Donateurs gezocht

J A A R G A N G N U M M E R :3

Donateurs gezocht

Het afgelopen jaar gaf Xmin Y ruim een half miljoen aan subsidies.

Te weinig naar onze mening. We willen meer donateurs (m/v) er- bij hebben. We willen mensen, die het heel belangrijk vinden, dat progressieve basisbewegingen waar ook ter wereld daadwerkelijk gesteund worden. We willen mensen, die daarvoor een (klein) ge- deelte van hun inkomen overhebben.

• XminY is een progressieve en onafhankelijke fondsorganisatie.

Zij stelt haar geld ter beschikking aan groepen en bewegingen in Derde-Wereldlanden en in 'rijke' landen, die gericht zijn op maat- schappelijke veranderingen in politieke, sociale, economische en/

of culturele zin. Rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid, zelfbeschik- king en emancipatie zijn daarbij voor XminY sleutelbegrippen.

• Het geld van Xmin Y gaat veelal naar groepen en bewegingen,

~El/JUNI l ^<) 8 8

die vanwege hun links-politieke opstelling niet bij andere (geves- tigde) fondsorganisaties terecht kunnen, omdat hun aktiviteiten (nog) niet breed maatschappelijk aanvaard zijn.

• XminY opereert onafhankelijk van de Nederlandse overheid, in het bijzonder van haar buitenlandse beleid, en van slechts enkele grote donateurs. XminY heeft enige duizenden donateurs (v/m) die relatief kleine bedragen overmaken. Daarom kan XminY vol- komen ongebonden steun geven aan politieke basisbewegingen.

Zonder invloed van de overheid, het bedrijfsleven of politieke par- tijen.

• Xmin Y werkt met een kleine betaalde staf en een grote groep vrijwilligers/deskundigen (v/m) om de apparaatskosten zo laag mo- gelijk te houden.

• XminY is basisdemocratisch georganiseerd.

Noordermarkt 16, Amsterdam. Voor telefonische informatie: 010-179661. Voor donaties: giro 609060.

ELKE MAAND* ZORG* POLITIEK*

WELZIJN * ARBEID * BELEID *

HULPVERLENING * IN

TIJDSCHRIFT VOOR DE SOCIALE SECTOR

• een opiniirend vaktijdschrift

• met een traditie van diepgang

• . met gevoel voor leesbaarheid

• met intuïtie voor trends

• met oog voor geschiedenis

• met tweemaandelijkse themadelen die jaren meegaan

• met achtergronden, reportages, interviews, commentaar, recensies

• kortom: 44 pagina's onmisbaar eigentijds sociaal élan

Tijdschrift voor de Sociale Sector, elke maand 44 pagina's voorsprong.~.

bel: 023 .. 276364

2

- PE

Artikelen in 11/1 (februari 1988)

Peter van den Besselaar: Technologische innovatie Maarten Veraart Ekonomisch struktuurbeleid Pauly Ossenblok Huishoudelijke technologie Thieu Vaessen: Wereldbank: recente ontwikkelingen Leo van Eerden: Financiële innovaties

In nummer 11/2 (mei 1988):

Boe Thio: Lonen en werkloosheid

Afred Kleinknecht De vakbeweging en de krisis Een aantal artikelen naar aanleiding van het congres:

Technologie en Ekonomie

TPE is verkrijgbaar in de betere boekhandel en door overmaking van f 15,- per nummer op giro 3796008 t.n.v. Stichting Politieke Economie, Postbus 3777, 1001 AN Amsterdam

Abonnementen: f 50,- per jaargang (vier nummers)

tijdschrift voor politieke ekonomie

L L N G

Colofon

Uitgever

St1cht1ng Tijdschnft voor L1nkse Politiek DE HELLING verschiJnt VIJfmaal per J3ar: pnJS losse nummers I 6.95, Jaarabonnement I 30.- Gironummer 268784 o v.v. DE HELLING Redactie Frank van den Berg, Mananne van den Boomen, W1llem de Bru1n, Wout Bu1telaar, Els D1ekerhof, Flonan D1epenbrock, Jan D1rx.

Chns Hu1nder. Henk KnJnen

(redactlesecretans), Paul Ku1Jpers, Alexander de Roo, Kann Spa1nk en Jos Vernoo11 Eindredactie Henk Kn1nen Vormgeving Marcel Bakker : Hollandse Hoogte Zetwerk Ruparo, Amsterdam Druk

Macula, Boskoop Distributie Bêtapress, R11en Advertentietaneven

f 300,-per 1/2 pagm

f 150,-per 1/4 pagm.

f 75,-per 1/8 pag:na Abonnementenadmini- stratie en zakelijke correspondentie De Hell1ng I T11dschnft voor L1nkse Pol1t1ek Postbus 15240 1001 ME Amsterdam Redactiesecretariaat Henk KnJnen Utrechtsedwars- straat 31 - 2 1017 WB Amsterdam (020) 25 7298 De Helling 1s een onafhankeliJk pol1t1ek IIJdSchnft met belangstelling voor ontw1kkel1ngen op het soc1ale en culturele vlak Het ll)dschnft w1l een algemeen med1um ZIJn voor l1nkse pol1t1eke men1ngsvorm1ng en w11 publieke debatten be1nvloeden ISSN 0922 0119

D E

J A A R G A N G 1 N U M M E R 3 M E I J U N 9 8 8

OOCYUiNTATtEceNTAUM N.EOEftLANDSE POLITIEKE

PAfrrtJ!N

I N H C» U D

4

7

9

10 1 1 14

15

DAGBOEK De Palestijnen hebben een adres

gekregen - 1\ndteé vanli$/ Joosîe Lakmaker

Op werkbezoek in bezet gebied.

coMMENTAAR Een half jaar na de beurskrach - Sander Kooistra

RE c EN s 1 E Geen letterheren - Ko Dieleman

De memoires van Jan Elburg tegen het licht

IMPRESSIE Zoeken naar de crisis van de vakbeweging - Wout Buitelaar

Peptalks en warrigheid op een zinnig congres.

