Monumentenwandeling Rijks- en Gemeentelijke monumenten Stationsomgeving

(1)

Monumentenwandeling

Rijks- en Gemeentelijke monumenten Stationsomgeving

Cultureel erfgoed is een trekpleister

Op dit document berust een copyright.

Deze is terug te vinden op www.tiel-bijzonder-verleden.nl

(2)

Dit document is tot stand gekomen met ondersteuning van:

Vereniging Oudheidkamer Tiel e.o.

Nette Diepeveen

Deze is terug te vinden op

Vereniging Waardevol Tiel

(3)

• Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

• Rijksmuseum van oudheden

• Gemeente Tiel

• Gelders genootschap

• Oudheidkamer

• Waardevol Tiel

• Wikipedia

• Oud Tiel

• De Tielenaar

• Regionaal Archief Rivierenland

• Hart van Tiel

• Stadspromotie

• Van Herwijnen vastgoed

• SCW

• Stichting Stadsherstel Tiel

Bronnen

(4)

Sommige (lang niet alle) rijksmonumenten zijn voorzien van een blauw-wit schildje. Dat schildje is in het leven geroepen tijdens de Haagse Conventie van 1954 en duidt een pand aan dat in oorlogstijd beschermd moet worden en kan dus ook voorkomen op moderne panden zoals belangrijke archieven, bibliotheken en musea. De herkenbaarheid van de objecten door dit schildje moet leiden tot eerbiediging van het erfgoed door strijdende partijen tijdens gevechtshandelingen. Het is een internationaal herkenningsteken, dat al in vredestijd kan worden aangebracht op bepaalde rijksmonumenten, en waarvan uiterlijk, vorm en gebruik zijn vastgelegd in 1954.

In 2010 begon de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed met plannen voor het introduceren van een apart, afwijkend, schildje voor monumenten die geen blauwwit schildje mogen dragen.

Op 11 september 2014 werd dit nieuwe schildje door de ANWB gepubliceerd, dat beschikbaar is voor gemeentelijke, provinciale en rijksmonumenten.

Het eerste monument dat dit nieuwe schildje kreeg was de Ridderzaal in Den Haag.

Een groot aantal gemeenten in Nederland heeft een eigen schildje op de Rijks- en gemeentelijke monumenten. Zo heeft Nijmegen een monumentenschildje in de stadskleuren rood en zwart. Op het schildje van een Rijksmonument in Nijmegen staat een goudgele Nederlandse leeuw in de onderste punt van het schildje. Een gemeentelijk monument heeft in de onderste punt een witte dubbelkoppige adelaar met in het midden een dubbelstaartige leeuw uit het wapen van Nijmegen.

Het bordje van Tiel heeft de kleuren geel zwart zoal hiernaast is afgebeeld.

Monumenten schildjes

Het Rijksmonumentenbord maakt tegelijkertijd een einde aan de verwarring die soms ontstaat over het ‘blauw-witte’ schildje. Ten onrechte wordt vaak gedacht dat dit schildje aangeeft dat een gebouw een rijksmonument is. Dit schildje is in 1954 in het leven geroepen door de Verenigde Naties en heeft als doel om cultureel erfgoed in tijden van oorlog en militaire bezetting te beschermen.

(5)

Begrippen

cordonlijst uitspringende lijst langs een gevel om verdiepingen te markeren of als verlenging van dorpels. Vaak tevens afwaterend.

risalering/

risaliet

deel van een voorgevel dat vooruitspringt, minstens een venster breed en over de gehele hoogte doorlopend

hanekam een taps toelopende rollaag boven een raam- of deuropening waarbij het midden van de streklaag duidelijk verhoogd is.

speklaag decoratieve band als afwisseling in baksteenmetselwerk. oorspronkelijk van natuursteen, later ook van kunststeen, beton of baksteen.

sluitsteen In bouwkundig opzicht verwijst het naar de bovenste steen, vaak een versierd stuk natuursteen, in een bakstenen boog. Bij oudere gebouwen komen dergelijke sluitstenen veelvuldig voor boven ramen of deuren. Het is ook de naam voor de steen in de top van een gewelf.

Meer informatie zie rubriek begrippen

(6)

Volgorde pagina’s en mogelijke wandelroute

Kaart nr’s Straatnaam 1 (R) Burense poort 2 (R) Voor de Kijkuit 3 (L) Kijkuit

4 (L) J.D. van Leeuwenstraat 5 (R) Lingedijk (witte huis|

6 (L) Burgemeester Bonhofflaan/ Meslaan 7 (R) Stationsweg

8 (L) Lingedijk (Ter Navolging) 9 (L) Stationsstraat

1 (R) Burense Poort

10 Beatrixlaan/Troelstralaan

(7)

3

2 4

5

6

7 8

Monumentenwandeling stationsomgeving

9

10

1

(8)

Burense Poort

Foto’s :28 februari 2016

Startpunt Monumentenwandeling stationsomgeving

1

(9)

Vanaf de brug zijn diverse monumenten te zien.

Foto: 20 September 2015

Het vogeleilandje werd in de jaren twintig aan de stad geschonken door de VVV Tiel en Omstreken. Het VVV-bestuur spande zich destijds al in om toeristen naar de stad te halen en zag dit eilandje als een nieuwe toeristische trekpleister.

(Bron Stadswandeling “Uit in Tiel”)

Het vogeleiland bestaat uit een rechthoekig plateau met centraal daarop een klein dierenverblijf. De uit beton bestaande constructie van het eiland is omkaderd met een dubbele rij bloembakken. Deze zijn trapsgewijs gegroepeerd en gemetseld in bruine baksteen. Aan beide lengtezijden van het plateau worden de bloembakken in het midden onderbroken door een talud.

