OVERZICHT MEDEDEELINGEN XLVII. Ziekten en Beschadigingen van het blad. Deli-Tabak BATAVIA. bij S LANDS PLANTENTUIN DER DOOR D. F. W. T. HUNGER.

Hele tekst

(1)MEDEDEELINGEN UIT. ’S. LANDS PLANTENTUIN. XLVII. OVERZICHT DER. Ziekten en Beschadigingen van het blad bij. Deli-Tabak DOOR. D‘.. F.. W.. HUNGER.. T.. ft. G.. BATAVIA KOL F F & 1901. .. Co..

(2) «.

(3)

(4)

(5) OVERZICHT DER ZIEKTEN EN BESCHADIGINGEN. HET BLAD. BIJ. DELITABAK. VAN.

(6) Typ. G. Kolff. &. Co.. — Batavia..

(7) MEDEDEELINGEN -. ’S. LANDS PLANTENTUIN. XLVII. OVERZICHT DER. Ziekten en Beschadigingen van het blad bij. Deli-Tabak DOOR. D‘.. F.. Gr.. W.. HUNGBR.. T.. BATAVIA KOLFF & 1901. .. Co..

(8) Digitized by the Internet Archive in. 2017 with funding trom. BHL-SIL-FEDLINK. https://archive.org/details/overzichtderziek47hung. Mti A H.

(9) .. INHOUD, V OORWOORD. Hoofdstuk. I.. CONSTITUTIONEELE ZIEKTEN DER PLANT, WELKE AAN. HET BLAD SCHADEN. A.. Misvorming van den stengel waarbij de bladeren ,. zich ook abnormaal ontwikkelen.. B.. 1.. Gilah.. 2.. Fasciatie.. Uitsluitende misvorming 3.. Hoofdstuk. Bontblad.. II.. Bladziekten door fungi.. A.. Optreden uitsluitend aan de bladeren.. B.. Hoofdstuk. aan de bladeren. III.. 4.. Roest.. 5.. Spikkel.. Optreden ook aan andere plantendeelen. 6.. Phytophthora ziekte.. 7.. Slijmziekte.. Bladschaden. tengevolge van ongunstige at-. mospherische invloeden. 8. 9.. 10.. Hoofdstuk IV.. Pokziekte.. Bleekzucht.. Wind. en storm.. 11. Regen en Hagel. Bladschaden tengevolge van de behandeling. DER RIJPE TABAK. A.. Bij het oogsten.. B.. In de droog. 12.. Snijden en plukken. -. en fermenteerschuur.. 13.. Ophangen.. 14.. Watervlekken.. 15.. Drogen boven vuur..

(10) II. 16. Beslag.. Hoofdstuk V.. 17.. Druk.. 18.. Schimmel.. Bladschaden tengevolge van nog onvoldoend bekende oorzaken. .. 19.. Mozaïekziekte.. 20.. Gemarmoreerd.. 21.. Kroepoek..

(11) VOORWOORD. Zooals. de meeste cultures, die langen. bij. uitgeoefend. zijn,. tijd. achter elkaar. heeft ook de tabakscultuur op Sumatra’s Oost-. kust haar ziekten en plagen zien verschijnen; groot nadeel wordt haar daardoor toegebracht, waarbij zoowel plantaardige- als lijke. De groote vermaardheid van de Deli-tabak blad. dier-. vijanden als ziekteoorzaken optreden.. verkregen,. zoodat. er. heeft. zij. als dek-. nauwelijks op gewezen behoeft te. worden, dat hiermede overeenkomstig, de beschadiging van het blad een hoogst nadeelige factor voor de waarde van het pro-. duct vormt. In de volgende. bladzijden heb ik getracht een zoo volledig. mogelijk overzicht te geven van de verschillende bladziekten. en beschadigingen, die tot nu toe. nomen werden; de echte]*. Moge. bij. de tabak in Deli waarge-. vijanden uit de dierenwereld worden hier. niet beschouwd. dit. boek den planter de bijzonderheden leeren kennen. van de oorzaken en gevolgen der veelal optredende bladschaden en zooveel mogelijk ook van hun bestrijding. F.. W.. T.. Hunger.. Botanist a\d 8e Afd. van ’sLands Plantentuin.. Buitenzorg. ,. Maart 1901..

(12)

(13) HOOFDSTUK. I.. Constitutioneele ziekten der plant, welke. aan het blad schaden.. MISVORMING VAN DEN STENGEL, WAARBIJ DE BLADEREN ZICH OOK ABNORMAAL ONTWIKKELEN.. A.. GILAH. Onder dezen naam staat een stengelmisvorming van de tabak bekend, die tot nu toe nog onvoldoende onderzocht. Het. verschijnsel. van Gilah. (d.. is.. het maleische woord voor. i.. „gek”) vertoont een eigenaardige draaiing van den stengel, van-. daar de veelal. naam „Kurkentrekkerplanten,”. zooals ze door de planters. worden genoemd.. Deze abnormale groeiwijze Ze kan zoowel eerst later vroegtijdig. bij. bij. is bij. Deli-Tabak weinig verbreid.. groote. tabak optreden, als reeds. jeugdige planten beginnen.. voorloopige onderzoekingen houd ik het vervan Gilah, identisch met het begrip van „oneigenlijke. Volgens mijn schijnsel. klemdraai” volgens de Vries Allereerst 3 8 /. wordt. bij. 1).. Gilah-tabaksplanten. de oorspronkelijke. bladstelling 2) ingrijpend verstoord; de afstand tusschen. op elkaar volgende bladen 1) 2). is. niet. meer. 135°,. twee. doordat de wijde. De Vries. Monographie der Zwangdrehungen, p. 85. De breuk 3 /s beteekent, dat elk blad van het op haar volgende of voor-. gaande 135° (= 3 /8 van den cirkelomtrek) verwijderd is; dat het 9de blad juist boven het 1ste staat en dat men drie spiraalslagen om den stengel moet afleggen om van het 1ste tot het 9de blad te komen..

(14) — ineengedrongen. spiraallijn. 2. -. wordt.. Dit. laatste. kan. dere gevallen, vooral wanneer de draaiing eerst later. in bijzonbij. groote. optreedt, zoo sterk zijn, dat de top van de plant een van rosettenvorm vertoont. Omtrent de oorzaak van Gilah, kan voorhands nog weinig met zekerheid gezegd worden alleen dit, dat zij niet het gevolg. tabak soort. ;. is. van parasitaire invloeden. Waarschijnlijk moet de aanleiding tot deze abnormale groeigedeeltelijk gezocht. wijze. worden. in de omstandigheid, dat in. het groeipunt van Gilah-planten, de jeugdige bladorganen veelal. min. meer aan hun ondereinde met elkaar vergroeid zijn, ée'nzijdige trek van het jonge groeipunt ontstaat. zijn verlenging moet de stengel zoo ver mogelijk de spi-. of. waardoor een Bij. raallijn uitrollen. De schade,. en draait zelf in tegenovergestelde richting. door deze stengelmisvorming teweeg wordt. die. bestaat. gebracht,. hierin,. dat de bladeren zich op zonderlinge. wijze ombuigen en gaan krullen en daardoor voor dekblad niet. goed te gebruiken. Een bekend. zijn.. feit. dat zwakke kiemplantjes minder kans. is,. hebben zich tot goed gevormde klemdraaiplanten te ontwikkelen dan krachtige goed bemeste, waar andere misvormingen. ook met voorliefde. bij. optreden.. Het zou dus misschien van voordeel alle. soort. van. later optredende. zijn,. misvormingen. met het oog op o.. a.. tegenwoordig in Deli algemeen gebruikelijke gewoonte. met het guano. uitzaaien der zaden de. om. reeds. kweekbedden van een weinig. te voorzien, te matigen.. Of de krulziekte, het tabak,. Gilah, de. behalve. in. zg.. „Narrischwerden” van de Pflalzer. den naam overigens nog overeenstemming. vertoont met „Gilah”,. is. mij niet bekend..

(15) FASCIATIE. Bij. gefascieerde. Deli-Tabak. heeft. de. normale cylindrische. stengel zich bandvormig verbreed.. Hiermede gaat een verandering van den normalen bladstand gepaard, terwijl tevens de bladeren zelf zich smal en onregel-. matig ontwikkelen, door dat de bladschijf niet gelijkmatig den groei van de sterke middennerf kan volgen.. De oorsprong duister,. slechts. vertoonen schijnsel. dier ziekelijke afwijking ligt. goed. fasciatie,. bij. gevoede hetgeen. gilah en bij alle. Gefascieerde stengels komen. nog geheel. in het. planten van weelderigen groei. overeenkomt met hetzelfde ver-. misvormingen bij. in het algemeen.. Deli-Tabak hoogst zeldzaam voor..

(16) B.. UITSLUITENDE MISVORMING AAN DE BLADEREN.. BONTBLAD. De bontbladigheid moet als een variatie opgevat worden en wegens den schadelijken invloed, die ze op de planten uitoefent, als een ziekelijke verandering.. Ze treedt. uitsluitend. aan. de bladeren op en vertoont daar. een kleurverandering, die door tot nu toe onbekende oorzaken ontstaat,. maar. die gepaard gaat. met den achteruitgang van het. bladgroen in de bonte bladmoescellen.. Volgens deze. definitie. komen. alle. andere gevallen van kleur-. verandering der bladen, die door bepaalde uitwendige factoren. bewerkt worden, hier niet. in. aanmerking.. Uiterlijk zijn deze laatstgenoemden meestal gemakkelijk. woonlijk. het. geheele. andering aangetast bladgedeelten. is,. slechts. Soms komt het. bontbladigheid meestal bepaalde. bij. veranderd. zijn,. terwijl. het overige van. blijft.. voor, dat bonte tabaksbladeren ook. gelijkmatig veranderd zijn bladen,. gelijkmatig door de ziekelijke ver-. blad terwijl. het bladvlak normaal groen. wanneer de. ;. staat,. Het. volkomen. natuurlijk behooren die éénkleurige. ziekelijke. verandering niet met bepaalde. uitwendige factoren (verlichting en bodemgesteldheid). band. van. bonte tabaksbladeren te onderscheiden, doordat daar ge-. echte. 1) in ver-. eveneens tot de echte bonte bladen.. verschijnsel. van bontbladigheid. zeer verbreid, hetgeen meestal. is. bij. andere planten. met den naam „gepanacheerde”. bladen bestempeld wordt.. 1) Zie liet Hoofdstuk over »Bleekzucht”;.