BEscHouwiNG Het carrièreperspectiefvan

de tribune - Arie van Dalen

De sociale voordelen van het voetbalvandalisme.

RECENSIE Kopstukken en dwarskoppen-

Paul Lucardie

'Oral history'-boeken over PSP en VVD- een vergelijking.

IMPRESSIE Fakkeldragers, denkers en douwers tegen domheid - Reinout Koperdraal

Leuk avondje dat in tumult eindigde.

MIDDENKATERN

18 25

BALANS Basisinkomen en 'minimale staat'

Een nieuw decor - Jos Vernooij 1 Paulus de Wilt

Politieke schets van een kleine maar rechtvaardige staat

INTERVIEW 'Basisinkomen zonder ATV

hetekent gedwongen werkloosheid' -

Alexander de Roo

Greetje Lubbi hardnekkig pleitbezorgster van ATV en basisinkomen.

H E L L

27 29 32 33 38 39 42 45

Vrouwen en basisinkomen- ute Breithaupt

De onterechte koudwatervrees van het feminisme.

aucHouwtNo De core business van de

OVerheid - Rudle van der Vekla

Lînks en de onvermijdelijkheid van het privatiseren.

coLuMN Privatisering-

Ton Regtien

HET BETooG De ellendespiraal van de milieubeweging - Willem de Bruin

Het apocalyptisch denken van de milieuactivisten.

Een pleidooi voor meer pragmatisme.

coLUMN Wat willen ze nog meer ... -

Astrid Roemer

LINKs & SURINAME Mensenrechten, politiek en pijnlijke verlegenheid -

Chris Huinder I Siep van der Werf

Mensenrechten op sterk water.

TIJDSCHRIFTEN Bladeren

Korte signalementen en besprekingen van binnen- en buitenlandse wetenschappelijke en politieke tijdschriften van progressieve signatuur.

INTERVIEW Rebel en patriarch-

Frank van den Berg

Pim Fortuyn, geslaagd en geplaagd geesteskind van de 'jaren zestig'.

N G

3

----~---~~~~~~--- J A A R G A N G N U M M E R :3 M E I / J U N I 9 8 8

De Palestijnen hebben ee

foto Gerard Wessei!HH

Enige tijd terug brachten ANDREE VAN ES en JOOSJE LAKMAKER een 'werkbezoek' aan de Gaza-strook en de West-Bank. Hieronder enkele fragmen- ten uit hun dagboeknotities.

4

DONDERDAG Onze tweede dag in Jeruzalem. Als we ontbijten op de eenentwintigste verdieping van ons hotel - tussen de krijsende Amerikaanse toeristen - hebben we uitzicht over de hele stad. Ze is ver- rassend mooi.

De Jerusalem Post schrijft dat negen Palestijnen- vermeende leiders van de opstand in de bezette gebieden - het land zullen worden uitgezet.

Om half elf gaan we met de taxi naar het American Colony Hotel in Oost-Jeruzalem, het vroegere Arabi- sche paleis met zijn Zwitserse hotel- directie, dat tegenwoordig ontmoe- tingsplek is voor buitenlandse jour- nalisten en Palestijnen. Daar wacht Jan de Jong, medewerker aan het Arabic Institute, die ons naar het Medica! Relief Committee brengt.

De overgang tussen de modieuze winkelstraten van het westelijk stadsdeel, waar ons hotel zich be- vindt, en de wijk met de vervallen Arabische villa's, waar het comité

D E H E L L N G

J A A R G A N G N U M M E R 3 M E I / J U N I 1 9 8 8

adres gekregen

D E

Andrée van Es I Joosje Lakmaker

is gehuisvest, is gigantisch. Ook in West-Jerusalem lopen veel soldaten, maar hier zijn ze intimiderend aan- wezig: controleren op straathoeken, patrouilleren in jeeps.

Bij het Medica! Relief Camruittee praten we met een arts, één van de oprichters in 1979 van deze Pa- lestijnse gezondheidsorganisatie. Hij vertelt over de slechte medische voorzieningen op de Westbank en (vooral) in de Gaza-strook, maar ook over het hoge sterftecijfer on- der meisjesbabies - door verwaar- lozing en ondervoeding. (Moeders zijn nu eenmaal trotser op hun zo- nen, vertellen Palestijnse vrouwen ons later). 'Wat de Palestijnen nodig hebben', zegt hij, 'is een eigen infra- structuur. Net als de joodse bevol- king aan het begin van deze eeuw moeten wij nu basisbewegingen op- zetten.' Sprekend over de opstand in de bezette gebieden, geeft hij een tamelijk kritische typering van de positie van de PLO. 'Iedereen is verrast, ook de PLO-leiding. En hoewel alle Palestijnen achter de PLO staan, heeft deze opstand Ara- fat en de zijnen wel duidelijk ge- maakt, dat zij de Palestijnen in de bezette gebieden niet langer als schaakstukken kunnen beschouwen.' Na dit gesprek rijden we in een VW-busje - één van de mobiele klinieken van het comité - naar Jericho. Voor het eerst komen we in bezet gebied. We rijden door een schitterend landschap dat er wild en kaal uitziet. Als een plaatje in de Bijbel: de wereld zoals ze er vóór de Schepping uitzag. In Jericho merken we niets van onrust. Een Amerikaanse toeriste staat op het punt een kameel te beklimmen; dit moet het gewone beeld zijn. In on- ze plaats van bestemming ontmoe- ten we drie jongens van het Agri- cultural Relief Committee. Weer een grassroots movement, gericht op het stichten van landbouwcoöpera- ties voor kleine Palestijnse boeren.

