• No results found

Burn-out en bevlogenheid bij artsen: wat zegt het onderzoek?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Burn-out en bevlogenheid bij artsen: wat zegt het onderzoek?"

Copied!
46
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

Burn-out en bevlogenheid bij artsen: wat zegt het onderzoek?

Lode Godderis (Md, Phd) 1,2

1 KULeuven, Center Environment and Health, Leuven, Belgium;

2 Idewe, External Service for Prevention and Protection at

Work, Heverlee, Belgium

(2)

Inleiding

(3)

Inleiding

(4)

Topdokter Dirk, 28 jaar

(5)

“Burnout is a syndrome of emotional exhaustion, depersonalization, and reduced personal

accomplishment that can occur among individuals who work with people in some capacity“

“Work engagement is a positive, fulfilling

work-related state of mind that is characterized by vigor, dedication, and absorption”

Achtergrond

(6)

Prevalentie Burn-out (BO)

*Klinische burn-out = werk-gerelateerde neurasthenie (klinische diagnose) – ICD-10

**Verhoogd risico op klinische burn-out wanneer in hoogste kwartiel op EU en hoogste kwartiel op DP of laagste kwartiel op PB (MBI) Bron: Houtman, Schaufeli & Taris (2000), p. 74 (Nederland!)

Risicoberoepen: artsen,

verpleegkundigen, leerkrachten

Klinische burn- out (%)*

Risico op burn- out (%)**

Verpleegkundigen 5% 18%

Hoofdverpleegkundigen 3% 13%

Tandartsen 5% 14%

Psychiaters 9% 22%

Verloskundigen 7% 23%

Arbo-artsen 11% 23%

Huisartsen 8% 41%

(Vlaanderen:) Journalisten 10% 21%

(7)

Achtergrond

Mate van belemmering

Aard Tijdelijk / chronisch

Spanningsklachten Stressklachten verstoren dagelijks functioneren niet

Allerlei

Niet systematisch door het werk

Tijdelijk

Overspanning Ernstige stressklachten verstoren sociaal functioneren – onhoudbare

spanningsklachten

Allerlei

Niet systematisch door het werk

Tijdelijk

Chronische vermoeidheid

Algemene vermoeidheid, geen werk-gerelateerd

dysfunctioneren

Allerlei

Niet systematisch door het werk

Langdurig

Depressie Verlies interesse en eetlust – dysfunctioneren –

stemmingsstoornis

Alle aspecten van het leven Langdurig

Burn-out Langdurige overspanning – werk-gerelateerd dysfunctioneren –

energiestoornis

Werk-gerelateerd Langdurig

(8)

Werkgevers moeten burn-out voorkomen

28/08/2014 om 13:17 door evg

Foto: Flip Franssen/Hollandse Hoogte

De term ‘burn-out’ wordt vanaf 1 september vermeld in de Belgische wet over welzijn op het werk.

Werkgevers krijgen de verantwoordelijkheid om een burn-out en stress bij hun werknemers te vermijden, net als pesten op het werk, seksuele intimidatie en geweld. Dat meldt Le Soir.

Tot nu toe kon een werknemer enkel een ‘gemotiveerde klacht’ indienen tegen een werkgever, mocht die voor zijn werknemers de voorwaarden creëren voor een burn-out. Maar vaak heeft een werkgever of collega geen ‘duidelijke fout’ gemaakt. Soms past de werkorganisatie niet bij iemand, of verwacht een bedrijf te veel van een werknemer in relatie tot diens mogelijkheden.

Daar komt nu verandering in. Een meer neutrale ‘psychosociale individuele aanvraag tot interventie’ zal mogelijk zijn.

Werknemers kunnen dan vragen aan het bedrijf om in te grijpen.

Maar werkgevers zullen ook meer preventief moeten optreden om welzijn op het werk te garanderen: werknemers sensibiliseren en risicoanalyses uitvoeren bijvoorbeeld. Wanneer een werkgever de organisatie van het werk verandert, moet dat gepaard gaan met een grondige analyse vooraf. Dat past binnen een totale visie op de wet, die nu meer focust op preventie dan op repressie.

