• No results found

Prostaatkanker. Met wie kan ik erover praten?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Prostaatkanker. Met wie kan ik erover praten?"

Copied!
10
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

enoit Koerperich - Stichting tegen Kanker - Leuvensesteenweg 479, B-1030 Brussel • Stichting van openbaar nut • 0873.268.432 • P&R 22.06 CDN Communication 22.4.93 3.1.5. NL

Prostaatkanker

Met wie kan ik erover praten?

• Zoekt u hulp of andere informatie?

• Heeft u behoefte om uw hart eens te luchten?

• Zoekt u informatie over een type kanker of de behandelingsmogelijkheden?

• Wilt u weten hoe u op een dienst van Stichting tegen Kanker een beroep kunt doen?

Bel dan gratis en anoniem naar Kankerinfo (van maandag tot vrijdag, van 9u tot 18u).

Professionele hulpverleners (artsen, psychologen, verpleeg- kundigen en maatschappelijk assistenten) nemen er de tijd voor iedereen die met kanker geconfronteerd wordt.

Leuvensesteenweg 479 • 1030 Brussel

T. 02 733 68 68 • info@kanker.be • www.kanker.be Steun ons: IBAN: BE45 0000 0000 8989 • BIC: BPOTBEB1

Van hoop naar overwinning!

(2)

Inhoud

Frequentie . . . . 4

Risicofactoren . . . . 4

Symptomen . . . . 5

Diagnose-onderzoeken en uitzaaiingsbalans . . . . 6

Stadium . . . . 8

Behandelingen . . . . 8

Nog enkele tips . . . . 14

Stichting tegen Kanker Van hoop naar overwinning! . . . . 19

De informatie in deze folder of op internet vervangt nooit het medisch advies van een arts. Maak indien nodig een afspraak.

Prostaatkanker is een massa (ook wel 'tumor' genoemd) van abnormale cellen die zich op een ongecontroleerde manier vermenigvuldigen. Meestal blijft prostaatkanker vrij beperkt en dringt geen andere organen binnen.

Sommige van deze weinig agressieve kankers ontwikkelen zich heel langzaam en vormen gedurende jaren geen enkel probleem. Maar als de tumor groeit, kan hij binnendringen in organen die in rechtstreeks contact staan met de prostaat (bv. de blaas of de endeldarm). In sommige gevallen kunnen de kankercellen ontsnappen uit de prostaat en zich vestigen in andere, verder gelegen organen (lymfeklieren of botten en in mindere mate in de longen of de lever) om daar secundaire tumoren, ook uitzaaiingen of metastasen genoemd, te vormen.

Deze uitzaaiingen bestaan uit kankercellen afkomstig uit de prostaat en moeten daarom als prostaatkanker worden behandeld.

Opgelet

(3)

Symptomen

Prostaatkanker gaat niet gepaard met specifieke symptomen.

Meestal blijft de ziekte gedurende verschillende jaren onopgemerkt. De kanker moet al een zekere grootte hebben bereikt, vooraleer er zich problemen voordoen, zoals de samendrukking van de urinewegen:

een minder krachtige urinestraal;

vaker moeten plassen, ook 's nachts;

een pijnlijk of branderig gevoel bij het plassen;

troebele of bloederige urine.

Dergelijke problemen bij het plassen komen vaak voor bij oudere mannen. Doorgaans zijn zij het gevolg van een vergrote prostaat (goedaardig gezwel) en niet van een kanker.

Men mag deze symptomen evenwel niet negeren. Het is aangewezen een arts te raadplegen om de oorzaak van de problemen op te sporen.

Andere symptomen

Een kwaadaardig prostaatgezwel dat de naburige organen overwoekert, kan gepaard gaan met doffe pijn in de onderbuik of de onderrug, met irritatie aan de endeldarm, enz. Bij over- woekering van de lymfevaten stellen artsen soms een oedeem (zwelling) aan het been of de penis vast. Die symptomen treden pas in een laat stadium op.

Het gebeurt vaak dat de ziekte pas aan het licht komt, wanneer uitzaaiingen klachten veroorzaken, voornamelijk in de botten (spontane breuken, pijnlijke beenderen).

Frequentie

Prostaatkanker komt vooral voor bij oudere mannen.

In 2017 werden meer dan 9500 nieuwe gevallen geregisteerd (cijfers van het Kankerregister). Ongeveer drie vierde van deze patiënten waren ouder dan 65 jaar. Momenteel is het de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen.

Risicofactoren

De duidelijkst bepalende factor is de leeftijd. Hoe ouder iemand wordt, hoe groter de kans op prostaatkanker.