De drie landbouwkundige ingenieurs - twee van hen hebben in de Sovjet-Unie gestudeerd - rijden

H E

ons langs hun verschillende projec- ten. Een vierde Palestijn - erg stil - blijkt sociaal-wetenschapper. 'Hij is werkloos', leggen de anderen uit, 'he needs a state.'

Het restaurant - waar we onder zonovergoten sinaasappelbomen een uitgebreide Arabische maaltijd eten - is versierd. Het is Arabisch Kerstmis. Maar niemand viert Kerstmis dit jaar. Daar is geen enkele reden voor.

VRIJDAG Ons bezoek aan de mensenrechtenorganisatie Al Haq in Ramallah op de Westbank wordt uitgesteld. De Nederlandse pers is uitgerukt en ons contact bij Al Haq, Joost Hilterman, begeleidt vandaag de VARA-tv.

We spreken nu af met Rob Simons, NCRV-correspondent in Jeruzalem.

Vanaf het moment dat we in zijn auto stappen - waar altijd net de Israëlische nieuwsberichten keihard aanstaan - zitten we middenin 'het conflict'. Terwijl we door Jeruzalem scheuren, vertaalt Rob de berichten over de laatste incidenten in de be- zette gebieden, over de woede bij de Israëlische regering over het op- treden van een Engelse onderminis- ter.

Hij neemt ons mee naar een discus- siebijeenkomst in Oost-Jeruzalem, waar de winkelstaking bijna volledig is. Palestijnse en buitenla-ndse jour- nalisten praten over de rol van de media in de huidige opstand. Al snel gaat het over de plotselinge po- sitieve belangstelling van de pers voor de acties van de Palestijnen - in het buitenland. maar ook in Is- raël zelf. 'Wij Palestijnen zijn gek op samenzweringstheorieën ·, zegt iemand, 'maar toch -er is iets in- grijpends veranderd. Al denkt de Westerse pers veelal in stereotypen en mag ze 'de Arabier' graag als griezelig afschilderen - zoals ze ook aanvankelijk het fundamentalisme als aanstichter van de opstand aanvoer- de - de tv-beelden die al weken achtereen dagelijks spontane acties laten zien, maken het denken in

L L

complottermen onmogelijk. Wat nu gebeurt, kan niet meer als terrorisme worden gebrandmerkt. De Palestij- nen hebben een adres gekregen.' Niet iedereen is optimistisch. Na de schok van Sabra en Sjatilla verd- ween de sympathie voor de Pales- tijnse zaak in de Amerikaanse me- dia weer snel.

Om twaalf uur verontschuldigt de voorzitter van de Vereniging van Arabische Journalisten zich. Elke dag op dit uur moet hij zich bij de politie melden. Er wordt een beetje lacherig gedaan. Dit behoort blijk- baar tot de meer bizarre aspecten van het dagelijks leven in Oost- Jeruzalem. Alle Palestijnse journa- listen hebben te maken met censuur van de militaire autoriteiten en de ongekende harde artikelen die nu in de Israëlische pers verschijnen mo- gen in Arabische kranten niet ver- taald worden. (De dag vóór ons vertrek lezen we dat deze voorzitter van de persvereniging 's nachts door de politie van zijn bed is gelicht bij welke gelegenheid zijn meubilair kort en klein is geslagen. Ook de meeste van de andere op de bijeen- komst aanwezige journalisten zijn gearresteerd. Reden: verdenking van PLO-lidmaatschap.)

's Middags lopen we door de over- dekte straatjes van de oude stad naar het Tempelplein. waar de Al Aqsa-moskee staat. De moskee gaat net uit. De atmosfeer van een enigszins kitscherige toeristenwijk verandert abrupt als moskeegangers - honderden oudere Arabische mannen - ons tegemoetkomen. Mi- litairen hebben de toegang tot het plein afgesloten. We zien jongeren in goh·en de trap naar het moskee- plein opgaan. Ze roepen leuzen.

maken V-tekens. Ineens zijn we de enige westerlingen in een grote Pa- lestijnse massa. Zonder precies te begrijpen wat er gebeurt. blijven we staan kijken - met de \·ertrouwde opwinding van grote demonstraties èn met het gevoel dat we hier niets te maken hebben. Twee straatjes verder kijken we plotseling op de

N G

5

J A A R G A N G

Klaagmuur. Krankzinnig die tegen- stelling, tussen moskee en Klaag- muur, tussen de Islamitische be- graafplaats en de Via Dolorosa, de plaats waar Jesus gegeseld werd. En wij die daar maar een beetje slordig lopen, ongeletterd waar het de Bij- bel betreft. Bij elke overgang tussen joodse en Islamitische heilige plaat- sen is een militaire controlepost, even de tasjes open. Zou je wennen aan deze inspecties? Ze zien er niet onaardig uit, de soldaten. Tegen ons maken ze geintjes, terwijl ze de transistorradio wat zachter zetten.

Vanaf drie uur wordt het langzaam- aan doodstil: de sjahbath begint.

Als we teruglopen naar het hotel rijdt er al geen enkele bus meer.

Vanuit onze kamer, op de achttien- de verdieping, zien we hoe boven de uitgestorven stad het licht gaan- deweg verandert en het eerst even fel donkerblauw en dan donker wordt. Het licht is prachtig en de sfeer bijzonder. Maar wat een be- klemming wekt deze superzondag die nog een etmaal duurt.