Werkgevers moeten burn-out voorkomen - De Standaard http://www.standaard.be/cnt/dmf20140828_01236410

1 of 1 9/02/15 10:27

‘Debat over burn-outs niet enkel op werkvloer voeren’

04/02/2015 om 10:52 door lbo | Bron: BELGA

Foto: GPD/THEO VAN ZWAN

Het debat over burn-outs moet met de hele samenleving gevoerd worden, en niet enkel met de werkgevers. Daarvoor pleiten werkgeversorganisaties Unizo, VBO, VKW en Voka woensdag in een gezamenlijk persbericht, nadat uit een onderzoek van Securex is gebleken dat een op de tien werknemers met een reële burn-out kampt. “De oorzaak is een maatschappelijk probleem, en niet dat van de werkplek in de eerste plaats”, klinkt het. “Als de ‘work-life balance’ een invloed heeft op het psychisch welbevinden van de mens dienen we de ‘life-factor’ even kritisch te bekijken als de ‘work factor’.”

De werkgevers wijzen op de vele keuzemogelijkheden en de hyperconnectiviteit, die leiden tot veel prikkels en stress.

“En bedrijven zijn hiervan net zoveel slachtoffer als andere actoren in de maatschappij”, aldus Caroline Ven, gedelegeerd bestuurder bij VKW. “Binnen het bedrijfsleven is nu al veel aandacht voor burn-outs, maar de werkgever kan dat niet alleen.”

Volgens Ven zitten we in een overgangsperiode, waarin we moeten leren omgaan met de vele prikkels. “Hoe we dat moeten doen is niet zo evident, maar er bestaat geen unieke oplossing voor. Sommige bedrijven hebben hun beleid over bereikbaarheid intussen aangepast. Sommige bedrijven maken het zelfs onmogelijk om thuis mails te checken.”

Uit het onderzoek van Securex van vorige week was ook gebleken dat bijna de helft van de grote en een kwart van de kleine organisaties een burn-outbeleid voert. Die bedrijven slagen er ook in om het aantal gevallen te verminderen.

“Maar het bedrijfsleven kan dat dus niet alleen”, beklemtoont Ven. “Misschien moeten we temporiseren als samenleving, en weer meer de stilte en rust koesteren.”

‘Debat over burn-outs niet enkel op werkvloer voeren’ - De S... http://www.standaard.be/cnt/dmf20150204_01510597

1 of 2 9/02/15 10:27

(9)

Dirk, 28 jaar

(10)

Dirk, 28 jaar ‘Debat over burn-outs niet enkel op werkvloer voeren’

04/02/2015 om 10:52 door lbo | Bron: BELGA

Foto: GPD/THEO VAN ZWAN

Het debat over burn-outs moet met de hele samenleving gevoerd worden, en niet enkel met de werkgevers. Daarvoor pleiten werkgeversorganisaties Unizo, VBO, VKW en Voka woensdag in een gezamenlijk persbericht, nadat uit een onderzoek van Securex is gebleken dat een op de tien werknemers met een reële burn-out kampt. “De oorzaak is een maatschappelijk probleem, en niet dat van de werkplek in de eerste plaats”, klinkt het. “Als de ‘work-life balance’ een invloed heeft op het psychisch welbevinden van de mens dienen we de ‘life-factor’ even kritisch te bekijken als de ‘work factor’.”

De werkgevers wijzen op de vele keuzemogelijkheden en de hyperconnectiviteit, die leiden tot veel prikkels en stress.

“En bedrijven zijn hiervan net zoveel slachtoffer als andere actoren in de maatschappij”, aldus Caroline Ven, gedelegeerd bestuurder bij VKW. “Binnen het bedrijfsleven is nu al veel aandacht voor burn-outs, maar de werkgever kan dat niet alleen.”

Volgens Ven zitten we in een overgangsperiode, waarin we moeten leren omgaan met de vele prikkels. “Hoe we dat moeten doen is niet zo evident, maar er bestaat geen unieke oplossing voor. Sommige bedrijven hebben hun beleid over bereikbaarheid intussen aangepast. Sommige bedrijven maken het zelfs onmogelijk om thuis mails te checken.”

Uit het onderzoek van Securex van vorige week was ook gebleken dat bijna de helft van de grote en een kwart van de kleine organisaties een burn-outbeleid voert. Die bedrijven slagen er ook in om het aantal gevallen te verminderen.

“Maar het bedrijfsleven kan dat dus niet alleen”, beklemtoont Ven. “Misschien moeten we temporiseren als samenleving, en weer meer de stilte en rust koesteren.”