(17) In Deli. komt deze bladschade zeldzaam. voor, dergelijke plan-. ten heeten daar, „bliksemboomen.”. De bladen van bonte tabaksplanten. zijn als. dekblad in geen. enkel opzicht te gebruiken.. Be uitwendige. I.. verschijnselen.. Deze bestaan in de eerste plaats of gele vlekken op de bladen,. zeer. afwisselend kunnen. groene. tabaksblad. zijn.. in zeer eigenaardige witte. die wat vorm en kleur betreffen Soms ziet men op het normaal. of kleinere citroengele vlekjes of. grootere-. uitgestrekte witte strepen, terwijl andere bladen volkomen wit zijn of groote. wasgele vlekken vertoonen.. En ander maal. kleur slechts in de. overgestelde. omzoomd of ontbreekt de groene nerven met hun naaste omgeving het tegen-. zijn ze geel. ;. komt ook. voor, dat de bladeren tot dicht. bij. de nerven. kleurloos zijn.. samenhang met deze bontbladigheid. In. staat een bladvor-. ming, die in verscheidene punten van het normale uiterlijk van het tabaksblad afwijkt.. Des. te uitgebreider de. bonte plekken. zijn,. des te geringer. is. de ontwikkeling der bladoppervlakte.. De normaal groene en de bonte gedeelten van éénzelfde blad met on gelijke snelheid waardoor het verklaard wordt, dat wanneer de middennerf het blad in een groene en bonte groeien meestal. helft deelt,. eerstgenoemde aanzienlijk krachtiger ontwikkeld II.. Mikroskopisch. is.. onderzoek.. Maakt men dwarse doorsneden door de bonte plekken, dan ziet. men. dat. de bladmoescellen zich daar ter plaatse minder. ontwikkeld hebben de. dan. bonte bladgedeelten. groene,. hetgeen. ten. in. het normaal groene blad,. hebben een. geringere. dikte. d.. w.. z.. dan de. overvloede ook bewezen wordt door het. minder gewicht van eerstgenoemde gedeelten. Verder leert ons het mikroskopisch onderzoek dat de blad-.

(18) — groenkorrels als in kleur. —. 6. gepanacheerde tabaksbladen zoowel in grootte. bij. sterk achteruit gegaan. met de mate van desorganisatie van het bladgroen. In verband. laten zich verschillende graden. den.. zijn.. Somtijds. zijn. van bontbladigheid onderschei-. de bladgroenkorrels slechts weinig kleiner. dan in normale gevallen, soms. zijn. ze slechts half zoo groot. of nog kleiner.. Evenzoo komen. alle. overgangen voor, betreffende de kleur tot. volkomen kleurloosheid. toe.. groenkorrels. van de normaal groene;. zich. niet. Overigens onderscheiden die bladzij. even. zijn. scherp omschreven en verhouden zich tegenover reagentiën en kleurstoffen geheel hetzelfde.. Oorzaak.. III.. Omtrent de oorzaak der bontbladigheid is nog niets met zekerheid bekend. Woods 1) beweert o. a. dat deze blad variatie, evenals de mozaïekziekte door de werking van enzijmen bewerkt wordt. In. dit. geval. zouden in de bonte plekken, de oxydeerende. enzijmen (oxy dasen en peroxy dasen) öf in kracht öf in hoeveelheid abnormaal toegenomen. zijn,. tegenover de normaal groene. blad gedeelten.. 1). Woods.. — The. destruction of Chlorophyll. Centralblatt für Bacteriologie u.. s.. w. 1899,. bij. II<>. oxidizing. Abth.. p.. enzijmes.. 745. — 754. ..

(19) HOOFDSTUK. H.. Bladziekten door Fungi.. A.. OPTREDEN UITSLUITEND AAN DE BLADEREN. ROEST. VEROORZAAKT DOOR BaKTERIËN. Deze bladziekte wordt door de Deli-planters aldus genoemd,. welke benaming eigenlijk zeer ongelukkig gekozen hierdoor reeds een duidelijk gekarakteriseerde (der. Uridineae). de. bij. is,. omdat. schimmelziekte. meest verschillende planten pleegt te. worden aangeduid. De Roestziekte, die uitsluitend op de bladeren optreedt, kenmerkt zich door de aanwezigheid van helder roodbruine vlekken, die zoowel op den boven- als onderkant van het blad zichtbaar. zijn.. Voor het de. Haan. eerst. 1),. werd deze ziekte onderzocht door van Breda. die bacteriën als de oorzaak. ervan ontdekte, doch. de bacterie zelf niet verder bepaalde.. De. ziekte. is. over geheel Deli verspreid, maar. nedenondernemingen. vrij. komt op. be-. zeldzaam voor; op bovenondernemingen. daarentegen des te meer. I.. Op de. De. ziekteverschijnselen.. bladeren, die door deze ziekte zijn aangetast,. worden. de roestvlekken het eerst zichtbaar door een donkergroene verkleuring van. het blad te dier plaatse.. Naderhand worden. roodbruin en vertoonen tal van concentrische kringen. 1). Verslag ’sLands Plantentuin over 1898. pag. 60. — 61.. zij.

(20) —. 8. —. De vochtigheid der atmospheer oefent. bij. het optreden dezer. bladziekte grooten invloed uit, hetgeen overeenstemt. met. zijne. veelvuldiger verschijning op hooger gelegen tabaksondernemingen. Bij. weder. droog. omringende gezonde bladgedeelte. het. is. scherp gescheiden van de roestvlek, die daarentegen, na regen-. buien. door. een. donkergroene rand omgeven. smalle. ten. is,. teeken dat de vlek zich uitbreidt.. De atmospherische vochtigheid en het water dat regendruppels. aanwezig. deze bladziekte veel. als. dauw. of. draagt ook tot de verspreiding van. is,. bij.. Op gedroogde en gefermenteerde tabak plekken duidelijk zichtbaar en. zijn. blijven de aangetaste. van geen geringen invloed. op de handelswaarde van zulk product.. Het mikroskopisch onderzoek.. II.. Vanaf de eerste teekenen dezer ziekte, nam van Breda de Haan, zoowel aan de onder- als aan de bovenzijde der roestvolgens. van korte staafvormige bacteries waar,. kolonies. vlekken,. hem. de. oorzaak. van deze bladschade. zijn.. Aan. van het blad werden diezelfde bacteries ook. onderzijde. die. de. in de. ademholte der huidmondjes aangetroffen, waaruit van Breda de. Haan. afleidt,. dat. de. bacteries, die de roestvleken veroor-. zaken door de huidmondjes het bladweefsel binnendringen.. Het gevolg van deze. ziekte. en daarop samenvallen,. is,. dat de cel wan den bruin worden. waardoor. die. eigenaardige hoornach-. tige weefselverandering optreedt, die deze. vlekken onderscheidt. van andere bladvlekken. III.. De Bacterie. buiten de plant.. Het gelukte van Breda de Haan reincultures op gelatineagar te maken van de bacteries in de roestvlekken gevonden. De kunstmatige infectieproeven met deze cultures gelukten maar ten deele. IV.. Overzicht.. Hoewel infectieproeven nog geen afdoende resultaten hebben opgeleverd,. willen. wij. toch, blijkens het bovenstaande, onder.

(21) —. 9. —. voorbehoud van nadere onderzoekingen, de oorzaak der Roestvlekkenziekte aan bacteries toeschrijven, die door de huidmondjes de infectie bezorgen. In. de. aangetaste. plekken. wordt het bladgroen verwoest,. waardoor het blad weefsel daar vroegtijdiger. dan de gezonde deelen van. De roestvlekken vormen hetgeen de hoofdreden. is. afsterft en opdroogt. het blad. in het droge blad onsterke plaatsen. van. zijn. mindere handelswaarde.. Y. Verspreiding en bestrijding.. De voornaamte verspreidingswijze wordt door regen en wind De primaire infectie heeft meestal plaats aan. bewerkstelligd.. de top der plant;. van daaruit verbreidt ze zich aan dezelfde. plant ge makkelijk van blad op blad door de afdruipende regen.. Het verdient aanbeveling de roestzieke bladeren. niet aan de. planten te laten, maar ze alle vroegtijdig af te plukken en. voorzorg te verwijderen en te verbranden.. met.

(22) DE SPIKKEL veroorzaakt door. CERCOSPORA NICOTIANAE Deze. ziekte,. uitsluitend op. die. ELL. et EY.. de bladeren optreedt,. is in. Deli zeer algemeen verspreid, echter zonder groote schade aan te richten. Zij. wordt veroorzaakt door een schimmel behoorende tot het. geslacht Cercospora.. Met betrekking tabak waarop ze. tot. den. wetenschappelijken. ontdekt werd,. spikkel veroorzaakt,. is. door Ellis en. naam van. de. deze speciale soort, die de. Everhart. 1). Cercospora. nicotianae genoemd. Dezelfde ziekte. komt. in. Amerika. veelal onder den. naam van. „frog eye” of „white speek” voor.. Deze bladschade wordt. het duidelijkst zichtbaar. tabak en uitsluitend op reeds lijk in. rijpe bladeren,. bij. groote. hetgeen waarschijn-. betreking staat met de samenstelling dier bladeren.. De omstandigheden voor het optreden van verband met de invloeden die bevorderlijk. „spikkel”, staan in. voor het rijpen. zijn. van het tabaksblad, zoodat deze bladschade algemeener optreedt. met. veel. warmte en. durende dien. tijd. veel regen, dan. koel en droog. wanneer het weder. ge-. is.. Op gedroogde en gefermenteerde tabak. is. de vorm van den. spikkel nog te herkennen.. Vroeger oefende het. gespikkelde blad op verbazende wijze. invloed op de tabaksmarkt uit, tegenwoordig. 1). Ellis. from various. J.. B.. en Everhart. B. M.. localities.. 1893, pag. 128- -172.. New. is. dat veel minder.. Species of North American Fungi. Proceedings Philadelphia. Academy. of Natural Science.

(23) — Be. I.. De verschijnselen der. 11. —. ziekteverschijnselen.. ziekte zijn zeer in het oog vallend en. aan ieder planter uitstekend bekend, omdat hun optreden op de bladeren tegelijk de wenschelijkheid van oogsten uitdrukt.. Op de bladen ontstaan. vlekken van. duidelijke, ronde, bruine. mM.. de grootte van een speldenknop tot zulke, die 12. of. Deze bruine vlekken drogen centrifugaal. in middellijn zijn.. meer. (d.w.z.. vanuit het midden naar den omtrek) op, waardoor het centrum. van de bruine vlek. daaromheen. terwijl. door een wit. plekje. duidelijke, afwisselend. concentrische kringen gerangschikt. Deze vlekken kunnen zeer. wordt. in genomen,. donkere en lichtere. zijn.. talrijk. op de bladen. zijn. vooral aan de toppen en hoeken der bladen dikwijls. en vloeien. samen. tot. groote bruine vlekken van onregelmatige omtrekken en vorm.. Het mikroskopisch onderzoek.. II.. Bij. een dwarsdoorsnede van zulk. kleurlooze schimmeldraden. de. als het. een spikkelvlek, vindt. men. zoowel in het paliisadenweafsel. bladmoes van het blad; nooit heb ik ze. in. den vaatbundel. der bladnerven waargenomen.. Zoowel aan vlekken. meestal 15. gebogen. van. de boven als. treden. uit. — 30. zijn,. aan. de. onderzijde. der. spikkel-. de huidmondjes bundels, zelden slechts. 5,. conidiëndragers te voorschijn die recht, of iets. on vertakt met. 1. — 2 dwarswanden en grauwbruin. kleur.. Een. duidelijke. jaarverslag. afbeelding. hiervan. is. te vinden in het 20. van het landbouw-proefstation. 274, plaat VIII,. fig.. 1. —. 8te. in Connecticut, pag.. 3.. Aan den. top of onder de voortgroeiende punt van den coni-. diëndrager,. vormen zich de kleurlooze conidiën die lang en smal met 3 — 5 tusschenschotten. De conidiën zijn. toegespitst zijn,. gewoonlijk. 1—2. conidiëndragers lang; Bij. maal zoo lang. zijn. de conidiën 4. rijpheid laten ze. ongeveer. —4. 1 /2. 6. mikron. als. de conidiëndragers.. mikron dik,. dik,. 60. 40. — 180. — 90. De. mikron. mikron lang.. gemakkelijk los en kunnen dan door den. wind verspreid worden..