Het dierenverblijf bestaat uit een pagoda-achtig huisje op een bakstenen basis. De wanden zijn vermoedelijk in houtbeschot uitgevoerd. Langs de benedenverdieping van het huisje zijn de diverse traveeën verlevendigd met regelmatig gegroepeerde boomstammetjes. De kopzijden zijn twee traveeën breed en blind. De lengtezijden zijn drie traveeën breed en bevatten per travee een kleine rondboogingang. Het afgeplatte en breed overstekende schilddak is gedekt met roodbruingeglazuurde verbeterde Hollandse pannen en bijbehorende kepervorsten. Dit dak is de basis voor een zich verjongende bovenverdieping waarvan de wanden eveneens zijn voorzien van toegangsopeningen. Ook hier een breed overstekend schilddak, met dekking als genoemd en bijbehorende keper- en nokvorsten.

(Bron: Gemeente Tiel)

Het VVV-bestuur spande zich destijds al in om toeristen naar de stad te halen en zag dit eilandje als een nieuwe toeristische trekpleister. In de vergadering van 1921stelde VVV lid van Scharrenburg voor om de stad te verfraaien. Hij stelde voor om het in de ronding van de gracht een vogeleilandje te maken. Het ontwerp was van architect Bernink. De kosten waren 625 gulden. Op Koninginnedag 31 augustus 1921 werd het in gebruik genomen. Na een verval werden er door verschillende clubs acties georganiseerd.

Onder andere de voetbalclub TEC speelde een wedstrijd tegen Arnhemse Boys. De opbrengst daarvan was bestemd voor het vogeleilandje. Het vogeleilandje is een Gemeentelijk monument geworden.

(10)

Foto:29 September 2010 Bocht bij oliemolenwal

langs veemarkt Foto:29 September 2010

In de gracht staat een beeld van Ad Arma, getiteld Iris. De gracht is een Rijksmonument.

(11)

Het oude VVV kantoortje is nu een Gemeentelijk monumentje

Na de oorlog was er behoefte aan een informatiepunt.

In 1952 werd er tussen twee wachthuisjes een post gemaakt. Tot op dit moment is dit VVV monumentje nog aanwezig. De Kiosk heeft ooit dienst gedaan als VVV-kantoortje, bloemenkiosk, broodjeszaak en snackbar. De kiosk dreigde gesloopt te worden. Het symbool van de wederopbouw van Tiel na de 2^e Wereldoorlog is door toedoen van Waardevol Tiel behouden gebleven.

Opnieuw geopend op 30 mei 2020

(12)

Voor de Kijkuit 5

Foto: jaren 20 Het schoolgebouw is een Gemeentelijk monument en is

gebouwd in 1910 als openbare lagere school A 1. Een bekende hoofdonderwijzer van deze school was de heer Waage. Vandaar dat de school in de volksmond bekend staat als de "school van Waage".

Het pand is ontworpen in een eclectische stijl, waarin de neo- renaissancistische stijlkenmerken de overhand hebben.

Vanaf de brug Rechtsaf naar de Burgemeester Hasselmanplein Bij zebrapad oversteken richting Stationsstraat

Bij zebrapad oversteken richting Voor de Kijkuit

Meer informatie treft u aan in beschrijving “monumenten stationsomgeving”

2

(13)

Voor de Kijkuit 7

Foto’s: juni 1986 Foto’s: 29 September 2010

Het TOEGANGSHEK, behorend bij de Joodse begraafplaats bestaat uit twee in baksteen uitgevoerde hekpijlers, met hiertussen een in ijzer uitgevoerd dubbel draaihek. Dit hek heeft verticale spijlen met eenvoudige speerpunten, die bijeengehouden worden door horizontale regels. De middelste regel heeft een in- en uitzwenkende vorm. De hekpijlers bezitten gemetselde bekroningen in de vorm van een vierzijdig tentdak. Aan de voorzijde zijn deze kolommen voorzien van een hardstenen plaat waarop in reliëfletters in het Hebreeuws en in Romeins schrift teksten en jaartallen zijn aangebracht. Links staat in Romeins schrift `Ezechiël XXXVII' met hieronder de geciteerde tekst in het Hebreeuws. Rechts is `Jesaja XXVI: 19' te lezen en het jaartal 5628 (=1868).

Na ongeveer 50 treft u links een toegangshek aan naar de Joodse begraafplaats.

Voor de Kijkuit 7 is een Rijksmonument en in de jaren 1827-1828 (5588) ingericht en uitgebreid in 1867-1868 (5628). De begraafplaats werd gesticht op wat toen Zandwijk heette, thans een uitbreidingsgebied buiten de grachten ten noordoosten van het Tielse stadscentrum. De begraafplaats ligt hier ingebed tussen een school, bedrijfsgebouwen en arbeiderswoningen.

Oorspronkelijk omvatte de begraafplaats een rechthoekig terrein (het huidige noordelijke deel) met een ingang aan de Vissersstraat. Bij de uitbreiding van het terrein in 1867-1868 werd de toegang verplaatst naar de Voor de Kijkuit. Rechts van het toegangshek aan deze straat staat een boerderij waarin van oorsprong de beheerder van de begraafplaats woonde.

Ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog zijn op de begraafplaats vele graven vernield; de graven zijn gereconstrueerd. De omvang en aanleg van het terrein en de verschijningsvorm van het metaheirhuisje hebben geen wezenlijke veranderingen ondergaan.

3

(14)

Informatiebord 2020

(15)

Voor de Kijkuit 7 is een Rijksmonument en in de jaren 1827-1828 (5588) ingericht en uitgebreid in 1867-1868 (5628). De begraafplaats werd gesticht op wat toen Zandwijk heette, thans een uitbreidingsgebied buiten de grachten ten noordoosten van het Tielse stadscentrum. De begraafplaats ligt hier ingebed tussen een school, bedrijfsgebouwen en arbeiderswoningen.

