Vraag het aan Theo

16 mensen in het nieuws

kerk & leven

· Het Concilie van Trente hervormde het katholieke leven

· Overal werden parochie- registers verplicht

Het Concilie van Trente (in het Latijn Concilium Tridentinum, van- daar de term ‘Tridentijns’) had als doel de toenmalige spannin- gen in de Kerk op te lossen en de eenheid te herstellen. Later werd het concilie vaak beschouwd als een reactie op het protestantisme, maar reeds de Duitse hervormer Maarten Luther had in 1518 opge- roepen tot een oecumenisch con- cilie om een einde te maken aan de wantoestanden in de Kerk.

Na moeizame politieke onder- handelingen tussen paus Paulus III en keizer Karel V ging het con- cilie uiteindelijk in 1545 van start in de Noord-Italiaanse stad Tren- te. Waarom niet in Rome? Tren- te was een Italiaans prinsbisdom dat onder het gezag van de keizer viel. De voorzitter was de plaatse- lijke bisschop, niet de paus.

Het concilie verliep in barre omstandigheden. Paus Paulus IV (1555-1559) weigerde bijvoor- beeld het te heropenen. Ondanks een vrijgeleide voor protestanten om deel te nemen, bleek al in 1552 dat de hereniging met de protes-

tanten mislukte. Trente legde de grondslag van wat men later de Contrareformatie is gaan noe- men. In 126 stellingen werd het protestantisme veroordeeld. Te- gen 1563 was het werk afgerond, na drie zittingsperioden en 25 sessies. Historici beschouwen Trente als het einde van de mid- deleeuwse Kerk en als de aanzet tot een katholieke ‘hervorming’.

Het concilie legde de katholie- ke Kerk een nooit eerder geziene uniformiteit op. Het besliste tot een catechismus (gepubliceerd in 1566) en een uniforme liturgie (afgekondigd in 1570). De katho- lieke liturgie moest in het Latijn worden gevierd, niet in de volks- taal. Zo werd de Romeinse litur- gie, op enkele uitzonderingen na, in de praktijk de enige vorm van misvieren voor de hele rooms-ka- tholieke wereld.

Het Concilie van Trente beslis- te over veel kwesties, beslissingen die tot vandaag geldig zijn, maar die ook vormgaven aan het ker- kelijke leven zoals vele lezers dat nog hebben gekend. Het beves- tigde de zeven sacramenten. Die zijn werkzaam ex opere operato, dus ook als de bedienaar een onwaar- dig priester is.

Er werd ook beslist dat kinde- ren de catechismus moest worden aangeleerd. De canon van Bijbel- boeken werd vastgelegd (de ka-

tholieke Bijbel verschilt daardoor tot vandaag van de protestantse) en de Latijnse Bijbelvertaling, de Vulgaat, gold als enige maatstaf.

De celibaatsplicht van de geeste- lijkheid werd bevestigd en onder- bouwd. Pastoors moesten in hun parochie wonen en bisschoppen moesten theologie hebben ge- studeerd, dit om misbruiken te voorkomen en te verhinderen dat adellijke zonen een bisschopsze- tel cadeau kregen.

Elk bisdom moest een seminarie openen (voorheen werden pries- ters vaak privé opgeleid door an- dere priesters), maar het concilie gaf geen invulling aan die oplei- ding, wat maakte dat er een vaag verband groeide tussen klein- en grootseminarie. Het kleinsemi- narie was een middelbare school, maar waren alle leerlingen met- een priesterkandidaat?

Wat met de familienamen? Op 11 november 1563 beslisten de conci- lievaders dat er in alle parochies registers moesten komen waar- in de huwelijken en de doopsels

dienden genoteerd te worden.

Dat moest in het Latijn en was be- doeld om dubbelhuwelijken en polygamie te voorkomen, alsook om een duidelijk beeld te krijgen van wie katholiek was gedoopt.

Trente spreekt in zijn besluiten alleen van de „naam” van de do- peling en die van ouders, peter en meter die in het register moesten worden ingeschreven. Pas later werd het verplicht een christelij- ke (Latijnse) doopnaam te geven.