(24) ;. — Raciborski. worpen. —. 12. vond, dat de lengte der conidiëndragers onder-. 1). aan de klimatische invloeden waaronder. is. om welke. reden. stemmen met Everhart 2).. de. zij. afmetingen dan ook bijna nooit overeen-. die der oorspronkelijke beschrijving. III.. De schimmel. De conidiën kiemen gelukte. het. krijgen,. waarop. voorkomen,. van Ellis en. buiten de plant .. zeer snel in een vochtige omgeving, tevens. mij zeer goed geslaagde agar-plaatcultures te verzij. zich. uitmuntend ontwikkelden en opnieuw. conidiën voortbrachten. In overeenstemming. met de meeste andere bladschimmels bij. de tabak moet Cercospora nicotianae Ell en Ev. gerekend worden tot de obligate-parasieten,. d.. w.. z.. dat. zij. gewoonlijk in. alle. stadia als parasiet leeft.. Kunstmatige infectieproeven. gemakkelijk. slagen. een. door. met conidiën op de bladeren te brengen. Na een week begint de conidiënvorming reeds weder op rijpe bladeren stukje agar. op onrijp blad gelukt de kunstmatige infectie niet, hetgeen de. reden. is,. dat ik een verband vermoed tusschen het optreden. van spikkel en de concentratie van het sap IY.. in het blad.. Overzicht.. Zooals uit het bovenstaande blijkt, wordt het zg. „spikkel”. op de tabaksbladen, veroorzaakt door Cercospora nicotianae Ell de huid mondjes het blad binnendringt, waaruit. et Ev., die door. tevens de conidiëndragers verschijnen met de sporen, die over-. gewaaid. op. naastbij zijnde planten, daar. wederom op het. rijpe. tabaksblad dezelfde ziekte teweegbrengt.. De schimmel verwoest het bladgroen nendringt en. leeft. in de cellen die. Het nadeel, dat deze ziekte veroorzaakt, wordt thans nog. niet. als. schade aangezien en. 1). Raciborski.. 2). 1.. c.. Parasitische Algen. pag. 170.. zij. bin-. ten koste van het voedsel uit het blad.. und. men. is. in Deli. zeer tevreden als er. Pilze Java’s.. II 0 . Theil,. pag. 40..

(25) — veel spikkel. is,. om welke. 13. -. reden het. dan ook onnoodig. is. over. eventueele bestrijdingsmiddelen uit te weiden. In Amerika daarentegén, waar deze zelfde schimmel eveneens optreedt, veroorzaakt. zij. een zeer ernstige bladschade, zoo zelfs. dat in 1896 een groot deel van de tabaksoogst in Zuid-Carolina. daardoor verwoest werd,. (zie. Sturgis.. On a. distructive fun-. geous Disease of Tabacco in South. Carolina. 1896, p]ate VII)..

(26) OPTREDEN OOK AAN ANDERE PLANTENDEELEN.. B.. PHYTOPHTHORAZIEKTE. veroorzaakt door. PHYTOPH THORA NICOTIANAE YAN BREDA DE HAAN De Phytophthoraziekte in de Deli-Tabak werd voor het eerst in 1893 door van Breda de Haan onderzocht en beschreven 1). De ziekte wordt veroorzaakt door een schimmel, die van hem den naam van Phytophthora nicotianae ontvangen heeft. Deze ziekte staat. in Deli. bekend onder den naam van. „bi-. hetgeen door het algemeen begrip daaraan verbon-. bitziekte”,. den een niet zeer gelukkig gekozen benaming ciale ziekte.. is. voor deze spe-. Het zou daarom aanbeveling verdienen van „Phy-. tophthoraziekte” te spreken, wanneer de hier nader te beschrijven ziekteverschijnselen zich voordoen.. Hetgeen hier volgen zal is gedeeltelijk ontleend aan de handeling van Van Breda de Haan: De Bibitziekte in de. verDeli-. Tabak veroorzaakt door Phytophthora nicotianae. 2). De ziekte komt onder twee vormen voor nl. primo als ziekte der jonge, zich nog op de kweekbedden bevindende plantjes, secundo als ziekte der uitgeplante tabaksplanten, ja. zelfs der. geheel volwassen planten.. In. Deli. heeft,. komt. bijna. uitsluitend. eerstgenoemde vorm voor,. op Java juist omgekeerd de tweede vorm de overhand. terwijl. welke tegenstrijdigheid waarschijnlijk aan onderling. schillende klimaatsinvloeden toegeschreven. 1). Van Breda de Haan.. bak. 1893.. ver-. moet worden.. Voorloopig rapport over de Bibitziekte in de ta-.

(27) g. Van Breda. de. Haan. wild groeiende planten, ten,. ook. bij. 15. -. geeft ook op, dat de ziekte v. bij. b.. jeudige plantjes van. verschillende Amaranthus-soor-. An drong,. op verlaten tabaksvelden verschijnen. Raciborski. voorkomt op. die. dikwerf als opslag. 1).. daarentegen op Java, na nauwkeurig on-. 2) heeft. derzoek van de planten, die in de naaste omgeving der tabaksvelden groeien, geen enkele plantensoort gevonden die door Phy-. is,. aangetast was,. nicotianae. toph thora. zoodat. hij. van meenin. dat deze parasiet in de Vorstenlanden uitsluitend op tabak. voorkomt.. Voor het optreden en de verspreiding dezer ziekte. is. vochtig-. heid een eerste vereischte, vandaar dat na regebuien de Phytopht-. thoraziekte. somtijds. plotseling. optreedt. of. in uitgebreidheid. sterk toeneemt.. De. I.. Op de kweekbedden, zijn, ziet. men. ziekteverschijnselen. .. die door de Phytophthoraziekte aangetast. allereerst de heldere zachtgroene tint der jonge. plantjes in een vuil grijsgroene kleur veranderen.. De slap. schrompelen dan aan den rand. blaadjes. ineen,. worden. en vallen neer en vormen later een donkergroene slijme-. massa op de oppervlakte van het kweekbed. Het ziet eruit, alsof zulk een kweekbed met heet water begoten was, welke indruk in overeenstemming is met de javaansche benaming dezer ziekte nl. „wedangan”, hetgeen warm. rige. water beteekent. Bij grootere bibit. ten, ziet. schijnen,. men. bij. en. wier vormen. omschreven. bij. eenmaal uitgeplante of volwassen plan-. deze ziekte op de bladeren geisoleerde vlekken verin. den aanvang. niet, later. Op de jonge bladeren vertoonen de vlekken doorzichtige bruinachtig,. plekken,. daarentegen. met afwisselend. lichter-. zijn. ze. Mededeeling. ’s. Lands Plantontuin. 1896,. zich als helder. op oudere bladen. en donkerbruin gekleurde. concentrische kringen. 2). wel scherp. zijn.. no.. XV..

(28) -. 16. -. Be aangetaste plekken drogen ten. laatste op en. worden. eerst. leerachtig, ten slotte hoornachtig en bros.. Behalve op de bladschijven, treden ook verschijnselen van de ziekte aan de stengels op. Bij jonge plantjes. met gezonde blaadjes soms het stengeltje aangetast, waardoor het vlak boven den grond donker loodachtig van kleur wordt; welk verschijnsel is. door de koelies „kaki-boesoeq (verrot ondereinde) genoemd wordt. Bij volwassen planten is soms aan dat gedeelte van den stam dat. door. aanhooging bedekt. de. terwijl de wortels. eveneens vergaan. Treedt de ziekte bijna bij. altijd. is,. bij. reeds op. de bast geheel weggerot, zijn.. groote tabak op, dan heeft de infectie. de. kweekbedden plaats gevonden en. is. het uitplanten geen gezonde bibit gebruikt. II.. Het mikroskopisch onderzoek. .. Het mikroskopisch onderzoek van een aangetast kiemplantje of van de vlekken op de bladeren leert ons, dat het oppervlakkig bedekt is met een net van schimmeldraden. Op een dwarse doorsnede ziet men de schimmeldraden (mycelium) door de huidmondjes binnendringen en zich door de. ruimten van het blad verbreiden. De celwanden van het bladmoes worden daarop door de schimmeldraden doorboord, waardoor de cellen tot afsterven worden intercellulaire. gebracht,. nadat. organiseerd. de. bladgroenkorrels. allereerst. geheel. gedes-. zijn.. In den stengel volgt de schimmel meestal de mergstralen en bereikt zoodoende gemakkelijk het. merg dat wegens zijn dunHet merg van is.. wandige structuur spoedig gedesorganiseerd een. Phytophthora- zieke. plant heeft daardoor een typisch ge-. hamerd aanzien, waarvan de tusschen schotten uit opgedroogde laagjes van overgebleven mergcellen bestaan. De schimmeldraden van Phytophthora nicotianae hebben een dikte van 5 mikron en hebben geen tusschenschotten, m. a. w. het geheele mycelium is ééncellig. De voortplanting is tweeërlei, nl. door ongeslachtelijke zwermsporen of langs geslachtelijken. weg ontstane. oögoniën..