Oorspronkelijk omvatte de begraafplaats een rechthoekig terrein (het huidige noordelijke deel) met een ingang aan de Vissersstraat. Bij de uitbreiding van het terrein in 1867-1868 werd de toegang verplaatst naar de Voor de Kijkuit. Rechts van het toegangshek aan deze straat staat een boerderij waarin van oorsprong de beheerder van de begraafplaats woonde.

Ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog zijn op de begraafplaats vele graven vernield; de graven zijn gereconstrueerd. De omvang en aanleg van het terrein en de verschijningsvorm van het metaheirhuisje hebben geen wezenlijke veranderingen ondergaan.

In het metaheirhuisje, dat in 2017 / 2018 door de gemeente Tiel werd opgeknapt, is sinds de zomer van 2017 een kleine semipermanente tentoonstelling ingericht over het Joodse leven in Tiel in de afgelopen eeuwen. Van voor 1800 dateren een met zink beklede kist, een stortbak met twee emmers en twee kommen die alle werden gebruikt voor de rituele reiniging van de overleden. Ook van voor 1800 dateren waarschijnlijk een peilstok voor het peilen van de diepte van een graf en een drietal gebedsborden. Van later datum dateert het in de oorspronkelijke staat teruggebracht zinken fonteintje. Op verzoek van het NIK werden in 2017 twee oorspronkelijk uit de Synagoge (nu moskee) afkomstig objecten in het metaheirhuisje geplaatst: de uit 1837 daterende 1e steen en een stenen fonteintje. Dat laatste blijkt een vroeg 17e eeuw bovenste deel te bevatten en een uit het begin van de 19e eeuw daterend bassin. De tentoonstelling biedt verder, naast het overzicht van het Tielse Joodse leven in de voorbije eeuwen, ‘Een gezicht gegeven aan …….’ Dat met achtergrondgegevens over enkele op de Joodse Begraafplaats van Tiel begraven en (andere) markante personen uit de Joodse gemeenschap.

De joodse begraafplaats

(16)

De Joodse Begraafplaats in Tiel, eigendom van het NIK (Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap), werd in 1827 gesticht op een deel van het voormalige dorp Sandwijck.

Vanaf dat moment hoefden de Joodse inwoners van Tiel niet meer naar Buren, Culemborg of Wageningen om begraven te worden. De toenmalige ingang van de begraafplaats lag aan de Visserstraat (‘Vissersstraatje’) en de begraafplaats bood ruimte aan ca. 180 graven. Doordat Tiel in de 19e eeuw een verhoudingsgewijs groot aantal Joodse inwoners telde werd al na ca.

40 jaar geconstateerd dat de geen ruimte meer was en werd een dwars op de oude begraafplaats gesitueerde uitbreiding gepland en vervolgens gerealiseerd. Daarbij werd de ingang verplaatst naar de Voor de Kijkuit en verrees een in 1876 aanbesteed metaheirhuisje (baarhuisje). In de jaren ’30 van de 20e eeuw ontstond ook op dit gedeelte gebrek aan plaatsruimte. Doordat de Joodse wet bepaalt dat iedereen zijn eigen graf moet krijgen en dat er niet geruimd mag worden moest een uitbreiding van de capaciteit worden gerealiseerd.

Omdat de Joodse Gemeente daarvoor geen toestemming verkreeg van de burgerlijke Gemeente Tiel werd in 1935 de particuliere Joodse begraafplaats van de familie Beem aan de Meersteeg in Geldermalsen gekocht.

Doordat een groot deel van de Tielse Joodse gemeenschap in de jaren 1942 – 1944 werd weggevoerd en vermoord verviel de noodzaak van een forse uitbreiding van de begraafcapaciteit. Ter herinnering aan hen die werden weggevoerd werd in 1950 op de Begraafplaats een monument onthuld met daarop de namen van de 29 Joodse slachtoffers van de Joodse Gemeente Tiel.

Eind negentiger jaren van de vorige eeuw werd een deel van het grondgebied verkocht met daarop de bij de begraafplaats behorende stadsboerderij en enkele opstallen. Bij de herinrichting van het terrein werd een deel toegevoegd aan de bestaande begraafplaats waardoor de begraafcapaciteit werd verruimd.

De begraafplaats is, inclusief het toegangshek en het metaheirhuisje, een Rijksmonument.

Op de pilaren aan weerszijden van het toegangshek staan Hebreeuwse teksten uit Ezechiël en Jesaja. De begraafplaats telt ca. 355 graven waarvan meer dan 200 met een grafmonument, waarvan verschillende in de vorm van een gietijzeren paaltje.

De joodse begraafplaats

(17)

Foto’s: 28 februari 2016 J.D. van Leeuwenstraat

Rooms Katholieke Begraafplaats is een Rijksmonument en is gesticht in 1836.

Aan de straat een smeedijzeren toegangshek met opschrift: "Zalig zijn de dooden die in den Heere sterven" en: "Anno 1836". Op het kerkhof een bakstenen kapel met driezijdige sluiting, spitsboogvensters en met een koepeldak gedekt klokketorentje. Stichtingssteen uit 1836 in de linkerzijgevel.

Linksaf de Kijkuit in

Na het Visserstraatje Linksaf

4 4

(18)

Foto: juni 1986 Foto’s: 28 februari 2016

Rijksmonument

J.D. van Leeuwenstraat

Rond 1920 werd het smeedijzeren hek rond het kerkhof geplaatst.

Oorspronkelijk stond dit op het kerkhof op de hoek van de Nachtegaallaan en de Grotebrugse Grintweg. Op een oude ansichtkaart is dat hek nog te zien. (ca.

1900)11

Bron: In Paradisum

De geschiedenis van het r.-k. kerkhof op Zandwijk (Tiel)

1836-2016

Door G.A. Overdijk

Meer informatie treft u aan in beschrijving

“monumenten stationsomgeving”

(19)

J.D. van Leeuwenstraat 15

Foto: 28 februari 2016

In de bocht van de J.D. van Leeuwenstraat gelegen ensemble van regionaal slachthuis met diverse bijgebouwen.

