Collegevoorstel
Titel Datum
Algemene plaatselijke verordening 2014 (APV) 15e wijziging – verbod afsteken
consumentenvuurwerk 28-4-2021
Betrokkenen
Auteur : Wilma Duursma en Laurens Drost Afdeling : Juridische Zaken
Betrokken afdeling(en) : Concernzaken Portefeuillehouder : A. J. M. Heerts Programmawethouder :
Behandelwijze
B&W : Spoed
Presidium/PMA/Raad : Ja
Behandelvoorstel : Hamerstuk Openbaarheid
Voorstel : Openbaar Toelichting : Openbaar Bijgevoegde stukken : -
Bijgevoegde stukken openbaar :
Concept raadsbesluit 15e wijziging APV Adviesrapport SAOZ Bijgevoegde stukken
Niet openbaar
: -
Voorstel afdeling
Ter uitvoering van het raadsbesluit van 22 april 2021:
- De APV wijziging – waarbij een algeheel lokaal verbod op het afsteken van
consumentenvuurwerk wordt ingesteld – in concept vast te stellen (concept en raadsbesluit bijgevoegd.
- Het voornoemde conceptvoorstel vrij te geven voor inspraak.
- De inspraaktermijn in verband met de meivakantie te bepalen op vijf weken.
- 2 -
0. Samenvatting
Op 17 oktober 2019 heeft de gemeenteraad de motie Afsteekverbod vuurwerk aangenomen. In de motie wordt het college verzocht om voorbereidingen te treffen voor een te nemen raadsbesluit waarmee vanaf de jaarwisseling 2020-2021 een verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk van kracht wordt. Door de coronapandemie is de uitvoering van de motie vertraagd en heeft de raadswerkgroep haar werkzaamheden opgeschort.
Om tot een overal geldend verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk te komen is een APV- wijziging nodig. Na een scenariobespreking in de PMA van 15 april 2021 heeft de raad op 22 april 2021 besloten dat de APV-wijziging ter uitvoering van de motie per direct in gang moet worden gezet. Met dit voorstel tot het voorlopig vaststellen van de concept wijziging van de APV en het vrijgegeven voor inspraak daarvan wordt aanvang genomen met de uitvoering van voornoemd raadsbesluit.
1. Inleiding Aanleiding
Op 17 oktober 2019 heeft de gemeenteraad de motie Afsteekverbod vuurwerk aangenomen. Door de coronapandemie is de uitvoering van de motie vertraagd. Bij brief van 8 februari 2021 heeft de raad het college gevraagd om voorbereidingen te treffen voor een te nemen raadsbesluit waarmee vanaf de jaarwisseling 2020-2021 een verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk van kracht wordt.
Bestuurlijk belang
Inwoners van Apeldoorn, lokale bedrijven en andere belanghebbenden door middel van inspraak in de gelegenheid te stellen om zich – op basis van de concept APV-bepaling - uit spreken over een algeheel lokaal verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk.
Centrale vraag
Kunt u voorlopig instemmen met het concept artikel waarbij een algeheel lokaal verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk wordt ingesteld en stemt u daarnaast in met het voor inspraak vrijgeven van dit concept artikel gedurende 5 weken te rekenen vanaf de dag van bekendmaking?
2. Kader / Inclusief relatie met de strategische doelen
Het instellen van een vuurwerkverbod past in de lijn van de strategische doelen voor wat betreft duurzaamheid, leefbaarheid en veiligheid.
Minder overlast door vuurwerk verhoogt de leefbaarheid voor mens en dier in de stad. Het zorgt voor een verhoging van het veiligheidsgevoel en er is minder kans op ongelukken of schade door brand en vandalisme. En de negatieve effecten voor het milieu als gevolg van het afsteken van vuurwerk worden lokaal gereduceerd.
3. Beoogd (maatschappelijk) resultaat
Met het instellen van het vuurwerkverbod wordt beoogd dat er minder overlast (geluidshinder e.a.) wordt ervaren door mens en dier, er sprake is van minder luchtverontreiniging en er minder risico is op brand, ongelukken en (letsel-)schade.