In onze streken lagen de fami- lienamen reeds in de veertiende en vijftiende eeuw min of meer vast. Vanaf Trente stonden die na- men te boek en veranderde er am- per nog wat fundamenteels. Toch duurde het tot het einde van de zestiende eeuw alvorens er over- al een doopregister kwam. Paro- chieregisters waren echter geen uitvinding van Trente. Het oud- ste doopregister in ons land, het Brusselse, dateert uit 1482. In Frankrijk bleef er een bewaard uit 1334. De definitieve vastlegging van de familienamen gebeurde echter door de Franse revolutio- nairen met de invoering van de burgerlijke stand.

Vragen of opmerkingen zijn wel- kom bij Kerk & Leven, Vraag het aan Theo, Halewijnlaan 92, 2050 Antwerpen of via geloofsvragen@

kerknet.be.

geloofsvragen

Vraag het aan Theo

Erik

De Smet

Een lezer vraagt zich af of het het Concilie van Trente (1545-1563) was dat ons oplegde een familienaam te hebben.

Wat bepaalde dit concilie nog meer en waarom duurde het zo lang?

Scholtes perschef van bisschoppen

Jezuïet Tommy Scholtes (58), een Belg van Nederlandse afkomst, is benoemd tot pers- en commu- nicatieverantwoordelijke van de Belgische bisschoppenconferen- tie. Scholtes werd tot priester ge- wijd in 1985. Sindsdien vervulde hij meerdere functies in de katho- lieke media, onder meer bij het Franstalige katholieke persbu- reau CIP en bij de christelijke ra- dio RCF Bruxelles, die hij mee op- richtte. Hij was secretaris van de Franstalige interdiocesane com- missie Media en Cultuur, kerke- lijk raadgever bij de ambassade van België bij de Heilige Stoel in Rome en sinds een jaar directeur van de redactie van het Maison des Médias Catholiques in Waver, dat de Franstalige katholieke me- dia huisvest. Scholtes is pastoor in Wezembeek-Oppem.

Nieuwe bisschop voor Breda

De paus benoemde mgr. Jan Lie- sen (51), hulpbisschop van Den Bosch, tot bisschop van Breda in Nederland. Liesen volgt mgr.

Hans van den Hende op, die in mei bisschop van Rotterdam werd. Op 28 januari neemt Lie- sen de zetel van Breda in bezit.

Jan Liesen is sinds 1990 als do- cent exegese, Bijbelse theologie en Bijbelhebreeuws verbonden aan het grootseminarie Rolduc.

Sinds 2004 is hij lid van de Inter- nationale Theologische Commis- sie, het adviesorgaan van de Con- gregatie voor de Geloofsleer. Ook is hij consultor van de Nationale Raad voor Liturgie. (ivh)

Kaarsenmaker en tovenaar met kleuren

Ploegbaas Erwin Janse en zijn collega’s in de sociale werkplaats De Vlaspit maken onder andere kaarsen voor Welzijnszorg. Ze maken een product dat de wereld een beetje beter maakt en daar voelen ze zich goed bij

Jozefien Van Huffel

Her en der branden tijdens de advent de kaarsen van Welzijns- zorg. Als dat ook het geval is in de adventskrans bij u thuis of in de parochiekerk, dan moet u weten dat de kaarsen van hoogwaardige parafine, maar allereerst met lief- de zijn gemaakt.

„Als dat niet zo zou zijn, dan wa- ren we slecht bezig”, meent Erwin Janse. Iets meer dan zeven jaar ge- leden ging hij voor het eerst aan de slag in het sierkaarsenatelier van sociale werkplaats De Vlaspit in Scherpenheuvel. Vandaag is hij er ploegbaas.

„Erwin is een tovenaar met kleuren”, lacht Monique De Dob- beleer, directeur van De Vlaspit.

„Enkel hij heeft de precisie om de mengelingen te maken. En Erwin heeft smaak.”