Tot het oorspronkelijke bouwwerk behoren het hoofdgebouw en de voormalige winkel met aangebouwde stallen. Deze zijn in 1932 gebouwd, in de stijl van de Amsterdamse school, naar ontwerp van de toenmalige gemeentearchitect J.W.

Nieuwenhuijse. Deze architect is in de gemeente Tiel bekend als de ontwerper van de fontein op het Kalverbos.

Het kantoorgebouw is gebouwd in 1959 in de stijl van het hoofdgebouw maar sober van detaillering. In de daaropvolgende periode hebben er diverse uitbreidingen plaatsgevonden. Deze uitbreidingen waren het gevolg van moderniseringen voortvloeiend uit het slachtvakmanschap als mede door de groei van het bedrijf. De uitbreidingen van het hoofdgebouw zijn van ondergeschikt belang.

Met zijn strakke lijnenspel, karakteristieke detaillering en materiaalgebruik, een zeer representatief voorbeeld van de Amsterdamse school. Er zijn in Tiel maar weinig bouwwerken die zo zuiver in de stijl van de Amsterdamse School zijn uitgevoerd, dat maakt dit object uniek voor de gemeente. Het daarom een Gemeentelijk monument

De weg blijven volgen

(20)

De opening van het slachthuis. 1931.

Foto Jan Versteeg

(21)

Foto’s: 27 September 2015

Lingedijk 56 Dit is een van de weinige reclameschilderingen die Tiel nog heeft. Reizigers per trein werd gewezen op ‘het Witte Huis’ waar het destijds befaamde modehuis van de familie Athmer gevestigd was. Het Witte Huis overleefde de oorlog niet.

De firma Athmer verdween in de laatste decennia van de vorige eeuw.

Stadsherstel huurt de gevel met de schildering en heeft de afbeelding laten restaureren. De cementlaag waarop het schilderij prijkt, dreigde van de muur los te komen.

Rechtsaf de Lingedijk op.

Voor de spoorbomen rechts treft u ziet u een muurschildering. Het is een Gemeentelijk monument .

4 5

Informatiebord oud

(22)

Informatiebord 2020

(23)

Aan de overkant treft u een Rijksmonument aan.

Burg. Meslaan 1

Foto’s: 29 September 2010

Spoorwegovergang linksaf prof. Bohnhoflaan op.

(Tot aan de achterkant van het Station).

4 6

(24)

Foto: 23 januari 2011 Het station, een Gemeentelijk monument is gelegen aan

de noordkant van het Stationsplein in het ten noorden van de historische binnenstad gelegen deel van Tiel. Hier beslaat het stationsgebouw de gehele noordelijke kopzijde van het plein. waarop aan de zuidkant twee diagonaalassen

— de Thorbeckestraat en de Dr. Schaepmanstraat — aansluiten. Tezamen met de direct ten oosten van het station gelegen Stationsweg en Stationsstraat verbinden deze straten het station met de binnenstad. Het Stationsplein wordt omzoomd door grotendeels vrijstaande woningen en verder bevinden zich hier een plantsoen en forse kastanjereeksen. Direct voor het stationsgebouw is een vrijliggend plein.

Stationsplein 1

Ga naar de voorkant van het Station.

4 7

(25)

Stationsstraat ergens begin 1900

Net als andere plaatsen in het land werd ook Tiel in de loop van de 19^e eeuw aangesloten op het zich ontwikkelende net van spoorwegen. Waren de eerste Nederlandse spoorlijnen aangelegd in 1839 (Amsterdam-Haarlem) en 1843 (Amsterdam-Utrecht), hierna ontstond geleidelijk een netwerk waardoor de meeste Nederlandse steden en kleinere plaatsen konden worden ontsloten en voortgestuwd 'in de vaart der volkeren'.

1882: Tiel krijgt een station. Gegoede Tielenaren vinden het aantrekkelijk om aan de weg naar het nieuwe station te wonen. In 1884 ontstond de naam Stationsstraat, bedacht door timmerman Remmert Pitlo die er de eerste huizen bouwde.

Gemeentelijke monument

(26)

Foto: oktober 1966

Foto: juli 1939

zerk van Th.Abeille en Maris de Bernsau

Zerk van Henri van Lith

Begraafplaats "Ter Navolging“ is een Rijksmonument. Eerste "buitenkerkhof" in Nederland, gesticht in 1786. Aan de Lingedijk twee gecementeerde, bakstenen hekpijlers, met hoofdgestellen, waarop siervazen. Op de pijlers het opschrift "Ter Navolging", tussen de pijlers een houten banderolle, waarop: "De mensenliefde door 't gezond verstand verlicht heeft deze" begraafplaats tot een voorbeeld hier gesticht. Anno 1786". Eenvoudig ijzeren hek tussen pijlers. Op de met geboomte beplante begraafplaats liggen ondermeer grafzerken uit 1557 (herbezigd in 1670), 1594 en 1790.

Lingedijk

Linksaf richting Stationsstraat. Na 200 meter treft u aan de linkerzijde de begraafplaats

“Ter Navolging “ aan.

4 8

(27)

Informatiebord 2020

(28)

Stationsstraat 42

Foto: 27 September 2015 Wikipedia

Woonhuis-in-Neorenaissance-stijl

Stationsstraat 42 is het meest linkse pand in een symmetrisch blok van vierwoonhuizen, gebouwd XIX B in een eclectische stijl.

Volg de Stationstraat

Meer (bouw)kundige informatie treft u aan in beschrijving

Alle huizen aan de stationsstraat zijn Gemeentelijke monumenten.

4 9

(29)

Stationsstraat 40 is het tweede pand van links in een symmetrisch blok van vier woonhuizen, gebouwd XIX B in een eclectische stijl. Het is eveneens een Gemeentelijk monument.