Bovendien lopen mannen waarvan de vader, de broer en/of een oom prostaatkanker hebben, een verhoogd risico op prostaatkanker. Bij 5 à 10 % van de gevallen van prostaat- kanker speelt de genetische factor een rol.

Mogelijk spelen ook omgevingsfactoren en voeding een rol bij het ontstaan van prostaatkanker.

Prostaatkanker is niet besmettelijk. Partners hoeven zich dus niet ongerust te maken, ook niet bij seksuele betrekkingen.

(4)

Uitzaaiingsbalans

Als uit de biopsie de aanwezigheid van prostaatkanker blijkt, is een uitzaaiingsbalans nodig om na te gaan of er eventuele uitzaaiingen (klieren, botten,…) zijn.

De uitzaaiingsbalans omvat meestal:

botscintigrafie (onderzoek naar uitzaaiingen in de beenderen) ;

scan van de borstkas (onderzoek naar eventuele uitzaaiingen in de longen) en van de buik (onderzoek naar uitzaaiingen in de lever en controle van de nieren);

RMI van het bekken om de vorm van de prostaat te beoordelen en om abnormaal grote klieren op te sporen.

Een laag PSA-gehalte van het bloed op het moment van de diagnose maakt de aanwezigheid van uitzaaiingen weinig waarschijnlijk. Zo zijn die onderzoeken soms te vermijden.

Details over het verloop van de verschillende

onderzoeken vindt u op de website www.kanker.be of via Kankerinfo op 0800 15 802.

PSA-dosering in het bloed

Bij het vaststellen van symptomen, kan een hoge PSA-dosering (Prostate Specific Antigen) in het bloed in de richting wijzen van prostaatkanker. Maar een abnormaal hoge dosering betekent niet automatisch kanker en, omgekeerd, is er bij prostaatkanker niet altijd een verhoogd PSA-gehalte.

Nadat de diagnose van prostaatkanker wordt gesteld, kan het PSA-gehalte, aangevuld met punctie-biopsie, gebruikt worden om de evolutie van de ziekte te volgen bij patiënten die aangeraden werden zich verder te laten opvolgen, zonder onmiddellijke behandeling.

Bij behandeling van de prostaatkanker, wordt de PSA-meting gebruikt voor de evaluatie van de therapie, voor de opvolging van de patiënt en voor het vaststellen van een eventueel hervallen.

Diagnose-onderzoeken en uitzaaiingsbalans

De diagnose van prostaatkanker wordt meestal gesteld door een uroloog. Naargelang de symptomen, zal hij een of meer van volgende onderzoeken uitvoeren:

rectaal toucher : betasten van de prostaat via de endeldarm (rectum) ;

echografie van de prostaat via het rectum ;

punctie met biopsie om de cellen onder de microscoop te onderzoeken en zo met zekerheid de diagnose te kunnen stellen. De uroloog prikt met een naald in de prostaat door de wand van het rectum om cellen af te nemen.

De punctie gaat vaak gepaard met beperkt bloedverlies in de urine, de ontlasting of het sperma. De patiënt krijgt een antibioticabehandeling om infecties van de prostaat erna te vermijden

(5)

Deze weinig agressieve kankers ontwikkelen zich heel langzaam zodat de behandeling, volgens bepaalde criteria, kan uitgesteld worden zonder de genezingskansen te verminderen. In sommige gevallen is zelfs nooit een behandeling nodig. Een regelmatige controle van het PSA- gehalte is dan wel aangewezen, aangevuld met een nieuwe biopsie om de evolutie van de ziekte te volgen en zo nodig toch een behandeling te starten.

Curatieve behandelingen

Definitieve genezing van prostaatkanker is mogelijk, op voorwaarde dat het gezwel beperkt blijft tot de prostaat, zonder uitzaaiingen in andere weefsels.

Er zijn dan verschillende behandelingen mogelijk:

chirurgie;

externe radiotherapie;

brachytherapie of curietherapie;

behandeling met ultrasone golven;

cryotherapie.

Chirurgie

Vooral relatief jonge mannen die in goede gezondheid verkeren, komen ervoor in aanmerking. De operatie bestaat uit de volledige verwijdering van de prostaat en zaadblaasjes (radicale prostatectomie). Bij agressieve kanker worden ook de lymfeklieren verwijderd. Deze worden microscopisch onderzocht om het stadium en de uitbreiding van de ziekte vast te stellen.