4. Argumentatie
Bevoegdheid tot het instellen van een geheel vuurwerkverbod
In het Vuurwerkbesluit is bepaald dat het verboden is om consumentenvuurwerk af te steken op een ander tijdstip dan tussen 31 december 18.00 uur en 1 januari 02.00 uur van het daaropvolgende jaar.
Het afsteken van consumentenvuurwerk wordt op dit tijdstip toelaatbaar geacht vanwege de
koppeling van het vuurwerkgebruik aan de feestelijkheden rondom de jaarwisseling en de inbedding daarvan in de Nederlandse volkscultuur.
De gemeenteraad heeft op grond van zijn autonome verordende bevoegdheid op grond van artikel 149 van de Gemeentewet juridisch de ruimte om in de APV een verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk in te voeren. Een dergelijk verbod vergt een precieze redenering en goede
onderbouwing. Aangetoond moet worden dat een vuurwerkverbod vanwege het belang van de handhaving van de openbare orde en beperking van overlast noodzakelijk, geschikt en evenredig is.
Het kabinet heeft aangegeven1 dat het Vuurwerkbesluit niet in de weg staat om het gehele grondgebied van de gemeente vuurwerkvrij te maken.
Motie
De gemeenteraad heeft in de motie Afsteekverbod vuurwerk opgeroepen tot een algeheel
vuurwerkverbod in de gemeente Apeldoorn. In de overwegingen bij de motie constateert de raad dat door het afsteken van vuurwerk rond de jaarwisseling een groot risico op letselschade optreedt. Ook ondervinden mensen en dieren ernstige hinder en overlast als gevolg van het afsteken van vuurwerk.
Gebouwen worden door branden beschadigd of gaan zelfs verloren. De luchtkwaliteit is urenlang zeer slecht en politie en hulpverleners zijn in gevaar doordat zij soms moedwillig met vuurwerk worden bedreigd.
In de motie geeft de gemeenteraad aan dat het vieren van een nieuw jaar op een andere manier feestelijk zou moeten zijn. In ieder geval niet door het afsteken van vuurwerk. De politie en hulpverleners adviseren negatief over het huidige vrije afsteken van vuurwerk. Dat een combinatie van vuurwerk, alcohol en toenemend drugsgebruik tot onbeheersbare situaties en geweld leiden. In de samenleving is er een meerderheid ontstaan die een afsteekverbod wenst. Dat wel ruimte mag worden gevonden voor het centraal en veilig afsteken van vuurwerk.
De verwachting is dat een afsteekverbod bijdraagt aan minder overlast, schade, incidenten en letsel.
Daarnaast is de verwachting dat er door het totaalverbod minder vuurwerk in omloop zal zijn. Dit alles zal waarschijnlijk van positieve invloed zijn op de jaarwisselingsproblematiek, de openbare orde en veiligheid, de handhaving en op het woon- en leefklimaat in de stad.
Geen landelijk vuurwerkverbod
Landelijk hebben diverse burgemeester gepleit voor een algeheel verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk. Desondanks heeft de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat ervoor gekozen om geen landelijke vuurwerkverbod in te voeren, maar deze besluitvorming aan de individuele gemeenten over te laten. De redenering erachter is dat gemeenten een wisselend beeld hebben bij de jaarwisseling. De staatssecretaris acht het van belang dat gemeenten zelf kunnen bepalen of zij een lokaal vuurwerkverbod willen instellen, wanneer zij oordelen dat dit nodig is om gevaar, schade of overlast te voorkomen. Apeldoorn wenst gebruik te maken van deze mogelijkheid gelet op de lokale situatie en ambitie.
Landelijke jaarwisselingsproblematiek
In 2017 heeft de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) het rapport ‘Veiligheidsrisico’s jaarwisseling’
gepubliceerd. In het rapport wijst de OvV op de veiligheidsrisico’s van de jaarwisselingen. Tijdens de jaarwisselingen eindigen jaarlijks bijna 500 mensen op de spoedeisende hulp, raken 200 ogen beschadigd, valt gemiddeld een dode per jaar en worden zo’n 11.000 incidenten geregistreerd.