DONDERDAG We raken hoe lan- ger hoe meer ondergedompeld in de politieke situatie in dit land. We hebben het over niets anders meer dan 'het conflict'.

De Jerusalem Post meldt dat vier van de negen mensen die gedepor- teerd zouden worden vannacht zijn overgebracht naar de Syrisch- Libanese grens. In het diepste ge- heim, zonder de advocaten of de fa- milie erin te kennen, zonder af- scheid. Ondanks internationale pro- testen en VN-resoluties.

Vandaag gaan we dan echt naar Ra- mallah. Joost Hitterman en een En- gelse collega, werkzaam voor de mensenrechtenorganisatie Al Haq, halen ons op bij het American Co- lony waarvoor vandaag nu ook al soldaten rondhangen.

In Jeruzalem zien we elke dag meer militairen, maar in Ramallah zien we voor het eerst letterlijk 'bezet gebied'. De hoofdstraat is afgesloten voor gewoon verkeer, opdat de mi- litaire voertuigen vrije doorgang hebben. (En dus heerst elders in het stadje een nog meer dan norma- le verkeerschaos).

Bij Al Haq aangekomen, zien we alle medewerkers naar het balkon stormen. Soldaten breken met ge- weld de vanwege de staking geslo- ten winkels open. De eigenaars, wat oudere Palestijnen met witte sjaals,

6

---~~~~~~----~---'

N U M M E R 3 M E I / J U N I 9 8 8

staan gelaten op straat, maar sluiten een uur later snel hun winkels op- nieuw. Waarop de scène met de soldaten zich herhaalt. Het is verne- derend om te zien. Iemand zegt:

'De jongeren die nu in opstand ko- men, doen eigenlijk hetzelfde als de joodse jongeren van ongeveer veertig jaar geleden. Ze hebben genoeg van de gelatenheid van de oudere genera- tie.'

Aan het eind van de dag neemt Joost ons mee naar een Palestijns gezin. Twaalf mensen: vrouwen en kinderen, die allemaal in één ruimte slapen. Alle mannen uit het gezin zijn opgepakt. De echtgenoot van de oudste vrouw werd gearres- teerd terwijl de militairen een pi- stool tegen haar slaap hielden. De jongere vrouwen zijn ongelofelijk fel. Vertellen hoe razend ze zijn, dat niemand hen hun eisen kan af- pakken. Trots wijzen ze naar naar kleine jongens die al stenen gegooid hebben. Als wij vertellen dat we van een pacifistische partij zijn, zeg- gen ze stralend: 'Net als onze PLO.' Terwijl we grote glazen mintthee drinken, vraagt één van hen of Andrée getrouwd is. 'Nee', vertaalt Joost, 'maar ze woont samen en ze is zwanger.' Er valt een diepe stilte.

'Dat is onmogelijk', zegt een jonge- re vrouw, een studente. 'Toch is het zo.' Stilte. 'Maar dat is fantastisch!', roept ze uit. 'Wij, wij vechten wel voor een eigen staat, maar we zijn onze eigen vrijheid vergeten. Jullie zijn veel verder dan wij.' Opgelucht lachen we mee, blij dat dit heikele moment overgaat in een feministisch leerstukje. Het volgende moment gaat het weer over de situatie van het ogenblik. 'Weet je wat hij tegen de soldaten zegt?', zegt een vrouw, wijzend op een jongen van een jaar of tien. 'Hij zegt: als Hitier hier was, zou hij jullie allemaal in de oven stoppen.' We worden allebei koud van binnen. Als we weer bui- ten staan, zeggen we geruststellend tegen elkaar: 'Wat weten zij nou van de Tweede Wereldoorlog? Ze voelen natuurlijk feilloos aan wat het meest kwetsend is.'

Rob, 's avonds, lijkt niet echt ge- schokt door dit verhaal. Dit is een land waar Knesseth-leden elkaar re- gelmatig uitschelden met : 'Hitler, je bent duizendmaal erger dan Hitler!' Morgen gaan we terug naar Tel A viv. Andrée zal een kibboets be- kijken. Joosje heeft een afspraak met Amira, actief in een radicaal-

H E

linkse organisatie.

Amira - kind van twee Holocaust- overlevenden - lijkt een school- voorbeeld van de 'tweede genera- tie'. Ze is somber en verdrietig door de situatie die haar machteloos maakt. Machtelozer, zo te zien, dan de Palestijnen die we ontmoeten, ondanks het verdriet aan deze kant.

De organisatie waarvan Amira lid is, noemt zich non-zionist, wat iets heel anders is dan anti-zionist - legt ze uit. Wat een land ... een land waarvan het bestaansrecht voortdu- rend ter discussie staat.

Is het een wonder dat - volgens een krantebericht - vier miljoen Is- raëli (waar in dit ene geval denke- lijk ook de Palestijnse bevolking on- der gerekend moet worden) per dag één miljoen pakjes sigaretten ro- ken?o

Joosje Lakmaker is medewerkster bij de parlements- fractie van de PSP.

L

ANDREE VAN ES JOOSJE LAKMAKER

Andrée van Es zit voor deze partij in de Tweede Kamer.

ZIJN WE NOU ALLEMAAL YUPPIES GEWORDEN?

Neem nou De Helling. Een prachtig nieuw 'tijdschrift voor linkse politiek'. Magazine-formule. Mooi uitge- voerd. Te weinig advertenties. Boeiende betogen, analyses, polemieken, columns, commentaren, re- portages, dossiers, dagboeken en recensies. Links, leesbaar en toch leefbaar.

Heel wat beter dan de bladen van de wetenschappe- lijke bureau's van CPN, PSP en PPR waaruit 't is voortgekomen - moest zelfs De Waarheid bekennen (voor we ze kritisch gingen toespreken).