De panden bestaan uit een souterrain, een begane grond. een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een met gesmoorde gegolfde Friese pannen gedekt zadeldak, waarvan de nok evenwijdig met de straat loopt. In het voorste dakvlak staat een drietal bakstenen schoorstenen.

De bakstenen voorgevel is voorzien een witgepleisterd basement en van witgepleisterde imitatie-speklagen en wordt afgesloten door kroonlijst, waarvan het fries is uitgevoerd met bakstenen velden, gevat in een omlijsting van wit pleisterwerk De hanekammen en bogen boven de gevelopeningen hebben wilt gepleisterde geboorte- en sluitstenen. In de borstweringen onder de vensters op de eerste verdieping bevinden zich bakstenen velden, gevat in een witgepleisterde omlijsting. Op de linker hoek en in de as van de gevel bevinden zich smalle bakstenen pilasters

Meer (bouwkundige) informatie zie rubriek beschrijving

Gemeentelijke monument

(30)

Foto: 27 September 2015 Stationsstraat 38 is het tweede pand van rechts in een

symmetrisch blok van vier woonhuizen, gebouwd XIX B in een eclectische stijl.

Wikipedia

Gemeentelijke monument

(31)

Stationstraat 36

Foto: 27 September 2015 Stationsstraat 36 is het meest rechtse pand in een

symmetrisch blok van vier woonhuizen, gebouwd XIX B in een eclectische stijl.

Wikipedia

Gemeentelijke monument

(32)

Woonhuis-in-Eclecticisme-stijl

Linker helft van een symmetrisch blok van twee woonhuizen, gebouwd;XIX B in een eclectische stijl.

De panden bestaan uit een souterrain, een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een met gesmoorde Hollandse pannen gedekt mansardedak, waarvan de nok evenwijdig met de straat loopt. De bakstenen voorgevel is voorzien van een gepleisterd basement en wordt afgesloten door een kroonlijst niet een witgepleisterd fries. Op de beide hoeken en in de as van de gevel bevinden zich gekorniste pilasters, die ter hoogte van de begane grond zijn voorzien van een blokmotief met diamantkoppen en ter hoogte van de eerste verdieping van bewerkte casementen. De diamantkoppen zijn alternerend glad afgewerkt en gebosseerd. Op het fries van de kroonlijst bevinden zich voluutachtige modillons op de pilasters en ter hoogte van de penanten met daartussen rechthoekige casementen.

Ter hoogte van de verdiepingsvloeren bevinden zich uitgesmede muurankers.

Meer (bouwkundige) informatie zie rubriek beschrijving en de rubriek begrippen.

Gemeentelijke monument

(33)

Woonhuis-in-Eclecticisme-stijl

Rechter helft van een symmetrisch blok van twee woonhuizen, gebouwd;XIX B in een eclectische stijl.

Gemeentelijke monument

(34)

Woonhuis-in-Jugendstil-stijl

Linker pand van een blok van drie woonhuizen. gebouwd omstreeks 1900 In de trant van de Art Nouveau. De panden bestaan uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een kap met plat, waarvan de schuine dakvlakken zijn gedekt met rode pannen.

De gevels zijn uilgevoerd in baksteen. De voorgevel is voorzien van een uitgemelselde plint, welke is afgedekt mett een laag zwart: geglazuurde stenen. De voorgevel wordt afgesloten door een kroonlijst met een gepleisterd fries en gesneden klossen.

De beide buitenste panden zijn voorzien van een door de kroonlijst stekend symmetrisch dakhuis met een plat dak. Het middelste pand heeft een door de kroonlijst stekend symmetrisch dakhuis, voorzien van cementstenen klauwstukken en een gebogen frontachtige bekroning.

De beide hoeken vertonen ter hoogte van de eerste verdieping een verklimming, waarvan de versnijdingen worden gevormd door cementstenen blokken met afzaten.

Meer bouwkundige) informatie zie rubriek beschrijving

Gemeentelijke monument

(35)

Foto: 7 juni 2018

Chaletbouw-met-Jugendstil-elementen

Stationsstraat 10 is het meest rechtse pand in een blok van vier woonhuizen gebouwd ca.1900 in de trant van de Art Nouveau.

Het symmetrisch opgezet blok heelt een brede, iets risalerende middenpartij, welke de beide middelste panden omvat. De middenpartij bestaat uit een begane grond, een eerste en een tweede verdieping onder een kap met plat waarvan het schuine dakvlak is gedekt met rode geglazuurde tuiles du Nord. Dit dakvlak wordt geflankeerd door hoektorentjes, die oorspronkelijk werden bekroond door vierkantige spitsjes.

In de as van de gevel bevindt zich een door een kraagsteen gedragen bakstenen console, waarop een door het dakvlak stekende ornament riet een spuwer rust. De beide buitenste panden, bestaande uit een begane grond, een eerste verdieping en een kapverdieping onder een kap riet plat, zijn voorzien van een hoekrisaliet, welke uitloopt in een vlakhuis, dat wordt bekroond door een asymmetrisch zadeldak met wolfeinden. Zowel de schuine dakvlakken van de kap met net als de kappen van de dakhuizen zijn gedekt met rode geglazuurde tuiles du Nord. Laatstgenoemde kappen zijn bovendien voorzien van pinakels.

De huizen Stationsstraat nrs. 10-12-14-16 zijn ontworpen door architect P.G. Buskens, die eerder in 1900 ook het Andreas Gasthuis aan het St.

Walburgkerkepad had getekend.

Herm. Joh. Wilh. Mens Oud 2½ jaar

3 januari 1901

Gemeentelijke monument

(36)

Stationsstraat 12 is het tweede pand van rechts:, in een blok van vier woonhuizen, gebouwd ca. 1900 in de trant van de Art Nouveau.

De huizen Stationsstraat nrs. 10-12-14-16 zijn ontworpen door architect P.G. Buskens, die eerder in 1900 ook het Andreas Gasthuis aan het St. Walburgkerkepad had getekend.

