Sociale verschillen in
gezondheid bij jonge kinderen
Prof. dr. Sara Willems dr. Veerle Vyncke
Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg Universiteit Gent
De kindersterfte
(< 5 jaar, per 1000 baby’s)neemt af tot een minimaal niveau
Bron: Unicef, 2015
De kindersterfte
(< 5 jaar, per 1000 baby’s)neemt af tot een minimaal niveau
Echter … niet iedereen geniet in dezelfde mate
van deze vooruitgang
9,1 8,6
7,1
5,9
2,2 2
1,2 1
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Lager ow Lager sow Hoger sow Hoger ow
Aantal preterme geboorten (%)
<37 weken < 33 weken
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
9,1 8,6
7,1
5,9
2,2 2
1,2 1
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Lager ow Lager sow Hoger sow Hoger ow
Aantal preterme geboorten (%)
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
11,1 11
9,6 8,7
0 2 4 6 8 10 12
Lager ow Lager sow Hoger sow Hoger ow
Neonatale zorgen aan de pasgeborene (%)
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid
tussen sociale groepen in de maatschappij
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid tussen sociale groepen in de maatschappij
?
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid tussen sociale groepen in de maatschappij
Opleidingsniveau Inkomensniveau Geslacht
Etnische achtergrond
….
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid tussen sociale groepen in de maatschappij
Opleidingsniveau Inkomensniveau Geslacht
Etnische achtergrond
….
1,8 1,9
1 0,8
10 9,5
7,2
5,6
0 2 4 6 8 10 12
Lager ow Lager sow Hoger sow Hoger ow
Geboortegewichtsklassen (%)
<1500 gr <2500 gr
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid tussen sociale groepen in de maatschappij
Opleidingsniveau Inkomensniveau Geslacht
Etnische achtergrond Beroep
Kind zijn in Gent:
niets aan de tand …
18,5% van onderzochte kinderen: zuigflescariës
Kinderen met moeders van Oost-Europese afkomst:
19 x meer kans op cariës
7,4% hoogste beroepsklasse 15,6% middelste beroepsklasse 29,6% laagste beroepsklasse
Aantal kinderen at risk
in Vlaanderen?
Bron: K&G obv kansarmoede-index
Evolutie zeer jonge kinderen geboren in een kansarm gezin
VASTSTELLING 2:
De groep kwetsbare kinderen is substantieel
VASTSTELLING 2:
De groep kwetsbare kinderen is substantieel …
en lijkt toe te nemen
Hoe kan dit fenomeen verklaard worden?
Hoe kan dit fenomeen verklaard worden?
“Ongezonde levensstijl”
“Te veel met zichzelf bezig”
“Nooit geleerd”
“Geen prioriteiten kunnen stellen”
“Niet kunnen ontsnappen uit armoede”
“Te laag leefloon en te lage minimuminkomens”
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische gevolgen van ziekte
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische gevolgen van ziekte
Via processen van sociale discriminatie
“Als ik naar het ziekenhuis ga, is het eerste wat ze vragen: ‘heb je schulden hier?’, in plaats van ‘wat scheelt er?’ Ze bekijken je altijd scheef”
Via processen van sociale discriminatie
“Als ik naar het ziekenhuis ga, is het eerste wat ze vragen: ‘heb je schulden hier?’, in plaats van ‘wat scheelt er?’ Ze bekijken je altijd scheef”
Adres: “Molenbeek”
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische gevolgen van ziekte
Determinanten van gezondheid
Bron: Dahlgren & Whitehead, 1993
Zwangerschapsbegeleiding
54,4 %
68,8 % 77,3 % 78,8 %
0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 %
Lager ow Lager sow Hoger sow Hoger ow
Eerste zwangerschapscontrole in het eerste trimester (%)
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000
Meest invloedrijke determinanten van sociale ongelijkheid in de gezondheid van kinderen:
• Achterstelling buurt
• SES ouders
• Stress/onzekerheid mbt job
• Werkloosheid
• Geen eigenaar zijn van huis
• Psychosociale stress moeder
Pillas D, Marmot M, Naicker K, Goldblatt P, Morrison J, Pikhart H. Social inequalities in early childhood health and development: a European-wide systematic review. Pediatr Res. 2014;76(5):418-424.
Ruiz M, GoldblattP, Morrison J, et al. Mother’s education and the risk of preterm and small for gestational age birth: A DRIVERS meta-analysis of 12 European cohorts. Submitted to J Epidemiol Community Health. 2014
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische gevolgen van ziekte
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische gevolgen van ziekte
Cognitieve ontwikkeling 22 maanden – 10 jaar
Bron: Marmot Review (2010)
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische gevolgen van ziekte
VASTSTELLING 3:
Sociale verschillen in gezondheid hebben een
zeer complexe oorsprong
Kunnen sociale verschillen in gezondheid
teruggedrongen worden?
Groeiende aandacht ook binnen beleid
… zeker voor jonge kinderen
“Giving a fair chance in life to every child, everywhere – especially the most disadvantaged – offers the
greatest hope of breaking intergenerational cycles of inequity and poverty in every society. That is the central proposition underlying UNICEF’s ‘equity agenda”.
Mensen worden niet gelijk geboren
=> Het doel is niet
te streven naar “gelijkheid” (equality), maar naar “billijkheid” (equity)
Zorg mag niet variëren volgens geslacht, ethnische achtergrond, opleiding, inkomen, politieke
voorkeur, seksuele voorkeur, … maar volgens zorgnood.
Gelijke zorg voor mensen met gelijke zorgnood
Door intersectorale aanpak
Gezondheidsongelijkheid aanpakken vraagt actie m.b.t.
alle sociale determinanten van gezondheid
Interventies op jonge leeftijd geven meest winst
“Interventions with better outcomes and a higher level of evidence combined workshops and educational
programmes for both parents and children
beginning during early pregnancy and included home visits by specialised staff.”
Morrison J, Pikhart H, Ruiz M & Goldblatt P (2014).Systematic review of parenting interventions in European countriesaiming to reduce social inequalities in children’s health and development.In: BMC Public
Health, 14:1040. DOI: 10.1186/1471-2458-14-1040.