Maar denk maar niet dat de abonnees toestromen.

De moderne linkse rakker (m/v) koopt 't liever los, tegelijk met z'n full-colorlijfblad dat 'm precies vertelt waar-ie dat mooie halogeenlampje kopen kan.

Aan de ene kant is dat natuurlijk een compliment.

Zeker als je voortkomt uit een traditie waarin het goede leven gereserveerd is voor het socialistische paradijs hiernamaals.

Maar, kameraden! Jullie weten inmiddels toch uit eigen ervaring dat kwaliteit zijn prijs heeft in het reëel bestaande kapitalisme. En dat er heel wat aan de strijkstok van de tussenhandel blijft hangen voor je dit fantastische produkt, dat 't zo goed doet in je Philippe Starck-stoel, in huis hebt.

Wordt wakker! Koop prijsbewust! Sta op uit die stoel!

ZET JE KOOPGEDRAG OP DE HELLING.

NEEM EEN ABONNEMENT.

Noteer mij als abonnee; stuur mij een acceptgiro.

Naam: ... .

Adres: ... .

Postcode en woonplaats: ... . De bon in gefrankeerde envelop sturen naar:

DE HELLING-Postbus 15240 - 1001 ME Amsterdam

L N G

M E I / J U N I l 9 8 8

half jaar na de beurskrach

Sander Kooistra

0

Een beurskrach is een fraai spektakel, vooral voor dege- nen die hun luttele spaargeld netjes op een plusrekening hebben staan. Eventjes lijkt zichtbaar te worden wat zich afspeelt in de abstracte wereld van de aandelenhandel en de haute finance. Hectische beelden van de beursvloer.

Bezwete handelaren - met drie telefoons in de handen - die over hun beeldschermen heen staan te schreeuwen.

Bezorgde beleggers die - God weet waarom - samen- drommen voor het beursgebouw. Grafieken in het NOS- journaal die de pijlsnelle koersval op visueel aantrekkelijke wijze weergeven. En dan de commentaren.

Het meest opmerkelijk aan de reacties op de beurskrach - uit welke politieke hoek ze ook kwamen - vond ik de universele neiging om een of andere rationaliteit te zoeken achter dit grotendeels irrationele gebeuren.

President Reagan bestond het te beweren 'dat na deze noodzakelijke aanpassing de aandelenkoersen weer op een realistisch niveau zijn gekomen.' Dergelijke geluiden kunnen sindsdien ook worden gehoord uit de mond van een aantal economen en beursanalisten. Het wordt dan voorgesteld alsof mensen en beleggingsinstellingen die aandelen kopen vooral letten op de hoogte van het divi- dend per aandeel, en eventueel op de omvang van het eigen vermogen per aandeel (de zogeheten 'intrinsieke waarde'). Kortom, alsof mensen die aandelen kopen een zelfde soort rekensommetjes maken als degenen die hun geld risicoloos op een spaarrekening zetten. Dat is natuur- lijk niet waar. Mensen kopen aandelen omdat ze hopen op een snelle waardestijging. En ze worden in dat speculatief gedrag sterk gestimuleerd door een wetgeving die ontvan- gen rente en dividend bij het belastbare inkomen optelt, maar vermogenswinst (bijvoorbeeld koersstijging van aan- delen) praktisch altijd buiten schot laat. Het interesseert beleggers niet hoe groot of klein het dividend per aandeel is, zolang de koers maar omhoog blijft gaan. En de koers blijft stijgen, zolang de meerderheid van de beleggers denkt dat de anderen denken dat de koersen omhoog

D E H E

zullen blijven gaan. Dat is geen rationeel proces, het is een spelletje.

Een andere reactie op de beurskrach is 'populistisch'. De Nederlandse vertegenwoordigster van deze stroming is Pauline van der Ven. In haar boekje over de beurskrach suggereert zij dat de kleine aandelenbeleggers en masse in de val zijn gelokt door de grote beleggers. Die zagen de ineenstorting al van verre aankomen maar hielden wijselijk hun mond en verkochten zoveel mogelijk stukken aan de kortzichtige kleine man. Het is een mooi verhaal, dat bovendien tegemoetkomt aan het begrijpelijke verlangen om een schurk aan te wijzen. Immers, waar zijn die miljar- den dollars en guldens gebleven? Die kunnen toch niet zomaar in rook zijn opgegaan? Ja, dat kan bij aandelen nou juist heel makkelijk. De boekwaarde van beleggingen in aandelen is met een kwart tot een derde gedaald, bij de institutionele beleggers en bij de kleintjes. Nou en? Het papier is geduldig. De mensen die nu aandelen moeten verkopen tegen prijzen ver beneden de aankoopsom, die lijden inderdaad een financieel verlies. De overigen kunnen hun stukken gewoon in portefeuille houden en wachten tot het weer opklaart.

Klein deukje

Wereldwijd gezien heeft de recente beurskrach nog maar een klein deukje geslagen in de waardestijging van de aandelen. De zogeheten 'wereldindex' van aandelen staat ook na de krach nog altijd op een tweemaal zo hoog niveau als in begin 1985. In Nederland is de klap relatief harder aangekomen. Maar ja, vanuit beleggersoogpunt is ons land - dat zich in een soort economische winterslaap lijkt te bevinden - al een aantal jaren niet interessant meer.

Wi'3 begin 1985 (via bijvoorbeeld een beleggingsfonds) internationaal gespreid heeft belegd, kan steeds nog op een fors - en grotendeels belastingvrij - rendement bo- gen.