‘Debat over burn-outs niet enkel op werkvloer voeren’ - De S... http://www.standaard.be/cnt/dmf20150204_01510597

1 of 2 9/02/15 10:27

(11)

5 persoonlijkheidsdimensies

•  Altruïsme – B0 !

•  Neuroticisme – B0 "#

•   0penheid – B0 "#

•  Extraversie – B0 !#

•  Consciëntieusheid – B0 "!

(12)

Copingstijlen

(13)

Copingstijlen

(14)

Burnout voorkomen: zelfzorg

(15)

Burnout voorkomen: gezond lichaam

•   Fysieke activiteit

•   Eet gezond

•  Slaaphygiene

•   Ademhaling

(16)

Burnout voorkomen: gezonde geest

•  Versterk bewust je positieve emoties

•  Verbeter je

zelfmanagement

•  Verander eens van gedachten

•   Zoek je drijvende kracht

•  Evalueer op tijd en stond

•  Pak je eigen

kwetsbaarheid aan

(17)

Dirk, 28 jaar Werkgevers moeten burn-out voorkomen

28/08/2014 om 13:17 door evg

Foto: Flip Franssen/Hollandse Hoogte

De term ‘burn-out’ wordt vanaf 1 september vermeld in de Belgische wet over welzijn op het werk.

Werkgevers krijgen de verantwoordelijkheid om een burn-out en stress bij hun werknemers te vermijden, net als pesten op het werk, seksuele intimidatie en geweld. Dat meldt Le Soir.

Tot nu toe kon een werknemer enkel een ‘gemotiveerde klacht’ indienen tegen een werkgever, mocht die voor zijn werknemers de voorwaarden creëren voor een burn-out. Maar vaak heeft een werkgever of collega geen ‘duidelijke fout’ gemaakt. Soms past de werkorganisatie niet bij iemand, of verwacht een bedrijf te veel van een werknemer in relatie tot diens mogelijkheden.

Daar komt nu verandering in. Een meer neutrale ‘psychosociale individuele aanvraag tot interventie’ zal mogelijk zijn.

Werknemers kunnen dan vragen aan het bedrijf om in te grijpen.

Maar werkgevers zullen ook meer preventief moeten optreden om welzijn op het werk te garanderen: werknemers sensibiliseren en risicoanalyses uitvoeren bijvoorbeeld. Wanneer een werkgever de organisatie van het werk verandert, moet dat gepaard gaan met een grondige analyse vooraf. Dat past binnen een totale visie op de wet, die nu meer focust op preventie dan op repressie.

Werkgevers moeten burn-out voorkomen - De Standaard http://www.standaard.be/cnt/dmf20140828_01236410

1 of 1 9/02/15 10:27

(18)

Burnout en work engagement

18

VARIABLE P N TOTAL

% Emotional exhaustion (EE) 478 (39,9) 1441 (31,1) 1919 (32,9)

% Depersonalization (DP) 334 (27,9) 1119 (24,1) 1435 (24,9)

% Personal accomplishments (PA) 183 (15,3) 1050 (22,7) 1233 (21,1)

% At risk for burnout (definition 1) 213 (17,8) 574 (12,4) 787 (13,5)

% Burnout (definition 2) 65 (5,4) 318 (6,9) 383 (6,6)

% High work engagement 758 (63,3) 2737 (59,1) 3495 (59,9)

Definitions burnout:

1)  High EE & (High DP OR low PA) 2)  High EE & High DP & low PA

(Schaufeli en Dierendonck, 2000)

(19)

Burnout

19

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Forensic medicine (n=1)

Nuclear medicine (n=15)

Child and Adolescent Psychiatry (n=17)

Medical oncology (n=19)

X-ray diagnosis (n=41)

Gynaecology - obstetrics (n=65)

Rheumatology (n=5)

Other (n=147)

General medicine (n=46)

Geriatrics (n=24)

Orthopaedic surgery (n=31)

Clinical biology (n=30)

Radiotherapy(n=14)

Anaesthesia and resuscitation (n= 145)

Urology (n=36)

Emergency (n=38)

(20)

Burnout en work engagement

20

VARIABLE P R TOTAL

% Emotional exhaustion (EE) 391 (39,9) 87 (39,9) 478 (39,9)

% Depersonalization (DP) 257 (26,2) 77 (35,3,1) 334 (27,9)

% Personal accomplishments (PA) 143 (14,6) 40 (18,3) 183 (15,3)

% At risk for burnout (definition 1) 174 (17,8) 39 (17,9) 213 (17,8)