Daarmee is het op veel plaatsen in Nederland het onveiligste feest van het jaar. Zo ook in Apeldoorn.
Voor een veilige viering van de jaarwisseling is het noodzakelijk om de huidige aanpak gemeentelijk, landelijk en op Europees niveau aan te scherpen, aldus de OvV. Een van de aanbevelingen is het verbieden van vuurpijlen en knalvuurwerk. Deze vuurwerksoorten zijn met ingang van 1 december 2020 verboden. Toch blijkt uit de vuurwerkletselrapportage van Veiligheid NL, dat er een aanzienlijke categorie risicovol vuurwerk toegestaan blijft. Ook het resterende consumentenvuurwerk vormt een risico voor de veiligheid. Er is explosie- en brandgevaar, zowel bij afsteken als bij de landing. Dit kan leiden tot zeer ernstig letsel zoals brandwonden, beschadiging van ogen en amputaties. Ook correct afsteekgedrag sluit risico op letsel niet uit. Siervuurwerk is verantwoordelijk voor 55% van de vuurwerkletsels. Doordat veel siervuurwerk ook knaleffecten heeft, blijft overlast en gevaar voor mens en dier in stand. Bovendien maskeert het grootschalig afsteken van legaal vuurwerk de
1 Nota van toelichting bij het besluit van 28 oktober 2019 tot wijziging van het Vuurwerkbesluit in verband met de verplichtstelling van veiligheidsbrillen, aansteeklonten en instructies bij de verkoop van consumentenvuurwerk, Staatsblad 2019 378.
- 4 -
problematiek van het illegale vuurwerk. Zowel voor het publiek als voor toezicht en handhaving is de norm nu onduidelijk.
Apeldoornse situatie
Ook in Apeldoorn leidt de jaarwisseling elk jaar tot veel overlast, letsel, schade aan publieke en particuliere eigendommen, ordeverstoringen en tot onveiligheidsgevoelens bij mens en dier. De jaarwisseling is het onveiligste feest van het jaar. Vuurwerkincidenten, vernielingen, mishandelingen, brandstichtingen, ontploffingen, agressie en geweld tegen hulpverleners zijn voorbeelden van de verstoringen van de openbare orde. Groepsdruk speelt een rol om de grenzen te overschrijden van wat verantwoord en veilig is. De nachtelijke en winterse omstandigheden in combinatie met veel publiek op straat en alcohol dragen bij aan de risico’s.
Cijfers afgelopen jaarwisselingen 1. Ordeverstoringen en overlast
Bij de politie Apeldoorn zijn in de periode van 15 december 2019 tot en met 15 januari 2020 in totaal 81 meldingen gedaan van vuurwerkoverlast, 7 van de 81 meldingen werden gedaan op
oudejaarsdag. Overlast is vooral op tijden dat er geen vuurwerk mag worden afgestoken. Ter vergelijking: afgelopen vuurwerkvrije jaarwisseling waren er 91 overlastmeldingen. Het totaal aantal meldingen van vuurwerkoverlast laat een stijging zien in vergelijking met het aantal meldingen dat vorig jaar bij de politie werd gedaan. Toen was het aantal meldingen 75. Rondom de jaarwisseling van 2017-2018, drie jaar geleden, was het aantal meldingen bij de politie 116. Het aantal meldingen van vuurwerkoverlast bij de politie is na een daling, in 2019/2020 weer gestegen.
Ook bij de Buitenlijn van de gemeente Apeldoorn kon melding gedaan worden van vuurwerkoverlast.
In de periode van 15 december 2019 tot en met 15 januari 2020 zijn er bij de gemeente 60 meldingen gedaan. De meldingen zijn onderverdeeld in overlast (19x), afval (25x) en vandalisme (19x). In een melding kunnen meerdere zaken gemeld worden, vandaar dat het aantal hoger is dan het totaal aantal meldingen. Het aantal overlastmeldingen is lager dan tijdens de jaarwisseling 2018- 2019. Toen waren er 22 meldingen van vuurwerkoverlast. Er zijn geen gebieden of wijken aan te wijzen waar veel meer meldingen van vuurwerkoverlast genoteerd werden dan in andere gebieden of wijken. Afgelopen vuurwerkvrije jaarwisseling waren er 32 overlastmeldingen
2. Letsel
In het Gelre Ziekenhuis in Apeldoorn werden tijdens de jaarwisseling 2 patiënten behandeld met vuurwerkletsel aan hand en pols. Een van hen is na de behandeling opgenomen met letsel.