Het meest ontroerend vond ik de reactie van de langzaam vergrijzende marxist Ernest Mandel. Zonder blikken of blozen presenteert hij vanuit zijn nog altijd even rommelige studeerkamer (maar let op: tussen de stapels knipsels en boeken staat nu een Personal Computer te blinken) de zoveelste variatie op de aloude toverformules: de 'steeds scherper wordende tegenstellingen', de 'toenemende onevenwichtigheden', het gloren van een nieuw radicalis- me in de arbeidersklasse, 'bezig zich te ontworstelen aan de verraderlijke sociaal-democratische leiding.' Ach ja.

L L N G

zie verder pagina 8

7

J A A R G A N G N U M M E R 3 M E I / J U N I I 9 8 8

Nog steeds op zoek naar de bewegingswetten van het kapitaal, die oude marxisten. Ik vrees dat ze meer vertrou- wen op de rationaliteit van het kapitalisme dan enig kapita- list ooit zal doen. Maar ik ben één van die verraderlijke sociaal-democraten, dus waarschijnlijk niet bevoegd tot oordelen.

Natuurlijk is zoiets als een beurskrach geen volstrekt irra- tioneel gebeuren. De directe aanleiding tot de krach was dat de buitenlandse beleggers plotseling het vertrouwen verlpren in de binnenlandse economische politiek van president Reagan. Het is een raadsel waarom dat opeens in oktober gebeurde, en niet een half jaar eerder. Maar rationeel was het wel.

En de beurskoersen hebben zich sinds die hectische week nauwelijks of niet hersteld. Onzekerheid op de beursen is vanaf dat moment troef. Men waagt geen grote investerin- gen. Opnieuw zeer rationeel gedacht. Vervelend is natuur- lijk wel dat deze sfeer zelf weer een rem op de economi- sche activiteit wordt. Je hoeft niet te geloven in de Doomsday-fantasieën uit bestsellers als The Crash of 1992 om te weten dat op het moment alle pijlen in de richting van een langdurige recessie wijzen.o

Sander Kooistra is econoom.

8

SANDER KOOISTRA

E H

De noodklok luidde. De Groene Amsterdammer dreigde failliet te gaan. De reactie was stormachtig: ruim 4.000 nieuwe abonnees, die de krant in één klap weer kostendekkend maakten.

Wij weten sinds kort: Wie niet in wonderen gelooft is geen

realist.---~~--~---~~~--~

Er is thans één gevaar dat het voortbestaan van De Groene bedreigt. Dat is ons succes. Ons ogenschijnlijke succes.

Die nieuwe abonnees hebben ons uit de rode cijfers geholpen.

Om echt van alle financiële kopzorg verlost te raken zal onze basis nog wat breder moeten worden. Duswees even verstandig

als de andere nieuwkomers en neem een abonnement. • • • • De Groene is een eigenzinnig weekblad, dat mikt op een

hoog kwaliteitsniveau. De door ons gekozen onderwerpen zijn niet altijd populair en vergen van onze lezers een zekere intellec- tuele inspanning. Daarom zal onze krant ook nooit een massa- blad worden- en dat is ook niet erg _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ lllj

Maar zö klein hoeven wij ook weer niet te blijven. Help de basis van De Groene te verbreden. Doe u daarom het genoegen van een abonnement op het oudste en puurste opinieweekblad van Nederland. Vul de aangehechte bon in en doe die op de bus.

U kunt ook (gratis) bellen: 06-0224222

BON Noteer mij als nieuwe abonnee a.

Naam - - - - Groene • - - - - -- OJ I

3 I

!e. I

~ I

g- I

Adres Postcode Plaats

- - - 3 I

Ik krijg De Groene de eerste zeven weken gratis en wil dan een g ^I

0 haltjaarabonnement (f67,50) ...., I

0 jaarabonnement ( fl30,-)

1

Invullen en uitknippen en in open envelop sturen:

I

De Groene Amsterdammer, Antwoordnummer 26,

1000 PA Amsterdam. Of bel (gratis): 06-0224222 (tot ftl (')]f] I

20.30 uur, ook in het weekend). ----c:cJi..§ I

L - - • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • - - j

Rectficatie

In het vorige nummer is vergeten te vermelden dat het artikel 'Strijd om de tijd' van Theo Beekers een bewerk- te versie is van een lezing die hij voor een NIVON-conferentie over 'flexibi- liteit en vorming' hield in november 1987.

E L L N G

Ko Dieleman

Ko Dieleman werkt als redac- teur bij uitgeverij De Woelrat.

D E

. J A A R < ; A N G N U ! \ 1 1 \ ! E H :l 1\1 E

Geen letterheren

Bedoeld als aanvulling op de voor- geschiedenis van de 'experimentele revolutie' van de Vijftigers ver- scheen eind 1987 het eerste deel van de memoires van de dichter Jan G. Elburg. Vele boeiende anekdo- tes - over de gang van zaken in tijdschriftredacties, over de uiterma- te produktieve Lucebert, over '!aais- pelen' - maken het boek tot een soort journaal van de poëtische te- genstroom, die zich in de naoorlog- se jaren aan de benauwenis van een vooral symbolistische cultuurtraditie begint te ontworstelen.