% Burnout (definition 2) 48 (4,9) 17 (7,8) 65 (5,4)

% High work engagement 641 (65,4) 117 (53,7) 758 (63,3)

Definitions burnout:

1)  High EE & (High DP OR low PA) 2)  High EE & High DP & low PA

(Schaufeli en Dierendonck, 2000)

(21)

D ETERMINANTS C ONSEQUENCES

BURNOUT

WORK

ENGAGEMENT

Job-demands

Personal well-being

Job Resources

Work-related behavior

Attitudes Personal

characteristics

(22)

Emotional exhaustion Depersonalization

Personal

accomplishments

Engagement

D ETERMINANTS C ONSEQUENCES

Workload

Role conflict

Emotional strain

Job demands Well being

Mental health Physical health

Psychosomatic compl.

Job resources Autonomy

Skill utilization

Social support colleagues

Behavior Medication use Absenteeism/

presenteeism Clinical incidents

Attitudes

Intention to leave

Working hours

Extra role behavior

Working till age 65

(23)

Job demands

(24)

Job demands

Arts specialist in

opleiding (n=218)

Geneesheer specialisten (n=980)

Werkuren/week * 57.65 +/- 10.32 55.37 +/- 12.91 Nachten/maand * 3.84 +/- 2.63 2.35 +/- 2.96 Weekenddagen/

maand * 2.28 +/- 1.24 2.03 +/- 1.61

Werkdruk

(Gemiddelde +/- SD) 3.77 +/- 0.70 3.67 +/ 0.72

(25)

Job demands

Arts specialist in

opleiding (n=218)

Geneesheer specialisten (n=980)

Rolconflicten

(Gemiddelde +/- SD) * 3.01 +/- 0.95 2.66 +/- 0.90 Rolambiguïteit

(Gemiddelde +/- SD) * 2.61 +/- 0.68 2.42 +/- 0.70 Emotionele belasting

(Gemiddelde +/- SD) 3.50 +/- 0.77 3.57 +/- 0.86

(26)

Emotional exhaustion Depersonalization

Personal

accomplishments

Engagement

D ETERMINANTS C ONSEQUENCES

Workload

Role conflict

Emotional strain

Job demands Well being

Mental health Physical health

Psychosomatic compl.

Job resources Autonomy

Skill utilization

Social support colleagues

Behavior Medication use Absenteeism/

presenteeism Clinical incidents

Attitudes

Intention to leave

Working hours

Extra role behavior

Working till age 65

(27)

Job resources

(28)

Job resources

Arts specialist in

opleiding (n=218)

Geneesheer specialisten (n=980)

Autonomie

(Gemiddelde +/- SD) * 2.41 +/- 0.76 3.12 +/- 0.76 Participatie

(Gemiddelde +/- SD) * 2.15 +/- 0.81 2.54 +/- 0.86 Feedback

(Gemiddelde +/- SD) * 2.75 +/- 0.77 3.14 +/- 0.76

(29)

Functioneringsgesprek

(30)

Job resources

Arts specialist in

opleiding (n=218)

Geneesheer specialisten (n=980)

Sociale steun

collega’s (Gemiddelde +/- SD) *

3.80 +/- 0.62 3.47 +/- 0.72 Relatie arts-

verpleegkundige

(Gemiddelde +/- SD) *

3.59 +/- 0.65 3.77 +/- 0.60 Sociale steun

leidinggevende

(Gemiddelde +/- SD) *

3.17 +/- 0.88 3.37 +/- 0.92

(31)

Belbin vragenlijst (n=394)

64,97%  

35,03%  

Volledig  ingevuld   Niet  volledig  ingevuld  

(32)

Belbin voorkeursrol

0%  

5%  

10%  

15%  

20%  

25%  

30%  

35%  

(33)

Emotional exhaustion Depersonalization

Personal

accomplishments

Engagement

D ETERMINANTS C ONSEQUENCES

Workload

Role conflict

Emotional strain

Job demands Well being

Mental health Physical health

Psychosomatic compl.

Job resources Autonomy

Skill utilization

Social support colleagues

Behavior Medication use Absenteeism/

presenteeism Clinical incidents

Attitudes

Intention to leave

Working hours

Extra role behavior

Working till age 65

(34)

Attitudes

(35)

Emotional exhaustion Depersonalization

Personal

accomplishments

Engagement

D ETERMINANTS C ONSEQUENCES

Workload

Role conflict

Emotional strain

Job demands Well being

Mental health Physical health

Psychosomatic compl.