(29) —. —. 17. De zwermsporen ontstaan aan de oppervlakte en onder den invloed van groote vochtigheid. uitsluitend. de oögonien daaren-. ;. tegen uitsluitend in het inwendige der aangetaste tabaksbladeren of stengels, zonder dat daarvoor vocht een vereischte. De schimmel. III.. buiten de plant.. Hieromtrent deelt van Breda de „Brengt. men. Haan. 1). het volgende mede:. stukjes van een blad of plantje, dat aangetast. gewoon zuiver. in. is.. dagen het myceel. of gedistilleerd water, dan ziet. men na. is,. eenige. vlokken neerhangen van de bovendrijvende. in. bladen en vergaan deze snel tot een groene slijmerige massa,. waarin zich. tal. van. fructificaties. bevinden”.. Dit gelukt bijzonder gemakkelijk en. doen. als. eenvoudige. controle. door een ieder na te. is. herkenning van deze schim-. ter. Het bewijst van hoe groote beteekenis de vochtigheid. mel.. voor de ontwikkeling van deze parasiet. Wat. de. is.. ontwikkelen zich op deze. fructificaties betreft, zoo. manier meestal uitsluitend conidiën met zwermsporen.. Aan Raciborski het. in. veeren.. Zij. groeit. voedseloplossingen.. het. hem. erg. op kunstmatige voedingsbodems te. even. goed. op. vaste. Het eigenaardige. niet gelukte er. IV.. Om. gelukte het voor het eerst deze schimmel. 2). laboratorium. als. dezer culturen was, dat. oösporenvorming in waar. Infectie en. culti-. agar-agarbodems. te. nemen.. Verspreiding.. planten met Phytophthora kunstmatig te infecteeren gaat. eenvoudig; daarvoor behoeft. bladstukje op. men. slechts. een gezond blad te leggen,. om. een aangetast. na eenige dagen. op laatstgenoemd blad het begin der vlekken te zien optreden.. De natuurlijke verspreiding op het veld wordt grootendeels bewerkstelligd door de zwermsporen, die hetzij langs den voch-. grond zich voortbewegen. tigen. planten. ter. c.. hoogte. en zoodoende naastbijstaande. van den wortelhals aantasten,. pag, 58.. 1). 1.. 2). Jaarverslag ’sLands Plantentuin over 1898, pag. 82.. Meded.. hetzij door. XL VII.. 2.

(30) —. 18. —. den wind verspreid, op de bladeren waarop. zij. terecht. komen. kiemen.. Verder bestaat de mogelijkheid van bodeminfectie, die bijna uitsluitend door de oüsporen plaats heeft, doordat die gedurende. den. tijd,. waarop geen tabak op het veld staat. in. den grond. blijven rusten.. —. waar hetzelfde veld om de 6 12 jaren weder in cultuur genomen wordt, moeten de oösporen gedurende al dien tijd in den bodem overblijven alvorens tabaksplanten opnieuw. Op. Deli,. te infecteeren.. De overbrenging der ziektekiemen kan ook nog kunstmatig hun werktuigen als door hen zelven bij de verzorging der bibit en van de groote tabak. plaats vinden door de koelies, zoowel door. V.. Uit het bovenstaande. Overzicht.. blijkt,. dat wij in de Phytophthoraziekte. een bladen stengelziekte van de tabak moefcen zien, die veroorzaakt. wordt door een. van Breda de Haan der voedsterplant. die. schimmel. — Phytophthora. zoowel oppervlakkig. nicotianae. als in het weefsel. leeft.. Ze openbaart zich hoofdzakelijk op de bladen door vlekken, die bij vochtige weersgesteldheid zich snel uitbreiden en het geheele blad doen vergaan.. drogen blad. De aangetaste plekken. blijven. na het. en de fermentatie steeds zeer onsterke plaatsen in het. behouden hetgeen door de behandeling gemakkelijk. z.g.. „stukblad” levert.. Een door Phytophthora aangetaste plant verloren,. stengel. zoodra heeft. de. infectie. uitgebreid,. zoodat. is. onherroepelijk. tot het inwendige. zich. de. hoofdzakelijk gezocht moet worden. bestrijding. van den. dezer. in prophylactische. ziekte. middelen. ten einde de uitbreiding der ziekte te beperken. VI.. De. ziekte. Bestrijding. .. op de kweekbedden, kan evenals. alle. ziekten der. Peronosporeae veroorzaakt, door middel van Bouillie Bordelaise bestreden worden..

(31) —. 10. —. Door de onderzoekingen van van Breda de. Haan is algemeen. bekend geworden, dat zich daarmede de uitbreiding der ziekte laat beperken, des te vollediger,. wanneer. tegelijk gezorgd wordt,. dat licht en lucht vrije toegang tot de bibit. kunnen hebben.. Tot de prophylactica (voorbehoedmiddelen) behoort plaats, het zoo vroegtijdig mogelijk verwijderen. kweekbedden en zieke planten.. De. thorazieke plantendeelen kunnen infectie. overblijfselen. van Phytoph-. gemakkelijk de aanleiding tot. van naburige tabaksplanten. zijn,. op dezelfde plaats ingeboete (gesisiepte) zijn. in de eerste. van aangetaste. maar vooral van de Het beste zou. bibit.. daar ter plaatse geen nieuwe planten in te boeten en de Phy-. tophthora in den grond te dooden. In die richting heeft Raciborski. 1). een afdoend middel gevonden,. dat uitstekende resultaten opleverde. nl.. op de volgende. wijze:. De aangetaste plant wordt met de aanhangende aarde zorgvuldig verwijderd; op die plek brengt men wat ongebluschte kalk, die met een weinig aarde vermengd wordt en giet daarop een 20 pCt. oplossing van zwavelzure ammonia. De zich ontwikkelende ammoniakdampen dooden de Phytophthora en verdwijnen, en in den grond blijft met wat aarde vermengd kalksulfaat, terwijl de plek Phytophthora vrij, weder na 4 a 5 dagen opnieuw beplant kan worden.. —. 1). Jaarverslag. ’s. Lands Plantentuin over 1899.. p,. 108..

(32) DE SLIJMZIEKTE veroorzaakt. door. BACILLUS SOLANACEARUM SMITH.. Deze ziekte die. door van Breda de. is. onderzocht.. eerst. Zij. 1). zoowel in de boven-. als. De. bacterie. op pag. 17. is,. is. bacterie,. leeft,. doch die. herkend geworden, zooals. uit. blijkt.. van Breda de Haan, aan wiens een gedeelte, hoewel met wijzigingen, ontvan. ontving. mededeelingen hier leend. zoo genoemd en het. onderaardsche plant. door den ontdekker niet juist zijn beschrijving. Haan. wordt veroorzaakt door een. geen naam.. kwam. ik tot het. resultaat, dat de slijmziekte in de tabak veroorzaakt. wordt door. Volgens eigen vroegere onderzoekingen,. De. 3). tot. welke zelfde slotsom Raci-. eveneens geraakte.. ziekte. bedden. Smith,. solanacearum. Bacillus. borski. 2). komt over. als bij jonge-. geheel Deli voor, zoowel op de kweek-. en oude tabak, doch hoofdzakelijk. bij laatst-. noemde, terwijl ze het hevigst optreedt gedurende erge regentijden.. De geoogste tabak van zulke Slijmzieke planten. is. dikwerf. onrijp.. De. I.. Bij. aangetaste bibit. zwart gekleurd en. is. erg. ziekteverschijnselen.. het onderste gedeelte van het stengeltje slap,. zoodat het gemakkelijk omvalt,. terwijl de blaadjes verflenst en gedeeltelijk reeds bruin neerhangen. Bij. 1). groote tabak begint deze ziekte gewoonlijk het eerst merkv.. Breda de Haan.. De Slijmziekte. in. de Tabak in. Deli.. Teysmannia,. 1897, Dl. VIII, Afl. 1011. 2). IIunger,- Mededeeling. 3). Raciborski,. ’s. Lands Plantentuin,. Parasitische Algen. und. no. 48.. Pilze Java’s.. Theil. I,. pag. 9..

(33) —. 21. baar. te. worden. droogte, door het watergebrek der boven-. bij. aardsche plant, hetgeen blijkt nit het verwelken der bladeren.. hun. Tegelijk verliezen ze. frissche groene kleur en. komen. er op de. bladoortjes kleine vaal groene vlekken, die naderhand ook op de. bladeren zelf verschijnen en daar spoedig bruin worden en opdrogen.. Het stengelondereinde. krijgt. dan een donkere kleur en. is. inwendig zoodanig vergaan, dat het tusschen de vingers gemakkelijk. saamgeknepen kan worden. ;. het. onderblad wordt snel. geel en sterft af zonder te rijpen.. Het. wortelstelsel. der aangetaste planten. bruin gekleurd,. is. meestal zwart en aan den top verrot; terwijl. de hoofdwortel. het eveneens de helder. witte. zij wortels. van gezonde planten. mist.. Vanuit het wortelstelsel zet zich de verrotting langzaam naar boven. waarop het merg van den stam eindelijk geheel een slijmerige massa, waaraan de naam dezer ziekte. voort,. vergaat tot. De. ontleend werd.. ziekte blijft niet beperkt tot den stam,. maar. zet zich voort in de bladstelen en infecteert zoodoende ook de. bladeren, waardoor de vlekken op de bladoppervlakten zichtbaar. worden. Bij reeds getopte. uitsluitend. aan. „ingeregend” Snijdt. tabak vertoont de slijmziekte zich dikwerf. de bovenaardsche. plant,. waarvan de top. z.g.. is.. men den stam. eener slijmzieke plant dwars door, dan. verschijnen spoedig op de sneêvlakte kleine leverkleurige druppels, die. langzamerhand grooter worden en ineenvloeien en dan. juist de plaats. van den vaatbundelring aangeven.. men den physischen. Onderzoekt. toestand dezer druppels, dan blijkt dat. zij. bestaan uit een slijmerige substantie, die zich tot draden laat uittrekken.. Het mikroskopisch onderzoek. II.. Onderzoekt doorsneden,. men. dan. de bladvlekken van Slijmzieke tabak op dwarse ziet. volkomen veranderd. De. .. men, dat het blad moes daar ter plaatse. is.. cel wanden zijn opgelost. en de bladgroenkorrels geheel gedes-.

(34) — organiseerd. 22. terwijl in de plaats. ;. — daarvan een menigte bacteriën. de plekken der aangetaste bladgedeelten bevolken.. Maakt men dwarse doorsneden van een aangetasten blijkt, dat de wanden van den vaatbundel en ook. stengel,. dan. het daaraan grenzende houtparenchijm donker bruin dikwijls. zijn,. zwart. zelfs bij. af,. terwijl de. gekleurd. lumina (openingen). houtvaten een gedeeltelijke of totale opvulling vertoonen.. der. De aard. dier opvullingen bestaat gedeeltelijk uit ophoopingen. van bacteriën met hun desorganisatieproducten, blaasvormige aanzwellingen z.g.. van. die. gedeeltelijk uit. van omringende parenchijmcellen,. thyllen, die in het inwendige der vaten uitgroeien.. Deze abnormale opvulling der waterbanen veroorzaakt tuurlijk. na-. een verstopping, waardoor de sapstroom aanmerkelijk. belemmerd wordt; ten kelijk gevolg hiervan. laatste zelfs onderbroken. is,. Het noodza-. dat waternood optreedt, hetgeen blijkt. door het slaphangen der bovenaardsche plant.. De aanleiding. tot deze thyllenvorming. een. bacterie — Bacillus. van. velerlei uitwendige. gelegenheid. maal. in. solanacearum Smith. —. ,. die door middel. verwondingen van de plant. wordt. gesteld. wordt veroorzaakt door. in het. zelve, in de. inwendige te geraken.. Een-. de houtvaten gekomen, worden op sommige plaatsen. de vaatwanden gedeeltelijk door haar geresorbeerd, waardoor de. hierboven vermelde thyllenvorming ontstaat. III.. De. hier. te. Oorzaak en Verspreiding.. beschrijven Slijmziekte. cundair verschijnsel,. hetwelk door. is. geheel en. al. een. se-. uitwendige verwondingen,. voorbereid wordt.. In. verre. weg de meeste. gevallen heeft de beschadiging van. de plant öf aan den wortel, of aan den onder den grond ver-. borgen stengel plaats.. In dit laatste geval bedoel ik het stengel-. gedeelte, dat door de aanhooging (kakki) geheel. met aarde bedekt. wordt.. De oorzaken der verwondingen kunnen lend. zijn.. Allereerst. dierlijke vijanden.. vele en zeer verschil-. door parasieten, zoowel plantaardige- als. Onder eerstgenoemde rangschik. ik de para-.