Gemeentelijke monument

(37)

Foto: 27 September 2015 Stationsstraat 14 is het tweede pand van links in een blok

van vier woonhuizen, gebouwd ca 1900 in de trant van de Art Nouveau.

Meer (bouwkundige) informatie zie beschrijving

Gemeentelijke monument

(38)

Stationsstraat 16 is het meest linkse pand in een blok van vier woonhuizen, gebouwd ca 1900 in de trant van de Art Nouveau.

Gemeentelijke monument

(39)

Foto: 27 September 2015 Woonhuis-in-Eclecticisme-stijl

Zij aanzicht Rijzige blokvormige villa, gelegen op

enige afstand van de straat, gebouwd XIX B, in een eclectische stijl.

Het pand bestaat uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een kap met plat, waarvan de schuine dakvlakken zijn gedekt niet gesmoorde tuiles du Nord.

Villa Rozenhage: in 1886 gebouwd in opdracht van Nicolaas Johan van Lutterveld, advocaat en later administrateur van de Nederlandse Maatschappij van Brandverzekering. Woonde in het huis samen met enkele ongetrouwde broers. Architect: G.A.

Scholten, leraar aan de Tielse HBS en schrijver van het boek `De practische metselaar'. Van Lutterveld overlijdt in 1911. Dan probeert gemeente Tiel het pand te kopen als stadhuis. Dit lukt niet. Nieuwe bewoner: mr. Anthon Gerrit Aemile Ridder van Rappard, president Tielse rechtbank; gehuwd met de schone Irma von Maubeuge, kunstenares. Hun zoon is de latere burgemeester van Zoelen en Gorcum. 1933 Tielse rechtbank opgeheven en familie Van Rappard vertrekt naar Rheden. Nieuwe bewoner: N.

van Gijn, directeur Rotterdamsche Bank, die daar ook gevestigd was. Laat achter villa tennisbaan aanleggen. Van Gijn was vanaf 1938 ook voorzitter OKT*. Na nog enkele andere bewoners(o.a. in 1945 nood stadhuis) trekt in de jaren zestig de familie Scholten van Aschat in het pand. Karel was ook bankdirecteur en bestuurslid OKT*. Zoon Gijs speelde er toneel met zijn vriendjes en werd later bekend acteur. Bank bleef er tot 1976 gevestigd.

Daarna naar nieuw kantoor aan de Veemarkt. Daarna makelaardij Schoeman; tot 2010. Nieuwe makelaar: Zondag die pand laat restaureren in oude luister.

* OKT: oudheidkamer Tiel

Gemeentelijke monument

(40)

Foto: 27 September 2015 Linker gedeelte van een asymmetrisch blok van

twee woonhuizen, gebouwd XIX B.

De panden bestaan uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een met gesmoorde Hollandse pannen gedekt schilddak. De bakstenen voorgevel heelt een gepleisterde plint en wordt afgesloten door een kroonlijst met een witgepleisterd fries. De voorgevel omvat in totaal vijf venster-assen, waarvan er twee bij nummer 20 en drie bij nummer 22 behoren.

Ter hoogte van de beide verdiepingvloeren bevinden zich gietijzeren rozet-ankers.

Gemeentelijke monument

(41)

Woonhuis-in-Neorenaissance-stijl Woonhuis, gebouwd XIX B in een

eclectische stijl.

Het pand bestaat uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een kap met plat, waarvan de schuine dakvlakken zijn gedekt met gesmoorde Hollandse pannen.

Het woonhuis dat burgemeester Bōnhoff in 1898 liet bouwen. Hij trad in 1924 af.

Ter ere van hem werd deel van de Culemborgsche Grintweg omgedoopt in Bonhofflaan. Wethouder L.M. Wapenaar- Zuur opent op 26 januari 1988 het eerste veilinghuis voor kunst, curiosa en antiek in Tiel. Het is de veilingorganisatie Campagne in de Stationsstraat.

Thans kinderdagverblijf ‘t Hofje.

Gemeentelijke monument

(42)

DIRECTIEWONING DAALDEROP (1995) Foto: 21 maart 1995

Dit unieke object is in 1907 in Jugendstil en Berlagestijl gebouwd, onder architectuur van de Rotterdamse architect P.G. Buskens (voorzitter van Bouwkunst vereniging AKKV).

Opdrachtgever Daalderop (oprichter van het wereldwijd bekende IthoDaalderop), gaf destijds de opdracht alleen gebruik te maken van de allerbeste materialen, waarbij niet werd gekeken naar de prijs. Zo is als voorbeeld de hal volledig bekleed met marmer in open-boek stijl, wat destijds in de marmergroeve in Italië precies op maat is gezaagd. Ook zijn alle zwaar massieve deuren en kozijnen rijkelijk voorzien van houtsnijwerk, zijn de originele plafonds volop gedecoreerd met handgemaakte gipsen ornamenten en zijn er talloze glas in lood kunstwerken in ramen, deuren én plafonds verwerkt. De voorgevel is rijkelijk versierd met kenmerkende traditionele sierelementen van natuursteen zoals graniet en kwartz.

"Het huis met het torentje"

Gemeentelijke monument

(43)

Het pand nr. 18 is in 1907 opgetrokken voor M.J. Daalderop, eveneens naar tekeningen van Buskens. Het is opgenomen door J.H.W. Leliman in zijn boek Het stadswoonhuis in Nederland gedurende de laatste 25 jaren'(1920). Indeling is karakteristiek voor het wonen der gegoeden:

centrale ingangspartij met vestibule en hal. Eetkamer, salon, huiskamer, keuken en bijkeuken. Op de verdieping vier slaapkamers, gaderobe, balkon en badkamer. Bedienden woonden op zolder of in het souterrain. In 1935 is er het Instituut Roelof Hart gevestigd. Dit was een internaat voor gymnasiumleerlingen wier ouders in het buitenland verblijven.

