronische juridische tijdschriften: anders schrijven, anders uitgeven, en anders lezen?

(1)

P H G D U C T B E S P H E K I N G

Elektronische juridische

tijd-schriften: anders schrijven/

anders uitgeven en anders lezen?

d o o r Wim Voermans

D

e constatering dat het Internet om zich

heen grijpt ook en zeker in het juridische bedrijf wordt stilaan een dooddoener. Het belang van het internet als informatieplatform voor juristen heeft zich inmiddels al duchtig bewezen. Steeds meer juridische informatie-bronnen komen via het Internet op allerlei webpagina's beschikbaar, juristen communice-ren meer en meer via het Internet. Zelfs het Nederlands Juristenblad probeert zich tussen het digitale geweld naar voor te dringen, door artikelen die verschijnen en verschenen ook elektronisch via het Internet aan te bieden. Die service is overigens wel grotendeels gere-serveerd voor geabonneerden op het Juristen-blad: slechts met een arm lange gecryptogra-feerde gebruikersnaam en een dito ingewik-keld wachtwoord kunnen de ingewik-kelders met archieven van het NJB worden betreden (http://www.njb.nl)

Ook veel andere juridische tijdschriften gaan er steeds vaker toe over om (gedeelten van) hun inhoud ook elektronisch via het Internet te distribueren. Al is dat opmerkelijk, toch wil ik me in deze bijdrage beperken tot een nog nieuwer fenomeen, dat van het elektronische

juridische tijdschrift. Een elektronisch

juri-disch tijdschrift (verder EJ-tijdschrift) is een tijdschrift dat louter digitaal bestaat en slechts op het Internet uitgegeven wordt. Er is dus geen sprake van een papieren evenknie van zo'n elektronisch tijdschrift of enige ander medium dat parallel aan de elektronische uit-gave verschijnt. Dergelijke puur elektronische juridische tijdschriften komen op het gebied van het recht nog niet zo vaak voor, zeker niet

Dr WJM Voermans is universitair

hoofddo-cent staats- en bestuursrecht, ihb

wetgevmgs-leer bi] het Centrum voor

wetgevingswaag-stukken van de Katholieke Universiteit Brabant

als het aantal ervan afzet tegenover de juridi-sche tijdschriften die elektronijuridi-sche kopieën van hun artikelen/inhoud op het Internet zet-ten. Internationaal zijn het er al niet veel en zeker in Nederland zijn ze zeldzaam. Neder-landstalige elektronische juridische tijdschrif-ten heb ik nog niet aangetroffen.

In deze bijdrage wil ik kort stilstaan bij de opzet en de betekenis van enkele representa-tieve voorbeelden van die elektronische juridi-sche tijdschriften. Voorzien ze in een separate informatiebehoefte, zijn ze gemakkelijk in het gebruik, hoe zit het met de kwaliteit en de auteursrechten? Deze en dergelijke vragen komen in deze bijdrage ten aanzien van een viertal elektronische tijdschriften aan de orde.

V O O R B E E L D 1: INTERNATIONAL JOURNAL OF COMMUNICATIONS LAW AND POLICY

Puur elektronische juridische tijdschriften komen al voor sinds 1993. De meeste van die elektronische tijdschriften hebben veelal ook de betekenis of de mogelijkheden van de infor-matietechnologie van het recht als onderwerp. Ook op het terrein van het telecommunicatie-recht en mediatelecommunicatie-recht komen ze wat vaker voor. Een voorbeeld uit deze categorie vormt het International Journal of Communications Law and Policy

(http://www.digital-law.net/IJCLP/). Het International Journal of Communications Law and Policy (verder: IJCLP) wordt uitgegeven door een aantal samenwerkende universiteiten en onderzoeks-instituten waarvan de belangrijkste in het Ver-Afbeelding 1: International Journal of Communications Law and Policy

^International Journal of CöMmutHq$tjöïfe 1^^*^* Pötsey- NetSGKfie ' v' ^'^^

Loi.<iton |>(Hp/,'mVi digitol-lan net l jcF

§

J%< H-l* International Journal Comrounkdtions Law and Poücy

The International Journal of Communications Uaw and Policy is a new and innovative electronic taw Journal II covers a wlde range of topics relatmg to structural and behavloural regulation and policy In the converging sectors of Computing, ielecommunicalions and broadcastlng.