Het beperkt aantal incidenten geeft een positief beeld dat zich de laatste jaren doorzet, nadat tijdens de jaarwisseling van 2015-2016 nog 21 vuurwerkslachtoffers werden behandeld bij de
huisartsenpost of de spoedeisende hulp. Tijdens de afgelopen vuurwerkvrije jaarwisseling zijn geen patiënten behandeld wegens letsel. Dit cijfer sterkt de verwachting dat het verbod zal bijdragen aan feestelijke jaarwisseling zonder letselschade. Anderzijds wijzen sommigen op het gevaar van illegaal vuurwerk. Door het vuurwerkverbod bestaat de kans dat de verkoop zich verplaatst naar illegaal vuurwerk. Met alle risico’s van dien.
3. Schade
De schade in de openbare ruimte bedroeg tijdens de jaarwisseling van 2018-2019 € 23.735. Het schadebedrag is daarmee 85% hoger uitgevallen dan tijdens de voorgaande jaarwisseling. Als we kijken naar de aard van de schade dan is de raming dat € 16.735 van de € 23.735 is te classificeren als vuurwerkschade. De afgelopen vuurwerkvrije jaarwisseling bedroeg de totale schade ca.
€ 14.000 waarvan ca. € 10.200 wordt geraamd als vuurwerkschade. Deze cijfers sterken de verwachting dat het vuurwerkverbod zal bijdragen aan een daling van de totale jaarlijkse schadelast
‘jaarwisseling’.
4. Personele inzet tijdens de jaarwisseling binnen onze gemeentegrenzen:
- ca. 38 politiemedewerkers;
- ca. 21 handhavingsmedewerkers, waarvan 11 inhuur particulier beveiligingsbedrijf;
- ca. 70 brandweerlieden.
Ook voor de ziekenhuizen en medische hulpposten is de Nieuwjaarsnacht de drukste nacht van het jaar.
5. Milieuschade
De productie van vuurwerk gaat op een steeds meer milieuvriendelijke manier. Het tot ontploffing brengen van vuurwerk zorgt echter wel voor een hoge uitstoot van fijnstof en metalen. Deze metalen komen uiteindelijk in het grondwater terecht. Hoe groot die concentratie is als gevolg van vuurwerk is niet bekend. Verschillende landelijke onderzoeken tonen echter aan dat het afsteken van vuurwerk wel bijdraagt aan een hogere concentratie van metalen in het grondwater.
Maatregelen en vuurwerkvrije zones
In de loop der jaren zijn er diverse maatregelen (centrale vuurwerkshow op het Marktplein,
vreugdevuur Uddel, vuurwerkvrije zones rondom kinderboerderijen e.a.) ingezet om te komen tot een feestelijke jaarwisseling voor alle inwoners, zowel mens als dier.
Hoewel veel maatregelen effect hebben gesorteerd, hebben zij niet geleid tot een voldoende daling van de openbare orde problematiek, het aantal overlast-, schade en hindermeldingen tijdens de jaarwisseling. Ondanks de genomen maatregelen van de afgelopen jaren, blijft de openbare ordeproblematiek tijdens de jaarwisseling onaanvaardbaar groot. Om de veiligheid tijdens de jaarwisseling te vergroten moet dan ook het afsteken van consumentenvuurwerk geheel verboden worden.
Vuurwerkbranche
Hoewel de verkoop van vuurwerk lokaal blijft toegestaan, zal een afsteekverbod een nadelig effect hebben op de winst en de omzet van de Apeldoornse vuurwerkverkopers. Gezien het zwaarwegende belang van de openbare orde en de veiligheid van vele Apeldoorners is de maatregel echter
gerechtvaardigd. De volgende overwegingen spelen daarbij een rol.