Deze operatie kan ook uitgevoerd worden zonder de buik helemaal te openen: via kleine gaatjes in de buikwand worden de nodige instrumenten ingevoerd. Dit noemt men laparoscopie of robot-gestuurde chirurgie. Die techniek biedt verschillende voordelen: fijnere dissectie, minder bloedverlies, sneller herstel en korter verblijf in het ziekenhuis.

Stadium

Het stadium wijst op de graad van uitbreiding van de kanker en wordt bepaald volgens het resultaat van de uitzaaiingsbalans.

Het stadium, zowel als de cel-agressiviteit zijn belangrijk om te beslissen of een behandeling op korte termijn al dan niet nodig is en, indien zo, om de juiste behandeling te bepalen.

Behandelingen

Bij kanker, wordt de behandeling geval per geval bepaald.

Iedere patiënt wordt behandeld door een multidisciplinair team met een grote ervaring in de behandeling van prostaatkanker.

In functie van het stadium van de ziekte stellen de artsen een behandelingsschema op. Ze houden daarbij rekening met de cel-agressiviteit, de leeftijd van de patiënt en zijn algemene gezondheidstoestand.

De behandelingen die mikken op de definitieve genezing van de patiënt, noemen we curatieve behandelingen. Palliatieve behandelingen dienen eerder om de evolutie van de ziekte te vertragenen/of de symptomen te verlichten.

Afwachten en toezicht

Wanneer een klein, asymptomatisch en weinig agressief prostaatgezwel wordt vastgesteld bij een zeer oude patiënt of iemand wiens levensverwachtingen erg laag liggen door andere ziektes, is de beste oplossing soms geen behandeling te geven. Curatieve of palliatieve behandelingen gaan immers vaak gepaard met niet te onderschatten bijwerkingen.

Bij weinig agressieve kankers en bij patiënten die een

(6)

Deze behandeling is doeltreffend, maar zoals bij de klassieke chirurgie zijn er ook bijwerkingen. Het is ook niet bewezen dat deze techniek beter is dan klassieke chirurgie.

Bijwerkingen

Risico op urine-incontinentie, erectiestoornissen, impotentie of vernauwing van de urinewegen.

Externe radiotherapie

De behandeling bestaat erin de kankercellen te bestralen met röntgenstralen van zeer hoge energie.

Bijwerkingen

Deze behandeling gaat meestal gepaard met vermoeidheid.

Er bestaat ook een risico van bestraling van de naburige weefsels en organen, en irritatie van de blaas en het rectum maar meestal van korte duur. Op termijn kunnen ook erectiestoornissen en impotentie voorkomen.

Brachytherapie of curietherapie

Die techniek bestaat erin definitief radioactieve staafjes direct in de prostaat in te planten. Elk staafje meet 4,5 bij 0,8 mm en is samengesteld uit een radioactieve bron (jodium, iridium of palladium) in een titaniumomhulsel. Het plaatsen van de staafjes gebeurt onder volledige narcose, aan de hand van naalden.

De aldus geleverde bestraling gebeurt enkel door direct contact met de staafjes en houdt geen risico in voor mensen in de omgeving. Na 40 dagen zijn de staafjes niet meer radio- actief. Deze weinig ingrijpende techniek wordt gebruikt bij kwetsbare patiënten waar klassieke chirurgie niet aangewezen is en bij weinig agressieve kanker. Er is slechts een kort verblijf in het ziekenhuis vereist (meestal één nacht na het plaatsen van de staafjes).

Bijwerkingen

De radioactieve staafjes kunnen een tijdelijke irritatie van de urinewegen tot gevolg hebben (uretritis).

Behandeling met ultrasone golven

Deze methode (High Intensity Focused Ultrasounds : HIFU) bestaat erin ultrasone stralen te concentreren op een klein gedeelte van de prostaat (ongeveer 25 mm lang op 2 mm breed).

In die zone stijgt de temperatuur tot 80 °C. De thermische schok doodt de cellen.

De ultrasone golven kunnen indien nodig herhaald worden en voorgesteld worden aan patiënten die voor klassieke chirurgie niet in aanmerking komen. De HIFU-methode kan ook gebruikt worden indien radiotherapie mislukt.

Het is eveneens een weinig agressieve techniek waarvan de bijwerkingen beperkt zijn. Er is slechts een korte opname in het ziekenhuis vereist. Deze techniek wordt nog geëvalueerd.

(7)

Anti-androgene middelen

Deze geneesmiddelen verhinderen de vasthechting van mannelijke hormonen op hun prostaatreceptoren. Toediening gebeurt langs orale weg in één of meer dagelijkse doses. Ze kunnen ook tijdelijk gebruikt worden ter aanvulling op chemische castratie.