(35) — sitische schimmels,. allereerste. tanah,. naamste. zooals b. v. Phytophthora nicotianae in de. grondinsekten. de schadelijke. Boisd, (G. tabacella Reg.)],. b.. v.. andjing. vormen eenigen der voor-. dierlijke vijanden.. komen de mechanische verwondingen. de tweede plaats. In. —. (Heterodera radicicola) en dikbuiken [(Gelechia. aaltjes. solanella. in. plaats;. 28. aanmerking, die tijdens. de cultuur door verschillende oor-. zaken kunnen worden teweeggebracht, zooals. b.. v. bij. het bibit. trekken, overplanten, aanhoogen, toppen en tunassen uitbreken.. Ten. laatste. werkt een nadeelige chemische en physische bodem-. niet het minst er toe. gesteldheid. bij,. de onder den grond ver-. borgen plantendeelen voor infectie vatbaar te maken. Yooral. bij. te. vaste, niet genoeg voorgewerkte en slecht ge-. draineerde gronden,. kunnen de wortels zich. niet normaal ont-. wikkelen en gaan gemakkelijk door stagneer end grondwater in verrotting over.. In alle der hierboven opgesomde omtstandigheden, wordt de in. den grond aanwezige Bacillus solanacearum de gelegenheid. geschonken, de plant binnen te dringen langs de plaatsen van beschadiging, zoodat de daaruit ontstane ziekte een secundair. proces. is,. tot. wier optreden. op verschillende wijze aanstoot. kan gegeven worden, maar dat ten. slotte steeds eenzelfde ziekte-. beeld vertoond.. De verspreiding dezer. ziekte op het veld wordt erg gemak-. kelijk bewerkstelligd bij de verzorging. den koelie In. zelf als door diens. de plant zelve. is. van de tabak, zoowel door. gereedschappen.. de verspreiding der infectie eerst ver-. zekerd, zoo spoedig als de bacterie den vaatbundel heeft bereikt.. Met den opstijgenden sapstroom vanuit het. wortelstelsel, wor-. den de bacteriën naar de bovenaardsche plant meegevoerd, waar de ziekteverschijnselen aan de verschillende organen IY.. Be. bacterie buiten de. Bacillus solanacearum Smith. is. middelmatige grootte, gewoonlijk breed, 1£ mikron lang. plant. elliptisch l. 1. ^. —3. optreden.. .. van vorm en van maal zoo lang. als. en 0,5 mikron breed, doch naar. gelang.

(36) —. —. 24. ouderdom en kultuuromstandigheden. van. zeer. afwisselend.. Reinkuituren laten zich zeer goed maken op agarplaten.. In. het begin vormt deze bacterie op de oppervlakte van den voe-. dingsbodem. kleine, ronde, leverkleurige kolonies, die zich allengs. Te midden dezer ronde,- komen veelal. concentrisch uitbreiden.. ook lensvormige kolonies voor, hoewel beide door Bac. solana-. cearum gevormd dezelfde bacterie. ze. is. verschillende. .Deze. zijn.. groeimethode van. een gevolg van de ligging der kolonies; zijn. de agar opgesloten, dan groeien ze wegens gebrek aan. in. zuurstof zich verlengende naar de oppervlakte. Herhaaldelijk gelukte mij kunstmatig uitgevoerde infectieproe-. ven met Bac. solanacearum op gezonde planten, die dan weder de typische verschijnselen der Slijmziekte vertoonde.. Y.. Deze ziekte. in. de tabak. Overzicht. is. een specifiek rottingsproces, ver-. oorzaakt door Bacillus solanacearum Smith, voor wier optreden eerst. verwonding van de plant noodig. niet in staat. is. actief op te treden. bij. Na voorafgaande verwonding binnen terrein. De. te. dringen,. die. is. is,. daar de bacterie zelf. het ontstaan der Slijmziekte. het. hoofdzakelijk. in. de. bacterie. mogelijk. den vaatbundel haar. van werkzaamheid vindt.. infectie. plant, terwijl. heeft. in hoofdzaak plaats. aan de onderaardsche. de eerste merkbare ziektesymptonen in het ver-. welken der bladeren moeten gezocht worden.. Wanneer de banen, waarlangs. zich de sapstroom beweegt,. volkomen verstopt zijn, sterft de plant tengevolge van waternood. De inwendige stengel is volkomen gedesorganiseerd; bij vergevorderde Slijmziekte wordt het verrottingsproces nog versneld door het optreden van meerdere vuilnisbacteriën en gistsoorten.. De tabak van Slijmzieke planten is dikwerf onrijp, omdat ze meestal te vroegtijdig geoogst moet worden, terwijl de vlekken op de bladeren zeer onsterke plaatsen vormen. YI.. Een groote beperking. in. Bestrijding.. de. verspreiding dezer ziekte zal.

(37) —. 25. —. worden verkregen, wanneer men er ook toe overgaat de plaatsen, waar Slijmzieke tabaksplanten gestaan hebben, onbeplant te laten en. niet. zonder eenigen. direct. voorzorgmaatregel op dezelfde. plaats opnieuw bibit in te boeten.. Wenschelijk niet. te. het de tabak van Slijmzieke planten te plukken,. is. snijden,. om. zoodoende te vermijden, dat de rottende. stengels in de schuur komen.. Die. holle,. met. slijm. gevulde. stammen dienen. verwijderd en verbrand te worden.. zorgvuldig.

(38) HOOFDSTUK. III.. Bladschaden tengevolge van ongunstige atmospherische invloeden.. POKZIEKTi:. Deze. ziekte, die uitsluitend op de bladeren. voorkomt,. is in. Deli. gewoonlijk spaarzaam verbreid, zonder veel schade aan te richten. Zij is. het gevolg van nadeelige atmospherische invloeden die. storend op de normale levensprocessen der plant in werken.. Voor het. eerst. en Poloftzoff. ven. 1). werd deze ziekte. zijn gedeeltelijk. geven ook. Zij. ;. Iwanowsky. de volgende opga-. aan hun verhandeling ontleend.. op,. dat deze zelfde ziekte voorkomt op de. bladeren van Datura stramonium en. De. I.. deze ziekte ziet. Bij. in 1890 door. onderzocht en beschreven. Hyoscyamus. niger (pag. 28).. ziekteverschijnselen.. men. op. de bladeren gedeeltelijk witte. bruine vlekken van verschillende grootte en vorm. gedeeltelijk. scherp gescheiden zijn van het gezonde blad-. verschijnen,. die. weefsel (zie. Iwanowsky en Poloftzoff,. begin geïsoleerd, breiden ze zich later. uit,. plaat I. &. II).. In het. waarop somtijds dicht. bijeenliggende bladvlekken ineenvloeien.. De gevlekte bladgedeelten bestaan sel,. dat gemakkelijk inscheurt of. en eruit valt.. bij. uit ingedroogd bladweef-. geringe druk reeds loslaat. Daardoor vertoonen Pokzieke bladeren dikwijls. gaten. 1) res de. Iwanowsky und Poloftzoff. 1’Acad. Impér.. XXXVII, No.. 7.. d.. Scienc.. de. Die Pockenk rank heit der Tabak. MémoiSt.. Pétersbourg,. VII e Série, 1890, Tom..

(39) —. —. 27. Deze ziekte kan in verschillende ouderdom der plant optreden, vertoonen de oude, onderste bladeren van den stengel in. toch. Soms verschijnén de. het algemeen het meest dit verschijnsel.. vlekken het eerst op het midden-, soms begint de ziekte. zelfs. op het topblad.. De Pokzieke planten zijn op het veld meestal geheel willekeurig Aan verspreid, soms komen geheele complexen daarvan voor. eenzelfde plant kan aantreffen. van. vrij,. ;. soms. m.. a.. is. men zoowel. vlekkige als gezonde bladeren. de eene bladhelft Pokziek, de andere daar-. w. de Pokziek te uit zich zeer onregelmatig. Het. optreden van deze ziekte. is. ook zeer verschillend. schijnen de vlekken langzamerkand, dan weer seling binnen 2. —3. is. ;. nu eens. ver-. een plant plot-. dagen geheel Pokziek.. De bladschade hierdoor veroorzaakt. is. voornamelijk,. dat het. blad vlekkig en te licht wordt, buitendien wordt het zeer bros,. de latere bewerkingen gemakkelijk scheurt.. zoodat het. bij. ker. dat een Pokzieke plant geen aanstekelijke werking op. is het,. Ze-. omringende gezonde planten uitoefent.. De. eerste verschijnselen der Pokziekte verloopen op de volgende. wijze:. Aan een. schijnbaar. volkomen gezond. blad begint de. oppervlakte aan een of andere plek een weinig intezinken en te glanzen, als of daar ter plaatse aetherische olie werd afgescheiden.. Die glanzende plek heeft reeds de omtrekken der toekomstige. Pokvlek; daarop vermeerdert de glans en. gelijktijdig valt. het. blad weefsel daar tezamen.. Daarna droogt de vlek op en wordt bruin en heeft dan ongeveer de helft van zijn omspronkelijke dikte verloren.. Met uitzondering van die bepaalde Pokvlekken blijft het blad er kunnen op dezelfde manier meerdere vlekken verschijnen of het kan bij één eerstge vormde blijven. volkomen gezond;. II.. Onderzoekt onder. den. Het mikroskopisch onderzoek. men dwarse doorsneden van. mikroskoop,. dan. bacteriën te constateeren.. zijn. nergens. ,. zulk een Pokvlek. schimmeldraden of.