De voordeur met een bovenlicht is bezet met gebrandschilderd glas, voorstellend een opengeslagen Bijbel met de tekst "Uw woord is een lamp voor mijnen voet en een licht voor mijn pad; Psalm 119-105."

Gemeentelijke monument

(44)

Foto: 27 September 2015 Rechter gedeelte van een asymmetrisch blok van twee

woonhuizen, gebouwd XIX B.

De panden bestaan uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een met gesmoorde Hollandse pannen gedekt schilddak. De bakstenen voorgevel heelt een gepleisterde plint en wordt afgesloten door een kroonlijst niet een witgepleisterd fries. De voorgevel omvat in totaal vijf venster- assen. waarvan er twee bij nummer 20 en drie bij nummer 22 behoren.

Ter hoogte van de beide verdiepingsvloeren bevinden zilt gietijzeren rozet-ankers.

Stationsstraat 20 telde oorspronkelijk twee venster-assen.

In de linker as op de begane grond een door een strekse hoog afgesloten deurkozijn, voorzien van een voordeur met een geloogd bovenlicht. Rechts oorspronkelijk een door een strekse boog afgesloten venster, voorzien van een zesruits schuifraarn.

Op de eerste verdieping oorspronkelijk twee door strekse bogen afgestoten vensters, voorzien van zesruits schuiframen.

Gemeentelijke monument

(45)

Foto: 27 September 2015 Rechter gedeelte van een asymmetrisch blok van twee woonhuizen,

gebouwd XIX B in een eclectische stijl.

De panden bestaan uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een met gesmoorde Hollandse pannen gedekt mansardedak, waarvan de nok evenwijdig met de straat loopt.

De gevels zijn uitgevoerd in baksteen. De voorgevel heeft een hardstenen plint en een geprofileerde cordonlijst onder de vensters van de eerste verdieping en wordt afgesloten door een kroonlijst niet een witgepleisterd fries. De gevel is zowel op de begane grond als op de eerste verdieping voorzien van een viertal witgepleisterde imitatie spek-banden.

De voorgevel van Stationsstraat 19 heeft op de begane grond twee rechthoekige vensters met hardstenen onderdorpels onder segrnentbogen, voorzien van schuiframen, waarvan de bovenlichten zijn bezet met glas-in-lood.

Gemeentelijke monument

(46)

Linker gedeelte van een asymmetrisch blok van twee woonhuizen, gebouwd XIX B in een eclectische stijl.

De panden bestaan uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een met gesmoorde Hollandse pannen gedekt mansardedak, waarvan de nok evenwijdig met de straat loopt.

Gemeentelijke monument

(47)

Foto: 27 September 2015 Stationsstraat 15

Rechter pand van een blok van drie woonhuizen, gebouwd omstreeks 1900 in de trant van de Art Nouveau.

De panden bestaan uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een kap met plat, waarvan de schuine dakvlakken zijn gedekt met rode pannen.

Gemeentelijke monument

(48)

Foto: 27 September 2015 Woonhuis-in-Jugendstil-stijl

Middelste pand van een blok van drie woonhuizen, gebouwd omstreeks 1900 in de trant van de Art Nouveau.

De panden bestaan uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een kap met plat, waarvan de schuine dakvlakken zijn gedekt roet rode pannen;

De gevels zijn uitgevoerd in baksteen. De voorgevel is voorzien van een uitgemetselde plint, welke is afgedekt geel een laag zwarte geglazuurde stenen. De voorgevel wordt afgesloten door een kroonlijst met een gepleisterd fries en gesneden klossen. De beide buitenste panelen zijn voorzien van een door de kroonlijst stekend asymmetrisch dakhuis met een plat dak. Het middelste pand heeft een door de kroonlijst stekend symmetrisch dakhuis, voorzien van cementstenen klauwstukken en een gebogen frontonachtige bekroning.

Gemeentelijke monument

(49)

Foto: 27 September 2015 Woonhuis, gebouwd XIX B in een eclectische stijf.

Het pand beslaat uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een kap met plat.

De gevels zijn uitgevoerd in baksteen. De viervenster- assen omvattende voorgevel heeft een hardstenen plint en wordt afgesloten door een kroonlijst met een gesluct fries, dat is voorzien van een vijftal gedecoreerde voluutachtige modillons, waartussen zich casementen bevinden.

Gemeentelijke monument

(50)

panden 29, 31, 33, 35, 37, 39

Stationsstraat 29 is het meest linkse pand van een blok van zes woonhuizen, gebouwd omstreeks 1910.

De panden bestaan uit een souterrain, een begane grond een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een met gesmoorde Hollandse pannen gedekt zadeldak met wolfeinden. De gevels zijn uitgevoerd in baksteen.

Het blok is van oorsprong symmetrisch opgezet. De voorgevels van alle panden hebben oorspronkelijk een gepleisterde plint. Alleen nr. 29 is naderhand voorzien van een bakstenen plint in expressionistische trant.

Op nr. 29 woonde A.V.E. Pohl, tekenleraar aan de Rijks HBS. Geboren in 1876 in Ned. Indië en overleden te Tiel in 1942. Kreeg in 1906 betrekking van leraar hand- en lijntekenen aan de Rijks HBS te Tiel. Schilderde ook decorstukken voor toneeluitvoeringen op school. Maakte schilderijen en metaal drijfwerk. Was muzikaal (speelde cello). Zijn echtgenote maakte gebatikte kleding. Zijn huis had een serre met exotische planten (herinnering aan Indië?). Hij Schilderde zelf het behang. Tevens liet hij de buitenzijde van het huis pimpen in stijl van de Amsterdamse School.

Gemeentelijke monument

(51)

Foto: 27 September 2015 Stationsstraal 31 is het tweede pand van links in

een blok van zes woonhuizen, gebouwd omstreeks 1900. Het blok is van oorsprong symmetrisch opgezet. De voorgevels van alle panden hebben oorspronkelijk een gepleisterde plint. Alleen nr. 29 is naderhand voorzien van een bakstenen plint in expressionistische Trant. De gevelbeëindiging en - detaillering verschillen echter per pand, met dien verstande, dat er steeds (twee gevels identiek behandeld zijn, gespiegeld om de as van het blok.