Het is het verhaal geworden van li- teraire en politieke vriendschappen, ook scheidslijnen, van waaruit de pogingen een frisse wind door het poëtische klimaat te laten waaien vorm krijgen. Vooral onder invloed van de Cobra-beweging leidde dit op het vlak van de taalkunst tot vernieuwing. De vroege Vijftigers wisten zich een nieuwe uitdruk- kingswijze eigen te maken. Wie door Elburgs bril meekijkt, proeft de sfeer van een - op dat moment ook maatschappelijk geïnspireerde - authenticiteit. Want 'letterheren' - de spottende aanduiding komt van Lucebert - waren er op dat moment al genoeg. Natuurlijk in de eerste plaats de dichters die het pad der traditie volgden en bij uitstek esthetisch gericht waren. In een in- terview in VN noemt Elburg ook enkele gevestigde heren, die hun sporen in de wetenschap inmiddels hadden verdiend, maar van wie hij een grondige afkeer kreeg. Zo ook twee leden van de redactie van De Nieuwe Stem, Jan Romein en Nico Donkersloot. Ondanks hun 'rijke geest' en mooie idealen waren zij voor hem toch vooral 'ethische', 'saaie en deftige' personen. Hij ver- laat het tijdschrift omdat hij 'be- roerd werd van de plichtplegingen en het gedrag waar je je kennelijk aan diende aan te passen.' Cel Majakovski

De oprichting van de Cel Majakovs- ki was tegen het licht van het geza-

H E

pige culturele klimaat van die jaren een unieke gebeurtenis, niet in de laatste plaats omdat deze groep een verbintenis tussen poëzie en poli- tiek beoogde tot stand te brengen.

Vcrsterking komt er van de zijde van de Experimentele Groep - schilders, met wie de samenwerking resulteert in Reflex, waarin Con- stanis beginselverklaring, zij het niet in volledige onderlinge overeenstem- ming tussen de schilders over de strekking, die toch té politiek zou zijn, en Luceberts Minnebrief aan onze gemartelde bruid Indonesia verschijnen. De gevestigde kunst- wereld reageert nauwelijks. En de 'letterheren' zagen pas veel later in dat hier 'een belangwekkend potje op het vuur' (Kouwenaar) stond.

Van de soms aanzienlijke verschil- len die er tussen degenen beston- den, die het pad der traditie bewan- delden en degenen, die hier op uit- gekeken waren geraakt, doet Elburg in zijn boek hiervan nauwgezet ver- slag. Hoewel sommigen aanvanke- lijk warm liepen, nam men het nieuwe poëtische streven niet ge- heel serieus. Ook de sluimerende verschillen in het samenwerkingsver- band met Cobra komen aan de or- de; bij de inrichting van de Cobra- tentoonstelling werden onder meer anti-klerikale collages in de Dich- terskooi door deelnemers verwij- derd. Elburg spreekt in dit verband van een "keerpunt' in de naoorlogse literatuur, want wat de dichters wil- den presenteren was té geënga- geerd, té politiek getint. Bij de la- tere Vijftigers zou - in de plaats van dit politieke engagement - meer een "eigentijds levensgevoel"

voorop komen te staan.

Elburgs sluit zijn relaas af met de dichtersmanifestatie in het Stedelijk Museum, eind 1949. De bijeen- komst - waar Dotremont een in de ogen van Elburg saaie toespraak houdt, in weinig gelijkend op een dichterlijke proclamatie - eindigt helaas in onenigheid en verwarring onder de aanwezigen. 's Anderen- daags doen de dagbladen het nog

L L

.I u \ <) 8 8

eens ruimschoots over: de politieke sfeer in die dagen leek door de ver- dachtmakingen over en weer de ruimte - die de dichters middels hun manifestatie hoopten te verove- ren - klem te zetten. De samen- werking met de schilders - die daarvóór ook al verre van opti- maal of eensgezind was geweest - houdt op. Niettemin hadden de avantgardistische vroege Vijftigers toch de nodige rimpels in de cultu- rele ViJver veroorzaakt en was hun naam via deze geruchtmakende 'rel"

plots onder de aandacht gekomen.

De invloed van de expressionistische beeldtaal van Cobra op de poëzie van hen, die daardoor eenmaal geïnspireerd waren geraakt. bleef gelukkig werkzaam.D

KO DIELEMAN

Jan G. Elburg. Geen lettemeren. Uit de voorgeschie- denis van de vijftigers. Meulenhoff 1987

N G

9

J A A R G A N G N U M M E R 3 M E I / J U N l 9 8 8

Fal{.l{.eldragerst} denl{.ers en douwers tegen

D 0 M

Reinout Koperdraat

F:

Tien 'vertegenwoordigers van de jaren tachtig' zaten in De Balie op het podium (terwijl 's middags de sixties - Van der Keuken, Van Mierlo en Müller - al aan de beurt waren geweest). Tachtiger jaren-vertegenwoordigers van de literatuur, de politiek, de massacultuur, de journalistiek, de werkloosheid en de zakenwereld, ze zaten er, opge- zweept door een strenge vragensteller en voorzitter (Balie- directeur) Felix Rottenberg. Ter plekke moest er van de organisatoren een Manifest van '88 uitgeperst worden.

Maar daar kwam natuurlijk niets van. Een tumult kwam er, dat duidelijk door de jónge jongeren werd aangestoken.

De zoemende overheadprojector van Martin van Ameron- gen (Groene-hoofdredacteur), die met zijn piepende viltstift-geschrijf tijdens het debat zo'n 'SS-Manifest moest zien te 'concipiëren', vormde een aanleiding. Zaal: 'Er moeten weer stencils komen!' En: 'Hier zijn alleen maar sixties aanwezig!' 'Autoritaire bal!' - naar Rottenberg.