(40) 28. —. Eveneens ziet men dadelijk dat de opperhuid van het blad zoowel aan de onder- als bovenzijde van de Pokvlek volkomen intakt gebleven. aan insekten. is,. zoodat de oorzaak dezer bladschade evenmin. mag worden. toegeschreven.. Het bladmoes der aangetaste plekken. men. gevallen,. is. afgestorven en teza-. waardoor het blad daar ter plaatse zooveel van. zijn oorspronkelijke dikte verloren heeft.. Een anatomische afbeelding dezer ziekte vindt men in de verhandeling van Iwanowsky en Poloftzoff op plaat III. fig- 9—11. Oorzaak. III.. He oorzaak. der Pokziekte. is. .. volgens. I.. en P. tweeërlei, terwijl. door hun ook twee soorten van vlekken onderscheiden worden.. Tot de eersten rekenen op. de. zij. onderste bladeren. die vlekken, die zich aanvankelijk. (z.g.. zandblad) vertoonen en vandaar. langzamerhand op hooger staande het voetblad daarmede voorzien. o vergaan, zoodat ten slotte. is.. Hie vlekken zijn groot en rond van vorm en ontstaan wanneer de plant gebrek aan water lijdt. De bovenstaande bladeren, (midden- en topblad) die zich nog ontwikkelen moeten, hebben daarvoor watertoevoer noodig, zoodat, wanneer zulks niet door het wortelstelsel kan worden bezorgd,. ze. het benoodigde vocht vermoedelijk den ondersten. genoegzamen watertoevoer, en geringe van dezen eersten vorm van. bladeren onttrekken.. Bij. verdamping. voetblad. zal. het. Pokziekte verschoond blijven.. De tweede categorie van vlekken, eigenlijke Pokziekte willen. die. wij. met. I. noemen, treedt uitsluitend. neer de verdamping van het blad te sterk. is,. zelfs dan,. en P, de op, wanwanneer. de watertoevoer door de wortels voldoende plaats heeft.. Deze soort van vlekken. zijn kleiner. dan eerstgenoemden en. beperken zich zonder bepaalde volgorde in hun opbreden, slechts op het midden- en topblad der tabaksplant.. Om. laatstgenoemde Pokziekte te doen ontstaan, moet de plant. eerst een tijdlang aan groote vochtigheid blootgesteld zijn geweest,. volgt dan daarop plotseling. ,. ook slechts korten. tijd, felle. zonne*.

(41) —. 29. —. waardoor opeens een overmatige verdamping volgt, dan wordt zoowel het midden- als het topblad Pokziek.. schijn,. Pokzieke tabaksbladeren kunnen moeielijk meer aan hun doel als. dekblad beantwoorden, ten eersten. ten tweeden. om hun. groote brosheid.. om hun. vlekkig aanzien,.

(42) BLEEKZUCHT. Deze ziekte treedt uitsluitend aan de bladeren op en kenmerkt zich door een gelijkmatige kleurs verandering, die door de ach-. teruitgang van het bladgroen in de bladmoescellen veroorzaakt. wordt.. De oorzaak daarvan moet tabak,. gedeeltelijk. gedeeltelijk. o.a.. hierin gezocht worden, dat zulke. onder nadeelige atmospherische invloeden,. minder gunstige bodemgesteldheid zich heeft. bij. moeten ontwikkelen. In de eerste plaats onstaat deze bladschade die. gedurende hun groeitijd. zooals dat wel. voorkomt. bij. te. bij. tabaksplanten,. weinig licht genoten hebben,. planten in de onmiddelijke nabijheid. der droogschuren. Schijnbaar. tegenstrijdig klinkt het, dat te fel zonlicht even-. eens tot Bleekzucht aanleiding geven kan, hetgeen in. de gelegenheid. is. op. vroegtijdig afgedekt zijn.. men. dikwijls. te merken bij kweekbedden, die te De jonge bibit kan het felle zonlicht. dan nog niet verdragen en verbleekt, hetgeen door een begieting. met een weinig guanowater. of door het uitplanten op het veld. verholpen wordt.. Eveneens komt deze. ziekelijke bladontwikkelling. vaak voor op. gronden, die slecht gedraineerd zijn en waar tengevolge daarvan. stagneerend grondwater. is. ;. verder. bij. groote droogte vooral op. bodem en ook op vroegere kampong plaatsen. Op Deli ziet men deze ziekte slechts zelden optreden. Het mikroskopisch onderzoek leert ons, dat de bladgroen korrels. steenachtigen. in. Bleekzuchtige. doch wat hun. tabaksbladeren. grootte. hebben ondergaan,. duidelijk. omgrensd. blijven,. en kleur betreft groote veranderingen. — zoodat. de mate van ontkleuring der blad-. groenkorrels den graad der Bleekzucht bepaalt.. '.

(43) -. 31. —. Dat het bladgroen door de beide hierboven genoemde invloeden gedesorganiseerd wordt, vindt zijn oorzaak in de omstandigheid dat. van het bladgroen in het algemeen zeer afvan de verlichting, waaronder het in de bladen. bestaan. het. hankelijk. is. voorkomt en. tweede plaats zeer gemakkelijk door de. de. in. inwerking van zuren ontleed wordt.. Wat. de verlichting. zwak èn door. te. betreft, zoo is gebleken dat èn door te. sterk licht het bladgroen in het tabaksblad. gedesorganiseerd wordt, terwijl een slecht gedraineerde onder-. grond het zuurgehalte van de plant verhoogt.. Proeven. bij. andere. planten gedaan hebben bewezen, dat de. ontvankelijkheid voor deze tweeledige. desorganisatie van het. bladgroen verminderd wordt, zoodra de plant genoegzaam over ijzerverbindingen kan beschikken.. Om. reden in. die. het ontstaan van Bleekzucht dikwijls uit-. sluitend het gevolg van ijzergebrek der plant, hetgeen. wordt, door dat dat. geschiedt. men na kunstmatige. op. toevoeging van. bewezen ijzer,. en. de eenvoudigste en vlugste manier door de. ontkleurde bladen met verdunde ijzeroplossingen te bestrijken (het best. 1. pCttige ijzerchloried oplossing), het voormalige Bleek-. zuchtige blad in 2 a 8 dagen weder normaal groen kan krijgen.. Aanbeveling zou verdienen na de Bleekzucht. bij. te. gaan of in enkele gevallen. de tabak op hetzelfde euvel berustte..

(44) WIND EN STORM. Deze beide atmospherische invloeden kunnen aan de. te veld. staande tabak aanmerkelijke bladschaden teweegbrengen.. De wind keert de bladeren aan de plant gemakkelijk om, hetgeen aanleiding kan geven tot een schadelijk uitwerking voor de kleur van die bladen, doordat de zon op de verkeerde zijde schijnt.. Zeer nadeelig. zijn die. warme winden,. z.g.. angin djawa, ook. wel bohorokwinden genoemd, die voornamelijk. De bladeren worden hierdoor. komen.. in. Langkat voor-. totaal verschroeid, zoodat. ze voor niets te gebruiken zijn.. De meeste windschade komt aan de randplanten voor. Felle wind doet de bladeren aan flarden scheuren, terwijl lang aanhoudende en steeds terugkeerende sterke winden, oorzaak. kunnen. dat de planten zich spaarzaam in de hoogte ont-. zijn,. wikkelen, waardoor een dwergvorm onstaat.. Gaat de wind over. in. ook des te vreeselijker. ;. een storm, dan. is. de aan te richte schade. geheele planten kunnen dan gebroken. of ontworteld worden.. Onjuist zijn. om. is. de voorstelling dat hoog aanaarden een middel zou. de. kans tot omwaaien van de plant te verminderen.. Het tegendeel. is. onder bepaalde omstandigheden het geval, omdat. door te hoog aanaarden de voornaamste. wortelvorming. in die. aanhoogingen (kakki’s) plaats heeft, waardoor de plant eigenlijk. boven den beganen grond. te staan. komt..

(45) REGEN EN HAGEL» De bladschaden, worden,. zijn. die door regen en hagel aangericht. kunnen. voornamelijk van mechanischen aard.. Allereerst kan de regen gemakkelijk jonge planten benadeelen,. doordat. hevige plasregens de teere blaadjes gaten kunnen. bij. met kracht neervallende regendruppels. plaats schaadt de regen zeer wanneer hij te lang aanhoudt, omdat een opensplijten van den stengel niet zelden hiervan het gevolg kan zijn. De aanleiding hiertoe zijn wonden, die echter niet van buitenaf veroorzaakt worden, maar krijgen door de. In. tweede. de. daarentegen door inwendige omstandigheden ontstaan.. Het opensplijten van den stengel. is. het gevolgg van een. opperhuid en daaronder liggend parenchym ontstane. tusschen. spanning, die door de rijkelijke vochtopname van laatstgenoemd weefsel optreedt.. De. van het met water gevuld parenchijm, kan dan mate door de opperhuid gevolgd worden, waarvan. uitzetting. niet in gelijke. het gevolg. is,. dat deze laatste opensplijt. Dit verschijnsel. voornamelijk voor op zware Iets dergelijks. komt ook. klei-. De bladschade door scheidene. malen.. kweekbedden met gespleten voet).. -voor op de. veel begoten worden, (zg bibit. hagel, overtreft die door regen. Jonge,. pas. komt. en leemgronden.. uitgeplante. tabak. als die te. nog ver. wordt. door. zware hagelbuien volkomen neergeslagen en gedood. Verder kunnen groote planten allerlei verwondingen daarvan ondervinden, zooals korrels. den. b. v.. stengel. ontschorsing van den bast, waar de hagel-. De bladen worden door hagel mate doorboord en beschadigd, dat. raken.. geheel afgerukt öf in die. voor dekblad natuurlijk geheel onbruikbaar. Meded.. PI.. XLVII.. zijn.. öf ze.

(46) HOOFDSTUK. IV.. Bladschaden tengevolge van de behandeling der rijpe tabak.. A.. BIJ. HET OOGSTEN.. SNIJDEN EN PLEKKEN. Het. om. rijpe. tabaksblad. beschadigd. te. staat. worden,. ook dikwijls bloot aan de kans. zoowel. bij. het oogsten als. bij. de. latere behandelingen in de schuren.. —. De vraag, welke methode van oogsten, d. w. z. het plukken of het snijden — gepaard gaat met de kleinste hoeveelheid zg. „stukblad,” wordt veelal zeer tegenstrijdig beantwoord.. Het. van meenin g hieromtrent moet geloof ik verklaard worden, omdat een beslissing in deze allereerst in ververschil. band staat met verschillende bijkomende omstandigheden, die op zich zelven reeds aan zeer individueele beoordeeling bloot staan. De voornaamste. factor, die hierbij te pas. komt,. is. mijns inziens. niet zoozeer de pluk- en snij methode op zich zelf, doch veel meer de wijze waarop geplukt en gesneden wordt, m. a. w. de uitvoering van deze beide oogstmethoden.. En. dat er in Deli zeer veel verschillende manieren (matjams). bestaan, waarop de behandeling der tabak. bij-. en na het oogsten. wordt uitgevoerd, behoeft zeker geen betoog. Volgens de statistiek. 1). zou de plukmethode minder stukblad. leveren dan het snijden, hetgeen echter in reserve moet worden. aangenomen,. daar. moeilijk. te. beoordeelen valt, hoeveel van. deze uitkomst op rekening der speciale behandeling, hoeveel op. de eigenlijke plukmethode moet worden gesteld. 1) J. H, Lieftinck en Zoon. Tabak, Jaarstatistiek.. Productie-Staten van Sumatra, Java en Borneo.