The IJCLP will Include peer reviewed articles, work in progress, book and conference reviews publlshed by prestigious international authors

The Journal's objective Is to present a combination of scholarly content, editor-reader Interactivity and a user-frlendly approach. IJCLP Is created and estabhsfied by an international editorlal team from Oxford. Munster. Warwick and Yale The International advlsory board ensures the mtellectual Integnty of the Journal IJCLP should be of immedlate appeal to an international audience of legal academies, legal practitioners and anyone in Communications policy and regulation

(2)

Afbeelding 2: Law 'Journal Extra!

ournal EXTRAï - rhe Web Site tor Uwyers it *$@^/ j3b VjfmeJow fcisljj ookrnwk»

v /

f -Ie*' " -q «s

if Ammca» Uwyet Media, l»<

*, t • K " -4 » Monday, IVIarch 1,1999

11th Circuit Cool to Fee Hike

A group of class sction law/ers fightmg a federai judge'o order eJashmg ito fee requesl got a coo! reception Tuesday frorn the 11rh Circuit The lawyers claim the tnal judge e/pressed' unexplamed ^nbpathy* towardthemandtheif rsse when hè granted just $9 5 miliion of their$15 9 militon request

'Perp Walks' Declared Illegal 'n Focus

Is the police practice of paradirig a defendant

past television cameras a vioiation of personal m WHAT LAWYERS and privacy nghts under the Fourtfi Amendmem?

enigd Koninkrijk te vinden zijn (Oxford, War-wick) met partners m Munster (West-Duits-land) and Yale (Verenigde Staten). Het IJCLP beoogt op innovatieve en toegankelijke wijze een mix van wetenschappelijke en andere (voornamelijk beleidsrelevante) informatie te distribueren op het terrein van telecommuni-catie- en mediarecht en direct daaraan aanpa-lende thema's. Het tijdschrift publiceert door de redactie of wetenschappelijk 'peers'

beoor-deelde artikelen, recensies van boeken en ver-slagen van conferenties, verver-slagen van onder-zoek-onderweg (het zgn. 'work in progress'), dat alles van de hand van internationaal befaamde auteurs. Net als een papieren tijdschrift verschijnt IJCLP periodiek. De vele -artikelen uit de edities van het kosteloze tijd-schrift kunnen eenvoudig worden geraad-pleegd door de inhoudsopgaven door te blade-ren en na eerst een korte samenvatting en

Afbeelding 3: Journal of Information, Law and Technology

PU Journal aHnformattoti LaW an^ Té0it^fl|]C%y « Nö^ce|jie fsle J*dtt iöew ^o; Windö^ %j$$

v'{ ^*%Qffrrfl&fy:i& ^ Usc^flonJh^pT^iic'^ ouinal." Journal of Information, Law & Technology Mews iïflt svsry v/eek

Conference Diary

Woridwide Call for Papers Submission Steridards SgajïEiïïl Commerjfa EU

v»

«•Sje 1999 1998 Issue i H -5 I5^y^3

1997 Iss±ue Iss2ue issue 3

1996 issue 3

iltetM

ISSN 1361-4169

Published for EU by the •'^Sf Law Technology Centre

inhoudsopgave van het te lezen artikel te bestuderen vervolgens het hele document in een apart frame m PDF-formaat te openen. Ook kan er vrij gezocht worden in de archie-ven van het tijdschriften. Deze opzet, waarbij eerst een samenvatting wordt geraadpleegd, om vervolgens het hele stuk op te vragen, zorgt er voor dat artikelen snel kunnen wor-den geraadpleegd. Het lawor-den is niet bezwaar-lijk en PDF is een heerbezwaar-lijk formaat om artike-len van allerlei formaat-gezindten ordentelijk op het eigen bureau te krijgen, zonder dat direct alle tekeningen of stijlbedoelingen van de auteur worden verknipt. Het weer zelf bewerken van zo'n artikel is natuurlijk weer wel wat lastiger. Een ander voordeel van het IJCLP is de prettige nuchterheid van de pagi-na's. Het gaat om de inhoud en die wordt de lezer zo spoedig mogelijk zonder al te veel poespas voorgetoverd.