Het Vuurwerkbesluit bepaalt dat de verkoop drie dagen per jaar is toegestaan op 29, 30 en 31 december.
De kans dat een gedeeltelijk of volledig vuurwerk verbod ingevoerd zou worden, was tot op zekere hoogte voorzienbaar. Het afsteken van vuurwerk is al jaren onderwerp van maatschappelijke discussie en de roep om een vuurwerkverbod is de afgelopen jaren steeds luider geworden.
Ook van Rijkswege heeft de branche te maken gehad met een steeds verdergaande bemoeienis om het afsteken van vuurwerk veiliger te maken. Stapsgewijs heeft het kabinet de toegestane
vuurwerkcategorieën steeds verder verkleind. Romeinse kaarsen en babypijlen werden in 2015 verboden. In juli 2019 kondigde het kabinet een verbod aan op F3-vuurwerk (Chinese rollen en zware singleshots) en in december op alle singleshots (ook de F2-categorie). Op 31 januari 2020 voegde het kabinet hier alle knalvuurwerk en vuurpijlen aan toe.
In Apeldoorn is de gemeente bovendien in 2020 naar aanleiding van de motie Afsteekverbod vuurwerk in gesprek gegaan met de lokale vuurwerkbranche.
Doordat de besluitvorming over het inwerking stellen van de APV-wijziging op 22 april jl. heeft plaatsgevonden, is de verwachting dat de meeste ondernemers met hun bestellingen voor de komende jaarwisseling rekening kunnen houden met het verbod op het afsteken van
consumentenvuurwerk.
Hoewel een algeheel afsteekverbod gevolgen heeft voor de financiële belangen van de
ondernemers, kunnen deze belangen niet opwegen tegen de bescherming van de openbare orde, het belang van veiligheid en de bescherming van woon- en leefklimaat dat met de voorgenomen wijziging gediend is. Mede op verzoek van de raad zal het college in gesprek gaan met de vuurwerkverkopers.
- 6 -
5. Maatschappelijk draagvlak / Burgerparticipatie
Het afsteken van consumentenvuurwerk tijdens oud en nieuw is sinds eind jaren ‘70 een onderdeel van de beleving van de jaarwisseling. De schaduwzijden van de pre corona jaarwisselingen en het publieke debat hierover laten echter zien, dat de tijd inmiddels rijp is om een lokaal verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk te introduceren.
1.700 organisaties waaronder de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst, het Nederlands Centrum Jeugd Gezondheid, de Dierenbescherming, de Nederlandse Vereniging voor Spoedeisende Hulp Artsen, Nederlands Oogheelkundig Gezelschap en 650.000 particulieren pleitten de afgelopen jaren voor een verbod op consumentenvuurwerk.
De maatschappelijke kosten en de overlast die het afsteken van vuurwerk met zich mee brengt worden minder geaccepteerd; de traditie is aan verandering onderhevig.
Maar liefst 85 procent van de Nederlanders vindt het niet langer verantwoord om op de oude manier met het afsteken van vuurwerk door te gaan. Dit blijkt uit onderzoek dat I&O Research in de tweede week van januari 2020 uitvoerde. Twee op drie Nederlanders (65%) is nu voor een algemeen vuurwerkverbod. Dat het afsteken van vuurwerk een mooie traditie is, wordt nog gevonden door 44 procent. In 2016 vond 61 procent dat. De steun voor een algeheel vuurwerkverbod is bij kiezers van bijna alle partijen in deze mate toegenomen.
Als er een landelijk algeheel vuurwerkverbod komt, lijken de gemeenten aan zet: ruim zeven op de tien Nederlanders vindt dat hun gemeente dan professionele vuurwerkshows op een centrale plaats moet organiseren. Bovendien zegt bijna twee derde van de vuurwerkafstekers te willen stoppen bij een vuurwerkverbod, als er in plaats daarvan een vuurwerkshow wordt georganiseerd.
Lokaal maatschappelijk draagvlak
De raadswerkgroep Vuurwerk heeft in 2020 gesproken met vuurwerkhandelaren en was van plan om ook sessies met bewoners te organiseren. Door de maatregelen rondom het COVID-19 virus is dit laatste niet doorgegaan. Landelijk werd daarbij besloten tot een eenmalig landelijk vuurwerkverbod.