(47) — Een nadeel. bij. het plukken. 35 is,. — dat. bij. deze manier van oogsten. boomen moet worden. veelvuldiger tusschen de. geloopen, waar-. door de bladeren aan mechanische beschadiging bloot staan.. De. meer zorg. controle, die bij het plukken. wordt. vereischt,. aanmerkelijk vergemakkelijkt door de in Deli veelal nagevolgde. veranderde plantwijze tegenover vroeger,. n.1.. de zoogenaamde. haaksche plantwijze op de plantwegen.. Nadeelen van deze plantmethode zinds. zijn,. dat de drainage eenig-. wordt en het daarom wel voorkomt, dat. bemoeilijkt. in. het midden van zulke velden, wanneer ze niet zeer goed geni. veleerd zijn natte plekken blijven.. Een tweede bezwaar, dat wel eens geopperd. men meende,. dat. Z. loopen,. dat door de aanhoogingen,. is,. bestaat hierin,. die. van N. naar. de jonge tabak verstoken zou worden van de eerste. morgenzon, door de schaduw der aangrenzende kakki's.. meening schijnt echter geen overwegenden invloed althans. nen,. niet. uit. Deze fce. oefe.. evenredig aan het groot voordeel, dat met. deze plantwijze voor de controle wordt verkregen.. Het plukken moet voorzichtig en met kennis van zaken wor. den verricht,. d.. w.. z.. alleen werkelijk rijpe bladeren, die ge-. makkelijk van den stam loslaten, mogen verzameld worden.. men te vroeg, zoodat het blad nog niet voldoende rijp dan zal men moeten rukken alvorens het zich van den stengel. Plukt is,. waardoor groote kans bestaat, dat het blad wordt. scheidt,. be.. schadigd. Bij. het tabaksnijden bestaat hiervoor uit den aard der hande-. minder gelegenheid. Wil men bij het oogsten bladbeschadiging zooveel mogelijk voorkomen, dan dient er ook voor gezorgd, dat de geplukte of ling veel. gesneden tabak op zorgzame wijze vervoerd wordt.. men. besteed. manden). te laten. die. om. werkelijk. maken,. goede. pikoelans. laat somtijds veel te. moeite daarvoor toch zeker. terwijl. die. wordt.. Worden de geplukte bladeren. (d.. wenschen. ruimschoots. of gesneden. De z.. zorg,. draagover,. vergoed. tabaksstammen. verder praktisch in de pikoelans geplaatst, dan zal het vervoer. hen geen. letsel bezorgen..

(48) —. 36. —. Een oordeelkundige manier van oogsten, zoowel als snijden, zal grooten invloed. der geheele oogst uitoefenen.. bij. plukken. op het percentage van het stukblad.

(49) B.. EN FERMENTEER SCHUREN.. IN DE DROOG-. OPHANGEN. de tabak eenmaal geoogst en naar de droogschuur over*. Is. gebracht,. dan. wanneer. men. zal. veel. niet. te. vermeden worden,. bladbeschadiging lang. ermee wacht. die 'tabak. op. te. hangen.. Vooral. komt het. geplukte bladen. bij. er zeer veel op aan, die. wanneer ze nog hard zijn. Wacht men zoolang tot dat de bladen slap zijn, dan is de kans voor scheuren veel aanterijgen. grooter,. tevens de gelegenheid tot zg. „zweeten” ge-. terwijl. geven wordt. het ophangen dient. Bij. diging, eraan gedacht te. met het oog op eventueele bescha-. worden, dat niet. touwtje geregen worden.. één. worden,. drogende blad. te veel bladeren. opdat. geen. er. aan. het drogingsproces goed te. moet voor voldoende toetreding van lucht. laten verloopen. zorgd. Om. reductieverschijnselen. bij. ge-. het. optreden, die aanleiding zouden kunnen geven. tot rottingsverschijnselen.. Het. „trapezensysteem” in Deli slechts. z.g.. bij. uitzondering. in gebruik, verdient ten strengste afkeuring.. Verder. is. een. voornaam punt, waar,. bij. het aanrijgen der. geplukte tabaksbladeren goed aan dient gedacht te worden, dat. touw van. soliede,. doch. eenigzinds. wordt en dat vooral niet de. gaten. door. drogingsproces blijven,. maar. te. dun mag. de aanrijgpennen grooter. worden,. achtereenvolgens. ruige zijn,. kwaliteit. omdat anders, doordat. veroorzaakt de. bladen. naar. gebruikt. het. gedurende het. niet op. de plaats. midden van het. touwtje afglijden.. wind moeten de tinkaps gesloten blijven, want daardoor worden de bladen onmiddelijk glashard en is de minste beweging voldoende om bladbeschadiging aanterichten. Bij. sterken.

(50) —. 38. —. Behalve deze mechanische beschadiging oefent wind ook een nadeeligen invloed. uit op de kleur. krijgt dan volgens. Mohr. 1). van de drogende tabak; ze. een wankleurige tint in plaats van. een egale kleur; ook kringen en donkere en lichte vlekken.. 1). Moiir. l.c.. pag. 48..

(51) WATERVLEKKEN. het oogsten van de tabak dient er zeer op gelet te worden,. Bij. dat de planten in hun geheel, of de enkele bladeren, volkomen droog zijn alvorens ze in. Het. de droogschuren binnengebracht worden.. snijden of plukken. mag. eveneens. bij. regenweder. is. dus geheel uitgesloten;. het niet gebeuren, wanneer het zoo kort tevoren. geregend heeft, dat de oppervlakten der bladeren nog nat of dat de holten der gevleugelde bladstelen. bevatten, tijdstip. ’s. Morgens. voor. nog resten van water. in de vroegte is het. evenmin een gunstig. omdat de nachtelijke dauw dan. oogsten,. nog op de planten. zijn. te veel. rust.. Hetzelfde gevaar als nat binnengebrachte tabak, leveren ook. tabaksbladeren. geplukte. gewacht. is. en. waarmede. op. te. lang met aanrijgen. voorgaand hoofdstuk reeds aange-. die, zooals in. duid werd, gaan „zweeten”.. Door de onderzoekingen. van Mohr. 1) is. gebleken, dat be-. vochtigde bladeren veel sneller verwelken en afsterven dan niet bevochtigde, die anders in dezelfde omstandigheden verkeeren.. Aannemelijk. is. het dus, dat bladeren met watervlekken, hetzij. door regen of dauw, zich evenzoo gedragen zullen, m. vochtige. die. eerder. plaatsen. a.. w. dat. verwelken, afsterven en drogen. zullen dan de omringende gedeelten van het blad.. Hieruit ik. hier. deze. trekt. Mohr. woordelijk. vroegtijdig. zeer terecht de volgende conclusie, die. overneem:. nl.. dat „behalve, dat. men met. afgestorven plekken, te midden der nog zeer. 'waterrijke gedeelten een bijzonder gunstig aangrijpingspunt voor. schimmels. in. de schuur schept, zal ook,. al. vertoont zich geen. schimmel, het gedroogde blad een ongelijkmatige kleur vertoonen, terwijl tevens de. kans vermeerderd. is,. dat er onsterke plaatsen. voorkomen redenen voldoende, waarom de planter er zoo zorgzaam voor waakt, geen natte tabak in te laten brengen”. in het blad. 1). 1.. c.. pag. 39.. ;.

(52) DROGEN BOVEN VEER. De gewoonte om. in de. droogschuren hout te branden, wanneer. de relatieve vochtigheid daar te hoog wordt, met het doel het. van schimmelvegetatie op de drogende bladeren te. optreden. verhinderen, verdwijnt gelukkig in Deli meer en meer.. Dat het. in. onbruik geraken van deze methode een verblijdend. mag genoemd worden,. teeken. men met. deze. vindt zijn grond daarin, omdat. maatregel geenszinds in werkelijkheid datgene. mede beoogd wordt. Het houtbranden in de droogschuren wat. bereikt,. om. middel. er. is. geen doeltreffend. de te hooge relatieve luchtvochtigheid daar te comen daarmede in verband het beschimmelen der dro-. penseeren. gende tabak te voorkomen.. De uitwerking heeft inderdaad een. juist tegenovergestelde. invloed.. Door het branden wordt weliswaar een verhooging van temperatuur verkregen, doch de atmospheer in de schuur. met die in. :. bij. 1°. koolzuur. 2°. waterdamp. het verbrandingsproces. plaats. vrij. komen.. verrijkt. o. a.. Hieruit. blijkt,. dat. van de vochtigheid te verminderen, er door het branden. een toevoeging van water aan de lucht bewerkt wordt.. Hiervan zullen,. zal het gevolg zijn, dat de. schimmels niet verdwijnen. doch dat de condities voor hun optreden aanmerkelijk. verbeterd worden, m.. a.. w. de schimmelvegetaties op de drogende. tabak zullen door het hout branden in de droogschuren toenemen, (zie pag.. 45 over Schimmel).. Die tabak welke heel dicht. bij. de brandstapel hangt, zal die. nadeeligen invloed op een andere wijze ondervinden. uitstralende. warmte. Door de. krullen de randen dier bladen in elkaar en.

(53) worden dermate kelijk. —. 41. —. bros, dat ze. bij. de latere behandeling gemak*. scheuren en verbrokkelen.. Het droogproces op. zich zelf gebeurt in laatstgenoemd geval. begrijpelijkerwijs ook zeer abnormaal,. wegen. blijven. zal. welke invloed niet achter-. wat de egaalheid van kleur van. dergelijk. blad betreft.. Uit deze korte aanwijzing blijkt genoegzaam, dat het branden in. de droogschuren geen voorbehoedmiddel voor eventueel op-. tredende. schimmels. bladschade. bij. is,. doch wel omgekeerd het optreden van. drogende tabak. in. de hand werkt..

(54) BESLAG.. Dit. verschijnsel behoort eigenlijk niet. in de. rij. van bladbe-. doch daar het zeer dikwerf geheel ten onrechte. schadigingen,. voor schimmelvegetatie aangezien wordt, heb ik gemeend met een enkel woord het. zg.. „beslag” hier te. mogen. toelichten.. Het witte beslag op de bladeren van reeds droge tabak,. het-. geen voornamelijk 'op de nerven voorkomt, bestaat uit een mengsel. van zouten,. die voor. een deel van organische-, gedeeltelijk van. anorganische samenstelling. In water ronden de kristallen. zijn.. zich een weinig af zonder geheel op te lossen, in verdund zout-. zuur. daarentegen. volkomen oplossing;. bij. verwarming. ver-. vluchtigen ze grootendeels.. De mikrochemische veel. reacties toonden de aanwezigheid aan, van:. hoeveelheid kalk, veel. geringe. 1°.. kali,. veel. ammonium,. magnesium.. 2°.. aanzienlijke hoeveelheden chloor en salpeterzuur.. 3°.. aanzienlijke hoeveelheden appel- en oxaalzuur.. De oorzaak van het beslag bekend. is het,. Verder. is. ligt o. a. in. de wijze van drogen;. dat snijtabak minder beslag vertoont dan plukblad.. het optreden van deze zouten buiten op de droge. bladen vermoedelijk het gevolg van een te groote concentratie. van het celvocht der versche bladeren.. Ten gevolge van de. fermentatiewarmte kristalliseeren de in overmaat opgeloste zouten uit en zetten zich. De aanleiding. aan de oppervlakte van het blad tot. deze groote. af.. celvocht-concentratie. moet. volgens mijn meening hoofdzakelijk gezocht worden in de dikwijks overdreven wijze van bemesting, welke op het veld uitge-. voerd wordt. kali-. Zooals hierboven. blijkt,. bestaat het beslag uit veel. en ammoniumzouten van organische zuren, hetgeen in over-. eenstemming. is. met de voornaamste bestanddeelen van guano..