V O O R B E E L D 2: LAW J O U R N A L EXTRA!

Een heel andere opzet dan het wat academi-sche getinte IJLCP kent het Amerikaanse Law Journal Extra! (http://www.ljx.com/). De Law Journal Extra! (verder: LJE) is niet zozeer een wetenschappelijk juridisch tijdschrift als wel een soort krant met een omnibus formule die dagelijks wordt uitgegeven. LJE, dat wordt uitgegeven door de New York Law Publishing Company, publiceert informatie over allerhan-de zaken die voor juristen in allerhan-de Verenigallerhan-de Sta-ten van belang kunnen zijn. Naast juridische nieuwsberichten bevat de krant (veel) juridi-sche vacatures en andere soorten advertenties, allerlei soorten artikelen (ook wetenschappe-lijk) over verschillende soorten rechtsgebieden, jurisprudentie, besprekingen van wetgeving en jurisprudentie, maar ook ranglijsten van advo-catenkantoren, adressen, tarieven, financieel en beursnieuws, etc., etc. Veel van datgene wat door LJE gepubliceerd wordt, is gratis toe-gankelijk, maar voor de toegang tot alle infor-matie is een abonnement nodig. In LJE kan de gebruiker bladeren, maar ook gericht speuren in een archief. Artikelen en nieuwberichten kunnen rechtstreeks worden geladen van LJE, maar LJE heeft zich wel de rechten op publica-tie voorbehouden. Zeker vergeleken met de meer academisch opgezette elektronische juri-dische tijdschriften is de interface van LJE niet meer en niet minder dan schreeuwerig. Voor Nederlandse juristen is er waarschijnlijk -naast veel verwondering - met veel van gading te vinden: de onderwerpen en nieuws-berichten zijn typisch Amerikaans en handelen meestal over het Amerikaanse recht.

(3)

V O O R B E E L D 3: J O U R N A L OF I N F O R M A T I O N , L A W A N D T E C H N O L O G Y

Het Journal of Information, Law and Technolo-gy (http://elj.warwick.ac.uk/jilt) is een inno-vatief tijdschrift dat er naar streeft artikelen op het terrein van de betekenis van de informati-ca voor het recht op verschillende wijze voor het voetlicht te brengen. Het periodiek uitge-brachte tijdschrift bevat artikelen en berichten op een breed terrein uiteenlopend tussen rechtsinformatica en informaticarecht. Het Journal of Information, Law and Technology (verder: JILT) bestaat sinds 1996 en heeft in zijn korte bestaan zelfs al prijzen gewonnen voor de opzet van het tijdschrift. In het tijd-schrift verschijnen zowel - door redactie of 'peers' - beoordeelde als niet volgens het 'refe-ree-systeem' beoordeelde artikelen. Daarnaast is er ruimte voor boekrecensies en conferen-tienieuws en nieuws over allerhande onder-zoek, plannen, beleidsvoornemens, wetgeving, jurisprudentie, etc.. JILT bedoelt niet zozeer alleen een tijdschrift te zijn, maar ook een forum dat een levendige, internationale dia-loog toelaat tussen vakbroeders en geïnteres-seerden op het terrein van informatietechnolo-gie en het recht. Aardig aan JILT is dat het zich ook tot doel stelt meer elektronische juri-dische tijdschriften - ook op andere deelterrei-nen van het recht - van de grond te helpen. De informatie uit het tijdschrift is gratis en er kan per editie of via het archief naar relevante informatie worden gezocht. Artikelen kunnen in verschillende bestandsformaten worden gedownload. De formule van JILT is die van een vaktijdschrift met een academische inslag. De interface is dienovereenkomstig. Van JILT, dat in Warwick (Verenigd Koninkrijk) wordt uitgegeven gaat merkbaar een sterke invloed uit naar nieuwe elektronische tijdschriften, zoals ook het Nederlandse Electronic Journal of Comparative Law.