„Rood, donkerrood, aubergi- ne en wit”, somt Janse de kleu- ren op die hij voor Welzijnszorg mengde. „Om de juiste kleur te krijgen, moet je de kleurstof op een tiende van een gram nauw- keurig afwegen. Klanten brengen vanalles mee om uit te leggen in welke kleur ze hun kaarsen wil- len. Een papieren servet bijvoor- beeld, zelfs een stukje van de voe- ring van een jas. Dan maak ik een aantal stalen, zodat de klant bij

een tweede bezoek kan kiezen. Na zeven jaar weet ik meestal meteen hoe ik een bepaalde kleur kan be- komen. Maar het blijft de uitda- ging om precies de juiste schake- ring te kunnen en willen maken, tot het helemaal perfect is.

Dubbele hefboom

De Vlaspit maakt ook kaarsen voor andere niet-gouvernemen- tele organisaties en vzw’s, zoals Bond zonder Naam, Amnesty In- ternational en Oxfam. Erwin Jan-

se: „Ik voel me er goed bij dat we de strijd tegen armoede en on- recht kunnen steunen met onze producten.”

„Dat we weten dat onze klant ook probeert om de samenleving te verbeteren, is een echte win- winsituatie”, vult Monique De Dobbeleer aan. „Ook kiezen de organisaties voor ons, omdat ze dan behalve hun eigen verhaal ook het verhaal van onze men- sen vertellen. De sociale econo- mie is een meerwaarde-econo-

mie. Je gaat op een andere manier met mensen aan de slag en in vele gevallen is het werk bij De Vlas- pit ook een hefboom die mensen helpt opstaan uit de armoede.

Wie onze kaarsen koopt bij Wel- zijnszorg, draagt dus eigenlijk twee keer bij aan de bestrijding van armoede.”

In het kaarsenatelier kunnen onder meer mensen terecht die langdurig werkloos zijn en die moeilijk doorstromen naar de re- guliere arbeidsmarkt. Voor ande- ren, die een arbeidszorgstatuut hebben, is het werk in De Vlas- pit vooral een dagbesteding. De Dobbeleer: „De sierkaarsen wor- den vervaardigd door een hech- te groep van mensen die terecht trots zijn op hun product. Van vloeibare parafine, wat niets zegt, komen we tot meer dan tachtig kleuren en een heel gamma aan vormen. En elke handeling is door mensenhanden gedaan.”

In het atelier zet Erwin Janse in- tussen een bestelling klaar. Een kaars die een vlek vertoont, legt hij aan de kant om ze opnieuw te smelten. „Net als bij een maaltijd kun je het aan een kaars zien dat die met liefde is gemaakt”, lacht hij. „Aan de afwerking zie je het.

Toen ik ploegbaas werd, waar- schuwde ik dat ik uit De Vlas-

pit zou vertrekken als we niet meer met de beste parafine zou- den werken. Kaarsen uit een fa- briek wegen vaak een kwart min- der dan ambachtelijke, omdat daar veel meer lucht in zit. En dat merk je ook aan de brandduur.”

Een collega uit het dompelkaar- senatelier komt erbij staan. Jaar- lijks worden daar niet minder dan 700.000 kaarsen gemaakt voor de basiliek van Scherpenheuvel.

Volgend jaar komen daar enkele honderdduizenden kaarsen bij voor het Waalse bedevaartsoord Banneux.

„Toen ik hier begon, zag ik kaar- sen maken gewoon als een han- denarbeid als een ander”, vertelt de collega. „Maar intussen denk ik daar op mijn beurt anders over.

Het moet altijd netjes gemaakt zijn, altijd perfect.”

In de grote hal waarin de kaar- senmakerij is gevestigd, de the- aterzaal van het gewezen paro- chiehuis van Scherpenheuvel, lijkt een Mariabeeld in elk geval goedkeurend naar de werkzaam- heden te kijken. Naast haar sok- kel branden twee kaarsen. Of wat had u gedacht?

Meer info via 013 78 46 34, op www.devlaspit.be of www.welzijns zorg.be/doe-mee/webshop.

Concilie van Trente besliste over veel zaken die tot vandaag geldig blijven

Erwin Janse pakt kaarsen in. „Net als bij een maaltijd, kun je zien  dat een kaars met liefde is gemaakt.”  © Jozefien Van Huffel