(55) — Eveneens. is. 43. niet uitgesloten. dat de natuurlijke gesteldheid. van den bodem hier in gelijken zin nadeelig werkt.. Zoover. het nagegaan kon worden, ondervindt het tabaksblad geen deeligen invloed van het beslag. wat. na-. betreft de brandbaarheid..

(56) DRUK. Deze bladschade komt zoowel. in de droog- als in de fermen-. teerschuur voor, doch voornamelijk in laatstgenoemde en maakt dat de kwaliteit van het tabaksblad er zeer onder. Het. meestal in. die. de onmiddelijke nabijheid van de hoofdnerf of. der bijnerven te vinden. Het blad van. zijn. lijdt.. „druk” treedt op in den vorm van zwarte strepen,. zg.. zijn.. krijgt daardoor een vlekkig aanzien en verliest veel. elasticiteit,. zoodat het als dekblad moeilijk meer ge-. bruikt kan worden.. Het optreden van „druk”. in. den stapel. is o.a.. het gevolg van. groote vochtigheid der gestapelde tabak of dat de stapel te. te. lang gestaan heeft zonder overgestapeld te. zijn.. Andere invloeden kunnen ook aanleiding geven tot ontstaan dit euvel, nl. wanneer een te zware bemesting op het veld toegepast is, waardoor de geoogste tabak oververzadigd is van van. zouten (hoofdzakelijk zuren), die door. en. kali-. ammonium. zouten van organische. hun hygroskopischen (wateraantrekkenden) aard. telkens opnieuw vochtigheid aantrekken.. Het. „druk” komt veelvuldiger. zg.. bij. vette-. dan. bij. goed. uit-. geregenden tabak voor. Bladeren met dikke hoofdnerven, hetzij geheel natuurlijk, hetdoor. zij. de. zg.. dikbuikziekte,. hebben. dikwijls veel last. van. „druk” op de bladvlakken.. De oorzaak hiervan. is,. dat die hoofdnerven veel langer groen. sappig bleven, zelfs wanneer het overige gedeelte van het. en. blad reeds een bruine kleur heeft. aangenomen. In die gevallen verdient het aanbeveling. een. diepe. insnijding. in. — zg.. bij. „rotstelen.”. het droogproces. de hoofdnerf te maken, waardoor het. waterverlies sneller plaats heeft..

(57) SCHIMMEL.. Ook. reeds geoogste tabak, die zich in de droogschuur. rijpe,. bij. bevindt,. kan het blad naderhand beschadiging van optredende. schimmel ondervinden.. De aanleiding hiertoe, wordt wanneer de opgehangen tabak. eerste plaats gegeven,. in de. zelf nat. of zweeten, zie pag. 37 en 39), in de. is. (door regen,. relatieve vochtigheid der lucht in de droogschuur te hoog. Dit. euvel. laatste. strijdige. oorzaken. doordat. 1°.. :. men. draagt, m.. a.. afhankelijk. is. dauw. tweede plaats wanneer de is.. van schijnbaar zeer tegen-. nl.. niet voldoende voor luchtverversching zorg. w. de buitenlucht te weinig laat binnentreden,. daar de tinkaps te veel gesloten blijven.. doordat. 2°.. geeft,. men. m.. de luchtverversching te veel vrije toegang. w. de buitenlucht te veel laat binnentreden,. a.. daar de tinkaps te weinig gesloten In beide gevallen is het resultaat, dat. heid. lucht. der. de. in. zijn.. de relatieve vochtig-. droogschuur te hoog voor het normale. verloop van het droogproces wordt, en daarmede tegelijk gunstige. voorwaarden voor het optreden van schimmels worden geschapen.. Mohr. 1). heeft. zich in een brochure in het bijzonder. met de. vraag „omtrent de relatieve vochtigheid der lucht en hare. be-. teekenis voor de tabakscultuur” bezig gehouden, zoodat ik voor. meerdere bijzonderheden daarnaar verwijs.. Het. eenige,. raadzame middel om. die luchtvochtigheid in de. schuren, voornamelijk in de droogschuren, eenigzinds te kunnen beoordeelen,. 1). acht. Mohr. Korte berichten uit. 10, pag. 531. — 545.. ’s. terecht door gebruik te. Lands Plantentuin,. maken van. Teysinannia 1900, Deel XI,. afl..

(58) —. 46. —. psychrometer, waarmede in dit geval het gemakkelijkst de. de. relatieve vochtigheid. Tevens. het. zal. kan worden bepaald. mogelijk. wellicht. maken van deze instrumenten, de tigheid te leeren kennen, waarbij. om. tetreden, zijn. op die manier. blijken,. condities. door gebruik te. van relatieve voch-. schimmel vegetatie pleegt. zijn uitbreiding te. op-. beperken of zelfs. optreden te verhinderen.. De schimmels, die hier in aanmerking komen, zijn soorten van Aspergillus en Penicillium, die tot de groep der facultatieve parasieten belmoren, d. w. z. dat ze wel is waar hun geheele ontwikkeling. saprophyt. als. — kunnen. stoffen. — op. uitsluitend doode organische. maar. volbrengen,. die. toch. ook gedeeltelijk. als parasiet leven.. Deze. parasieten. maken op. door woekeren. het. blad moes. drogende. en. die wijze het blad in de eerste plaats onsterk, zoodat. het als dekblad minder bruikbaar wordt. Ziet men de schimmel op de bladen verschijnen, dan is haar werkzaamheid reeds een paar dagen geleden begonnen, doch toen nog onzichtbaar, omdat zij in het inwendige van het blad. geschiedde; thans fructificatievorm. bij. haar zichtbaar verschijnen hebben wij haar. voor ons,. d.. plantingswijze door conidien, die. mels leveren.. de on geslachtelijke voort. w.. z.. bij. kieming opnieuw deze schim-. Breidt zich de schimmel dermate. heele blad er zichtbaar onder. lijdt,. uit,. dat het ge-. dan spreekt men van. zg. „rot”.. Langs proefondervindenlijken weg kwam Mohr 1) tot het rekneuzing der bladeren, de praedispositie (aanleg) van het blad voor de infectie met schimmels verhoogde. sultaat, dat voorafgaande. weder van hoe groot gewicht het is, dat het oogsten met voorzichtigheid wordt uitgevoerd en de bladen niet beschadigd worden, waardoor o. a. invloed op het optreden van schimmel in de droogschuren kan uitgeoefend worden. Hieruit. blijkt. Het branden van hout. in de droogschuur, als. het optreden van schimmel,. het. is in. Deli. nog. middel tegen. in gebruik,. hoewel. geen bestrijdingsmiddel, noch een voorbehoedsmiddel daarhiervoor pag. 40 en. tegen. is.. (zie. \). c.. pag. 41.. 1.. 41)..

(59) HOOFDSTUK. Y.. Bladschaden tengevolge van nog onvoldoend bekende oorzaken.. MOZAÏEKZIEKTE. Deze Deli. ziekte,. uitsluitend. die. op. de bladeren optreedt,. is in. algemeen verbreid en veroorzaakt aldaar zeer groote blad-. schaden. Zij. werd. eerst. bij. Naderhand weest,. beschreven, van wien. naam van Mozaïekziekte. passende. is. ontving.. de. zij. 1). deze ziekte het onderwerp veler onderzoekers ge-. van Beijerinck, van Breda de Haan, Koning, RaciWoods, e.a.. o.a.. borski,. De. Hollandsche tabak ontdekt en in 1885 voor het. door Prof Adolf Maijer. eigenlijke. oorzaak der ziekte. wetenschappelijke. is. nog steeds onbekend, de. meeningen hieromtrent loopen zeer. Deze zelfde ziekte komt ook voor op Java meerendeel. der. ;. uit een.. eveneens. verschillende tabakverbouwende. in het. streken. van. Europa en Amerika. Racibojiski 2) vond te Klaten (Java) een Cucurbita soort,. daar „wolon” genaamd, In Deli. nig voor. ;. komt deze. — die. —. al-. Mozaïekzieke bladeren vertoonde.. ziekte op hooggelegen ondernemingen wei-. in de vlakte. daarentegen des te meer.. Zij. draagt hier. den naam van Peh-Sem, een chineesche benaming, hetwelk wit of gevlekt blad. 1) Dr.. moet beteekenen.. Adolf Maijer.. Over de. in. Nederland dikwijls voorkomende Mozaïek-. ziekte der tabak.. 2) Jaarverslag ’sLands Plantentuin over 1899, pag. 110..

(60) — De. I.. deze. Bij. bladeren. ziekte. op,. 48. —. ziekteverschijnselen.. treden de verschijnselen uitsluitend aan de. noch. de stengel, noch het wortelstelsel vertoont. abnormaals.. iets. Het geheele voorkomen van een Mozaïkzieke tabaksplant maakt echter een zeer armoedigen indruk.. Op de bladen openbaart. ze zich in den. vorm van donkergroene. die scherp afsteken tegen de lichtere kleur van het nog gezonde gedeelte, waardoor een mozaïekachtige teekening der bladvlakken tot stand komt.. vlekken,. Het optreden van dellijke. die vlekken begint meestal in de. onmid-. nabijheid der hoofd- of zijnerven, later breiden ze zich. uit en vertoonen. wegens een sterkere. groei dier donkere plekken. plaatselijke opbollingen.. Over het algemeen tig,. de rand ervan. elfen. maar. blijft. het Mozaïekzieke blad klein en spich-. omgekruld, terwijl de bladoppervlakte niet. is. ongelijk en rimpelig. is.. Hieraan kan men meestal het gefermenteerde Mozaïekzieke tabaksblad. nog herkenen, ook. al. verdwijnt. bij. de fermentatie. het onderscheid in kleur tusschen de donker- en lichtgroen gekleurde bladgedeelten.. De Mozaïekziekte komt ook op de kweekbedden zoowel als. bij. voor, verder. jonge- als oude tabak, kort vóór het toppen zoowel. wanneer ze reeds getopt. is.. In het optreden dezer bladschade bestaat de meest mogelijke. verscheidenheid en willekeur; de overgang van ziek- in gezond blad gaat meestentijds zeer geleidelijk.. II.. Onderzoekt. men dwars doorsneden van. gekleurde bladvlek het zich. Het mikroskopisch onderzoek.. onder. pallisadeweefsel. daar. plaatselijk. (d.i.. den. zulk een donkergroen. mikroskoop, dan ziet men, dat. de bovenste laag van het bladmoes). sterker. ontwikkeld. heeft,. waardoor het. onderscheid in kleur en de oneffenheid der bladoppervlakte ver-. oorzaakt wordt..

No results found