V O O R B E E L D 4: THE E L E C T R O N I C J O U R N A L O F C O M P A R A T I V E LAW

Het Electronic Journal of Comparative Law (http://law.kub.nl/ejcl/) is een van de weini-ge echte elektronische juridische tijdschriften die in Nederland uit worden gegeven. Het Electronic Journal of Comparative Law (verder EJCL), mede opgericht door de Maastrichtse hoogleraar Van Erp, belicht het vergelijkende privaatrecht en meer in het algemeen -methoden van rechtsvergelijking. Op zich is dat al een originele formule naast de bredere formule die veel andere elektronische juridi-sche tijdschriften kennen. Net als de andere academische juridische tijdschriften publiceert

Afbeelding 4: Electronic Journal of Comparative Law KEIectromc Journal at Comporative

(JUK-J3's Stii! MBW So Saéndöw Help

Cnn ent lssue.l.998,.vpl. 2.3 About E.TCL Archives Submission* Subsgriptiom

ISSN 1387 309!

L\1CHIX! Si s y \K( I t l | Wts«, M, J i*^ «J ;*»«

EJCL door de redactie of peers beoordeelde artikelen, boeken- en artikelrecensies, congres-verslagen, etc. Een strikte eis is dat een artikel of bijdrage niet reeds eerder ergens mag zijn verschenen en voor artikelen geldt dat - als ze rechtsvergelijkend van aard zijn - ze op zijn minst twee rechtssystemen met elkaar moeten vergelijken. EJCL verschijnt periodiek, maar is wat minder gevuld dan de hierboven bespro-ken buitenlandse tijdschriften. Artikelen kun-nen ook hier per editie, of via het archief wor-den geraadpleegd. Downloawor-den is in verschil-lende bestandsformaten (ook WordPerfect) mogelijk en alles is geheel kosteloos. Gebrui-kers kunnen wel een (kosteloos) abonnement nemen, maar dat strekt er slechts toe een e-mail verbinding tot stand te brengen waardoor gebruikers gericht worden geïnformeerd over het tijdschrift en andere behartenswaardighe-den.

DE W A A R D E EN B E T E K E N I S VAN E L E K T R O N I S C H E

J U R I D I S C H E T I J D S C H R I F T E N

Waar staan elektronische tijdschriften nu als je ze zou willen vergelijken met strikt papieren juridische tijdschriften? Eerst en vooral moet opgemerkt worden dat elektronische juridische tijdschriften zelf zich - als nieuwste broertje van de familie - nog zeer nadrukkelijk spiege-len aan hun papieren voorgangers. Zo verschij-nen de meeste EJ-tijdschriften periodiek, met afzonderlijke edities, al bestaat er totaal geen noodzaak om op gezette tijdstippen met een geheel nieuwe editie te komen. Het is

name-lijk heel goed mogename-lijk om met roulatiesyste-men te werken, waarbij artikelen en nieuwbe-richten op verschillende tijdstippen worden op de site van het tijdschrift worden gezet en er weer af worden gehaald. De krachten van Internetpublicatie lijken nog niet ten volle te worden benut. Zo kennen de academisch inge-richte juridische tijdschriften slechts mondjes-maat externe links in de vorm van uitgangen naar andere informatiebronnen. Naast de onderhoudsproblemen die dat kan geven lijkt ook een rol te spelen dat de academisch elek-tronische tijdschriften serieus wensen te wor-den genomen. Allerlei moeite en zorg is er bij met name het Electronic Journal of Comparati-ve Law, en het International Journal of Com-munications Law and Policy, maar ook bij het Journal of Information, Law and Technology besteed aan de redactionele formule en het plaatsingsbeleid om er toch maar vooral voor te zorgen dat het tijdschrift als een volwaardig academisch tijdschrift wordt gezien. Bij de genoemde tijdschriften fungeren editorial boards met internationaal gerenommeerde wetenschappers die de kwaliteit van het tijd-schrift bewaken. Daarnaast worden de aange-boden artikelen veelal ook nog beoordeeld door collega-wetenschappers alvorens tot publicatie wordt overgegaan. Zodoende wordt verzekerd dat de plaatsing in een ej- tijdschrift steeds een kwaliteitskeurmerk is dat ergens voor staat, zij het dat het gebeurt op een manier die nu juist geëigend was voor interna-tionale papieren tijdschriften. De zorg om de kwaliteit lijkt het hier en daar daarom te