Andere palliatieve behandelingen behoren, indien nodig, ook tot de mogelijkheden, zoals :

een chirurgische ingreep bij obstructie van de urinewegen;

radiotherapie om de botpijn ten gevolge van uitzaaiingen te verlichten;

nieuwe anti-androgene middelen indien chemische castratie niet werkt;

chemotherapie voor kankers die resistent zijn tegen hormoontherapie;

in sommige gevallen van botuitzaaiingen worden geneesmiddelen toegediend om de botten te verstevigen (bisphosphonaten)

Meer details over deze behandelingen zijn beschikbaar op de website www.kanker.be of via Kankerinfo op 0800 15 802.

Cryotherapie

Deze behandeling werkt min of meer volgens hetzelfde principe.

Hierbij wordt een sonde in de prostaat gebracht om de cellen door bevriezing te vernietigen.

Cryotherapie wordt meestal niet als eerste behandeling ingezet, maar wordt experimenteel als afwisselende behandeling gebruikt.

Palliatieve zorgen

Het doel is de evolutie van de ziekte te vertragen en de levens- kwaliteit van de patiënt zoveel mogelijk te verbeteren.

Hormoontherapie

Hormoontherapie is de meest gebruikte palliatieve behandeling bij patiënten met uitgezaaide prostaatkanker.

Soms wordt ze ook tijdelijk als curatieve behandeling gebruikt als aanvulling op radiotherapie. Ze kan ook samen met chemotherapie gebruikt worden bij een diagnose van prostaatkanker met uitzaaiingen.

Hormoontherapie beperkt de aanmaak of de werking van mannelijke hormonen (testosteron), vertraagt de groei van de kankercellen of doodt ze op lange termijn door een ongunstig hormonaal klimaat te creëren.

Bijwerkingen

Hormoontherapie gaat voornamelijk gepaard met warmte- opstoten en vermindering van het libido (seksueel verlangen) en erectiestoornissen. Bepaalde patiënten kampen met verschillende klachten (gewichtstoename, vermoeidheid, spierpijn, bloedarmoede, concentratiestoornis, enz). Vaak stelt men een gynaecomastie vast (zwelling van de tepels). Soms doen er zich ook tijdelijke problemen voor met de bloeddruk (hypotensie of hypertensie: te lage of te hoge bloeddruk).

Chemische castratie

Verschillende geneesmiddelen kunnen de aanmaak van mannelijke hormonen blokkeren. De toediening van de behandeling gebeurt via intramusculaire of onderhuidse

(8)

Nog enkele tips

Vermoeidheid bestrijden

Vermoeidheid is een vaak voorkomende bijwerking van kanker en/of van de behandelingen. Ze kan tot lang na het stopzetten van de behandeling aanhouden.

De behandelende arts en/of het medisch team kunnen helpen om de vermoeidheid te verminderen.

Aangepaste fysieke activiteit, tijdens en na de behandelingen, geeft u opnieuw meer energie. Hierdoor kunnen de kleine dagelijkse inspanningen vlotter verlopen.

Details over lichaamsbeweging tijdens en na een kanker zijn beschikbaar op de website www.kanker.be of via Kankerinfo op 0800 15 802.

Pijn verlichten

Uw arts en/of het verzorgend personeel kunnen u helpen de pijn te verlichten. Volg altijd strikt hun aanbevelingen, vooral wat betreft de voorgeschreven dosis pijnstillers.

Blijven eten en ervan genieten

Als de ziekte of de behandelingen uw eetpatroon verstoren, kan u raad vragen aan een diëtist gespecialiseerd in oncologie (oncodiëtist).

Volg niet op eigen initiatief een zogezegd antikankerdieet. De werkzaamheid ervan is niet bewezen en u loopt het risico uw lichaam verder te verzwakken. Wees ook voorzichtig met het nemen van voedingssupplementen. Sommige kunnen de goede werking van de behandeling verstoren.

Meer informatie (tips, recepten, adressengids van de onco- diëtisten, enz.) vindt u op www.kanker.be/voeding-recepten of via Kankerinfo op 0800 15 802.

(9)

Stichting tegen Kanker biedt ook bijkomende telefonische psychologische coaching aan. Meer info op www.kanker.be of via Kankerinfo op 0800 15 802.

Het belang van goede moed

Tijdens de ziekte is het normaal dat u goede en slechte momenten hebt. Het verzorgend personeel is er om u te helpen deze moeilijke periode door te komen.