Zo worden de gevels van de beide buitenste panden (nrs. 29 en 39) afgesloten door een kroonlijst niet een bakstenen fries, voorzien van vier paar bakstenen consoles. De gevels van het tweede pand

panden 29, 31, 33, 35, 37, 39

Gemeentelijke monument

(52)

Foto: 27 September 2015 Stationsstraat 33 is het derde pand van links in een blok van

zes woonhuizen, gebouwd omstreeks 1900.

De panden bestaan uit een souterrain, een begane grond een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een (oorspronkelijk) met gesmoorde Hollandse pannen gedekt zadeldak niet wolfeinden. De gevels zijn uitgevoerd in baksteen.

panden 29, 31, 33, 35, 37, 39

Gemeentelijke monument

(53)

Foto: 27 September 2015 Stationsstraat 35 heelt in de linker venster-as, in de

risaliet, de ingangspartij, bestaande uit een door een segmentboog afgesloten portiek, waarin zich een getoogde deuropening bevindt, voorzien van een paneeldeur met een bovenlicht. Een vijf treden tellende hardstenen trap geeft toegang tot het portiek.

Rechts van de ingang in het souterrain twee geloogde; kelderlichten. Op de begane grond twee door segmentbogen afgesloten vensters, voorzien van schuiframen.

0p de eerste verdieping drie door segmentbogen afgesloten vensters, voorzien van schuiframen.

Op de zolderverdieping, boven de risaliet, een met zink afgedekte dakkapel met een frontonvormige bekroning, voorzien van een vierruits raam.

panden 29, 31, 33, 35, 37, 39 en de rubriek begrippen.

Gemeentelijke monument

(54)

Foto: 27 September 2015 Stationsstraat 37 heeft in de linker venster-as de

ingangspartij, bestaande uit een door een segmentboog afgesloten portiek, waarin zich een getoogde deuropening bevindt, voorzien van een voordeur in Art Nouveau stijl met een bovenlicht. Een vijf treden tellende hardstenen trap geeft toegang tot het portiek. Rechts van de ingang in het souterrain twee getoogde kelderlichten. Op de begane;

grond twee door segmentbogen afgesloten vensters, voorzien van schuiframen.

panden 29, 31, 33, 35, 37, 39 en de rubriek begrippen.

Gemeentelijke monument

(55)

Foto: 27 September 2015 Stationsstraat 39 is het meest rechtse pand van een blok

van zes woonhuizen, gebouwd omstreeks 1900.

De panden bestaan uit een souterrain, een begane grond een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een met gesmoorde Hollandse pannen gedekt zadeldak met wolfeinden. De gevels zijn uitgevoerd in baksteen.

panden 29, 31, 33, 35, 37, 39

Gemeentelijke monument

(56)

Foto: 2 maart 2016 Villa op complexe plattegrond, gebouwd XIX B in

eclectische stijl.

Het pand bestaat uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een samengestelde kap met plat, waarvan de schuine dakvlakken zijn gedekt met gesmoorde platte Friese pannen. Op het plat bevinden zich enkele bakstenen schoorstenen. De thans witgeschilderde bakstenen gevels hebben een gepleisterde plint en dito imitatie-spekbanden ter hoogte van de begane grond. De spekhanden zetten zich in de vorm van manchetten voost om de vensteromlijstingen. Boven de begane grond heeft de gevel een geprofileerde cordonlijst met een bepleisterd fries. De gevel wordt afgesloten door een kroonlijst met een gepleisterd fries en klassen.

Villa Beau Cain

Hoek Stationsstraat en Voor de Kijkuit.

Pand `Beau Coin', gebouwd in opdracht van steenbakker Serret; rijk aan neoclassicistische details. In de oorlog woonde hier Mr. H.K. Roessingh; later architect Wierda.

Gemeentelijke monument

(57)

Linksaf richting de Burense poort u bent nu bij het beginpunt

Nog vermeldenswaard is het vrijstaand WOONHUIS `Pannenhuys' gelegen op de hoek van de Beatrixlaan en de Mr. Troelstrastraat in een uitbreidingswijk uit het Interbellum ten noordwesten van het Tielse stadscentrum. Op de volgende dia treft u informatie aan.

De T B V verwacht dat u heeft genoten en terug kijkt op een geslaagde wandeling!

Einde van de monumenten wandeling

Stationsomgeving

(58)

Pannenhuys

Rijksmonument

Mr. Troelstrastraat 1

Vrijstaand WOONHUIS `Pannenhuys' gelegen op de hoek van de Beatrixlaan en de Mr. Troelstrastraat in een uitbreidingswijk uit het Interbellum ten noordwesten van het Tielse stadscentrum. Het huis werd gebouwd in 1930 naar ontwerp van de Amsterdamse architect EDMOLD NIJSTEN in opdracht van de HBS-gymnastiekleraar A. C. Sonneveldt. De naam

`Pannenhuys' die in deze tijd regelmatig voorkomt als naam voor kleine villa's, verwijst hier naar een oude perceelsnaam.

Het woonhuis sluit in stijl aan bij de AMSTERDAMSE SCHOOL en kenmerkt zich door een compacte hoofdvorm met een markante kap en schoorsteen, fraaie decoratieve raampartijen en expressief metselwerk. Het huis bevindt zich wat exterieur betreft vrijwel volledig in oorspronkelijke staat.

Het wordt aan drie zijden omgeven door een tuin, die aan de straatzijden wordt begrensd door een gemetselde TUINMUUR. Aan de Mr. Troelstrastraat bevindt zich in deze muur een buisstalen DRAAIHEK met zonnespijlen.

4 10