Job resources Autonomy

Skill utilization

Social support colleagues

Behavior Medication use Absenteeism/

presenteeism Clinical incidents

Attitudes

Intention to leave

Working hours

Extra role behavior

Working till age 65

(36)

Attitudes

(37)

Emotional exhaustion Depersonalization

Personal

accomplishments

Engagement

D ETERMINANTS C ONSEQUENCES

Workload

Role conflict

Emotional strain

Job demands Well being

Mental health Physical health

Psychosomatic compl.

Job resources Autonomy

Skill utilization

Social support colleagues

Behavior Medication use Absenteeism/

presenteeism Clinical incidents

Attitudes

Intention to leave

Working hours

Extra role behavior

Working till age 65

(38)

Attitudes

(39)

D ETERMINANTS C ONSEQUENCES

BURNOUT

WORK

ENGAGEMENT

Job-demands

Personal well-being

Job Resources

Work-related behavior

Attitudes Personal

characteristics

(40)

Dirk

(41)

Verschillen tussen sectoren?

OVERHEID N = 751 GEZONDHEIDS

ZORG N = 571

DIENSTEN N = 864 INDUSTRIE

N = 399

(42)

Leeftijd

0,0%  

10,0%  

20,0%  

30,0%  

40,0%  

50,0%  

60,0%  

70,0%  

80,0%  

Laag   Hoog  

<45  

>45  

(43)

Burnout en leeftijd

IDEWE, externe dienst voor preventie en bescherming op het werk

0 5 10 15 20

laag hoog laag hoog

< 45 jaar > 45 jaar

zi ek te ve rzu im ( dagen )

Risico op burnout

(44)

Preventie

44

  Primaire preventie

(voorkómen - preventief)

Signalering (hoe opmerken)

Secundaire preventie (schade beperken -

curatief)

Individu-gericht

•  Sensibilisatie- campagnes:

bewustzijn verhogen

•  Promoten van een gezonde levensstijl

•  Self-assessment

•  Opleiding i.k.v.

stressmanagement

•  Cognitieve gedrags- technieken

•  Coping (actief vs.

passief)

Organisatie-gericht

•  Inspelen op demands en resources

•  Organisatiecultuur:

‘ook aandacht besteden aan eigen gezondheid is van belang’ (zorgsysteem)

•  Regelmatige screening: Risico- analyse psychosociale aspecten

•  Beschikbaarheid vertrouwenspersoon/

mentor

•  Rol

vertrouwenspersoon/

mentor

•  Bijsturing demands en resources + opvolging

 Combinatie : Individu &

organisatie

•  Sensibilisatie- campagnes

•  Persoon-job fit bewaken

•  Regelmatige screening

•  (individuele risico- analyses)

•  Coaching en consultatie

•  Support-groepen

(45)

Burnout voorkomen: enkele concrete tips

•  Vang de signalen op en doe er iets mee

•  Zoek sociale steun en waardeer het

•   Leer omgaan met conflicten en emotionele situaties.

•  Trek je grenzen

•  Leer omgaan met je onaangepast perfectionisme

(46)

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

In the current study, we therefore examined whether intrana- sal oxytocin administration would enhance interference by emotional (positive and negative) information during a

Ten slotte is er bij bevlogenheid sprake van congruentie tussen datgene wat de betrokkene belangrijk vindt en datgene waar de organisatie voor staat; bij burn-out komen

Uit de analyses met het JD-R model komt naar voren dat het voor bedrijven vooral loont om in energiebronnen te investeren, omdat daarmee meerdere vlie- gen in één klap worden

Respondents, 409 men and 346 women, who had a paid job for at least 20 hours per week, completed questionnaires con- cerning demographic variables, personality, temperament,

Even more interesting, when all items of the four measures were combined and factor-analyzed, still one factor emerged, providing support for the view that fatigue, at least in

If the gender difference in the effect of working hours on firm-sponsored training is in- duced by a different level of job stability between male and female part-timers, this might

For work related variables, negative relations were hypothesized between affective commitment, continuance commitment, normative commitment, job involvement,

Data were ana- lyzed using repeated measures ANOVAs, with as between- subjects factor Group (hydrocortisone vs. placebo) and Load (high vs. low), Target type (present vs. absent)