Na het einde van een kankerbehandeling moet u terug aarden in het “gewone” leven, eventueel terug beginnen werken. En toch voelt u zich als een schipbreukeling na een avontuur dat moeilijk te beschrijven valt.

Als u het lastig hebt, praat er dan over met een naaste, iemand van het zorgteam, met een psycholoog of met de leden van een patiëntenvereniging.

Opgelet voor interacties met medicijnen!

Bepaalde medicijnen, zowel conventionele als niet- conventionele middelen, kunnen het effect van een kankertherapie beïnvloeden.

Maak daarom een lijstje van de behandelingen die u volgt (medicijnen, maar ook vitaminen, planten, diëten, enz.) en praat erover met uw arts of het verzorgend personeel tijdens uw consultaties.

Beschikbare brochures op www.kanker.be/publicaties of via Kankerinfo op 0800 15 802:

• Complementaire geneeskunde en kanker

• Voedingssupplementengids

De tabakologen van Tabakstop geven u gratis informatie,

Stop met roken

Indien u rookt, overweeg dan zeker om te stoppen.

Hierdoor verlaagt u het risico op het terugkeren van kanker.

(10)

De COZ, een partner tijdens de behandeling

De “coördinerende verpleegkundige voor oncologische zorgen” of COZ is een gespecialiseerde verpleegkundige die uw persoonlijke contactpersoon zal zijn tijdens al uw behandelingen.

Hij/zij maakt integraal deel uit van het zorgteam, neemt deel aan alle bijeenkomsten die u aanbelangen en regelt al uw afspraken. Uw COZ is gemakkelijk bereikbaar per telefoon of per mail om te antwoorden op de vragen die u zich stelt.

Het belang van een vertrouwensrelatie met de mensen die u verzorgen

Aarzel nooit om vragen te stellen aan het verzorgend team (artsen, verpleegkundigen en anderen) en durf gerust uw vragen opnieuw te stellen tot u een begrijpelijk antwoord hebt gekregen. Bouw een echte dialoog met hen op. Zo zal u in staat zijn om, in gezamenlijk overleg en in het volste vertrouwen, alle noodzakelijke beslissingen te nemen.

Stichting tegen Kanker

Van hoop naar overwinning!

De missies van Stichting tegen Kanker zijn:

• Op de eerste plaats het financieel ondersteunen van de meest veelbelovende onderzoeksteams.

Om kanker te over winnen is namelijk wetenschappelijk onderzoek nodig dat stap voor stap hoop omzet in werkelijkheid, door behandelingsmethodes te vinden die de genezingskansen en levenskwaliteit van patiënten verhogen.

• Zelf te handelen wanneer dit nodig is, in het bijzonder door psychosociale projecten te financieren die de levenskwaliteit helpen verbeteren van mensen getroffen door kanker en hun naasten.

• Alle actoren mobiliseren, want samen kunnen we nog efficiënter werken en nog sneller vooruitgang boeken.

• Informeren door de algemene kennis over kanker, de mechanismen achter de ziekte en de behandelingen te vergroten en door onderzoeksresultaten te vertalen naar informatie die toegankelijk en begrijpelijk is voor het brede publiek.

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

* Medicijnen die de werking van testosteron blokkeren Deze medicamenten worden ook wel anti-hormonen of anti-.. Voorbeelden hiervan zijn

Het kan gebeuren dat bij u of bij uw uroloog de indruk bestaat, dat de belasting of de mogelijk bijwerkingen of gevolgen van een behandeling, niet (meer) opwegen tegen de

Meer informatie over beweging bij ver gevorderde prostaatkanker en extra begeleiding, kunt u vragen bij uw urologisch oncologieverpleegkundige.. Zij kunnen uw doorverwijzen naar

Samen met de uroloog en verpleegkundig consulent kijkt u meestal naar wat de gevolgen van de behandeling zijn voor u en uw partner of naaste in deze fase van uw leven..

Indien uitgezaaide prostaatkanker niet meer reageert op de bovenstaande hormoontherapie, kan er geprobeerd worden om via andere routes de gevoeligheid van de prostaatkankercel voor

Meer informatie: www.avl.nl/cpi Centrum voor Kwaliteit van Leven Heeft u behoefte aan professionele steun tijdens en na uw behandeling. Dan kunt u een afspraak maken bij ons

Vaak wordt deze behandeling toegepast indien de tumor reeds buiten de prostaat is gegroeid en waarvoor chirurgie (en brachytherapie) niet meer van toepassing

Voor deze behandeling zijn voorbereidingen en een opname op de verpleegafdeling nodig.. In sommige gevallen moet de drain langere tijd