(4)

nen van de actualiteit die met deze elektrom sehe tijdschriften zo eenvoudig kan worden bediend De kwaliteitszorg neemt soms zelfs bijna bizarre vormen aan enkele elektronische juridische tijdschriften hebben een ISSN num mer (de ISBN voor tijdschriften) Dat nummer is naar zijn oorsprong bedoeld om een orden lelijke fysieke distributie en vindbaarheid van papieren tijdschriften, periodieken, etc, toe te staan Bij een EJ tijdschrift mist een dergelijk nummer ieder doel, zij het dat voor de acade mische registratie van een wetenschappelijk artikel de opgave van dat registratienummer verplicht is, indien de auteur het artikel als wetenschappelijk aangemerkt wil zien Naast dit papieren' probleem bestaan er natuurlijk ook wel werkelijke problemen bij het verwij zen naar publicaties m ej tijdschriften Zo is het vaak lastig om de precieze vindplaats van een publicatie m een EJ tijdschrift te duiden Meestal zijn er geen vaststaande pagmanum mers en als die er al zijn dan verspringen die vaak indien een publicatie m een ander for maat wordt opgevraagd Daarnaast zijn veel mensen nog niet gewend te werken met vind plaatsen die naar uniform resource locators (IJRL's) verwijzen Een ander probleem dat elektronische publicatie vaak aankleeft is dat van het auteursrecht Ons auteursrecht voor talige publicatie is papiergericht m die zin dat

het auteursrecht in de meeste rechtsstelsel een verdeelsleutel kent van de rechten tussen de oorspronkelijke auteur en de uitgever Over die verdeelsleutel kunnen allerlei afspraken worden gemaakt, die ook bruikbaar zijn bij de bepaling van het auteursrecht op elektronische publicaties Het probleem is echter vaak dat de uitgever bij publicatie op het Internet de greep verliest op de distributie en vermenigvuldiging van het gekopieerde Dat probleem valt te omzeilen door slechts een beperkte toegang toe te staan m het elektronische tijdschrift Bij de meeste van de hier besproken tijdschriften is echter voor een zeer eigentijdse oplossing gekozen het auteursrecht blijft geheel en al bij de auteur

EEN BALANS

Wat betekenen EJ tijdschriften voor juristen7

Het cliché antwoord op een dergelijke vraag is, dat de betekenis vooralsnog bescheiden is, maar dat er grote vergeschieten wachten Ech ter ook hier moet dat cliché gelden EJ tijd schriften voorzien zeker m een behoefte, zij het dat het nog met stormloopt JILT meldt dat voor het eerste gratis verkrijgbare nummer van 1997 ca 1700 raadplegingen werden geregis treerd Voor een gratis verkrijgbaar en wereld wijd raadpleegbaar medium is dat een slechts bescheiden score EJ tijdschriften zijn voorzo

ver ik kan zien op het ogenblik vooral een teken aan de wand In toenemende mate zal in de nabije toekomst juridische informatie rechtstreeks elektronisch beschikbaar worden gesteld De wereld van juridische informatie is op het ogenblik nog sterk papier georiënteerd Dat blijkt nog wel het sterkst uit de behoefte die EJ tijdschriften ten toon spreiden om papie ren juridische tijdschriften zoveel mogelijk na te bootsen De behoefte tot nabootsen zit het potentieel van de EJ tijdschriften op sommige terreinen werkelijk m de weg Ten eerste hm dert het de verschijmngsflexibiliteit, ten twee de werpt het hier en daar onnodige dammen op voor informatie die interessant is, al is die dan met wetenschappelijk verantwoord EJ tijdschriften staan voor de niet geringe taak zich te 'emanciperen tussen de andere jundi sehe tijdschriften De vraag is daarbij met of dat de EJ tijdschriften gaat lukken, maar eer der hoe lang de papieren tijdschriften de onge lijke strijd vol zullen kunnen houden Op het Internet zijn verschillende interessante links te vinden niet overzichtslijsten die veel elektronische tijdschriften bevatten Zie o a http //wwwhg org/journals html en voor Nederland http //lawkub nl/till/ onder Law Journals