Dit heeft tot verschillende positieve en negatieve reacties in de samenleving gezorgd.
Het verbod tot het afsteken van vuurwerk zal bij menig inwoner een reactie veroorzaken.
Wanneer in Apeldoorn besloten wordt tot het wijzigen van de APV waardoor vanaf komende
jaarwisseling het afsteken van consumentenvuurwerk verboden wordt dan is de verwachting dat hier veel reacties op zullen komen en het maatschappelijk draagvlak onder druk zal staan. Vuurwerk afsteken wordt beschouwd als een traditie. Bovendien wordt de samenleving al geruime tijd beperkt door de geldende coronamaatregelen en kijkt uit naar het moment waarop de beperkingen weer kunnen worden versoepeld/ opgeheven. Sommige inwoners zullen van mening zijn dat ‘de overheid hen een feestje afneemt’.
Om voldoende draagvlak te creëren waardoor er van nature minder vuurwerk zal worden afgestoken dient er gekeken te worden naar alternatieven. Parallel aan de inspraakperiode van de APV-bepaling waarbij een verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk wordt ingesteld, wordt daarom onderzoek gedaan naar mogelijke flankerende maatregelen en wordt een plan van aanpak opgesteld om te komen tot een uitvoering van de motie.
De oplopende druk in de samenleving als gevolg van de coronamaatregelen in samenhang gezien met de substantiële knelpunten in de handhaving van het verbod en de financiële risicoparagraaf kunnen worden meegenomen bij de finale keuze voor het zomerreces om een verbod op het
afsteken van consumentenvuurwerk in te stellen en de timing van de ingangsdatum van het verbod.
6. Risico’s
Er moet rekening worden gehouden met mogelijke schadeclaims van lokale vuurwerkondernemers (zie punt 7. Financiële paragraaf).
Onvoldoende handhavingscapaciteit bij politie en gemeente (BOA’s). De handhaving van het verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk stuit op problemen. Met het openbaar ministerie en de
politie is afgesproken hier een extra driehoeksoverleg (overleg burgemeester, openbaar ministerie en politie) over te beleggen. De uitkomst hiervan wordt meegenomen in het plan van aanpak.
7. Financiële paragraaf
Er moet rekening worden gehouden met mogelijke schadeclaims van lokale vuurwerkondernemers.
Het totaalbedrag aan mogelijke schadeclaims waarmee rekening dient te worden gehouden wordt indicatief geraamd op minimaal € 472.500 en maximaal € 962.500 excl. PM versnelde afschrijving (zie bijgevoegd SAOZ-rapport).
Meerkosten in verband met extra inzet handhaving PM.
Daarnaast zijn er extra kosten als gevolg van eventuele flankerende maatregelen en het plan van aanpak ‘vuurwerkverbod’. Deze post wordt in dit stadium op PM gezet in afwachting van de uitwerking van de flankerende maatregelen en het plan van aanpak ‘vuurwerkverbod’.
8. Communicatie van het besluit
De concept APV-bepaling zal voor inspraak worden vrijgegeven via
www.officielebekendmakingen.nl. Na afloop van de inspraakperiode zullen de ingekomen reacties worden verwerkt en wordt het voorstel ter besluitvorming voorgelegd aan de gemeenteraad.
Wanneer de gemeenteraad besluit tot het instellen van een verbod op het afsteken van
consumentenvuurwerk zal er een speciaal communicatietraject worden ingezet om het verbod uit te dragen, bewustwording en het naleefgedrag bij een breed publiek te stimuleren en betrokkenen te informeren. De acceptatie van de nieuwe norm zal naar verwachting geleidelijk verlopen.
9. Realisatie van het besluit
Na afloop van de inspraaktermijn zullen de ingekomen inspraakreacties worden gebundeld en samen met het onderzoek flankerende maatregelen en het plan van aanpak voor het zomerreces ter bespreking en nadere besluitvorming worden geagendeerd bij de gemeenteraad.