Vanuit het forum verzuchtte Wim van der Camp, CDA- kamerlid: 'Wat een elitaire avond met al die hokjes die De Groene zo graag ziet.' En schrijver/performer Diana Ozon:

'Ik proef hier een tegenstelling tussen de jaren zestig en tachtig. Moet dat nou? Kijk, wij gedragen ons nog, maar we hadden natuurlijk allang op de tafel kunnen gaan staan, of weg kunnen lopen.' Stephan Sanders (De Groene en medeorganisator van Lampadeforia) trachtte met zijn filo- sofisch stemgeluid enige rust te brengen. 'Wij gaan niet meer in de ijk-paden der opstandigheid staan. Maar dat zegt niet dat wij a-creatief of volgzaam zouden zijn.' Die uitspraak bleek - gezien het verloop van de avond - in elk geval te kloppen: de organisatoren werd massaal 'voor- gekooktheid' verweten. Felix Rottenberg besloot nu temid- den van de verbale warboel over puistjes, brommers en meisjes (jeugdonderwerpen) fors in te grijpen. 'Ik stel voor om dat Manifest van 'SS maar af te schaffen', waarmee hij zijn latere besluit van de avond alvast handig prepareerde.

Dat besluit leidde namelijk tot de aanname van de eerste stelling: 'Manifesten zijn niet van deze tijd.' Bewijsvoering:

het tumult waarin het debat eindigde.

Er vielen vermaarde sixties te bekijken in De Balie; immer

10

H E I

leergierig trokken ze door ijzige wind en striemende regen naar 'het cultureel laboratorium'. Een ex-studentenactivist (nu VN en VARA's Rooie Haan) verschool zich enigszins achter zijn Herald Tribune, temidden van de lange rij wachtenden. Een andere ex-studentenactivist (nu Wiardi Beckmanstichting) kon men - met zijn immer lange zwarte haren - in de pauze aan de bar zien grijnzen: 'Weet je dat het trouwens over een tijdje vijfentwintig jaar geleden is dat de SVB met haar manifest kwam?' (doelend op het oprichtingsmanifest van de Studenten Vakbeweging, juni 1963, van Ton Regtien en de zijnen). Ja, ook het type van 'de CPN-vernieuwer' was er. Een jong maar toch al wat knoestig uitziend gemeenteraadslid, onlangs zijn partijlid- maatschap opgezegd hebbende.

Ik voelde me noch bij de sixties van deze avond betrokken (de lange haren, de Herald Tribune), noch bij de eighties, wie dat dan ook mochten zijn. Omdat het op Lampadefo- ria veel eerder de eighties waren die de karikaturen neersa- belden dan de sixties (die voornamelijk zwegen), kan ik het nog het beste met hén vinden, denk ik. Maar waar waren de seventies nou eigenlijk? Door de regen thuisgebleven?

Ik miste mijn generatiegenoten een beetje. Of waren ze er wel, en holden ze achter de eighties aan, zoals sommige zestigers óók wel eens doen, met hun reet op een Commo- dore ter cammouflage? Hier dan het geluid van een seven- ty, alsnog. Wiens hart uitgaat naar doordenkers en door- douwers, die lichtpuntjes maken, gedreven, lachend, be- taald of onbetaald. Zonder zich te storen aan verloren gegane, klein-links geworden illusies.o

REINOUT KOPERDRAAT

E L L

D

Reinout Koper- draal is politico- loog en free lance-journalist.

N G

J A A R G A N G N U M M E R .i M E I / J U N I I 9 8 8

Het Carrièreperspectief van de tribune

Arie van Dalen

Het EK moet niet alleen 'het beste voetbaltoernooi uit de historie' wor·

den - dit vanwege de inderdaad zeer sterke bezetting met zeven top·

voetballanden - het wordt ook als een beslissende 'testcase' voor het beteugelen van het vandalisme he·

schouwd. Zal de voetbalsport aan zijn eigen supporters ten ondergaan?

foto Harry Meljer/HH

D E H E L L

H

Engeland geldt als de bakermat van het voetbalvandalisme en het heeft ook de meeste, de grootste en de hechtst georganiseerde 'sides'. Maar ook Nederland heeft een slechte internationale reputatie. Was het toeval of justitieel gevoel voor timing dat het proces tegen de 'bomgooier' uit Oss pal voor de vriendschappelijke interland Nederland- Engeland werd gehouden, zoals het Brusselse proces als 'opwarmer' voor het EK functioneerde?

De 'bom' bij Nederland-Cyprus was feitelijk niet meer dan een incident, dat zulke grote proporties kreeg aangemeten omdat het Nederland de EK-deelname dreigde te kosten.

Vijfentwintig 'strijkers' in een tennisbal, gevaarlijk, maar voor de Ossche jongeman een leuk stukje vuurwerk om het voetbalfeestje mee op te luisteren.

Italië kende dit seizoen vergelijkbare incidenten die daar zelfs een beslissende wending aan de nationale titelstrijd gaven. Napoli werd er twee punten beter van en AC Milan twee punten armer. De voetbalsport is daarmee een pro- bleem rijker, want de straffen voor de 'verantwoordelijke', thuisspelende teams openen de weg naar opzettelijke beïnvloeding van het wedstrijdverloop. Maar dat is een gevaar van een heel andere orde dan het gewelddadig optreden van hele supportersgroepen, zoals in het Heizel-stadion.

Cosmetica

Het is natuurlijk verstandig van de be- trokken voetbalfunctionarissen en politiekorpsen dat zij zich terdege op het EK voorbereiden en op de meeste veiligheidsmaatregelen valt weinig af te dingen. De keus voor stadions met een atletiekbaan tussen tribune en veld maakt de wedstrijden er niet sfeervoller op, maar de kans op ver- storing van het sportieve verloop wel kleiner. Dat men supportersgroepen maar beter gescheiden kan houden, is ook een feit. De nalatigheid van de Belgische autoriteiten op dit punt was een belangrijke oorzaak van de gru- welijke veldslag in het Heizel-stadion.

Een alcoholverbod tijdens suppor- tersreizen en in en rond stadions,

N G

1 1